Lüğətlərdə axtarış.

Qroznı (çeç. Соьлжа-ГӀала, qum. Süyünç-Qala, qaraç.-balk. Süyünç-Qala) — Şimali Qafqazda şəhərdir, Rusiyanın cənubunda, Çeçenistan Respublikasının paytaxtı, Qroznu rayonunun mərkəzidir. Şimali Qafqazın ən böyük şəhərlərindən biridir, ərazisinə görə ikinci, əhalisinin sayına görə üçüncü böyük şəhərdir. == Etimologiyası == Şəhər Sevinc çayının (qum. Süyünç, qaraç.-balk. Süyünç, çeç. Sölƶa) qırağında yarandığına görə yerli türklər ona Sevinc-Qala (qum. Süyünç-Qala, qaraç.-balk.

«Qroznı-Citi» — Qroznı şəhərinin mərkəzində, Əhməd Kadırov prospekti boyunca, Sunja çayının sdahilində yerləşən çoxmərtəbəli binalar kompleksi. == Planlaşdırma == Kompleksin ümumi sahəsi 4,5 hektardır. Yeddi çoxmərtəbəli bina (yaşayış binaları, otel, ofis və iş mərkəzi) var: biri 40 mərtəbəli, biri 30 mərtəbəli, üçü 28 mərtəbəli və ikisi 18 mərtəbəli. Yaşayış binalarındakı mənzillərin ümumi sayı 700-dür. Bir mənzilin faydalılıq sahəsi 68 ilə 280 m² arasındadır. Fenix yaşayış binasının ilk iki mərtəbəsində ticarət mərkəzi yerləşir. Yaşayış binalarının yanında, 303 otaqlı 28 mərtəbəli beşulduzlu otel və ümumi sahəsi 34.000 m² olan 30 mərtəbəli ofis və iş mərkəzi tikilmişdir. Otelin damında vertolyot meydançasıvardır. Oteldə bir üzgüçülük hovuzu, spa mərkəzi, idman zalı, 3 restoran, 32-ci mərtəbədəki şəffaf günbəzin altındakı kafe və ticarət köşkləri yer alır. Göydələnlərin hər birinin altında ümumi tutumu təxminən 3000 maşın olan iki yeraltı dayanacaqlar var.

Qroznı fəhləsi — Çeçenistan Respublikasının tarixi, elmi və təhsilli, mədəni və maarifləndirici rusdilli qəzeti. 1917-ci ilin mart ayından Qroznıda nəşr olunur. Bölgədəki ən qədim çap nəşri sayılır. == Tarixi == === Qəzetin yaradılması === Qəzetin ilk sayı 1917-ci ilin martında "Yoldaş" adı ilə nəşr olunub.1918-ci ildə qəzet "Qroznı Dairəsi Fəhlə və Hərbi Deputatlar Şurasının İzvestiyası" adlandırılıb.1920-ci illərin əvvəllərində qəzetə "Qırmızı üsyançı" adı verilib. 1921-ci ildə Qroznının əsas qəzeti yenidən adını dəyişib, o vaxtdan etibarən "Qırmızı Əmək" adını alıb. Bu zaman nəşr zəhmətkeşlərin gündəlik qəzeti olaraq ad qazanmışdı.. Daha sonra qəzet, Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Qafqaztrudarmiya Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı oldu. Sonradan qəzet Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Süvari Ordusunun Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı və Qrozni Şəhər İcraiyyə Komitəsi və Süvari İdarəsinin gündəlik qəzeti kimi dərc edildi.1922-ci ildə başqa bir ad dəyişikliyi oldu və bundan sonra qəzet "Nefteraboçiy" adlandı. Qəzetin təsisçisi Qroznı şəhər icra komitəsi və Rusiya Kommunist (b) Partiyası rayon komitəsi idi. 1924-cü ilə qədər qəzet RKP(b)-nin Qroznı əyalət komitəsinin, vilayət icra komitəsinin və qubernatorluğun həmkarlar ittifaqı şuralarının, daha sonra — RKP(b) Qroznı rayon komitəsinin, rayon icra komitəsinin və "Qafqazprofyuzovun" rəsmi orqanı oldu.7 noyabr 1924-cü ildən qəzet "Qroznı fəhləsi" kimi çıxmağa başladı.

Qroznı döyüşü — 1996-cı ilin avqustunda baş vermiş döyüş. Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının bölmələri və şəhərdə yerləşən Çeçen milisləri şəhərin böyük hissəsinə nəzarəti itirir. Bundan sonra Rusiya Federasiyası ilə tanınmayan Çeçen İçkeriya Respublikasının nümayəndələri arasında Xasavyurt müqaviləsi bağlanır. Bu Birinci Çeçenistan müharibəsinə son qoyur. == Üsyançıların sayı == Əməliyyatın əvvəlində ayrı-ayrı qruplarda Qroznıya sızan üsyançıların sayı təxminən 1,5—2 min nəfər olur. Döyüşlər zamanı şəhərə yerli sakinlərin qayıtması və əvvəllər federal qoşunların tərəfində olanların üsyançıların tərəfinə keçməsi ilə onların sayı tədricən artır. Nəticədə Aslan Masxadovun Qroznıda nəzarət etdiyi çeçen birləşmələrinin sayı avqustun ikinci yarısına qədər 6-7 min nəfərə çatır. Ümumi rəhbərliyi həyata keçirən Aslan Masxadov bu əməliyyatın "bütün dünyaya və hər şeydən əvvəl Rusiyaya separatçıların döyüş potensialını göstərmək üçün" edildiyini bildirir. Xəttab dəstəsi ilə birlikdə hücumda iştirak etdi. == Federal qüvvələrinin sayı == Rusiya tərəfi say üstünlüyünə (daxili qoşunların 6 min hərbçisi), zirehli texnika və artilleriya üstünlüyünə və mütləq hava üstünlüyünə malik olur.

