ARAQ
[ər.] сущ. 1. эрекь; tut arağı тутун эрекь; // эрекьдин; araq iyi эрекьдин ни; 2. са бязи цуькверикай, векьерикай дистилляциядин рекьелди хкуддай жевгьер (халкьдин медицинада дарман ва дадлух хьиз кӀвалахарда).
Araq
Araq (rus. водка [ˈvotkə]) — rektifikasiya edilmiş etil spirtinin su ilə qarışığı spirtli içki.
Araq hazırlamaq üçün spirtin su ilə qarışığını aktivləşdirilmiş kömürdən keçirib süzürlər. Tərkibində həcmcə əsasən 40, 50 və 56% spirt olan araqlar hazırlanır. Bəzi ot, çiçək, ədviyyat və s. cövhərlərini arağa əlavə etməklə onun müxtəlif növlərini almaq olur. Arağın başqa növləri qıcqırdılmış meyvə şirələrinin (üzüm, albalı, tut, zoğal və s.) distilləsindən alınır.
Dünyada məşhur ticarət markasına çevrilmiş "Vodka" 1865-ci il yanvarın 31-də kimyaçı Dmitri Mendeleyev tərəfindən yaradılıb. O, həmin gün "Spirtin suyla qarışdırılması haqqında" doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. Mendeleyevin hazırkı həmkarları hesab edirlər ki, klassik 40%-lik arağın yaranması məhz həmin dissertasiya işinin nəticəsidir.
Araq çəkənlər (film, 1961)
"Araq çəkənlər" (rus. Самогонщики) — rejissor Leonid Qaydayın filmi.
Filmdə uğursuz araq çəkənlər üçlüyü — Qorxaq, Axmaq və Çoxbilmişin sərgüzəştlərindən bəhs olunur. Onlar araq çəkdikdən sonra yeyib-içirlər. Lakin, "Barbos" adlı köpəklərini yaddan çıxarırlar. Bu zaman "Barbos" adlı köpək hirslənib onların araq çəkən aparatlarını (samoqonu) polisə aparır. Onlar köpəyə nə qədər yalvarsalar da, köpəyi tüfənglə vurmaq istəsələr də bir şey alınmır. Film üçlüyün həbs olunması ilə başa çatır.
300 araqvinli körpüsü
300 araqvinli körpüsü (gürc. 300 არაგველის ხიდი) — Gürcüstanın paytaxtı Tiflis şəhərində, Kür çayı üzərində yerləşən avtomobil körpüsü. Ortaçala su anbarının üzərində yerləşir. Metexi körpüsü (axar ilə aşağıda) ilə Dmitri Quliya körpüsü (axarı ilə yuxarı) arasında yerləşir.
Körpü bu ərazidə hələ XIX əsrin ortalarında mövcud olmuşdur. Körpü Tiflisin sakini olan İvan Mnasakanovun adını daşımışdır. O, 25 min rublu körpüdən şəhər sakinlərinin sərbəst keçidi üçün verir. Adanın müasir adı 300 araqvinlinin şərəfinə verilmişdir. körpü bu adı 1952-ci ildə almışdır.
XV əsrdə müasir körpünün yerləşdiyi ərazidə Katex körpüsü vardı.
Araqacotn mərzi
Araqatsotn mərzi (erm. e.ə. Արագածոտնի մարզ, l.ə. Araqatsotni marz) — Ermənistan Respublikasında I dərəcəli inzibati–ərazi vahidlərindən biri. İnzibati mərkəzi Əştərək şəhəridir.
Araqarışdıran (film, 1987)
Araqarışdıran tammetrajlı bədii filmi rejissor Yefim Abramov tərəfindən 1987-ci ildə ekranlaşdırılmışdır. Film "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Filmdəki hadisələr əsasən orta məktəblərdən birində cərəyan edir. Filmdə əsas rolları Nizami Musayev, Ayan Mirqasımova, Leyla Dziqraşvili və Hamlet Xanızadə ifa edirlər.
