Montelyupix həbsxanası

Montelyupix həbsxanası (pol. Więzienie Montelupich) — II Dünya müharibəsində Gestapo tərəfindən XX əsrin əvvəllərində istifadə edilmiş Krakovdakı tarixi həbsxana. Həbsxana yerləşdiyi prospektin adı ilə Montelyupix həbsxanası adlanıb.

Montelyupix həbsxanası
Həbs düşərgəsi
1939-cu ildə Polşa Nazi Almaniyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Montelyupix Həbsxanasının məhbusları
Tanınır	İslah müəssisəsi,muzey
Yerləşir	Polşa,Krakov
İdarə edən	Służba Więzienna (pl)
İlk dəfə inşa edilib	1905-ci il

"İşğal olunmuş Polşadakı ən dəhşətli nasist həbsxanalarından biri" kimi qəbul edilir. Gestapo müəssisəni 1941-ci il martın sonunda Alman Sicherheitspolizei— dən alıb.^[1] Montelyupix Həbsxanasına nəzarət etmək üçün məsul olan nasist məmurlarından biri də Lyudviq Han idi^[2]

Montelyupixdeki II Dünya müharibəsi məhbusları, əsasən, etnik cəhətdən Polşa siyasi məhbusları və Gestapo küçə basqınlarının qurbanları, eyni zamanda həbs cəzasına məhkum edilmiş SS və Təhlükəsizlik Xidmətinin (SD) Alman üzvləri, İngilis və Sovet casusları və paraşütçüləri, Waffen-SS-ni tərk edən əsgərlər və müntəzəm məhkumlar idi. 1940-1944-cü illərdə Montelyupixə keçmiş və ya həyatlarını sona çatdıransiyasi məhbusların sayı 50.000-ə yaxındır^[3]. Kurkeviçova bildirir ki,"orta əsr işgəncələri" almanların əsas və prinsipial sorğu metodunu təşkil edirdi.

1939-cu il tarixli fotoşəkildə, həbsxananın (qapının) qapısındakı lövhə üzərindəki yazıda "Sicherheits-Polizei-Gefängnis Montelupich" yazısı oxunsa da, "Montelyupix Həbsxanası" adı adi populyar konvensiyaya əsaslanaraq indi o formada tarixə keçsə belə ciddi şəkildə qeyri-rəsmi olaraq verilir. Montelyupix istintaqı birinci instansiya həbsxanası idi,Nasistlər tərəfindən 1939-cu ildə Krakov Professorlarının Həbsi adlandırılan Yagellon Universitetindən Polşa professorlarını həbs etmək üçün istifadə edilən Polşa ziyalılarının aradan qaldırılması üçün bir əməliyyat idi. [[1944-cü ilin yanvarında Montelyupixdən olan 232 məhkum Pelkiniededə bir nasist atəş qrupu tərəfindən edam edildi^[4] . 1944-cü ilin yanvar ayının sonu və ya fevral ayının əvvəlində Vilhelm Koppe Hans Frankın uğursuz cəhdi üçün qisas olaraq 100 Montelyupix məhbusunun edam edilməsi haqqında əmr verdi^[5] Krakov yaxınlığındakı Volya Filipovska adlanan ərazidə 42 girovun, 23 noyabr 1943-cü ildə atəş açan dəstənin qarşısında yerindəcə həlak olan bütün Montelyupix məhbuslarının edamını xatırladan bir abidə var.

II Dünya müharibəsindən sonra Montelyupix SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığının(NKVD)və Polşa İctimai Təhlükəsizlik Nazirliyinin Ev Ordusunun Polşa əsgərlərinə işgəncə verərək, öldürdüyü Sovet həbsxanasına çevirdi. Hazırda bina 158 həbsxana kamerası və əlavə 22 kameralı həbsxana xəstəxanası olan kişilər və qadınlar üçün müvəqqəti həbs yeridir^[6].

