Lüğətlərdə axtarış.

İtalyanlar (it. italiani) — Roman dillərinə məxsus Avropa xalqı, İtaliya cəmiyyətinin əsasını təşkil edir. İtalyanların dilləri dialektlərinə görə bir-birindən fərqlənir. Энциклопедия «Народы и религии мира». — М., 1998. А. Кондрашов. Справочник необходимых знаний.

İtalyan dili (lingua italiana) — İtaliya, San-Marino, Vatikan və İsveçrənin dövlət dili. Sloveniya və Xorvatiyanın əsasən italyan mənşəli vətəndaşların məskunlaşdığı bölgələrində ikinci rəsmi dil elan edilmişdir. Səs sisteminə görə italyan dili ən çox latın və ispan dillərinə bənzəməklə yanaşı, qrammatikasında görə isə əksər müasir roman dil qrupu dilləri ilə yaxınlığa sahibdir. İtalyanca musiqi terminologiyasında geniş istifadə olunduğuna görə ona "musiqinin dili" deyirlər. Bu terminlər beynəlmiləl hesab olunur. Bundan başqa, incəsənətə aid bir çox terminlər italyancadır. İtalyan əlifbasında 21 hərf var. 1 - Uno 2 - Due 3 - Tre 4 - Quattro 5 - Cinque 6 - Sei 7 - Sette 8 - Otto 9 - Nove 10 - Dieci Simone, Raffaele. Enciclopedia dell'italiano. Treccani.

Xəzər iynəbalığı (lat. Syngnathus abaster) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin i̇ynəbalığıkimilər dəstəsinin i̇ynəbalıqları fəsiləsinin adi dəniz iynəbalığı cinsinə aid heyvan növü. Xəzər dənizinin hər yerində yayılmışdır. Cənubi Xəzərdə çayların dənizə qarışan hissəsində yaşayır. İynəbalıq dəniz balığıdır, lakin şirin suda da yaşaya bilir. Uzunluğu 230 mm-dək olur, cinsi yetişkənliyə çatmış balıqların uzunluğu 90 mm-ə çatır. Dənizdə dəniz otu zosteraarasında şaquli vəziyyətdə yaşayır, Bədəninin rəngi yaşadığı mühitin -otların rəngində (yaşılımtıl-qonur) olduğundan çox çətin seçilir. İynə balıqlarının da çoxalması çox maraqlı keçir. May-iyun aylarında çoxalma ərəfəsində erkək balıqların qarın nahiyyəsində uzununa iki dəri qatı əmələ gəlir və açıq kisə (kamera) şəklini alır. Dişi balıqlar kürülərini bu kameraya tökür.

İtalyan mətbəxi — Ənənəvi İtalyan mətbəxi, ölkədə və bütün dünyada çox məşhurdur. Daha çox pizzavə spagettisi tanınır.Pizzada olan 3 rəng (qırmızı,yaşıl,ağ) İtaliyanın bayrağını təsvir edir. İtaliyanın müxtəlif regionlarında müxtəlif növ yemək hazırlanır. İtalyan mətbəxinin formalaşmasına Etrusklar, Qədim Yunanıstan, Qədim Roma, Bizans və Yəhudi mətbəxləri ciddi təsir etmişlər. Qeyd etmək olar ki, İtaliyanın mətbəxi regionlara görə fərglənir, dadların cürbəcürlüg ilə boldur və dünyanın ən populyar mətbəxlərindən biri kimi sayılır. Öz rəngbərəngliyi və dad zənginliyinə görə İtaliya mətbəxi dünyada ən ön sıralardadır. Həm İtaliyanın, həm də bütün Aralıq dənizi bölgəsinin mətbəxində tərəvəzlər qeyd-şərtsiz hökmranlıq edir, pomidor isə onların kralıdır. Orada pomidorları bütöv, əzmə və ya pasta şəklində görə bilərik. Onlar həm də hisə verilmiş, qızardılmış, marinada qoyulmuş və qurudulmuş olurlar. İtalyansayağı tərəvəzlər İtaliya kulinariyasında istifadə edilən tərəvəzlər unsuz və susuz hazırlanır.