Qroznı rayonu (çeç. Соьлжа-ГӀалин кӀошт) — Rusiya Federasiyası, Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qroznı şəhəridir (bununla belə rayonun tərkibinə daxil deyildir). Qroznı rayonunun rəhbərliyi Tolstoy-Yurt kəndində yerləşir. == Coğrafiya == Rayon Çeçenistan Respublikasının mərkəzi hissəsində yerləşir. Şimalda Naurski və Şelkovski rayonları, şərqdə — Qudermes rayonu, cənub-şərqdə — Şali rayonu, cənubda — Urus-Martan rayonu ilə həmsərhəddir. Cənub-qərbdə Axçoy-Martano və Sunjenski rayonları, şimal-qərbdən Nadterek rayonu ilə sərhədə sahibdir. Rayonun mərkəzində onun tərkib hissəsi olmayan Qroznı şəhər rayonu yerləşir. Rayon şərqdə Arqun şəhəri ilə həmsərhəddir. Çeçen düzünliyində yerləşir.

Qroznı İES — Çeçenistan Respublikasının Qroznı şəhərində inşa edilmiş istilik elektrik stansiyasıdır. Enerjinni verilməsi üçün tikinti müqavilələr proqramı əsasında gerçəkləşdirildi. Qroznı İES-in tikintisi PJSC OGK-2 (Qazprom Energoholding Group) şirkəti tərəfindən həyata keçirilib. == Tarixi == Daima böyüyən Çeçenistan iqtisadiyyatı özünü təmin edəcək enerji resurslarına malik olmaq və Rusiyanın qonşu bölgələrindən enerji asıllığını azaltmaq üçün yeni elektrik stansiyasına ehtiyac duyurdu. Bu səbəbdən Çeçenistan höküməti paytaxt Qroznıda yeni İES-nın tikintisinə qərar verdi. 2015-ci ilin fevral ayında isə Qroznıda investitorların investisiyalarının geri qaytarılmasına zəmanət verə biləcək enerji təchizatı müqavilələlərinə uyğun olaraq ümumi gücü 360 MVt olan iki qaz turbin qurğusunun tikintisi qurğuların siyahısına daxil edilərək həyata keçirildi. Enerji təchizatı müqaviləsi qurğularının əksəriyyətindən fərqli olaraq, yeni elektrik stansiyası orijinal siyahıya daxil edilməmişdir. Belə ki, ərazi Krasnodar vilayətində uğursuz İES tikinti layihəsi olan Kudepstinskaya İES-dən köçürüldü.. İnvestorlar — Qazprom Energoholding MMC, müştəri-tərtibatçı — GEH Engineering MMC, dizayner — Mosenergoproekt MMC, baş podratçı — TEK Mosenergo JSC şirkətləri idi.İnşaat işlərinə 2017-ci ilin fevral ayında başlandı və 19 dekabr 2018-ci ildə İES hərtərəfli sınaqlardan uğurla keçdikdən sonra Qroznı İES-in ilk enerji bloku istismara verildi. Beləliklə, müharibədən sonra ilk dəfə olaraq Çeçenistan Respublikası ərazisində elektrik enerjisi istehsal olunmağa başlandı.

İohann IV Vasilyeviç və ya İvan Qroznı (25 avqust 1530 və ya 15 avqust 1530, Kolomenskoye[d], Böyük Moskva Knyazlığı – 18 (28) mart 1584, Moskva, Çar Rusiyası) — Moskva və 1533-cü ildən bütöv Rusiyanın böyük knyazı, Rusiyanın ilk çarı (1547-ci ildən; yalnız 1575-1576-cı illərdə "bütöv Rusiyanın böyük knyazı" nominal olaraq Simeon Bekbulatoviç olmuşdur).Moskva böyük knyazı III Vasili və Yelena Qlinskayanın böyük oğlu. Mənşəcə atası tərəfindən o, Rüriklər sülaləsinin Moskva budağına aid olunurdu, anası tərəfindən isə Qlinski Litva knyazlarının banisi hesab edilən Mamay xanın nəslinə. Ata tərəfindən nənənsi bizans imperatorların sülaləsindən gələn Sofiya Paleoloq idi.Nominal olaraq İvan 3 yaşından hökmdar oldu. 1547-ci ildəki Moskva üsyanından sonra "İzbrannaya rada" ("Seçilmiş rada") yaradaraq, o, yaxın hesab etdiyi şəxslərin iştirakı ilə hökümdarlıq eləməyə başladı. Hərbi xidməti, məhkəmə sistemi və dövlətin idarə edilməsində islahatlar aparmışdır. Qazan və Həştərxan xanlığları fəth edilmişdir, Qərbi Sibir, Don Qoşunlarının Vilayəti, Başqırdıstan və Noqay Ordasının torpağları Rusiyaya birləşdirilmişdir. Beləliklə, IV İvanın hakimiyyəti dövründə Rusiyanın ərazi artımı təxminən 100% təşkil etdi (2,8 milyon km²-dən 5,4 miyon km²-ə çatdı), çarlığının son illərində Rus dövləti ərazisinə görə bütöv Avropadan böyük oldu.1560-cı ildə Seçilmiş rada ləğv olundu, onun əsas xadimləri çarın etibarını itirdilər, və İvan Qroznı Rusiyanı tam müstəqil idarə etməyə başladı. İvan Qroznının çarlığının ikinci yarısı Livoniya müharibəsində uğursuzluqla yadda qaldı və həmçinin, köhnə aristokratiya soylarını zəiflədən opriçninanın yaranması ilə yadda qaldı. Formal olaraq, IV İvan Rusiyanı idarə edən ən uzunmüddətli hökümdardır — 50 il və 105 gün.