Həbsxananın yerləşdiyi bina əvvəlcə məqsədinə görə inşa edilmədi, əksinə, Polşada ilk poçt xidmətini Sigismund III Vas üçün təqdim edən İtalyan Montelyupi ailəsi tərəfindən 1556-cı ildə İtalyan İntibah üslubunda yenidən qurulmuş tarixi əmlak idi.^[7] Kamienika Montelyupix (italyan dilində Palazzo Montelyupi) kimi tanınan Krakov malikanə evi, adını verdiyi küçənin 7 nömrəli yerində, 1558-ci ildə buradan Venesiyaya yola düşən Polşadakı ilk beynəlxalq poçt məşqçisinin başlanğıc nöqtəsi idi^[8] . Krakovdakı Yaluya Kurek parkı əvvəllər Palazzo Montelyupinin saray bağı idi.

Həbsxana Polşada 21 aprel 1988-ci ildə asılaraq edam cəzasının son tətbiq olunduğu yer idi^[9].

Rəsmi olaraq həm tarixi abidə, həm də şəhid məkanı kimi tanınmasına baxmayaraq, bu günə qədər Polşa Ədliyyə Nazirliyinin bir hissəsi olan Polşa həbsxanaları İdarəsi (Służba Więzienna) tərəfindən həbsxana və adi islah müəssisəsinin birləşməsi kimi fəaliyyətə davam edir. Hal-hazırkı rəsmi adı Areszt Śledczy w Krakowie adlanır. 2008-ci ildə Rumıniyalı məhbusun Klaudiu Krulik (1975–2008),insan hüquqları qrupları tərəfindən ölümündə qınanan bir hadisə (Oslo İnsan Hüquqları Evi Fondu, Norveç)bu, Rumıniyanın Xarici İşlər Naziri Adrian Kioroianunun istefası ilə əlaqədar aydın olduğu kimi, bu obyektin qəddar tarixi bugünə qədər davam edir.^[10]

Vinsent A.Lapomarda Nasist terroru haqqında kitabında bunu yazır

18 avqust 1986-cı ildə Krakovda olduğum zaman Montelyupi küçəsində] Montelyupix ilə əlaqədar soruşduqda, mən kənardan baxa bildim və öyrəndim ki, bu gün də işləyərkən nasist işğalı zamanı yaydığı pis nüfuzu itirməyib^[11]

