1. Ələ öyrənməmiş, əhliləşməmiş. Xam quş.
– …Həmişə də qiymətli xam atı alıram ki, onu qoşquya öyrədim.
[Sərvinaz:] Xam cöngə kimi havalanıb çıxıblar dağ döşünə, … bu əl boyda tifil bunların gözünə tikan kimi batır.
2. Əkilməmiş, əkinə düşməmiş, şumlanmamış, sürülməmiş, işlənməmiş, əl dəyməmiş.
[Muxtar kişi Adiləyə:] Eşidirsən təpənin dalından gələn o gur səsi? Təzə aldığımız traktordur, güney talada xam torpağı sökür.
// Eyni mənada otlaq, çəmən və s. Xam örüş.
– [Ramazan Sahib müəllimə:] Qərəz, uzun sözün qısası, bəylər xamda otlayan buğa kimi tutuşdular.
Mal-qara xam otluğa dağılıb şırthaşırt otlayırdı.
3. Öz təbii halında olan, əridilməmiş. Xam piy. Xam quyruq.
– …Uzaqdan-uzağa xam gümüş kimi; Ağaran səhradan necə əl çəkim?
4. Aşıya qoyulmamış, aşılanmamış, işlənməmiş. Xam dəri.
– Bu alçaq binaların damlarında … xam və yarımxam keçi, qoyun dərilərinə rast gəlmək olardı.
5. Çiy, bişməmiş. Xam ət. Xam kərpic.
6. dan. Dəyməmiş, yetişməmiş, kal. Xam meyvə.
– Çıxma ərik ağacına bihudə, dilbərim; Yen gəl aşağı, nə yetkini var, nə xami var.
7. məc. Yetkin olmayan, təcrübəsiz, püxtələşməmiş, hazırlıqsız, vərdişsiz.
[Şəkinski:] Mən xam bir aktrisanı səhnəyə buraxa bilmərəm.
[Əsgər] gah bazarın bu başında, gah o başında xam müştəri axtarır ki, saqqalını qırxıb, cibini kəssin.
// İs. mənasında. Xamın gözü böyük olar. ( Ata. sözü ).
[Qəmər:] Sən hələ xamsan, püxtə olmağa çox səfər gərək…
◊ Xam düşmək – bir işin nəticəsini əvvəlcədən düşünmədiyi, lazımınca dərk etmədiyi üçün yanılmaq, səhv iş görmək.
Mən özüm də əvvəl xam düşdüm və keçən il getdim Bakıya, 5 manat verdim, qəbz aldım…
Xam ələ salmaq, xam salmaq – qarşısındakını xam, təcrübəsiz, bacarıqsız, anlaqsız, xəbərsiz sayaraq, bundan istifadə etməyə çalışmaq.
Cəfər paşa istəyirdi ki, onu xam salsın. “”.
[Məmişov:] Ay şeytana papış tikən Manaf, sən də məni xam ələ salıb dindirmə, danışmayacağam.
Xam xəyal – həyata keçirilə bilməyən, bir xəyal olaraq qalan, mümkün olmayan iş, arzu, məsələ; boş xəyal.
[Kərimov Aydına:] Sən xam xəyallarınla mənim başımı doldurma.
Xam xəyal eləmək (olmaq) – yanlış xəyala düşmək, səhv fikirdə olmaq.
[Zalxa:] Tarverdi bir zad gətirəcəkdirmi ki, yarısın sənə verə? Sən niyə belə xamxəyal olursan?
[Növbərlilər:] Keçən il Surxab məhəlləsinin dəstəsinə zor gəlmişdiniz, olmaya xam xəyal olubsunuz.
Xam tovlamaq – bax xam ələ salmaq.
Bizdən gözünü yığ ki, sənə aldanan olmaz; Get onları xam tovla ki, təzvir eləyirsən?
[Alı Səfi bəyə:] Bizi xam tovlamışdın, il uzunu işlədib bir qəpik də vermirdin… Daha indi bəy-zad dəbdən düşdü…