İohann IV Vasilyeviç və ya İvan Qroznı (25 avqust 1530 və ya 15 avqust 1530, Kolomenskoye[d], Böyük Moskva Knyazlığı – 18 (28) mart 1584, Moskva, Çar Rusiyası) — Moskva və 1533-cü ildən bütöv Rusiyanın böyük knyazı, Rusiyanın ilk çarı (1547-ci ildən; yalnız 1575-1576-cı illərdə "bütöv Rusiyanın böyük knyazı" nominal olaraq Simeon Bekbulatoviç olmuşdur).Moskva böyük knyazı III Vasili və Yelena Qlinskayanın böyük oğlu. Mənşəcə atası tərəfindən o, Rüriklər sülaləsinin Moskva budağına aid olunurdu, anası tərəfindən isə Qlinski Litva knyazlarının banisi hesab edilən Mamay xanın nəslinə. Ata tərəfindən nənənsi bizans imperatorların sülaləsindən gələn Sofiya Paleoloq idi.Nominal olaraq İvan 3 yaşından hökmdar oldu. 1547-ci ildəki Moskva üsyanından sonra "İzbrannaya rada" ("Seçilmiş rada") yaradaraq, o, yaxın hesab etdiyi şəxslərin iştirakı ilə hökümdarlıq eləməyə başladı. Hərbi xidməti, məhkəmə sistemi və dövlətin idarə edilməsində islahatlar aparmışdır. Qazan və Həştərxan xanlığları fəth edilmişdir, Qərbi Sibir, Don Qoşunlarının Vilayəti, Başqırdıstan və Noqay Ordasının torpağları Rusiyaya birləşdirilmişdir. Beləliklə, IV İvanın hakimiyyəti dövründə Rusiyanın ərazi artımı təxminən 100% təşkil etdi (2,8 milyon km²-dən 5,4 miyon km²-ə çatdı), çarlığının son illərində Rus dövləti ərazisinə görə bütöv Avropadan böyük oldu.1560-cı ildə Seçilmiş rada ləğv olundu, onun əsas xadimləri çarın etibarını itirdilər, və İvan Qroznı Rusiyanı tam müstəqil idarə etməyə başladı. İvan Qroznının çarlığının ikinci yarısı Livoniya müharibəsində uğursuzluqla yadda qaldı və həmçinin, köhnə aristokratiya soylarını zəiflədən opriçninanın yaranması ilə yadda qaldı. Formal olaraq, IV İvan Rusiyanı idarə edən ən uzunmüddətli hökümdardır — 50 il və 105 gün.

İohann IV Vasilyeviç və ya İvan Qroznı (25 avqust 1530 və ya 15 avqust 1530, Kolomenskoye[d], Böyük Moskva Knyazlığı – 18 (28) mart 1584, Moskva, Çar Rusiyası) — Moskva və 1533-cü ildən bütöv Rusiyanın böyük knyazı, Rusiyanın ilk çarı (1547-ci ildən; yalnız 1575-1576-cı illərdə "bütöv Rusiyanın böyük knyazı" nominal olaraq Simeon Bekbulatoviç olmuşdur).Moskva böyük knyazı III Vasili və Yelena Qlinskayanın böyük oğlu. Mənşəcə atası tərəfindən o, Rüriklər sülaləsinin Moskva budağına aid olunurdu, anası tərəfindən isə Qlinski Litva knyazlarının banisi hesab edilən Mamay xanın nəslinə. Ata tərəfindən nənənsi bizans imperatorların sülaləsindən gələn Sofiya Paleoloq idi.Nominal olaraq İvan 3 yaşından hökmdar oldu. 1547-ci ildəki Moskva üsyanından sonra "İzbrannaya rada" ("Seçilmiş rada") yaradaraq, o, yaxın hesab etdiyi şəxslərin iştirakı ilə hökümdarlıq eləməyə başladı. Hərbi xidməti, məhkəmə sistemi və dövlətin idarə edilməsində islahatlar aparmışdır. Qazan və Həştərxan xanlığları fəth edilmişdir, Qərbi Sibir, Don Qoşunlarının Vilayəti, Başqırdıstan və Noqay Ordasının torpağları Rusiyaya birləşdirilmişdir. Beləliklə, IV İvanın hakimiyyəti dövründə Rusiyanın ərazi artımı təxminən 100% təşkil etdi (2,8 milyon km²-dən 5,4 miyon km²-ə çatdı), çarlığının son illərində Rus dövləti ərazisinə görə bütöv Avropadan böyük oldu.1560-cı ildə Seçilmiş rada ləğv olundu, onun əsas xadimləri çarın etibarını itirdilər, və İvan Qroznı Rusiyanı tam müstəqil idarə etməyə başladı. İvan Qroznının çarlığının ikinci yarısı Livoniya müharibəsində uğursuzluqla yadda qaldı və həmçinin, köhnə aristokratiya soylarını zəiflədən opriçninanın yaranması ilə yadda qaldı. Formal olaraq, IV İvan Rusiyanı idarə edən ən uzunmüddətli hökümdardır — 50 il və 105 gün.