• Jozef Arxutovski (1879-1944; ilahiyyat professoru,Yagellon Universiteti,İlahiyyat şöbəsinin uzunmüddətli dekanı; Krakov professorlarının həbsi)
• Teodor Auqustin (1895-1963; məşhur üsyançı, 1919-1921-ci illərdə Sileziya üsyanlarının veteranı, 1940-cı ildə nasistlər tərəfindən izlənilmiş və deportasiya edilməmişdən əvvəl Montelyupixdə ə həbs edilmiş)
• Karol Bakz (1900-1984;bəzədilmiş polyak-sovet müharibəsi və Polşanın işğalı veteranı; Montelyupixdə 1939–1940-cı illərdə bir basqın nəticəsində həbs edildi)
• Jozef Badura (1903-1943; Teşinska Sileziya bölgəsində polyak təhsili və ictimai fəalı; 1942-ci ildə Gestapo tərəfindən həbs edilmiş; 1943-cü ildə Montelyupixdə odlu silahla edam edilmişdir)
• Maksimilian Basista (1883-1967; Rıbnikdə bir neçə qəzetin yaradıcısı və baş redaktoru,vitse-mer vəzifəsində işlədiyi bir şəhər: Polşanın xüsusi Prokurorluq Kitabına daxil edilmişdir; Faşistlər tərəfindən müharibədən əvvəl hazırlanmış bir siyahı - Polşanın işğalından sonra ilk prioritet olaraq ləğv ediləcək insanlar)
• Marian Batko (1901-1941; pedaqoq, 1941-ci ildə məhkum olunmuş, sonradan ölüm hökmünə məhkum edilmiş bir məhkumun əvəzinə başqasının həyatını xilas etmək müqabilində ölmək üçün könüllü olaraq Auşvitz həbs düşərgəsinə deportasiya edildi; müharibədən sonrakı dövrdə qəhrəmanlığa görə ən yüksək bəzək olan Virtuti Militari ordeni Qızıl Xaçla bəzədildi)
• Henrix Batovski (1907-1999; tarixçi, Jagiellonian Universitetində rus dili professoru, Sonderaktion Krakau qurbanı; Jagiellonian Universitetində rus dili professoru, Sonderaktion Krakau qurbanı; Yagellon Universitetinin professoru; rəssam Stanislav Kaçor-Batovskinin oğlu 28 yaşında yazılmış Greckie rewolucje("Yunan İnqilabları"; 1935) də daxil olmaqla,və Europa zmierza ku przepaści ("Avropa bir uçuruma gedir", 1977), 100-ə yaxın kitabın müəllifidir, Krakov professorlarının həbsinin qurbanı, nəticədə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatçısı İvo Andriçin Berlindəki fərdi müdaxiləsi nəticəsində nasistlər tərəfindən sərbəst buraxıldı, o zaman Yuqoslaviya Krallığının Almaniyadakı səfiri olaraq vəzifə yerinə yetirdi)
• Janina Bednarska ( 1912–1941; professsor Stefan Bednarskinin həyat yoldaşı; əri həbs edildikdən sonra ərinin Zaksenhauzen həbs düşərgəsindəöldüyü xəbərini aldıqdan sonra Krakov professorlarının həbsinin digər qurbanları adına səylərini davam etdirərək sərbəst buraxılması üçün səy göstərdi;sonradan Silahlı Mübarizə Yeraltı Birliyinə daxil oldu; Montelyupixdə həbsxanada odlu silahla öldürüldü)
• Stanislav Bednarski (1896-1942; sənət tarixi və naşir professoru; 8 iyul 1940-cı il tarixdə Montelyupixdə həbs edildi; prosesdə döyülmə (ruhani titul: "Tanrının xidmətçisi")
• Stefan Bednarski (1868-1940; Janina Bednarskanın əri;Yagellon Universitetində rus dili professoru,Krakov professorlarının həbsi qurbanlarındandır; Montelyupixdən 1 yanvar 1940-cı ildə (pnevmoniyadan) öldüyü Zaksenhauzen həbs düşərgəsinə sürgün edildi.)