İtalyan neorealizmi — İkinci dünya müharibəsindən sonra İtaliya kinematoqrafiyasında 1943-1954-cü illəri əhatə edən kinocərəyan. İtalyan neorealizminin əsasını "Roma - açıq şəhər" filmi ilə Roberto Rossellini qoymuşdur. Bu cərəyanın məşhur nümayəndələri arasında Mikelancelo Antonioni və Federiko Fellini də var.

İtalyan İntibahı və ya İtalyan renessansı (it. Rinascimento [rinaʃʃiˈmento]) Avropa İntibahın başlanğıcı olmuşdur — XIV əsrdə İtaliyada başlayan və XVI əsrə qədər davam edən böyük bir dəyişiklik və müvəffəqiyyət dövrü, orta əsrlərdən müasir Avropaya keçid. "İntibah, dirçəliş" (it. la rinascita) sözü ilk dəfə 1550-ci ildə İtalyan rəssam və tarixçi Corco Vazari tərəfindən "Ən məşhur rəssamların, heykəltəraşların və memarların tərcümeyi-halları" əsərində istifadə edilmişdir. XVI əsrin əvvəllərindəki İtalyan sənətçilərinin fəaliyyətini "Orta əsrlər və barbarlıq" dövründə illər boyu geriləmədən sonra "dirçəliş" adlandırdı. Terimin Fransız analoqu (renessans) ХІХ əsrin tarixçiləri tərəfindən əvvəl Jül Mişle, sonra Yakob Burkxardt tərəfindən istifadə edilmişdir. İntibah dövrü xalqın klassik antik mədəniyyətə marağına səbəb oldu. Renessans humanistlərindən əvvəlki dövr Qaranlıq Çağlar adlanırdı. İtalyan İntibahının ən məşhur nailiyyətləri sənət və memarlıq əsərləridir. Bu dövrdə sənət növlərinin ayrılması və əsərlərin janr quruluşunun formalaşması prosesi başlayır.

İtaliya ədəbiyyatı (it. letteratura italiana) – İtalyan şair və yazıçıların İtaliya mədəniyyətinə, eləcə də dünya mədəniyyətinə bəxş etdikləri ədəbi-mədəni fikrin ən yaxşı nümunələri.

İtalyan irredentizmi (it. irredentismo italiano) — XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində müasir İtaliya ərazisində mövcud olmuş millətçilik. Bu millətçiliyin hədəfi yerli əhalinin italyan olduğu və ya italyandilli hesab edildiyi coğrafi əraziləri bir siyasi qurumun rəhbərliyi altında birləşdirmək olmuşdur. Bu ərazilərə italyanların əhəmiyyətli etnik azlığı təşkil etdiyi yerlər də daxil edilmişdir. Başlanğıcda hərəkat yerli əhalinni italyan olmasına baxmayaraq, 1866-cı ildə başladılan III İtalyan İstiqlaliyyət müharibəsindən sonra Avstriya imperiyasının hakimiyyəti altında qalan ərazilərin İtaliyaya birləşdirilməsinə çalışırdı. Buraya Trentino ilə birlikdə, italyanlarla birlikdə bir çox digər dildə danışan etnosların da yaşadığı bölgələr daxil idi. Misal olaraq Cənubi Tirolu, Triesti, İstriyanın bir hissəsini, Qoriziyanı, Qradiskanı və Dalmatiyanın bir hissəsini göstərmək olar. Buraya həmçinin Riyeka (Fiume), Korsika, Malta adası, Nitsa qraflığı və İtalyan İsveçrəsi də daxil idi. Ümumilikdə bu ərazilərdə italyanlardan başqa almanlar, ladinlər, istro-romanlar, xorvatlar, slovenlər də yaşamaqda idi. 1860-cı illərdəki Risorcimento zamanı Sardiniya krallığının baş naziri və Kavur qrafı Kamillo Benso Fransa imperatoru III Napoleonun fikirləri ilə hesablaşmağa məcbur oldu.