Nəşriyyat Evi — Çeçenistan Respublikası paytaxtı Qroznı şəhərində mətbuat və nəşr orqanlarının yerləşdiyi bina. Bina Nazarbayev küçəsi ilə (keçmiş Mayakovski küçəsi) Lorsanov küçəsinin (keçmiş Qırmızı Veteranlar küçəsi) kəsişməsində yerləşir. Binada Çeçenistanda nəşr olunan demək olar ki, bütün respublika qəzet və jurnallarının redaksiyaları və "Qroznı Fəhləsi" nəşrinin mətbəəsi var. Binanın birinci mərtəbəsində Jurnalistika Muzeyi yerləşir, muzeyin açılışı 2013-cü ildə olmuşdur. == Tarixi == Qroznı Mətbuat Evi 1970-ci illərin ortalarında inşa olunmağa başlanmışdır. Binanın inşasında əsas məqsəd Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasınında olan dövrü mətbuat vasitələrinin qərargahla təhciz edilməsi olmuşdur. İlk zamanlar bina Mətbuat Evi adlandırılmışdır. Sonradan binaya Qroznı Nəşriyyat Evi adı verilmişdir. Nəşriyyat Evi hazırda Qroznı şəhərində Nazarbayev Küçələri (keçmiş Mayakovski Küçəsi) ilə Lorsanov Küçələrinin (keçmiş Qırmızı Veteranlar Küçəsi) kəsişməsində yerləşir. Binada Çeçenistanda nəşr olunan demək olar ki, bütün respublika qəzet və jurnallarının redaksiyaları və "Qroznı Fəhləsi" nəşriyyatının mətbəəsi var.

Qroznı fəhləsi — Çeçenistan Respublikasının tarixi, elmi və təhsilli, mədəni və maarifləndirici rusdilli qəzeti. 1917-ci ilin mart ayından Qroznıda nəşr olunur. Bölgədəki ən qədim çap nəşri sayılır. == Tarixi == === Qəzetin yaradılması === Qəzetin ilk sayı 1917-ci ilin martında "Yoldaş" adı ilə nəşr olunub.1918-ci ildə qəzet "Qroznı Dairəsi Fəhlə və Hərbi Deputatlar Şurasının İzvestiyası" adlandırılıb.1920-ci illərin əvvəllərində qəzetə "Qırmızı üsyançı" adı verilib. 1921-ci ildə Qroznının əsas qəzeti yenidən adını dəyişib, o vaxtdan etibarən "Qırmızı Əmək" adını alıb. Bu zaman nəşr zəhmətkeşlərin gündəlik qəzeti olaraq ad qazanmışdı.. Daha sonra qəzet, Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Qafqaztrudarmiya Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı oldu. Sonradan qəzet Qroznı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin və Süvari Ordusunun Siyasi İdarəsinin gündəlik orqanı və Qrozni Şəhər İcraiyyə Komitəsi və Süvari İdarəsinin gündəlik qəzeti kimi dərc edildi.1922-ci ildə başqa bir ad dəyişikliyi oldu və bundan sonra qəzet "Nefteraboçiy" adlandı. Qəzetin təsisçisi Qroznı şəhər icra komitəsi və Rusiya Kommunist (b) Partiyası rayon komitəsi idi. 1924-cü ilə qədər qəzet RKP(b)-nin Qroznı əyalət komitəsinin, vilayət icra komitəsinin və qubernatorluğun həmkarlar ittifaqı şuralarının, daha sonra — RKP(b) Qroznı rayon komitəsinin, rayon icra komitəsinin və "Qafqazprofyuzovun" rəsmi orqanı oldu.7 noyabr 1924-cü ildən qəzet "Qroznı fəhləsi" kimi çıxmağa başladı.

