Mikloş Radnoti

Mikloş Radnoti (orijinal adı Mikloş Qlatter; 5 may 1909[1][2], Budapeşt – 9 noyabr 1944[2], 10 noyabr 1944 və ya 6 noyabr 1944[3]) — macar müəllim və şair.

Mikloş Radnoti
mac. Radnóti Miklós
Doğum adı Glatter Miklós
Doğum tarixi 5 may 1909(1909-05-05)[1][2]
Doğum yeri Budapeşt, Avstriya-Macarıstan
Vəfat tarixi 9 noyabr 1944(1944-11-09)[2] (35 yaşında), 10 noyabr 1944(1944-11-10) (35 yaşında) və ya 6 noyabr 1944(1944-11-06)[3] (35 yaşında)
Vəfat yeri Abda, Macarıstan
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Dəfn yeri
Həyat yoldaşı Fanni Darmati
Təhsili Seqed Universiteti
Fəaliyyəti şair, yazıçı, tərcüməçi
Əsərlərinin dili Macar dili
Vikimənbənin loqosu Mikloş Radnoti Vikimənbədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mikloş Radnoti Budapeştdəki Brück & Grosz tekstil şirkətinin sahibinin övladı idi. Doğuş zamanı əkiz qardaşı ölü doğulmuşdu. Bir müddət sonra anası vəfat etmişdi. Uşaqlıq illərini xalasının ailəsi ilə birlikdə keçirmişdi.

Radnoti ibtidai və orta təhsilini doğulduğu şəhərdə almış və 1927-28-ci illərdən başlayaraq Liberetsdəki tekstil sənayesi üçün açılan ali məktəbdə təhsilini davam etdirmişdi. Daha sonra isə 1930-a qədər tanınmış tekstil şirkətində kommersiya müxbiri olaraq çalışmışdı. Sonda isə başqa bir təhsil arzusunda olan Radnoti Seqed Universitetində fəlsəfə, macar və fransız dillərini öyrənməyə başladı.

1934-cü ildə “Marqit Kaffkanın bədii inkişafı” adlı fəlsəfi doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi. Təhsilini tamamladıqdan sonra babasının doğulduğu şəhərin adına uyğyn olaraq adını Radnoti olaraq dəyişdi. 1935-ci ilin avqust ayında Darmati mətbəə evinin sahibinin qızı olan Fenni (1912-2004) ilə ailə həyatı qurdu. Xoşbəxt keçən evlilik həyatlarında təəssüf ki, onun deportasiyasına qədər övlad sahibi olmadılar. 1935-36-cı illərdə Budapeştdəki Jiqmond Kemen gimnaziyasında müəllim kimi ilk peşə təcrübəsini qazandı.

1940-cı ilin sentyabr ayından dekabr ayına kimi və ikinci dəfə isə 1942-ci ilin iyulun 1943-cü ilin aprelinə kimi Macarıstan ordusunun yəhudi əmək batalyonuna çağırıldı. 1943-cü ilin 2 mayında həyat yoldaşı ilə birlikdə yəhudi inancını dəyişərək katolik oldular. 1944-cü ilin may ayında Radnotinin üçüncü hərbi xidməti başladı və onun batalyonu Serbiyanın Bor şəhərinə deportasiya edildi. 1943-cü ildən sonra macar-yəhudi birləşmiş qüvvələrinin muzdlu işçiləri Almaniyanın müharibə sənayesinin mis ehtiyacının yüzdə əllisini əhatə edən Bor mis mədənləri yaxınlığında həbs edildi.

