Ən böyük imperiyaların siyahısı

Bu siyahı dünya tarixində ən böyük imperiyalar haqqındadır. Reyn Taaqepera imperiya sözünü "böyük suveren siyasi qurum olan və suveren olmayan dövlətləri öz tərkib hissəsinə qatan dövlət qurumu" kimi tərif etmişdir. Eləcədə onun ərazi və ya hərbi cəhətdən üstünlüklərinə görə hansı halda imperiya olaraq adlandırıla bilməsi də müzakirə mövzusudur və bu, aşağıdakı siyahıda göstərilmişdir.[1]

Ərazisinə görə ən böyük imperiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yer kürəsinin ümumi quru sahəsi: 148,940,000 km²

Böyük əhatə dairəsinə görə imperiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu siyahıda imperiyalar idarə etdikləri quru sahəsinə görə göstərilib.

İmperiya Maksimum torpaq ərazisi
milyon km2 milyon2 dünyadakı % mövqeyi İl
Britaniya İmperiyası 35.5[2] 13.71 23.84% 1920[2]
Monqol İmperiyası 24.0[2][3] 9.27 16.11% 1270[3] və ya 1309[2]
Rusiya İmperiyası[a] 22.8[2][3] 8.80 15.31% 1895[2][3]
İspaniya İmperiyası 13.7[2]–20.0[4] 5.29–7.72 9.20%–13.43% 1810[2] və ya 1750[4]
Göytürk Xaqanlığı 7.0 2.70 4.03% 557[3][5]
Tzin Sülaləsi 12.16[6]–14.7[2][3] 4.70–5.68 8.16%–9.87% 1820[6] və ya 1790[2][3]
İkinci Fransa müstəmləkə imperiyası (1830-cu ildən sonra) 11.5[2] 4.44 7.72% 1920[2]
Abbasilər Xilafəti 11.1[2][3] 4.29 7.45% 750[2][3]
Əməvilər Xilafəti 11.1[2] 4.29 7.45% 720[2]
Yuan Sülaləsi 11.0[2]–13.72[6] 4.25–5.30 7.39%–9.21% 1310[2] və ya 1330[6]
Böyük Hun İmperiyası 9.0[3][5] 3.47 6.04% 176 BC[3][5]
Braziliya İmperiyası 8,337[7] 3.22 5.60% 1889[7]
Yaponiya İmperiyası 7.4[4]–8.51 2.86–3.285[8] 4.97%–5.71% 1938[4] və ya 1942[8]
İber İttifaqı 7.1[2] 2.74 44.77% 1640[2]
Şərqi Han Sülaləsi 6.5[5] 2.51 44.36% 100[5]
Min Sülaləsi 6.5[2][3] 2.51 4.36% 1450[2][3]
Raşidi Xilafət 6.4[2] 2.47 4.30% 655[2]
Qızıl Orda 6.0[2][3] 2.32 4.03% 1310[2][3]
Qərbi Han Sülaləsi 6.0[3][5] 2.32 4.03% 50 BC[3][5]
Əhəmənilər Dövləti 8.0[9] 2.12–3.09 3.69%–5.37% 500 BC[3][5] və ya 480 BC[9]
İkinci Portuqaliya İmperiyası 5.5[2]–10.4[9] 2.12–4.02 3.69%–6.98% 1820[2] və ya 1815[9]
Tan Sülaləsi 5.4[2][3]–10.76[6] 2.08–4.15 3.63%–7.22% 715[2][3] və ya 669[6]
Makedoniya İmperiyası 5.2[3][5] 2.01 3.49% 323 BC[3][5]
Osmanlı İmperiyası 5.2[2][3] 2.01 3.49% 1683[2][3]
Roma İmperiyası 5.0[3][5] 1.93 3.36% 117[3][5]