Filmin qəhrəmanı Rauf Bayramov (Nizami Musayev) müəllifin yaxından tanıdığı bir nəfərin prototipidir. Bu adam kimdir? O, bizim müasirimizdir. Bəlkə də adi və gündəlik həyatımızda çox az-az qarşılaşdığımız adamlardandır. Böyük fantaziyaya malik olan bu gənc işıqlı amallarla yaşayır. Onun qeyri-adiliyi bundan ibarətdir ki, həyat tərzi bizim öyrəndiyimiz həyat standartları çərçivəsinə sığmır.
Araqats rayonu
Araqats rayonu, Alagöz rayonu[mənbə göstərin], Ələyəz rayonu[mənbə göstərin] — Ermənistanda mövcud olmuş rayon. 1937-1951-ci illərdə mövcud olmuşdur. Mərkəzi Alagöz kəndi idi. 1972-ci ildə yenidən yaradılarkən Araqats rayonu adı ilə yaradılmış, mərkəzi isə Saxkaovit kəndi olmuşdur.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin 15 mart 1972-ci il fərmanı ilə Abaran, Artik və Spitak rayonlarının bəzi əraziləri - kəndləri əsasında yaradılmışdır. Sahəsi 382,2 km² - dir. Rayonun adı Azərbaycan dilində Ələyəz formasında qeyd edilir. Ələyəz «Alagöz»ün fonetik formasıdır. Rayon Alagöz (Ələyəz) dağının ətəyində yerləşir.
Toponim alagöz türk etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir, Etnotoponimdir.
Araqatsotn mərzi
Araqatsotn mərzi (erm. e.ə. Արագածոտնի մարզ, l.ə. Araqatsotni marz) — Ermənistan Respublikasında I dərəcəli inzibati–ərazi vahidlərindən biri. İnzibati mərkəzi Əştərək şəhəridir.
Araqon
Araqon — Şimali İspaniyada avtonom bölgə. Rəsmi adı Comunidad Autónoma də Aragóndur. Sahəsi 47,719 km², əhalisi isə 1,277,471 nəfərdir (2005).
Fransua Araqo
Fransua Dominik Araqo (26 fevral 1786[…], Estajel[d] – 2 oktyabr 1853[…], Paris) — fransız astronom və fizik, siyasi xadim, Paris EA-nın üzvü (1809), Peterburq EA-nın fəxri əcnəbi üzvü (1829). 1830-cu ildən Paris EA-nın katibi və Paris rəsədxanasının direktoru olmuşdur. Onun göstərişi ilə U.Leverye Uranın hərəkətindəki sarsıntıları hesablamış və bunun nəticəsində Neptun kəşf edilmişdir. Araqonun astronomiya, optika, elektromaqnetizm, meteorologiya və fiziki coğrafiyaya dair əsərləri var. Polyariskopu ixtira etmiş, poladdan ilk süni maqnitlər almış, fırlanma maqnetizmini kəşf etmiş, qütb parıltısı və maqnit fırtınası arasında əlaqə olduğunu müəyyənləşdirmişdir. 1830-1948-ci illərdə Deputatlar palatasının üzvü, Fransada 1848-ci il inqilabından sonra hərbi və dəniz naziri vəzifələrində işləmişdir.
II Con (Araqon kralı)
II Con və ya Dinsiz Con (isp. Juan II) (d. 29 iyun 1398 - ö. 20 yanvar 1479) – Araqon və Navarra kralı (de-yure).
Araqon kralı I Ferdinand və xanımı Alburkerkeli Eleonoranın ikinci oğlu idi. 1425-ci ildə Navarra kraliçası Blanşla evləndi və Navarranın de-yure kralı oldu. Daha sonra qardaşının geridə rəsmi varis buraxmadan vəfatının ardından, 1458-ci ildə Araqon kralı oldu.