1944-cü ilin noyabr ayında Radnoti və digər 20 məhbus fiziki və zehni olaraq gücdən düşdükləri üçün Macarıstan Qvardiyası tərəfindən güllələndilər. Onun dəqiq öldürülmə tarixi haqqında müxtəlif məlumatlar mövcuddur. Bəzi mənbələrdə ölüm tarixi 6-10 noyabr arası göstərilir. Macarıstan Elmlər Akademiyasının 2009-cu ildə təşkil etdiyi elmi sərgidə ölüm tarixi kimi 4 noyabr göstərilmişdir. Bu gün Sentkiralsabadyadan Abdaya yol təxminən 1 saat 30 dəqiqədir. Radnoti həyat yoldaşı ilə birlikdə Kerepeşi məzarlığında dəfn edilmişdir. 2013-cü ildə onun Abdadakı heykəli zədələndi, lakin zərərin səbəbi hələ dəqiqləşdirilməmişdir.[5][6][7][8][9][10][11][12]

Biblioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Pogány köszöntő (Paqan salamlaması)
  • Újmódi pásztorok éneke (Müasir çobanların mahnıları)
  • Újhold (Yani ay)
  • Meredek út (Dik yol)
  • Naptár (Kalendar)
  • Orpheus nyomában : műfordítások kétezer év költőiből (Orfeyin izində]: İki min illik şairin şeirlərinin tərcüməsi)
  • Tajtékos ég (Köpüklü səma)
  • Radnóti Miklós művei (Mikloş Radnotinin əsərləri) ISBN 963-15-1182-0[13]

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Budapeştdə qoyulan heykəli, heykəltaraş İmre Varqa
    Budapeştdə qoyulan heykəli, heykəltaraş İmre Varqa
  • İmre Varqa tərəfindən hazırlanan büstü
    İmre Varqa tərəfindən hazırlanan büstü
  • Moşonmadyarovarda qoyulan büstü
    Moşonmadyarovarda qoyulan büstü
  • Marqit adasında qoyulan büstü
    Marqit adasında qoyulan büstü
  • Mikloş Radnoti-ELTE məktəbi
    Mikloş Radnoti-ELTE məktəbi
  • Budapeştdə Mikloş Radnotiyə həsr edilən lövhə
    Budapeştdə Mikloş Radnotiyə həsr edilən lövhə
  • Xatirə lövhəsi
    Xatirə lövhəsi

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 The Fine Art Archive. 2003.
  3. ↑ 1 2 Find a Grave (ing.). 1996.
  4. ↑ https://temeto.envimap.hu/content/photos_normal/bc18e09d-398e-4373-8020-653778cc029a_41_0_2_44.jpg.
  5. ↑ Online catalogue of the Exhibition Arxivləşdirilib 2021-06-07 at the Wayback Machine, Hungarian Academy of Sciences; retrieved 17 January 2018.
  6. ↑ Zsuszanna Ozsváth Arxivləşdirilib 2018-02-21 at the Wayback Machine, In the footsteps of Orpheus: the life and times of Miklós RadnótiIndiana University Press, Bloomington 2000; ISBN 0-253-33801-8.
  7. ↑ Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century, Taylor & Francis, New York 2015; ISBN 978-0-7656-1027-0, Miklos Radnóti Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine on Google Books, retrieved on 2018-01-17.
  8. ↑ Death Blows Overhead: The Last Transports from Hungary, November 1944 Arxivləşdirilib 2022-06-23 at the Wayback Machine, European Holocaust Research Infrastructure (EHRI); retrieved 17 January 2018.
  9. ↑ Article on Miklos Radnóti Arxivləşdirilib 2022-09-25 at the Wayback Machine on the Website by the Poetry Foundation; retrieved 17 January 2018.
  10. ↑ Final Poem,Translation 1 Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine on the Website The HyperTexts,Translation 2 Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine on the Website by Hungarian Academy of Sciences; retrieved 17 January 2018.
  11. ↑ Grave Arxivləşdirilib 2019-05-01 at the Wayback Machine of the spouses; retrieved 17 January 2018.
  12. ↑ The fate of the Radnóti statue in Abda Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine, report on the Website Hungarian Spectrum, retrieved on 2018-01-19.
  13. ↑ Online edition Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine on Google Books.