Qroznı hücumu — 4 dekabr 2014-cü ildə Çeçenistanın paytaxtı Qroznı şəhərinə Noxçiyçoh Camaatı (Qafqaz Əmirliyi) silahlılarının silahlı hücumu. Şəhərdəki hücumu dəf etmək üçün antiterror əməliyyat rejimi tətbiq edilmışdi.. == Hadisələrin gedişi == 4 dekabr 2014-cü il tarixində, saat 00:01 radələrində, Qroznı şəhərinin mərkəzində, Qafqaz Əmirliyi üzvü 20-30 nəfərdən ibarət silahlı dəstə, polis geyimində, yol patrul postuna atəş açdılar,, в результате чего погибли трое полицейских nəticədə üç polis məmuru öldürüldü və bir patrul avtomobili partladıldı. Atışmadan sonra silahlı dəstə üzvləri Qroznı Nəşriyyat Evinə (Lorsanov və Mayakovski küçələrinin kəsişməsindəki) girdilər və burada müdafiə mövqelərini tutdular. Şəhərdə antiterror əməliyyatı elan edildi.Həyəcanla Rusiya ordusunun hissələri qaldırıldı, ağır texnika şəhərə gətirildi. Əməliyyata rəhbərliyi Çeçenistan Respublikasının başçısı Ramzan Kadırov öz üzərinə götürdü. Əməliyyat zamanı bir neçə saat davam edən Nəşriyyat Evinə hücum edildi, bu zaman ağır silahlar (zirehli personal daşıyıcıları, qumbaralar, ağır pulemyotlar) istifadə edildi. Hücum nəticəsində səhər saat 09:00-a qədər Nəşriyyat Evinin binası demək olar ki, tamamilə yandı, yaxınlıqdakı mərkəzi şəhər "Berkat"v bazarı da yanmağa başladı.Sonradan toqquşmalar Köhnə Bazar və Sülh küçələrinə, oradan da - Nəşriyyat Evindən bir kilometr aralıda, qalan islamçı yaraqlıların yerləşdiyi 20 nömrəli məktəbin binasına keçdi. Məktəbin ərazisində terrorçularla təhlükəsizlik əməkdaşları arasında baş verən atışmalar təxminən saat 13:50 radələrində bitdi və 14:00-da Rusiya hakimiyyəti anti-terror əməliyyatının sona çatdığını rəsmən elan etdi. == Hücumun məqsədi == İnternetdə yerləşdirilən videoda Qafqaz Əmirliyindən olan silahlılar hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdülər.

İohann IV Vasilyeviç və ya İvan Qroznı (25 avqust 1530 və ya 15 avqust 1530, Kolomenskoye[d], Böyük Moskva Knyazlığı – 18 (28) mart 1584, Moskva, Çar Rusiyası) — Moskva və 1533-cü ildən bütöv Rusiyanın böyük knyazı, Rusiyanın ilk çarı (1547-ci ildən; yalnız 1575-1576-cı illərdə "bütöv Rusiyanın böyük knyazı" nominal olaraq Simeon Bekbulatoviç olmuşdur).Moskva böyük knyazı III Vasili və Yelena Qlinskayanın böyük oğlu. Mənşəcə atası tərəfindən o, Rüriklər sülaləsinin Moskva budağına aid olunurdu, anası tərəfindən isə Qlinski Litva knyazlarının banisi hesab edilən Mamay xanın nəslinə. Ata tərəfindən nənənsi bizans imperatorların sülaləsindən gələn Sofiya Paleoloq idi.Nominal olaraq İvan 3 yaşından hökmdar oldu. 1547-ci ildəki Moskva üsyanından sonra "İzbrannaya rada" ("Seçilmiş rada") yaradaraq, o, yaxın hesab etdiyi şəxslərin iştirakı ilə hökümdarlıq eləməyə başladı. Hərbi xidməti, məhkəmə sistemi və dövlətin idarə edilməsində islahatlar aparmışdır. Qazan və Həştərxan xanlığları fəth edilmişdir, Qərbi Sibir, Don Qoşunlarının Vilayəti, Başqırdıstan və Noqay Ordasının torpağları Rusiyaya birləşdirilmişdir. Beləliklə, IV İvanın hakimiyyəti dövründə Rusiyanın ərazi artımı təxminən 100% təşkil etdi (2,8 milyon km²-dən 5,4 miyon km²-ə çatdı), çarlığının son illərində Rus dövləti ərazisinə görə bütöv Avropadan böyük oldu.1560-cı ildə Seçilmiş rada ləğv olundu, onun əsas xadimləri çarın etibarını itirdilər, və İvan Qroznı Rusiyanı tam müstəqil idarə etməyə başladı. İvan Qroznının çarlığının ikinci yarısı Livoniya müharibəsində uğursuzluqla yadda qaldı və həmçinin, köhnə aristokratiya soylarını zəiflədən opriçninanın yaranması ilə yadda qaldı. Formal olaraq, IV İvan Rusiyanı idarə edən ən uzunmüddətli hökümdardır — 50 il və 105 gün.