İtaliya Fransa, ABŞ və İngiltərə ilə yanaşı dəb dizaynında lider olan ölkələrdən biridir. Dəb hər zaman ölkənin mədəni həyatının və cəmiyyətinin mühüm bir hissəsi olmuşdur və italiyalılar yaxşı geyimləri ilə diqqəti cəlb etməkdə məşhurdurlar. İtalyan dəbi XI–XVI əsrlərdə İtaliyada bədii inkişafın zirvəsində olduğu dövrdə məşhurlaşdı. Roma, Palermo, Venesiya, Milan, Neapol, Florensiya və Vicenza kimi şəhərlər lüks mallar, şapkalar, kosmetika, zərgərlik və zəngin parçalar istehsal etməyə başladılar. 17-ci əsrdən 20-ci illərin əvvəllərinə qədər italyan dəbi öz əhəmiyyətini və parıltısını itirdi və Avropanın əsas trendi Fransız dəbinin böyük populyarlığı ilə Fransa oldu. Bu, Louis XIV kuryerləri üçün hazırlanmış lüks geyimlər ilə əlaqədardır.Bununla birlikdə, Giovanni Battista Giorgini'nin Florensiyada keçirdiyi 1951–53 dəb günlərindən bəri, "İtalyan məktəbi" Fransa dəbi ilə rəqabət aparmağa başladı və Ferragamo, Gucci kimi etiketlər Chanel və Dior ilə mübahisə etməyə başladı. 2009-cu ildə Qlobal Dil Monitorinqinə görə, İtaliyanın dizayn mərkəzi olan Milan dünyanın ən yaxşı dəb paytaxtı, Roma isə dördüncü yeri tutdu. Milan ümumiyyətlə New York, Paris və London ilə birlikdə "böyük dörd" qlobal dəb paytaxtlarından biri hesab olunur; hərdən "böyük beşlik"ə Roma da daxildir. == İtalyan dəb evləri, dizaynerlər və lüks markalar == Həm kişi geyimlərinə, həm də qadın geyimlərinə, eyni zamanda aksesuarlara yönəlmiş böyük İtalyan dəb evlərinin nümunələri: Giorgio Armani, Byblos, Bottega Veneta , Roberto Cavalli, Kostyum Milli, Brunello Cucinelli, Diesel, Dolce & Gabbana, Etro, Fay , Fendi, Salvatore Ferragamo, Fiorucci, Frankie Morello, Genny, Gucci, Hogan, Iceberg , Kiton, La Perla, Loro Piana, Marni , Antonio Marras, Missoni, Moncler, Moschino , MSGM , № 21 , Prada, Richmond, Ermanno Scervino, Tod's, Trussardi, Valentinovə Versace. Əsasən qadın geyimlərində ixtisaslaşmış əsas dəb markalarına Agnona , Luisa Beccaria, Laura Biagiotti, Blumarine , Chiara Boni la petit xalat, Capucci , Alberta Ferretti, Elisabetta Franchi, Giamba , Krizia, Maks Mara , Miu Miu , Fəlsəfə, Emilio Puççi, Simonetta Ravizza, Mila Schon və əkiz dəstli Milano, yalnız kişilər üçün geyim və aksessuarlara diqqət yetirən ən lüks evlər Brioni, Canali, Caruso, Corneliani, Lardini, millət vəkili Massimo Piombo, Stefano Ricci, Ermenegildo Zegna və Pal Zileridir.

İtaliya Musiqi Sənayesi Federasiyası (The FIMI) (it. Federazione Industria Musicale Italiana, ing. Federation of the Italian Music Industry) — İtaliyada musiqi sənayesində fəaliyyət göstərən şirkət. Şirkət 1992-ci ildə qurulub. 2011-ci ildə FIMI İtaliyanın musiqi sənayesində işləyən 2500-dən çox şirkəti təmsil edirdi. Şirkətin əsas məqsədi İtaliya səsyazma şirkətlərinin maraqlarını qorumaqdır. 2010-cu ilin iyul ayından etibarən federasiyanın prezidenti Enço Maççadır.