Earenfight, Theresa (2015). "Trastamara Kings, Queens, and the Gender Dynamics of Monarchy". In Todesca, James (ed.).
II Ferdinand (Araqon kralı)
II Ferdinand (isp. Fernando II de Aragón, ing. Ferdinand II of Aragon; 10 mart 1452[…] – 23 yanvar 1516) — Araqon kralı; 1474–1504 müddətində Kastilyalı İzabella ilə olan evliliyi boyunca Kastiliya və Leon kralı; 1508-ci ildən ölümünə qədər Kastiliya taxtının sahibi olan qızı Yuannanın taxt naibi; 1504-cü ildə Fransayla baş verən müharibənin sonunda 1458-ci ildən bu yana ilk dəfə birləşdirilən Napoli və Siciliya krallığının hakimi; eyni zamanda 1512-ci idən etibarən Navarra kralı.
Xristofor Kolumbun 1492-ci ildə baş tutan ilk səyahətini dəstəkləməsinin ardından II Ferdinand və xanımı Kastilyalı İzabella Yeni dünyanın kəşfi səbəbilə qısa zamanda məşhurlaşdı. Həmin il o, Pireney yarımadasının son İslam dövləti olan Qranada dövləti ilə müharibəyə girişdi və qalib gəldi. Beləliklə, uzun müddət davam edən rekonkista əməliyyatı başa çatdırıldı. Ölüm anında II Ferdinand Portuqaliya xaricindəki bütün ispan dövlətləri üzrə hakimiyyətini nəvəsi V Karlla qızı Kastilyalı Yuannaya əmanət etdi.
II Ferdinand 10 mart 1452 tarixində Araqon kralı II Con və onun ikinci xanımı Yuanna Enrikesin oğlu olaraq Araqon krallığına bağlı Sos del Rey Catolico əyalətindəki Sada Sarayında dünyaya gəldi. 19 oktyabr 1469 tarixində Kastiliya və Leon krallığına bağlı Valladolid qəsrində Kastiliya kralı IV Henrinin varisi və ögey bacısı Kastilyalı İzabella ilə evləndirildi. Kastilyalı İzabella həmçinin Trastamara sülaləsinin nümayəndəsi idi və hər ikisi Kastiliya kralı I Conun nəslindən gəlməkdə idi.
I Ferdinand (Araqon kralı)
I Ferdinand (isp. Fernando I) (d. 27 noyabr 1380 - ö. 2 aprel 1416) – Araqon kralı. Qardaşının kiçik oğlu II Conun ilk səltənət illərində Kastiliya taxtının naibi oldu.
Kastiliya kralı I Con və ilk xanımı Araqonlu Eleonoranın ikinci oğlu idi. Dayısı olan Araqon kralı I Martinin geridə varis buraxmadan ölümünün ardından, 1412-ci ildə Araqon kralı seçildi. Taxtın digər namizədi isə Araqon krallarının şəcərəsindən olan Urgel qrafı buna etriaz edərək üsyan başlatdı. Nəticədə I Ferdinand bölgəni işağl edərək krallığın ərazisinə birləşdirdi.
Hillgarth, J.N. (1976).
Lui Araqon
Lui Araqon (3 oktyabr 1897[…], XVI arondisman (Paris)[d], Paris – 24 dekabr 1982[…], VII arondisman (Paris), Fransa) — fransız yazıçısı, şair, ictimai xadim. "Xalqlar arasında sülhü möhkəmlətməyə görə" Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı (1957). Sorbonna Universitetində tibb elmini öyrənmiş, Birinci Dünya müharibəsinin (1914–18) iştirakçısı olmuşdur. Fransa KP MK-nın üzvü, müqavimət hərəkatının liderlərindən biri idi. 1920-ci illərin əvvəllərində dadaizmə meyil göstərmiş ("Fişəng" şeirlər toplusu, 1920), sonralar Andre Bretonla birlikdə sürrealizm hərəkatına başçılıq etmişdir("Anise…" povesti, 1921). Hərəkatın ilk nəzəri manifestini ("Uyqular dalğası",1924) yazmışdır. "Qırmızı cəbhə" (1931) poemasının, "Ura, Ural" (1934) şeir toplusunun müəllifidir. "Real dünya" (1934–51), "Kommunistlər" (1949–51;1967 ildə yenidən işlənmişdir) romanlarında sosializm ideyalarını təbliğ etmişdir. Stalin dövrünün törətdiyi amansızlıqların ifşa olunmasından sonra ağır mənəvi sarsıntı keçirmişdir. "Tamamlanmamış roman" (1956) Lui Araqon yaradıcılığının zirvəsidir.