Yəhudi məhəlləsi — Çeçenistanın paytaxtı Qroznı şəhərinin mərkəzi məhəllələrində biri. Məhələ adını XIX əsrin ikinci yarısından burada məskunlaşan dağ yəhudilərinin adından götürmüşdür. == Coğrafi mövqeyi == Rayon Qroznının şimal hissəsinin mərkəzində yerləşirdi. Sunja çayının sağ sahilində, Sovet hökuməti qurulduqdan sonra Leninski rayonunun inzibati ərazisinə daxil idi. Rayonun əsas küçələri Moskovskaya və Viktor Kan-Kalik (keçmiş Subbotnikov) olmuşdur. Məhəllə adını XIX-in ikinci yarısından burda məskunlaşan yəhudilərdən almışdır. == Tarixi == "Yəhudi slobodası" (qəsəbə) Qroznı şəhərinin köhnə məhəllələrindən biri olan yəhudi icmasının ənənəvi olaraq yaşadığı bir ərazidir.. Yəhudilərin Qroznıda məskunlaşması XIX əsrin ikinci yarısına təsadüf edir. Belə ki, bu dövrdə Endirey ticarət kəndindən (Andreyevka, Dağıstan) dağ yəhudiləri Qroznı qalası ərazisinə köçməyə başladılar. Sovetləşmədən əvvəlki dövrlərdə yəhudi məhəlləsinə yəhudi forştadtı deyilirdi.Məhəlləyə həmçinin Qırmızı Yəhudi qəsəbəsi də deyilirdi.

İvan Qroznı

Şöhrət Xiyabanı və ya Axmat Kadırov adına Şöhrət Memorial Kompleksi — Qroznı şəhərində Böyük Vətən müharibəsində Qələbəyə, eləcə də Çeçenistan Respublikasının ilk Prezidenti Əhməd Kadırova həsr olunmuş xatirə abidəsi. Kompleks Qroznının mərkəzində, Mayakovski küçəsində yerləşir. Memorialda muzey, park və bir sıra abidələr var. Memorialın sahəsi 5 hektardır, Rusiyada Sovet xalqının Böyük Vətən müharibəsində Qələbəsinin xatirəsinə tikilmiş üçüncü ən böyük obyektdir. Bayram günlərində kompleks 15 min nəfəri qəbul edə bilir. == Tarixi == Memorial kompleksin tikintisinə 2009-cu ilin oktyabrında başlanılıb və təxminən 6 aya yaxın davam edib. Kompleksin təntənəli açılışı 2010-cu il mayın 8-də Qələbənin 65-ci ildönümü ərəfəsində olmuşdur. == Kompleksin memarlıq ansamblı == === Muzey === Memorial kompleksdə əsas yeri Əhməd Hacı Kadırov Muzeyinin iki mərtəbəli binası tutur. İnteryerin zənginliyi və gözəlliyi baxımından muzey dünya memarlığının məşhur abidələri ilə rəqabət apara bilər. Muzeyin mərkəzi zalında bədii pannonun yaradılması üçün mərmər İspaniyadan, ən yüksək standart-999 qızılla örtülmüş çilçıraq İrandan gətirilib.

Aşkenazi yəhudilərinin sinaqoqu — Çeçenistanın paytaxtı Qroznı şəhərində 1902-ci ildə açılmış Aşkenazi yəhudilərinin dini ibadətgahı. 1929-cu ildə sinaqoq bağlanmışdır. Sovet hökuməti tərəfindən sinaqoq binası müxtəlif məqsədləri üçün istifadə edilmişdir. Sinaqoq binası Birinci çeçen müharibəsi zamanı hərbi əməliyyatlar zamanı dağıdılmışdır. Həmin vaxt bina mədəniyyət evi kimi fəaliyyət göstərirdi. == Tarixi == XIX əsrin ortalarında, Qroznıda Sunjanın sağ sahilində Dağıstandan köçmüş dağ yəhudilərinin məskunlaşdığı slobada meydana çıxdı. Tədricən slobada böyüyərək Qroznıda yəhudi məhəlləsinə çevrildi. 1866-cı ildə artıq burada 453 kişi və 475 qadından ibarət yəhudi yaşayırdı. 1875-ci ildə qəsəbədə, demək olar ki, çayın sahilində yəhudilər üçün dua evi tikildi. 1883-cü il məlumatına əsasən Qroznı şəhərində iki sinaqoq fəaliyyət göstərirdi.1900-cü ildə güclü sel daşqını nəticəsində dua evi məhv oldu.

Qroznı (Şimali) Beynəlxalq Hava Limanı (çeç. Соьлжа-ГӀалин дуьненаюкъара аэропорт — Qroznının şimal hissəsində federal əhəmiyyətli beynəlxalq hava limanı. == Tarixi == İlk dəfə, Qroznı Aviasiya Müəssisəsi "Airport Qroznı", 1938-ci ildə R-5 və U-2 təyyarələrində ilk poçt nəqliyyatı və sanitariya uçuşları həyata keçirilməyə başlayanda işə başladı. Bir müddət sonra kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün uçuşlar həyata keçirilməyə başlandı. 1977-ci ilə qədər Qroznıda yalnız Li-2, Il-14, An-24 və An-10 təyyarələrini yerləşdirə bilən, yalnız asfaltlanmamış uçuş-enmə zolağı olan bir hava limanı var idi. 1977-ci ildə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasını SSRİ-nin bölgələri ilə birləşdirən Tu-134 sərnişin təyyarələrinin süni uçuş-enmə zolağı olan yeni bir hava limanı kompleksi istifadəyə verildi. 1991–1994-cü illərin çətin vaxtlarında və 1994–2000-ci illərdəki müharibələr zamanı hava limanı bir neçə dəfə adını dəyişdi: 1991-ci il — Şeyx Mənsur aeroportu; 1995-ci il — Şimal aeroportu; 1996-ci il — Şeyx Mənsur aeroportu; 2000-ci il — Şimal aeroportu.Toponimlər reyestrinə görə, Qroznı (Şimal) hava limanı adlandırılır.Hava limanını 8 sentyabr 1991-ci ildə ələ keçirilən və 30 sentyabr 1994-cü ilə qədər saxlayan Çeçen silahlı birləşmələrinə qarşı hərbi əməliyyatlar zamanı bütün infrastruktur və aerodrom ciddi şəkildə əziyyət çəkdi. İkinci Çeçen müharibəsi bitdikdən və respublikada dinc bir həyat başladıqdan sonra hava limanının tədricən bərpası inkişaf etdi. 2000-ci ildə, Adnan Vakhidoviç Qakayevin rəhbərliyi altında, Qroznı Şimal Hava Limanının Yenidənqurma üzrə Federal Dövlət Təşkilatı müdirliyi yaradıldı. 1999–2006-cı illərdə pist genişləndirilmiş və uzadılmış, müasir drenaj sistemi yaradılmışdır.