Tibet İmperiyası 4.6[2][3] 1.78 3.09% 800[2][3]
Teymurilər Dövləti 4.4[2][3] 1.70 2.95% 1405[2][3]
Fatimilər Xilafəti 4.1[2][3] 1.58 2.75% 969[2][3]
Şərqi Göytürk Xaqanlığı 4.0[5] 1.54 2.69% 624[5]
Ağ Hunlar 4.0[5] 1.54 2.69% 470[5]
Hun İmperiyası 4.0[3][5] 1.54 2.69% 441[3][5]
Böyük Moğol İmperiyası 4.0[2][3] 1.54 2.69% 1690[2][3]
Böyük Səlcuq İmperiyası 3.9[2][3] 1.51 2.62% 1080[2][3]
Selevkilər İmperiyası 3.9[3][5] 1.51 2.62% 301 BC[3][5]
İtaliya İmperiyası 3.798[10]–4.25[11] 1.47–1.64 2.55%–2.85% 1938[10] və ya 1941[11]
Elxanilər Dövləti 3.75[2][3] 1.45 2.52% 1310[2][3]
Cığatay Xanlığı 3.5[2][3] 1.35 2.35% 1310[2] və ya 1350[2][3]
Sasanilər İmperiyası 3.5[3][5] 1.35 2.35% 550[3][5]
Qərbi Göytürk xaqanlığı 3.5[5] 1.35 2.35% 630[5]
Qərbi Hun İmperiyası 3.5[5] 1.35 2.35% 20[5]
Birinci Fransa müstəmləkə imperiyası 3.4[2] 1.31 2.28% 1670[2]
Qəznəvilər 3.4[2][3] 1.31 2.28% 1029[2][3]
Mauriya İmperiyası 3.4[5]–5.0[3] 1.31–1.93 2.28%–3.36% 261 BC[5] və ya 250 BC[3]
Tuğluqoğulları Sülaləsi 3.2[2][3] 1.24 2.15% 1312[2][3]
Alman müstəmləkə imperiyası 3,199[12][13] 1.24 2.15% 1912[13]
Sun İmperiyası 3.1[2][3] 1.20 2.08% 980[2][3]
Uyğur Xaqanlığı 3.1[2][3] 1.20 2.08% 800[2][3]
Qərbi Çzin Sülaləsi 3.1[5] 1.20 2.08% 280[5]
Suy Sülaləsi 3.0[5] 1.16 2.01% 589[5]
Samanilər 2.85[2][3] 1.10 1.91% 928[2][3]
Şərqi Çzin Sülaləsi 2.8[5] 1.08 1.88% 347[5]
Madaylar 2.8[3][5] 1.08 1.88% 585 BC[3][5]
Parfiya 2.8[3][5] 1.08 1.88% 0[3][5]
Jujan Xaqanlığı 2.8[3][5] 1.08 1.88% 405[3][5]
Bizans İmperiyası 2.7[3]–2.8[5] 1.04–1.08 1.81%–1.88% 555[3] və ya 450[5]
İndo-İskit Krallığı 2.6[5] 1.00 1.75% 20[5]
Liao Sülaləsi 2.6[2][3] 1.00 1.75% 947[2][3]
Yunan-Baktriya Padşahlığı 2.5[5] 0.97 1.68% 184 BC[5]
Hu Çao İmperiyası 2.5[5] 0.97 1.68% 329[5]
Maratha İmperiyası 2.5[3] 0.97 1.68% 1760[3]
Çzin Sülaləsi (1115–1234) 2.3[2][3] 0.89 1.54% 1126[2][3]
Xarəzmşahlar 2.3[3]–3.6[2] 0.89–1.39 1.54%–2.42% 1210[3] və ya 1218[2]
Tsin sülaləsi (e.ə. 221-206) 2.3[5] 0.89 1.54% 220 BC[5]
Birinci Fransa İmperiyası 2.1[2] 0.81 1.41% 1813[2]
Kiyev Rus Dövləti 2.1[2][3] 0.81 0,14% 1000[2][3]
Məmlük Dövləti 2.1[2][3] 0.81 1.41% 1300[2] və ya 1400[3]
Üçüncü Portuqaliya İmperiyası 2.1[2] 0.81 1.41% 1900[2]