Luis Araqones
Luis Araqones (isp. José Luis Aragonés Suárez; 28 iyul 1938[…], Madrid – 1 fevral 2014, Madrid) — ispan futbolçusu və məşqçisi. Araqones Atletiko Madridin heyətində 3 dəfə İspaniya çempionu (1966, 1970 və 1973-cü il) olmuşdur. Baş məşqçi qismində İspaniya milli futbol komandası ilə 2008-ci ildə keçirilən Avropa Çempionatının qalibi olmuşdur. İspaniyada "Real Madrid" klubundan başqa bütün aparıcı klublarda ("Barselona", "Atletiko Madrid", "Valensiya", "Sevilya", "Betis" və "Espanyol") baş məşqçi qismində çalışıb.
Oxtinska Araqonit mağarası
Oxtinska Araqonit mağarası (slovak. Ochtinská aragonitová jaskyňa, mac. Martonházi-aragonitbarlang) — Slovakiyanın cənubunda, Rojnyava yaxınlığında yerləşən nadir araqonit mağarası. Cəmi 300 m uzunluğuna baxmayaraq, nadir araqonit formalaşmaları ilə məşhurdur.
Dünyada bu günə qədər yalnız üç araqonit mağarası mövcuddur.
"Süd Yolu Zalı" adlanan ərazidə mağaranın əsas cazibəsi Süd Yolundakı ulduzları xatırladan parlayan ağ araqonit formalaşmalarıdır. Mağara Martin Canqar və Jiri Prosek tərəfindən 1954-cü ildə kəşf edilmiş və 1972-ci ildə ictimaiyyətə açılmışdır. Mağara Slovekiyadakı karst mağaralarının bir hisssəsi kimi UNESCO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilmişdir.
Araqon krallığı
Araqon krallığı (araq. Reino d'Aragón; kat. Regne d'Aragó; lat. Regnum Aragoniae; isp. Reino de Aragón) — 1035–1707-ci illərdə müasir İspaniya və Fransa ərazisində mövcud olmuş dövlət. Müxtəlif dövrlərdə onun tərkibinə Araqon, Kataloniya, Valensiya və Russilyon tarixi vilayətləri daxil olmuşdur. O, daha bir neçə dövlət qurumunun Araqon krallarının hakimiyyəti altında birləşdirilmiş federal monarxiyadan – Araqon taxt-tacından fərqlənir.
1479-cu ildə Araqon kralı II Xuanın ölümündən sonra Araqon və Kastiliya tacları birləşərək müasir İspaniyanın nüvəsini təşkil etdi. Araqon torpaqları muxtar parlament və inzibati qurumları saxladı. Bu tənzimləmə, İspaniyada mərkəzləşdirilmiş hakimiyyətin İspaniya mirası uğrunda müharibədən sonra ispaniyalı V Filip tərəfindən 1707-1715-ci illər arasında elan edilmiş Nueva-Planta dekretlərinə qədər qaldı.