Albaniyada italyan protektoratı — Birinci Dünya müharibəsi zamanı İtaliya krallığı tərəfindən tətbiq edilmiş protektorat. İtaliya rəhbərliyi altında Albaniyanın hüquqi müstəqilliyi təmin olunsun deyə tətbiq edilmişdir. Protektorat 1917-ci il iyunun 23-dən 1920-ci ilin yayına qədər mövcud idi. == Tarixi == İtaliya krallığı 1914-cü ilin dekabrında Vlyora limanını işğal etdi, lakin 1915-ci ilin sonu 1916-cı ilin əvvəlində baş verən Avstriya-Macarıstan müdaxiləsindən sonra və 27 fevral 1916-cı ildə Durres şəhərini itirdikdən sonra, alman qoşunları oranı tərk eləmək məcburiyyətində qaldı. 1916-ci ilin may ayında İtaliyanın general Settimio Pyaçentini komandanlığı altında olan 100 000-lik XVI-cı korpusu qayıtdı və 1916-ci ilin payızında Cənubi Albaniya regionunu zəbt etdi, eyni zamanda fransız ordusu 29 noyabr 1916-cı ildə Korça və onun ətrafını tutmuşdur. Əsasən Balkan cəbhəsinin inkişaf etməsi ilə, İtaliya (Girokastrada) və Fransa qüvvələri (Korçada) Antantanın razılığı ilə 1916-cı ilin payızında keçmiş Şimali Epir Muxtar Respublikasınln (oraya yunan azlığı nəzarət edirdi) ərazisinə daxil oldular. Fransa hakimiyyəti 10 dekabr 1916-cı ildə Korça Muxtar alban respublikasını protokol üzrə elan etdi. Həmin protokola əsasən, Korça, Bilişt, Kolyonya, Opar və Gora ərazilərində muxtar vilayətləri yaranır. 12 dekabr 1916-cı ildə İtaliya öz səfiri vasitəsilə izahat üçün müraciət etdi, çünki Korça Muxtar alban respublikasının yaradılması London müqaviləsinin şərtlərini pozurdu. Avstriya-Macarıstan Fransanın Korça ilə bağlı presedentini Albaniyanın protektorantlıq altında müstəqilliyinin elan edilməsinin əsaslandırılması üçün istifadə etdi, bu hadisə 3 yanvar 1917-ci ildə Şkoderdə baş verdi.

Korsikada italyan irredentizmi — (italyanca:Irredentismo italiano in Corsica) — XVIII əsrdən təşəkkül tapmağa başlayan İtalyan irredentizminin yayıldığı yerlərdən biri. Korsikadakı italyan irredentistləri buranı İtaliya krallığına birlöəşdirməyə çalışırdılar. == Formalaşması == İtalyan irredentizminin görkəmli şəxslərindən biri olan Nikkolo Tommaseo tərəfindən italyan irredentizminin banilərindən biri hesab edilir. Bildirilir ki, Pasqal Paoli korsikalı millətçilər tərəfindən "Vətənin Atası" ("Babbu di a Patria") olaraq adlandırılır. O, 1768-ci ildə bunları demişdi: Biz anadan gəlmə və hissiyyat olaraq korsikalıyıq, lakin hər şeydən əvvəl biz dil, kök, adət-ənənə olaraq özümüzü italyan hiss edirik və italyanların hamısı tarix və Allah qarşısında qardaşdırlar və birdirlər...Korsikalılar kimi biz nə qul, nə də “üsyançı” olmaq istəmirik və italyanlar kimi digər italyan qardaşlarla bərabər davranmaq hüququmuz var...Ya biz azad olacağıq, ya da yox olacağıq...Ya biz qalib olacağıq, ya da (fransızlara qarşı) əldə silah öləcəyik...Allahın adının müqəddəs və haqq olduğu kimi Fransaya qarşı müharibədə haqq və müqəddəsdir və burada bizim dağlarımız İtaliya üçün azadlıq günəşi kimi doğacaqdır. — Pasquale Paoli Pasqal Paoli italyan dilinin yaratdığl Korsika Respublikasında rəsmi dil olmasını istəyirdi. 1755-ci ildə qəbul edilmiş ilk Korsika Konstitusiyası italyan dilində yazılmışdı və 1787-ci ildə qəbul edilmiş ABŞ Konstitusiyası üçün model rolunu oynamışdı. Həmçinin, 1765-ci ildə onun tərəfindən yaradılmış və Korsikada ilk olan Korte Universitetində də tədrisin dili italyanca idi. 1768-cı ilə qədər Korsika Genuya Respublikasının bir hissəsi olmuşdu. Bu tarixdə respublika bu bölgəni Fransaya verdi.