• Vadislav Blądzinski (1908–1944; Polşa ruhanisi və Gizli Universitetlərdə pedaqoq; 25 aprel 1944-cü il tarixdən Montelyupixdə həbs olundu, sonra Qross-Rozen həbs düşərgəsinə deportasiya edildi, burada gizli şəkildə məhbuslara qulluq etdi; bir SS-adam tərəfindən daş karxanasında çöküntüdən çıxarıldıqdan sonra öldü; 13 İyun 1999-cu ildə II İohann Pavel tərəfindən döyülmüş "II Dünya Müharibəsinin Şəhidləri" adlandırılanlardan biri.)
• Andjey Bolevski (1906-2002; mineralogist və petroqraf, Yagellon Universitetinin professoru;Krakov professorlarının həbsi qurbanlarından; İtalyan və İspan həmkarları alimləri tərəfindən Berlindəki kollektiv müdaxilə nəticəsində nasistlər tərəfindən sərbəst buraxıldı.)
• Vadislav Bozievikz (1886–1946; İkinci Polşa Respublikası ordusunun kapitanı; geniş yayılmış Polşa Şərəf Kodeksinin müəllifi (Polski Kodeks Honorowy); Müharibə zamanı partizanlara kömək üçün Montelyupixdə həbs olundu.)
• Jozef Kirek (1904-1940; Polşa yazıçısı və jurnal redaktoru; 10 Noyabr 1939-cu ildə Müharibənin başlamasından cəmi 70 gün sonra Montelupixdə həbs olundu, 10 aydan az müddət sonra Auşvitzdə öldü; prosesdə döyülmə (ruhani başlıq: "Allahın xidmətçisi"))
• Maykl Czajczik (1915-1945; çempion basketbolçu; 1944-cü ilin dekabrında Montelyupixdə həbs olunaraq 1945-ci ilin aprelindəki Müharibənin son günlərində Flossenbürq həbs düşərgəsində həlak oldu)
• Gusta Davidson Draenger (düzgün şəkildə)Jastina kimi də tanınan Gusta Davidson-Draengerova; 1917–1943; Justinanın povestinin müəllifidir(Pamiętnik Justyny);  Montelyupix haqqında Montelyupixin içərisində yazılmış ən fövqəladə kitab; müəllifin Montelyupixdə uzun müddət həbsdə qaldığı müddətdə yazılmışdır; yazıçı müəllif idi - həm də Montelyupix Həbsxanasından ən möhtəşəm qaçışlardan birini etmişdir.)
• Stanislav Dąbrova-Kostka (vəfatı-1924; Armiya Krajovanın əsgəri və yazıçı; Polşa Kommunist rejimi tərəfindən müharibədən sonrakı repressiyaların qurbanı, 1946-1949-cu illərdə Montelyupixdə həbsxanada olmuş; 6 kitabın, o cümlədən W okupowanym Krakowie:6 IX 1939–18 I 1945 ("Nasist tərəfindən işğal edilmiş Krakovda"; 1972)və Rysunki więzienne 1946–1949 Stanisława Dąbrowy-Kostki: katalog wystawy: grudzień 2003,("Həbsxanadan çəkilmiş rəsmlər, 1946–1949", 2003-cü ildə Üçüncü Respublika dövründə nəşr olunmuşdur) müəllifidir.)
• Kazimierz Dembovski (1912-1942; Polşa ruhanisi, Yezuit; dini nəşriyyatda çalışan bir jurnal və kitab redaktoru; Nasistlərin Polşaya hücumundan cəmi yetmiş gün sonra Gestapo tərəfindən həbs edildi; prosesdə döyülmə (ruhani başlıq: "Allahın xidmətçisi"))
• İgnasi Dobiasz (1880-1941; Polşa ruhanisi, Don Bosco Salesians dini institutunun üzvü; pedaqoq, mənəvi ilahiyyat professoru;23 May 1941-ci ildə Montelyupixdə həbs olundu: 26 iyun 1941-ci ildə Auşvitzə deportasiya edildi, ertəsi gün həlak oldu; prosesdə döyülmə (ruhani başlıq: "Allahın xidmətçisi".))