Əlmüvəhhidilər 2.0[3]–2.3[2] 0.77–0.89 1.34%–1.54% 1200[3] və ya 1150[2]
Vey 2.0[5] 0.77 1.34% 263[5]
Qin 2.0[5] 0.77 1.34% 376[5]
Şimali Xan 2.0[5] 0.77 1.34% 316[5]
İnk İmperiyası 2.0[2][3] 0.77 1.34% 1527[2][3]
Kuşan İmperiyası 2.0[3]–2.5[5] 0.77–0.97 1.34%–1.68% 200[3][5]
Liu Sun Sülaləsi 2.0[5] 0.77 1.34% 450[5]
Şimali Vey 2.0[5] 0.77 1.34% 450[5]
Qərbi Roma İmperiyası 2.0[5] 0.77 1.34% 395[5]
Əyyubilər 1.7[2]–2.0[3] 0.66–0.77 1.14%–1.34% 1200[2] və ya 1190[3]
Qupta İmperiyası 1.7[5]–3.5[3] 0.66–1.35 1.14%–2.35% 440[5] və ya 400[3]
Buveyhilər 1.6[2][3] 0.62 1.07% 980[2][3]
U Çarlığı 1.5[5] 0.58 1.01% 221[5]
Şimali Qi 1.5[5] 0.58 1.01% 557[5]
Şimali Hun İmperiyası 1.5[5] 0.58 1.01% 60[5]
Şimali Çou 1.5[5] 0.58 1.01% 577[5]
Assuriya 1.4[3] 0.54 0.94% 670 BC[3]
Şərqi Mauriya İmperiyası 1.3[5] 0.50 0.87% 210 BC[5]
Lianq Sülaləsi 1.3[3][5] 0.50 0.87% 502,[5] 549,[5] və ya 579[3]
Aksum Krallığı 1.25[3] 0.48 0.84% 350[3]
Şan Sülaləsi 1.25[3] 0.48 0.84% 1122 BC[3]
Frank Krallığı 1.2[2][3] 0.46 0.81% 814[2][3]
Srivijaya 1.2[3] 0.46 0.81% 1200[3]
İndo-Yunan Krallığı 1.1[5] 0.42 0.74% 150 BC[5]
Mali İmperiyası 1.1[2][3] 0.42 0.74% 1380[2][3]
Reç Pospolita 1.1[2][3] 0.42 0.74% 1480[3] və ya 1650[2]
Əlmürabilər 1.0[3] 0.39 0.67% 1120[3]
Harşa İmperiyası 1.0[2][3] 0.39 0.67%} 625[2] və ya 648[2][3]
Qurcara Pratihara Sülaləsi 1.0[2] 0.39 0.67% 860[2]
Müqəddəs Roma İmperiyası 1.0[2] 0.39 0.67% 1050[2]
Xəzərlər 1.0[2]–3.0[3] 0.39–1.16 0.67%–2.01% 900[2] və ya 850[3]
Kxmer İmperiyası 1.0[2][3] 0.39 0.67% 1290[2][3]
Yeni Misir padşahlığı 1.0[3] 0.39 0.67% 1450 BC 1300 BC[3]
Ptolemaik Krallığı 1.0[5] 0.39 0.67% 301 BC[5]
Qaraxitaylar Dövləti 1.0[2]–1.5[3] 0.39–0.58 0.67%–1.01% 1130[2] və ya 1210[3]
Şu 1.0[5] 0.39 0.67% 221[5]
Tahirilər 1.0[2] 0.39 0.67% 800[2]
Qərbi Si Sya 1.0[3] 0.39 0.67% 1100[3]
Birinci Bulqar Dövləti 0.807[14] 0.31 0.54% 927[14]
Akkad 0.8 0.31 0.54% 2250 BC
Avar Xaqanlığı 0.8[5] 0.31 0.54% 600[5]
Çu 0.8[5] 0.31 0.54% 300 BC[5]
Birinci Portuqaliya İmperiyası 0.8[2] 0.31 0.54% 1580[2]
Hunlar 0.8[5] 0.31 0.54% 287[5]
Sonqay İmperiyası 0.8[2] 0.31 0.54% 1550[2]
Hiksoslar 0.65 0.25 0.44% 1650 BC
İyirmi altıncı Misir sülaləsi 0.65 0.25 0.44% 550 BC
Avstriya-Macarıstan İmperiyası 0.62 0,24[15] 0.42% 1905[15]
Kordova Xilafəti 0.6[2] 0.23 0.40% 1000[2]