Mixail Yuryeviç Lermontov adına Dövlət Rus Dram Teatrı 1904-cü ildə Qroznıda yerləşən respublika teatrıdır. Teatrın yaranmasında Evgeniy Vaxtanqov kimi məşhur rus teatr ustasının rolu olmuşdur. Sonradan SSRİ xalq artistləri Leonid Bronevoy və İnnokenti Smoktunovski, RSFSR xalq artistləri Rimma Bıkova, Mimalt Soltsayev, Musa Dudayev, Rusiya Federasiyasının xalq artisti Ruslan Xakişev və digər məşhur teatr xadimləri teatrda çalışdılar. == Tarix == === Yaradılış === 1904-cü ildə Qroznıda işləyən teatr qrupu meydana çıxdı. O vaxt Vladiqafqaz musiqi və dram dərnəyində işləyən Evgenı Vaxtanqov, Qroznı dairəsində rus və xarici klassiklərin pyesləri əsasında bir sıra tamaşalar qurdu. Vaxtanqovun ilk rejissor işi "Xəstə insanlar" (Gerhard Hauptmanın "Barış Bayramı" pyesi əsasında) əsəri idi. 1909-cu ilin avqustunda Vladiqafqaz dairəsi, Vaxtanqovun özü tələbə Maqnitski rolunu oynadığı "Zinoçka" pyesini Qrozni ictimaiyyətinə təqdim etdi.1910-cu ildə Vaxtanqov Qroznıya köçdü. Onun rəhbərliyi altında teatr dərnəyinin səhnəsində yerli müəllif M. Popovun operettası, Anton Çexovun "Vanya əmi" və başqaları səhnələşdirildi. Tamaşalar velosiped yolunda (daha sonra Kirov parkı) keçirilib. 1920-ci illərdə memar A. Larionovun layihəsinə görə məktəb, teatr və konfrans salonunu özündə birləşdirən bir kompleks tikməyə başladılar.

Qroznı Neft Elmi-Tədqiqat İnstitutunun binası — Qroznı şəhərində Şeyx-Mansur rayonunda 1920-ci ildə tikilmiş bina. Binanın tikintisinin sifarişçi Qroznıda böyük nümayəndəliyi olan İngiltərənin "Shell" neft şirkəti idi. Bina qotika memarlıq üslubunda tikilmişdir. == Tarixi == Rusiyada sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Xalq Komissarları Sovetinin 20 (7) iyun 1918-ci il tarixli "Neft sənayesinin milliləşdirilməsi haqqında" dekreti əsasında müəssisənin əmlakı dövlətin xeyrinə milliləşdirildi. Ancaq Yeni İqtisadi Siyasət dövründə vətəndaş müharibəsindən sonra sənayeni bərpa etmək üçün bolşeviklər tərəfindən yenidən xarici şirkətlər ölkəyə cəlb edildi.. Bu şirkətlərdən biri də, hətta inqilabdan əvvəlki dövrdə də Qroznıda genişmiqyaslı neft istehsalı ilə məşğul olan İngiltərənin "Royal Dutch Shell" şirkəti idi. Ancaq yerli tarixçilərə görə, binanın inşası Amerika inşaat şirkəti tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bu şirkət Qroznıda daha bir neçə bina tikintisini həyata keçirmişdir. Bunların arasında "Transmaş" zavodundakı keçmiş buxar elektrik stansiyasının binası, kerosin istehsalı üçün iki emalatxana, Qroznının mərkəzindəki Putin prospektindəki Barski evi və İngilis Qalası olmuşdur. Bu binaların arasında əsas bina isə İnstitutun yaradılması üçün əsas tikili olan Qrozneft laboratoriyası idi.