Araqon taxt-tacı
Araqon taxt-tacı (araq. Corona d'Aragón; kat. Corona d'Aragó, Katalanca tələffüz: [kuˈɾonə ðəɾəˈɣo]; isp. Corona de Aragón, [koˈɾona ðe aɾaˈɣon]; lat. Corona Aragonum, [kɔˈroːna araˈɡoːnũː]) — Araqon krallarının hakimiyyəti altında bir neçə dövlət qurumunun birliyi. XIV–XV əsrlərdə, gücünün zirvəsində, Araqon taxt-tacı müasir İspaniyanın şərqinin, Fransanın cənub-şərqinin, eləcə də Balear adalarının, Siciliyanın, Korsikanın, Sardiniyanın, İtaliyanın cənubunun (1442-ci ildən) və Yunanıstanın bir hissəsini (1388-ci ilə qədər) idarə edən ən əhəmiyyətli dəniz gücü idi.
Bisson, T. N. The medieval Crown of Aragon. A short history. Oxford: Clarendon Press. 1986.
Araqonlu Yekaterina
Araqonlu Ketrin (isp. Catalina de Aragón y Castilla) (16 dekabr 1485[…], Alkala-de-Enares[d] – 7 yanvar 1536[…] və ya 1536, Kimbolton[d], Kembricşir qraflığı[d]) — İngiltərə kralı VIII Henrinin ilk qadını olması səbəbilə iyun 1509 tarixindən may 1533 tarixinə qədər İngiltərə kraliçası; eyni zamanda kralın böyük qardaşı Artur Tüdorun qadını olaraq Uels şahzadəsi.
Araqon kralı II Ferdinand və Kastilyalı İzabellanın qızı olan Ketrin hələ 3 yaşında ikən İngiltərə taxtının vəliəhdi Artur Tüdorla nişanlandı. 1501-ci ildə bu cütlük evləndi ancaq 5 ay sonra Artur Tüdor vəfat etdi. 1507-ci ildə o İspaniya krallığının İngiltərədəki səfiri seçildi və Avropa tarixindəki ilk qadın səfir oldu. Qısa müddət sonra isə Araqonlu Ketrin mərhum ərinin kiçik qardaşı və gələcək İngiltərə kralı olan VIII Henriylə evləndi (1509). 1513-cü ildə VIII Henri Fransada ikən 6 aylığına İngiltərədə taxt naibi olaraq ölkəni idarə etdi. Bu müddət ərzində ingilislər şotlandlarla girdikləri Flodden müharibəsini qazanmışdı və bu qələbədə Araqonlu Ketrinin rolu böyük olmuşdur.
Təxminən 1525-ci ildə VIII Henri Anna Boleynlə gizli münasibət qurmağa başladı. Araqonlu Ketrinin taxta vəliəhd verə bilməməsi səbəbilə kral artıq evliliyindən narazı idi.
Araqonlu İzabella (Fransa kraliçası)
Araqonlu İzabella (fr. Isabelle d'Aragon; 1247 – 28 yanvar 1271, Kosensa, Araqon taxt-tacı) — Fransa kralı III Filippin ilk xanımı, Fransa kraliçası.
İzabella, Araqon kralı I Ceymslə onun ikinci xanımı Yolandanın səkkinci övladı və ən kiçik qızı idi. Doğum tarixi məlum deyil. Atasıyla Fransa kralı IX Lüdovik arasında bağlanan 11 may 1258-ci il tarixli sülhə əsasən, İzabella kralın ikinci oğlu Filiplə nişanlandı. Cütlüyün toy mərasimi isə 28 may 1262-ci ildə Klermon-Feranda baş tutdu. Bu müddət ərzində isə Fransa kralının böyük oğlu vəfat etmiş, Filipp atasının və bütün Fransa krallığının varisi olmuşdu.
1270-ci ilin iyulunda əri və qaynatasıyla birlikdə VIII Səlib yürüşünə qatılan İzabella, cəmi bir ay sonra qaynatasının vəfatıyla Fransa kraliçası oldu. Paytaxta geri dönüş yolunda, 11 yanvar 1271-ci ildə Kalabriyadakı Savuto çayını keçərkən atdan düşən Araqonlu İzabella, altıaylıq övladını vaxtından erkən dünyaya gətirdi. Ancaq cütlüyün beşinci övladı olan bu oğlan uşağı çox keçmədən vəfat etdi.