Savoyyada italyan irredentizmi (italyanca:Irredentismo italiano in Savoia) — XVIII əsrdən təşəkkül tapmağa başlayan İtalyan irredentizminin yayıldığı yerlərdən biri. Savoyyadakı italyan irredentistləri buranı İtaliya krallığına birləşdirməyə çalışırdılar. Savoyyalı italyan irredentistləri İtaliya krallarının mənsubu olduğu Savoyya sülaləsi ilə xüsusi bağları olduğunu düşünməkdə idilər. Savoyya gələcəkdə italyan kralları olacaq sülalənin ilk qaynağı olan Savoyya hersoqluğunun əsas bölgəsi idi. İntibah dövründən etibarən bu bölgədən Piedmont vilayəti idarə edilmiş və paytaxt Şamberi şəhəri olmuşdur. XV əsrdən etibarən bölgənin rəsmi dili fransız dili idi. Bölgə inzibati baxımdan Savoyya Propre, Çablais, Fauciqni, Cenevois, Maurienne və Tarantaise məntəqələrinə bölünmüşdü. 1860-cı ilin yazında Fransadan bölgədə keçirilən referendumdan sonra oranı ilhaq etdi və inzibati sərhədlər dəyişdirildi. Cüzeppe Haribaldi referendumla Savoyya və Nitsa bölgələrinin Fransaya birləşdirilməsinə qarşı çıxırdı. Refendumla bölgələr ilhaq edildikdən sonra hər iki yerdən xeyli sayda insan köç etdi.

İtalyan iqtisadi möcüzəsi (it. Miracolo economico italiano) — 1950-ci illərin ortaları - 1970-ci illərin ortaları arasında İtaliyada sürətli iqtisadi artım dövrü olub, bu müddət ərzində ölkə iqtisadiyyatı aqrar-sənaye iqtisadiyyatından dünyanın ən sənayeləşmiş və dünya iqtisadiyyatı arasında ən çox inkişaf etmiş iqtisadiyyata çevrilmişdir. == Tarixi == 1950-ci illərin əvvəllərindən İtaliya müstəsna sürətlə sənaye inkişafı dövrünə qədəm qoydu, sənaye istehsalının orta illik artımına görə bütün Avropa ölkələrini geridə qoydu və dünya miqyasında Yaponiyadan sonra ikinci oldu . 1959, 1960, 1961 və 1962-ci illərdə iqtisadi artım ÜDM-in müvafiq olaraq 6,4, 5,8, 6,8 və 6,1 faizinə çatmışdır. 1957-1960-cı illərdə sənaye istehsalının orta illik artımı 31,4% olmuşdur. Aşağıdakı sənayelər daha da təsirli artım göstərdi: avtomobil sənayesi - 89%, dəqiq mühəndislik - 83%, süni liflərin istehsalı - 66,8%. Ümumilikdə 1953-1962-ci illər ərzində İtaliyada sənaye istehsalının həcmi üç dəfə artmışdır. Koreya müharibəsi (1950-1953) və tankların, təyyarələrin istehsalı ilə əlaqədar polad ehtiyacı İtaliyanın sənaye və iqtisadi artımını daha da sürətləndirdi. 1964-cü ildən bəri orta artım illik 8% təşkil etmişdir və Şimalın ən inkişaf etmiş sənaye şəhərlərində (Milan, Genuya, Turin) inkişaf daha da sürətlə davam etmişdir. Əsas məhsullar bunlar idi: dəbli paltar və ayaqqabılar (əsasən Milan), yazı makinaları (Olivetti şirkəti) paltaryuyan maşınlar, avtomobillər (FIAT, Lamborghini, Maserati, Ferrari), avadanlıqlar, benzin.