Viziqotik Krallığı 0.6[5] 0.23 0.40% 580[5]
Çjou Sülaləsi 0.55[16] 0.21 0.37% 1100 BC[16]
Koşala 0.5[5] 0.19 0.34% 543 BC[5]
Lidia 0.5 0.19 0.34% 585 BC
Maqada 0.5[5] 0.19 0.34% 510 BC[5]
Misir Orta Padşahlığı 0.5 0.19 0.34% 1850 BC
Neo-Babilonian İmperiyası 0.5 0.19 0.34% 562 BC
Satavahana Sülaləsi 0.5[5] 0.19 0.34% 150[5]
İyirmi beşinci Misir sülaləsi 0.5 0.19 0.34% 715 BC
Qərbi Satraps 0.5[5] 0.19 0.34% 100[5]
İkinci Bulqar İmperiyası 0.477[17] 0.18 0.32% 1241[17]
Yeni Xet Krallığı 0.45 0.17 0.30% 1250 BC–1220 BC
Sya Sülaləsi 0.45 0.17 0.30% 1800 BC
Orta Assuriya İmperiyası 0.4 0.15 0.27% 1080 BC
Qədim Misir Padşahlığı 0.4 0.15 0.27% 2400 BC
Qədim Karfagen Dövləti 0.3[5] 0.12 0.20% 220 BC[5]
Hind vadisi sivilizasiyası 0.3[16] 0.12 0.20% 1800 BC[16]
Mitanni 0.3 0.12 0.20% 1450 BC–1375 BC
Birinci Babilonian İmperiyası 0.25 0.10 0.17% 1690 BC
Aztek İmperiyası 0.22[2] 0.08 0.15% 1520[2]
Elamit İmperiyası 0.2 0.08 0.13% 1160 BC
Frigiya 0.2 0.08 0.13% 750 BC
İkinci İsin Sülaləsi 0.2 0.08 0.13% 1130 BC
Urartu 0.2 0.08 0.13% 800 BC
Orta Xet Krallığı 0.15 0.06 0.10% 1450 BC
Qədim Assuriya İmperiyası 0.15 0.06 0.10% 1730 BC
Qədim Xet İmperiyası 0.15 0.06 0.10% 1530 BC
Aşanti İmperiyası 0.1[18] 0.04 0.07% 1872[18]
Larsa 0.1 0.04 0.07% 1750 BC–1700 BC
Üçüncü Ur Sülaləsi 0.1 0.04 0.07% 2000 BC
Laqaş 0.05[16] 0.02 0.03% 2400 BC[16]
Şumer 0.05 0.02 0.03% 2400 BC
  1. ↑ Uğurlu davamçısı olan SSSR dövründə Rusiya ərazisi 1945-ci ildə maksimum genişliyə çataraq 22.3 milyon km2 təşkil edirdi və 1991-ci ildə isə ittifaqın dağılmasından sonra bu rəqəm 17.1 milyon km2 təşkil etdi.[2]

Qeydlər və istinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Taagepera, Rein. "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.". Social Science History. 3 (3/4). 1979: 117. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 Rein Taagepera. "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3). September 1997: 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. 2020-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D. "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of world-systems research. 12 (2). December 2006: 222–223. ISSN 1076-156X. 20 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 August 2016.