Araqvi
Araqvi (qədim adı Araqva; gürc. არაგვი) — Gürcüstanın şərqindən axan, Kazbek, Duşeti və Msxeta bələdiyyələrinin ərazisindən keçən çay, Kürün sol qolu.
Çayın uzunluğu 112 km-dir. Drenaj hövzəsinin sahəsi 2740 km²-dir. İllik su axınının həcmi isə 1,8 km³-dir.
Çayın yatağı əsasən qumdaşı, şist və əhəngdaşıdır. Jinvali su anbarı və onun 130 MVt gücündəki su elektrik stansiyası Gürcüstanın enerjisinin çox hissəsini istehsal edir. Su anbarı 1986-cı ildə tikilib.
Çayın qədim adı Araqvadır. Gürcü dilindən "sürətli", "təxminən" kimi tərcümə olunur.
II Xuan (Araqon kralı)
II Con və ya Dinsiz Con (isp. Juan II) (d. 29 iyun 1398 - ö. 20 yanvar 1479) – Araqon və Navarra kralı (de-yure).
Araqon kralı I Ferdinand və xanımı Alburkerkeli Eleonoranın ikinci oğlu idi. 1425-ci ildə Navarra kraliçası Blanşla evləndi və Navarranın de-yure kralı oldu. Daha sonra qardaşının geridə rəsmi varis buraxmadan vəfatının ardından, 1458-ci ildə Araqon kralı oldu.
Earenfight, Theresa (2015). "Trastamara Kings, Queens, and the Gender Dynamics of Monarchy". In Todesca, James (ed.).
Salix laevigata f. araquipa
Salix laevigata (lat. Salix laevigata) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.
Pleiarina laevigata (Bebb) N.Chao & J.Liu
Salix bonplandiana var. laevigata (Bebb) Dorn
Salix congesta (Bebb) Howell
Salix laevigata var. angustifolia Bebb
Salix laevigata var. araquipa (Jeps.) C.R.Ball
Salix laevigata f. araquipa Jeps.
Salix laevigata var.
Salix laevigata var. araquipa
Salix laevigata (lat. Salix laevigata) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.
Pleiarina laevigata (Bebb) N.Chao & J.Liu
Salix bonplandiana var. laevigata (Bebb) Dorn
Salix congesta (Bebb) Howell
Salix laevigata var. angustifolia Bebb
Salix laevigata var. araquipa (Jeps.) C.R.Ball
Salix laevigata f. araquipa Jeps.
Salix laevigata var.
Araqonlu Eleonora (Portuqaliya kraliçası)
Araqonlu Eleonora (isp. Leonor de Aragón; port. Leonor de Aragão) (1 fevral 1402, Medina-del-Kampo[d], Kastiliya və Leon – 19 fevral 1445, Toledo) — Portuqaliya kralı I Eduardın xanımı, Portuqaliyanın kraliça-konsortu.
Atası Araqon kralı I Ferdinand, anası isə Alburkerkeli Eleonoradır. Hələ 14 yaşında ikən atası vəfat etdi və qardaşı V Alfonso adıyla Araqon taxtına çıxdı. Daha sonra qardaşının və anasının səyləriylə, 22 sentyabr 1428-ci ildə Portuqaliya kralı I Conun böyük oğlu Eduardla evləndirildi. Cütlüyün doqquz övladı olsa da, bunlardan yalnız beşi yetkinlik yaşına çata bildi. 1433-cü ildə kralın vəfatıyla əri I Eduard adıyla Portuqaliya taxtına əyləşdi və beləcə, Eleonora Portuqaliya kraliçası oldu. Ancaq eyni gün 4 yaşlı oğlu Con da vəfat etdi.
Kraliça olaraq siyasi baxımdan nüfuz sahibi deyildi.