Dilican rayonu

Dilican rayonu — Ermənistan SSR–də, 1930–1951–ci illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Dilican qəsəbəsi idi.

Çar Rusiyası dövründə rayon ərazisi Yelizavetpol quberniyasının Qazax qəzasına daxil idi.

Rayon 9 sentyabr 1930–cu ildə təşkil edilmişdi.^[2] 19 mart 1951–ci ildə ləğv edilərək İcevan rayonuna birləşdirildi.

Eyniadlı rayonun inzibati mərkəzi olmuş Dilican şəhər tipli qəsəbəsi 1951–ci ildə şəhər statusu almışdır.^[3]

Rayon ərazisi 1 noyabr 1931–ci il vəziyyətinə görə 1.109 km², 15 iyul 1934–cü il vəziyyətinə görə 1.157 km², 1 oktyabr 1938–ci il vəziyyətinə görə 0.13 min km², 1 yanvar 1948–ci il vəziyyətinə görə isə 477 km² idi.^[2][4][5]

Rayonda 1 noyabr 1931–ci il vəziyyətinə görə 20 kənd sovetliyinə daxil olan 93 kənd^{[q 1]}, 1 oktyabr 1938–ci il vəziyyətinə görə 1 şəhər tipli qəsəbə və 6 kənd sovetliyi, 1 yanvar 1941–ci il vəziyyətinə görə 1 şəhər tipli qəsəbə və 6 kənd sovetliyi, 1 yanvar 1948–ci il vəziyyətinə görə isə 1 şəhər tipli qəsəbə və 7 kənd sovetliyinə daxil olan 14 kənd, 1 may 1949–cu il vəziyyətinə görə isə 1 şəhər tipli qəsəbə və 7 kənd sovetliyi yerləşirdi.^{[2][6][7][8][9][10]}

Rayonun təşkil edildiyi 1930–cu il sərhədləri daxilində 1926–cı il siyahıyaalınması zamanı 24.858 nəfər kənd əhalisi qeydə alınmışdı.^[11]

1 yanvar 1930–cu il tarixinə olan cari hesablamalara əsasən rayonda 31.287 nəfər əhali var idi və bütün əhali kənd yerlərində yaşayırdı.^[6] Qeyd edilən tarixdə Ermənistan SSR əhalisi 1.032.700 nəfər, onlardan kənd əhalisi isə 812.300 nəfər idi, yəni bütün ölkə əhalisinin 3.03%–i, kənd əhalisinin isə 3.85%–i Dilican rayonunun payına düşürdü.^{[q 2][6]}

1 yanvar 1933–cü il tarixinə olan cari hesablamalara əsasən isə rayonda 33.5 min nəfər əhali var idi, əhali 3 il öncəki müvafiq tarixə olan göstəriciyə nisbətdə 7 % və ya təqribən 2.2 min nəfər artmışdı.^[5] Rayon əhalisinin təqribən 5.5 min nəfəri rayonun inzibati mərkəzi olan Dilican yaşayış məntəqəsində məskunlaşmışdı.^[5] Qeyd edilən tarixə bütün ölkə əhalisi 1.109.200 nəfər təşkil etmişdi, yəni bütün ölkə əhalisinin 3.02%–i Dilican rayonunun payına düşürdü.^[5]

1939–cu il siyahıyaalınmasına əsasən rayonda yaşayan 14.600 nəfərin 5.296 nəfəri və ya 36.27%–i şəhər, 9.304 nəfəri və ya 63.73%–i isə kənd əhalisi idi.^[1] Azərbaycanlılar ümumi rayon əhalisinin (2.051 nəfəri) 14.05%–ni təşkil edirdilər; azərbaycanlıların 1.02%–i (21 nəfəri) Dilican (şəhər tipli) qəsəbəsində, 98.98%–i (2.030 nəfəri) isə kəndlərdə yaşayırdı.^[1]