A.P.Çexov adına Respublika Kitabxanasının binası — Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı Qroznı şəhərində A.P.Çexov adına Respublika Kitabxanası üçün tikilmiş bina. Binanın açılışı 1966-cı ilin yanvar ayında olmuşdur. Bina 1996-cı ildə Birinci Çeçenistan müharibəsi zamanı dağıdılmışdır. == Tarixi == Gələcək Çeçeni̇stan Milli Kitabxanası adlandırılan Respublika Universal Elmi Kitabxanası, 1904-cü ilin oktyabrında Qroznıdakı Puşkin məktəbinin müəllimlərinin səyləri sayəsində açılmışdır. 11 iyul 1945-ci ildə Anton Pavloviç Çexovun ölümünün 40 illiyi ilə əlaqədar olaraq kitabxanaya onun adı verilmışdır. 1966-cı ilin yanvarında A.P.Çexov meydanında yeni kitabxana binası açılmışdır. == Tikilməsi == A.P.Çexov adına Respublika Kitabxanasının binasının layihəsi Qrozni Universitetinin Tikinti fakültəsinin birinci kursunun məzunu, Leninqrad Avtomobil Yolları İnşaat İnstitutunun məzunu Mixail Stepanoviç Çiroçkin tərəfindən hazırlanmışdır. O, kitabxana binasının şəklini Leninqrad-Peterburq memarlıq abidələrindən birindən köçürmüşdür. Kitabxana layihəsi üzərində işləyərkən, layihənin həmmüəllifliyini edən memar Berkoviç represiya qurbanı oldu. Cəza çəkmə müddətinin sonunda, bəraət alan zaman Mixail Stepanoviç Çiroçkinin şəxsən rəhbərlik etdiyi kitabxana binasının inşasının başa çatdığını öyrənmişdir.Yeni bina neostalinizm üslubunda inşa edilmişdir.

Mixail Yuryeviç Lermontov adına Dövlət Rus Dram Teatrı 1904-cü ildə Qroznıda yerləşən respublika teatrıdır. Teatrın yaranmasında Evgeniy Vaxtanqov kimi məşhur rus teatr ustasının rolu olmuşdur. Sonradan SSRİ xalq artistləri Leonid Bronevoy və İnnokenti Smoktunovski, RSFSR xalq artistləri Rimma Bıkova, Mimalt Soltsayev, Musa Dudayev, Rusiya Federasiyasının xalq artisti Ruslan Xakişev və digər məşhur teatr xadimləri teatrda çalışdılar. == Tarix == === Yaradılış === 1904-cü ildə Qroznıda işləyən teatr qrupu meydana çıxdı. O vaxt Vladiqafqaz musiqi və dram dərnəyində işləyən Evgenı Vaxtanqov, Qroznı dairəsində rus və xarici klassiklərin pyesləri əsasında bir sıra tamaşalar qurdu. Vaxtanqovun ilk rejissor işi "Xəstə insanlar" (Gerhard Hauptmanın "Barış Bayramı" pyesi əsasında) əsəri idi. 1909-cu ilin avqustunda Vladiqafqaz dairəsi, Vaxtanqovun özü tələbə Maqnitski rolunu oynadığı "Zinoçka" pyesini Qrozni ictimaiyyətinə təqdim etdi.1910-cu ildə Vaxtanqov Qroznıya köçdü. Onun rəhbərliyi altında teatr dərnəyinin səhnəsində yerli müəllif M. Popovun operettası, Anton Çexovun "Vanya əmi" və başqaları səhnələşdirildi. Tamaşalar velosiped yolunda (daha sonra Kirov parkı) keçirilib. 1920-ci illərdə memar A. Larionovun layihəsinə görə məktəb, teatr və konfrans salonunu özündə birləşdirən bir kompleks tikməyə başladılar.

İvan Qroznı və oğlu İvan 16 noyabr 1581-ci ildə (həmçinin İvan Qroznı öz oğlunu öldürür adı ilə də tanınır (rus. Иван Грозный убивает своего сына) - rus rəssamı İlya Repinin 1883-1885-ci illərdə çəkdiyi rəsm əsəridir.. Əsərdə İvan Qroznının həyatından ən əfsanəvi epizodu təsvir edilib; qəzəb tutmasında olan çar öz oğluna, yəni şahzadə İvana öldürücü zərbə vurur (bu hadisənin tarixi əsası indiyə kimi tam olaraq qəbul edilməyib). Qroznının üz cizgilərində olan peşmançılıq iztirabı və göz yaşları içərisində dərddən ağlını itirmiş atasını bağışlayan mülayim şahzadə rəsm əsərində çox aydın və ekspressiv formada göstərilir. Əsər, Moskvanın Dövlət Tretyakov qalereyasının toplusunda saxlanılır. == Tarixi == === Hadisə və onun səbəbləri === 3 iyul 1583 və yaxud 16 noyabr 1581-ci ildə (bəzi tarixçilər güman edirlər ki, hadisə 1581-ci ilin noyabrında baş verib, digər tədqiqatçılar 1582-ci ilin noyabr ayına istinad edirlər) Çar palatalarında bu vaxta qədər Avropanın heç bir hakim sülaləsi arasında görünməyən XVI əsrin ən müəmmalı qətl hadisəsi baş verir. İvan Qroznı emosiyalarını cilovlaya bilməyərək, var gücü ilə öz əsasını oğlu çareviç İvanın gicgahına vurur. Zərbə güclü və dəqiq idi - yazıq şahzadə yerindəcə dünyasını dəyişir. Deyilənlərə görə, İvan Qroznı baş verənlər barədə çox həyəcan keçirirdi, axı bu onun böyük və ən sevimli oğlu idi. İkinci oğlu ölkəni idarə etmək üçün elə əvvəlcədən hazır deyildi.