İtalyansayağı oğurluq (film, 1969) — 1969-cu ildə çəkilmiş kriminal filmi. İtalyansayağı oğurluq (film, 2003) — 2003-cü ildə çəkilmiş döyüş-macəra filmi.

İtalyan görüşü — Şahmat termini Bu qədim debüt gettin əlyazmalarında və XVI-XVII əsrlər italyan şahmatçılarının oyunlarında təsadüf edilir.

İtalyan mehmanxanası və ya yerli adı ilə Auberge d'Italie ( malta Berġa tal-Italja, it. Albergo d'Italia) — Malta, Vallettada mehmanxana. 16-cı əsrin sonlarında İtaliyadan gələn Hospitaller ordeni cəngavərlərinin yerləşməsi üçün müxtəlif mərhələlərdə inşa edildi. Binada Girolamo Kassar və bir neçə digər memar tərəfindən yaradılan Manyerist dizaynı var. Bina 17-ci əsr boyunca dəyişdirilməyə davam etdi. Son əsaslı təmir 1680-ci illərdə aparılaraq binaya Barokko xarakteri qazandırdı. Orden 1798-ci ildə Maltadan qovulduqdan sonra mehmanxana bir sıra məqsədlər üçün istifadə edildi, binada hərbi qərargah, muzey, incəsənət məktəbi, ədliyyə, baş poçt və müxtəlif hökumət idarələri quruldu. Binada son vaxtlara qədər Malta Turizm İdarəsi yerləşirdi və orada bərpa işləri aparılırdı. Mehmanxanada hal-hazırda milli kolleksiya (əvvəllər Milli İncəsənət Muzeyində yerləşirdi) yerləşir. 2018-ci ildə ərazi MUŻA adlı yeni Milli İcma İncəsənət Muzeyi oldu ( Malta dilində açılışı: Mużew Nazzjonali tal-Arti ).

İtalyan qadın Əlcəzairdə (it. L'italiana in Algeri) — Coakkino Rossininin 2 pərdəli Feliçe Romaninin librettosunda opera. Komediya janrda olan bu operanın ilk premyerası 22 may 1813-cü ildə Venesiyada, San-Benedetto teatrında səhnələşdirilmişdir. Əvvəlcə operanın librettosuna bəstəkar Luici Moska tərəfindən opera bəstələnmişdir. Onun premyerası Milan teatrı La Skalada 16 avqust 1808-ci ildə səhnələşdirilmişdir. Rossini yeni əsəri üçün həmin librettonu götürərək bəstəkar Getano Rossi ilə bir qədər dəyişdirirlər. Bu opera həm də bir il sonra yazılmış olduğu "Türk İtaliyada" operası ilə analoq təşkil edir. 2 fleyta (ikinci pikolo) *2 qaboy, *2 klarnet, *1 faqot 2 korno *2 trompet bas davul Simli alətlər piano, (Violonçel və kontrabas] zaman: XVIII əsr məkan: Əlcəzair Bəy sarayının zalı. Bəyin arvadı Elvira qulu Zulməyə Musatafanın onu daha sevməməsindən şikayət edir. İçəri daxil olan bəy bərk acıqlıdır.