• Judis Strik Dribben (1923-1977; Polşa əsilli İsrail yazıçısı, Judis Strik adlı bir qızın kitabının müəllifi (1969); Holokostdan xilas olan, Lvovda müqavimət göstərən bir döyüşçü idi; xidmətçi kimi işə başlamağa məcbur oldu , Alman polis formasını oğurladıqdan sonra yalnız işəgötürən tərəfindən ləğv ediləcəkdir: Gestapo tərəfindən həbs olunaraq Montelyupixdə çox illərdir ki, müdaxilə etdiyi çox mürəkkəb manipulyasiyasına görə; onu idarə edən Ben Gurionun tanışı atasının Holokostda öldürüldüyü yer, 1954-cü ildə toyunda)
• Stanislav Estreiçer (1869-1939; hüquq tarixçisi və Polşa ədəbiyyatının biblioqrafı, Yagellon Universitetinin professoru və rektoru (1919-1921); Montelupich, Vroslav və Krakov professorlarının həbsi zamanıZaksenhauzen həbs düşərgəsində həbs edilmiş; artıq Zaksenhauzen həbs düşərgəsinə nəql edilərkən xəstələnmişdir. 29 dekabr 1939-cu ildə düşərgədə, həbsdən cəmi 53 gün sonra vəfat etmişdir)
• İgnasi Fik (1904-1942; Polşa şairi, İnterbellum dövrünün ən məşhur ədəbi tənqidçilərindən biri; 1942-ci ilin oktyabrında Gestapo tərəfindən həbs edilmiş və Montelyupixdə işgəncə altında dindirilmiş; o, Montelyupixdə (və ya bəzi mənbələrə görə, 26 noyabr 1942-ci ildə heyətə atəş açaraq) edam edildi.
• Vadislav Findisz (1907-1964; Polşa ruhanisi; Polşa Kommunist Rejimi tərəfindən Müharibədən sonrakı repressiyaların qurbanı; 1963-cü ilin noyabrında Jeşuvda xristian xidmətində iştirak etmək ittihamı ilə həbs edilmiş; 1963-cü ilin dekabrında şou məhkəməsinə verilmişdir. məhkum edilmiş və 2 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş;2 aydan sonra Jeşuva( SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı həbsxanası), 1964-cü ilin yanvarında "xüsusi müalicə" üçün Montelyupixə köçürüldü, nəticədə sağlamlığı pozuldu; 29 fevral 1964-cü ildə tamamilə tükənmiş vəziyyətdə "şərti olaraq" sərbəst buraxıldı, bir az sonra ölmək üçün doğma yerlərinə qayıtdı; 2005-ci ildə Roma Papası XVI Benedikt tərəfindən döyüldü - Kommunizm şəhidi kimi döyülmüş ilk Polşa insanı (ruhani titul: "Venerable")
• İosif Kovalski(Polşa ruhanisi; 13 İyun 1999 tarixində Papa II Con Paul tərəfindən döyülmüş "II Dünya Müharibəsinin Şəhidləri" adlandırılanlardan biri (ruhani başlıq: "Venerable")
• Jan Komski (1915-2002; Polşa rəssamı;Müharibə zamanı müqavimət göstərən fəal, Nasistlər tərəfindən bir neçə dəfə tutuldu,Auşvitzdən məşhur bir qaçışın müəllifi, 1943-cü ilin yanvar-oktyabr aylarında Montelyupiçxdə həbs edildi)
• Marek Kubliński (1931-1950; Krakov kolleci tələbəsi və Boy Skaut,Müharibədən sonra Polşa kommunist rejiminə qarşı mübarizə aparır;1950-ci ilin aprel ayında 18 yaşında Montelyupixdə həbs olunur, o, 1950-ci ilin iyun ayında keçirilən şou məhkəməsində dörd ölüm hökmü aldı; 4 oktyabr 1950-ci ildə Montelyupixdə 19 yaşında odlu silahla edam edilir; hal hazırda özünün adına iki küçə var, biri Krakovda, biri Skavinada)^[12]
• Antoni Qavel (1901-1989; Polşa geoloqu,mineraloqist və petroqraf