  4. ↑ 1 2 3 4 Barea, María Elvira Roca. Imperiofobia y leyenda negra: Roma, Rusia, Estados Unidos y el Imperio español (ispan). Siruela. 2016-11-10. 51–52. ISBN 9788416854783. 2019-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 Taagepera, Rein. "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.". Social Science History. 3 (3/4). 1979: 121–122, 124–129, 132–133. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.
  6. ↑ 1 2 3 4 5 6 宋岩 [Song Yan]. 中国历史上几个朝代的疆域面积估算 [Estimation of Territory Areas of Several Dynasties in Chinese History] (çin). 中国社会科学院. 1994. 150. 2021-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  7. ↑ 1 2 "Área Territorial Brasileira". www.ibge.gov.br (portuqal). Brazilian Institute of Geography and Statistics. 23 October 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 October 2016. A primeira estimativa oficial para a extensão superficial do território brasileiro data de 1889. O valor de 8.337.218 km2 foi obtido a partir de medições e cálculos efetuados sobre as folhas básicas da Carta do Império do Brasil, publicada em 1883. [The first official estimate of the surface area of the Brazilian territory dates from 1889. A value of 8,337,218 km2 was obtained from measurements and calculations made on drafts of the Map of the Empire of Brazil, published in 1883.]
  8. ↑ 1 2 James, David H. The Rise and Fall of the Japanese Empire (ingilis). Routledge. 2010-11-01. ISBN 978-1-136-92546-7. 2019-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  9. ↑ 1 2 3 4 Brzezinski, Zbigniew. Strategic vision : America and the crisis of global power (PDF). New York: Basic Books. 2012. ISBN 978-0-465-02955-6. OCLC 787847809. 2019-08-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  10. ↑ 1 2 Harrison, Mark. The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison. Cambridge University Press. 2000. səh. 3. ISBN 978-0-521-78503-7. 16 October 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 October 2016.
  11. ↑ 1 2 VV, AA. Atlante Storico. Cronologia della storia universale – Le Garzantine (Italian). Garzanti. 2005.
  12. ↑ "Encyclopædia Britannica: Germany from 1871 to 1918". 6 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 September 2016. At its birth Germany occupied an area of 208,825 square miles (540,854 square km) and had a population of more than 41 million, which was to grow to 67 million by 1914.
  13. ↑ 1 2 "Statistische Angaben zu den deutschen Kolonien". www.dhm.de (German). Deutsches Historisches Museum. 10 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 September 2016. Sofern nicht anders vermerkt, beziehen sich alle Angaben auf das Jahr 1912. [Except where otherwise noted, all figures relate to the year 1912.]
  14. ↑ 1 2 "Atlas of Europe in the Middle Ages", Ostrovski, Rome, 1998, page 66
  15. ↑ 1 2 Encyclopaedia Britannica, 11th Edition, "Austria, Lower" to "Bacon" Volume 3, Part 1, Slice 1 (English). 2019-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  16. ↑ 1 2 3 4 5 6 Taagepera, Rein. "Size and duration of empires: Systematics of size". Social Science Research (ingilis). 7 (2). 1978: 116–117. doi:10.1016/0049-089X(78)90007-8. ISSN 0049-089X. 2019-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-11.
  17. ↑ 1 2 Kamburova, Violeta. Atlas "History of Bulgaria". Sofia: Bulgarian Academy of Sciences. 1992. 18, 20, 23.
  18. ↑ 1 2 Obeng, J. Pashington: "Asante Catholicism: Religious and Cultural Reproduction Among the Akan of Ghana", p. 20. BRILL, 1996