Mir Həsən Mövsümov

Mirhəsən Hacı Mirağa oğlu Mövsümov (1882, Şamaxı – 17 iyun 1907, Bakı) — Hümmət Partiyasının qurucularından biri, naşir, yazıçı-publisist.

İbtidai təhsilini Bakıda mollaxanada və rus-tatar məktəbində almışdır. Bakı Real Məktəbində oxumuşdur. Şəriət müəllimi, alim-metodist, şair Hacı Mirağa Mövsümovun oğludur.

Erkən yaşlarından əmək fəaliyyətinə başlamış, çarizmə qarşı siyasi mübarizəyə qoşulmuş, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Sultanməcid Əfəndiyev, Məşədi Əzizbəyov, Məmmədsadıq Axundov və başqaları ilə birlikdə Müsəlman Sosial Demokrat "Hümmət" Partiyasının əsasını qoymuşdur.

Evində gizli mətbəə yaratmış, "Hümmət" qəzetinin 6 nömrəsini (1904–1905) və bir sıra siyasi vərəqələr buraxmışdır. Sosial-demokratik ideyaları təbliğ etdiyinə görə həbs olunmuş, irəli sürülən ittihamlar sübuta yetmədiyindən azad edilmişdir. Təqiblərdən qurtarmaq üçün Gədəbəyin gümüş, mis mədənlərində fəhlə işləmişdir.

O siyasi mübarizədə bədii və publisist sözün təsir gücünə önəm vermiş, "Hümmət", "Dəvət-Qoç", "Təkamül", "İrşad" qəzetlərində müxtəlif janrlarda yazılar (hekayə, pyes, məqalə və s.) dərc etdirmişdir. Seyid Musəvinin "Çaq-çuk", "Təzə əsrin tüluunda", "Məşədi İsmayıl" hekayələri, "Mis mədəni" pyesi, "Bakı həbsxanası" məqaləsi və inqilabi vərəqələri Azərbaycan ədəbiyyatı və publisistikasında özünəməxsus yer tutur.

• XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı müntəxəbatı, B., 1958;
• Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, 3 cilddə, c.2, B., 1960;
• XX əsr Azərbaycan bədii nəsri, B., 1992; Hüseynov G., Həqiqət və ədalət carçısı, B., 1988;
• Talıbzadə K., Ədəbiyyatımızın inqilabi ənənələri, onun "Ədəbi irs və varislər" kitabında, B., 1974.