Yagellon Universitetinin professoru, Montelyupix, Oranienburq və Daxau həbs düşərgəsində həbs olunan Krakov profesorlarının həbsi əməliyyatının qurbanı; 1941-ci ilin yanvarında sərbəst buraxıldı)

• Stanislav Qaveda (1914-1994; Polşa tarixçisi, Yagellon Universitetinin professoru, Sentyabr Kampaniyasının veteranı və bir neçə yeraltı Müqavimət Təşkilatının üzvü; həm nasist, həm də müharibədən sonrakı kommunist repressiyalarının ikiqat qurbanı; 1941-ci ildən gizli universitetlərdə müəllim kimi fəaliyyət göstərir, 1944-cü ilin dekabrında həbs edildi və Müharibənin qalan hissəsi üçün Montelyupixdə həbs edildi; Müharibədən sonra Kommunist rejiminin xüsusi xidmətləri tərəfindən nəzarət altına alınaraq bir müddət gizlənməyə məcbur oldu)
• Zuzanna Qinczanka (1917-1945; tanınmış şair, müharibədən əvvəl Varşavanın ədəbi həyatının ulduzu; 1944-cü ildə Krakovda Gestapo tərəfindən yəhudi olduğu üçün həbs edilmiş, Montelupixdə yatdığı yerin altına süründürülərək işgəncəyə məruz qalmışdı. dindirmə otağından; sonra Krakovdakı Czarniekieqo Həbsxanasına köçürüldü, burada 17 yanvar 1945-ci ildə odlu silahla güllələndi.)
• Kazimierz Timiski (1915-1989; Sentyabr Kampaniyasının veteranı və İkinci Dünya Müharibəsi illərində müqavimət göstərir;15 oktyabr 1941-ci ildə Montelyupixdə həbs olundu, sonra Auşvitzə deportasiya edildi; onun Montelyupix təcrübəsinin təsviri, 1985-ci ildə yazılan "Xəyallarımı sakitləşdirmək üçün" kitabında,1988-ci ildə lentə alınan filmdə əksini tapır)
• Aleksander Studniarski (Polşa kommunist rejimi tərəfindən müharibədən sonrakı repressiyaların qurbanı)
• Zbiqniev Szkarlat (1944-1986; Polşa Kommunist rejiminin siyasi məhbuslarına yardım təşkil edən həmrəylik fəalı və ictimai fəal;Kommunistlər tərəfindən tutulur və 13-27 iyul 1984-cü ildə Montelyupixdə həbs edildi;ümumi bir amnistiya səbəbiylə sərbəst buraxılmış, "naməlum şəxslər" tərəfindən bir küçədə təcavüzə məruz qalmış və 5 fevral 1986-cı ildə huşunu itirmədən bir xəstəxanada ölür, öldürülməsi işi Montelyupixdə onu həbs edən eyni prokuror tərəfindən araşdırılır)^[13]
• Adam Qondek (1913-1987; İkinci Polşa Respublikası Ordusunun zabit əvəzi;Müharibə zamanı Nazi Fau-2 raketinin komponentlərinin Birləşmiş Krallıqa verilməsi aksiyasında iştirak etməklə fərqlənən Krayova Ordusunun üzvü;1947-ci ildə Krajova Ordusunun keçmiş əsgəri kimi Montelyupixdə həbs olunan Polşanın Kommunist Rejimi tərəfindən müharibədən sonrakı repressiyalarının qurbanı)
• Frank Stiffel (1916–2011; Amerika yazıçısı, bir neçə Holokost xatirəsinin müəllifi;Holokostdan xilas olmasına baxmayaraq o, Montelyupixdə, həmçinin Varşava gettosu, Treblinka ölüm düşərgəsi və Auşvitzdə həbs edilmişdi;ABŞ-da 1950-ci ildən bəri onun sənədləri (Frank Stiffel Papers) bu gün Yale Universitetinin Kitabxanasında qorunur)
• Jacek Zaba (Polşanın Kommunist rejimi tərəfindən müharibədən sonrakı repressiyaların qurbanı)
• Stanislav Klimecki (1883-1942; Polşa hüquqşünası və ictimai fəalı, Krakov prezidenti (meri); 1939 və 1942-ci illərdə Montelyupixdəə üç-beş dəfə məhbus olub; 11 dekabr 1942-ci ildə Nasistlər tərəfindən qətlə yetirilmişdir)