İtaliya (it. Italia), rəsmi olaraq İtaliya Respublikası (it. Repubblica Italiana) — Avropanın cənubunda, Apennin yarımadasında yerləşən dövlət. Əsas etibarilə Cənubi Avropa regionunda yerləşməsinə baxmayaraq, Qərbi Avropanın da bir hissəsi hesab olunur. Unitar, parlamentli respublika olan bu ölkənin paytaxtı Roma şəhəridir. Quru yolla Fransa, Avstriya, İsveçrə, Sloveniya, həmçinin anklav dövlətlər olan Vatikan və San Marino ilə həmsərhəddir. Təqribən 60 milyon nəfər olan əhalisi ilə Avropa İttifaqının üzv dövlətləri arasında 3-cü yerdədir. Cənubi Avropa və Aralıq dənizi kimi mühüm coğrafi qovşaqlarda yerləşdiyinə görə bu ərazi saysız-hesabsız xalqlara və mədəniyyətlərə ev sahibliyi etmişdir. Müasir İtaliya ərazisi müxtəlif xalqlara ev sahibliyi etməsinə baxmayaraq, antik dövrdən bu ərazilərdə məskunlaşmış və yarımadaya öz adını vermiş italiklər bu ərazilərin ilk sakinləri hesab olunur. Bununla birlikdə, finikiyalılar və karfagenlilər əsasən Sardiniya və Siciliya adalarında öz kolonialarını yaratmışdır, həmçinin yunanlar Cənubi İtaliyada, etrusklar və keltlər isə müvafiq olaraq ölkənin cənubunda şimalında məskunlaşmışdılar.

The Italian Job — Rockstar Games tərəfindən buraxılan İtalyansayağı oğurluğun ilk oyunu. 2001-ci ildə Sony PlayStation üçün buraxılan oyun 2002-ci ildə Windows platforması üçün uyğunlaşdırılıb.

The Italian Job — 1 oktyabr 2002-ci ildə PlayStation 2, Xbox, GameCube və Mobile platformaları üçün bazara çıxarıldığı elan edilmişdir. PlayStation 2 və Xbox üçün 3 yanvar 2003-cü ildə, Mobile üçün 20 fevral 2003-cü ildə və GameCube üçün 29 aprel 2003-cü ildə buraxılmışdır.

İtaliya Musiqi Sənayesi Federasiyası (The FIMI) (it. Federazione Industria Musicale Italiana, ing. Federation of the Italian Music Industry) — İtaliyada musiqi sənayesində fəaliyyət göstərən şirkət. Şirkət 1992-ci ildə qurulub. 2011-ci ildə FIMI İtaliyanın musiqi sənayesində işləyən 2500-dən çox şirkəti təmsil edirdi. Şirkətin əsas məqsədi İtaliya səsyazma şirkətlərinin maraqlarını qorumaqdır. 2010-cu ilin iyul ayından etibarən federasiyanın prezidenti Enço Maççadır.

Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu adı 1997-ci ildən 2010-cu ilədək "İtaliya Futbolçular Assossasiyası" tərəfindən təşkil edilmiş futbol mükafatıdır (İtalyanca: Migliore calciatore italiano). Mükafat hər il baş tutan Oskar del Kalço mükafatlandırma gecəsində sahibinə təqdim edilirdi.

"SW Italia" — Azərbaycan-İtaliya müştərək aviaşirkəti. İtaliya investorları İnasio Koraçi və Framçesko Rebuado - 58%; Azərbaycanın "Silk Way Airlines" aviaşirkəti - 42%. 1 ədəd “Boeing-747-400” tipli yük təyyarəsi.