24 yanvar 1948-ci ildə Bir Auşvitz Məhkəməsində çıxarılan edam hökmləri nəticəsində iyirmi bir Nasist Alman müharibəsi cinayətkarı, o cümlədən iki qadın Montelyupix Həbsxanasında asıldı. Onların adları digər tarixlərdə Montelyupixdə edam edilən nasist müharibəsi cinayətkarlarının adları ilə birlikdə aşağıda verilmişdir.

Vikianbarda Montelyupix həbsxanası ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Holokost
• SS
• Auşvitz həbs düşərgəsi
• Treblinka ölüm düşərgəsi
• Varşava gettosu

• Stefan Krukowski, Nad pięknym modrym Dunajem: Mauthausen, 1940-1945, Warsaw, Książka i Wiedza, 1966. (One of the most informative books about the nature of Montelupich Prison.)
• Wanda Kurkiewiczowa, Za murami Monte: wspomnienia z więzienia kobiecego Montelupich-Helclów, 1941-1942, Krakow, Wydawnictwo Literackie, 1968. (Eyewitness account of the conditions of imprisonment of female prisoners in Montelupich and their treatment at the hands of the Nazis.)
• Judith Strick Dribben, A Girl Called Judith Strick, foreword by Golda Meir, New York, Cowles Book Company, 1970. (First published as And Some Shall Live, Jerusalem, Keter Books, 1969. "Montelupich Prison was a big red brick corner building, surrounded by a high wall with barbed wire and broken glass on top.": p. 67 of the U.S. ed. See Notable inmates.)
• Antonina Piątkowska, Wspomnienia oświęcimskie, Krakow, Wydawnictwo Literackie, 1977, pages 29ff. (Another books of recollections by an inmate.)
• Frank Stiffel, The Tale of the Ring: A Kaddish: A Personal Memoir of the Holocaust, Wainscott (New York), Pushcart, 1984. ISBN 0916366219. (See Notable inmates.)
• Kazimierz Tymiński, To Calm My Dreams: Surviving Auschwitz, tr. Maria Tyminska-Marx, Chatswood (New South Wales), New Holland Publishers, 2011. ISBN 1742571085, ISBN 9781742571089. (Chapter "From Montelupich to Auschwitz". Originally published as Uspokoić sen, Katowice, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. ISBN 8303012142. Filmed in 1988 as Kornblumenblau by Leszek Wosiewicz. See Notable inmates.)
• Gusta Davidson Draenger, Justyna’s Narrative, ed. E. Pfefferkorn & D. H. Hirsch, tr. R. Hirsch & D. H. Hirsch, Amherst (Massachusetts), University of Massachusetts Press, 1996. ISBN 155849037X, ISBN 1558490388. (First published as: Gusta Dawidsohn-Draengerowa, Pamiętnik Justyny, ed. Joseph Wulf (1912-1974), Krakow, Centralna Żydowska Komisja Historyczna przy CK Żydów Polskich, 1946. Arguably the most extraordinary book about Montelupich ever written. See Notable inmates.)
• Barbara Pikuła-Peszkowska, Gdzie jest twój grób, Ojcze?, Bytom, Oficyna Wydawnicza 4K, 1997. ISBN 8385214313, ISBN 9788385214311.
• Stanisław Dąbrowa-Kostka, Rysunki więzienne 1946-1949 Stanisława Dąbrowy-Kostki: katalog wystawy: grudzień 2003, ed. P. M. Boroń, et al., Armia Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa Nila w Krakowie, 2003. ISBN 8391514013. (Catalogue of an exhibition of "Drawings from Prison" by a former inmate. See Notable inmates.)

• Stanisław Czerpak and Tadeusz Wroński. Ulica Pomorska 2: o krakowskim Gestapo i jego siedzibie w latach 1939-1945. Krakov: Muzeum Historii. 1972. ISBN 8308003931.
• Wincenty Hein and Czesława Jakubiec. Montelupich (Wydawnictwo Literackie). Krakov. 1985. ISBN 8308003931.

• Israel Gutman. Encyclopedia of the Holocaust. 4 (Macmillan Publishing Company). New York. 1995. 988. ISBN 0028960904.

• Dünyanın ən qəddar 25 həbsxanası - SİYAHI - ARAŞDIRMA