Paris Sülh Konfransında yeni yaranmış respublikaların böyük dövlətlərin himayəsinə verilməsi qərara alınmışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin İngiltərə, Fransa və İtaliyadan birinin mandatlığına girəcəyi gündəmdə idi. == Arxa plan == Fransa və İngiltərə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini mandatlığa götürməkdə maraqlı deyildilər. İngiltərə qoşunları Bakıya girdiyi ərəfədə burada qısa müddətə olduqlarını, yaxın zamanda buranı tərk edəcəklərini elan etmişdilər. Azərbaycan və Gürcüstan faktiki olaraq, mövcud olduğu halda Fransa hökuməti onları nə hüquqi, nə də faktiki cəhətdən tanımaq istəmirdi. Lakin bununla belə, Pişonun cavablarından aydın oldu ki, Fransa hökuməti Azərbaycanla ticarət, ümumiyyətlə, iqtisadi əlaqələr yaratmağa meyl göstərir. Bu da şübhəsiz ki, Azərbaycanın təhlükəsizliyi baxımından kifayət deyildi. Frank-Qafqaz komitəsinin ciddi cəhdlərinə baxmayaraq, Fransa hökumətinin Qafqaz mandatını götürmək fikri yox idi. Əslində, Azərbaycan hökuməti də öz növbəsində fransızların Qafqaza gəlməsinə müsbət münasibət bəsləmirdi. Çünki Birinci Dünya müharibəsindən sonra Fransa hökumətinin erməniləri müdafiə etmək cəhdləri[Azərbaycan siyasi dairələrinə məlum idi.

Taliban (puşt. طالبان "Taliblər") — 1994-cü ildə yaranan və 1996–2001-ci illərdə Əfqanıstanın əksər ərazisini idarə etmiş hərəkatdır. Hal-hazırda Əfqanıstanı idarə edir. Hərəkat Qəndəhar şəhərindəki mədrəsədə, Şeyx Məhəmməd Omərın başçılığı altında, 30 tələbə ilə birgə yaradılıb. Bəzi mənbələrə görə[mənbə göstərin] təşkilat Pakistan xüsusi xidmət orqanları tərəfindən Türkmənistan ilə ticarət yolunun müdafiəsi üçün yaradılmışdır. Talibanları digərlərindən zahirən fərqləndirən xüsusiyyət onların qara çalma və ağ paltar geymələridir. Məhəmməd Nəcibulla rejiminin yıxılmasından sonra dayanmayan vətəndaş müharibəsi zamanı talibanlar, əfqan ictimaiyyətini İslam bayrağı altında birləşməyə çağırırdı. Məhəmməd Nəcibulla rejimini qorumaq və ölkədə sovet ideologiyasının dağılmasına imkan verməmək üçün ölkəyə yeridilən SSRİ qoşunlarına qarşı müqavimət göstərən təşkilat, Pakistanın xüsusi xidmət orqanı – ISI tərəfindən dəstəklənirdi. Taliblər hakimiyyətə gəldikdikləri dövrdə ölkənin rəsmi adlandırılması Əfqanıstan İslam Əmirliyinə dəyişdirildi. Taliban hakimiyyəti yalnız 4 ölkə Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İçkeriya və Pakistan tərəfindən tanınmışdır.

Taliqan— İranın Əlburz ostanının şəhərlərindən və Taliqan şəhristanının mərkəzidir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 3,281 nəfər və 988 ailədən ibarət idi.

İtaliya (it. Italia), rəsmi olaraq İtaliya Respublikası (it. Repubblica Italiana) — Avropanın cənubunda, Apennin yarımadasında yerləşən dövlət. Əsas etibarilə Cənubi Avropa regionunda yerləşməsinə baxmayaraq, Qərbi Avropanın da bir hissəsi hesab olunur. Unitar, parlamentli respublika olan bu ölkənin paytaxtı Roma şəhəridir. Quru yolla Fransa, Avstriya, İsveçrə, Sloveniya, həmçinin anklav dövlətlər olan Vatikan və San Marino ilə həmsərhəddir. Təqribən 60 milyon nəfər olan əhalisi ilə Avropa İttifaqının üzv dövlətləri arasında 3-cü yerdədir. Cənubi Avropa və Aralıq dənizi kimi mühüm coğrafi qovşaqlarda yerləşdiyinə görə bu ərazi saysız-hesabsız xalqlara və mədəniyyətlərə ev sahibliyi etmişdir. Müasir İtaliya ərazisi müxtəlif xalqlara ev sahibliyi etməsinə baxmayaraq, antik dövrdən bu ərazilərdə məskunlaşmış və yarımadaya öz adını vermiş italiklər bu ərazilərin ilk sakinləri hesab olunur. Bununla birlikdə, finikiyalılar və karfagenlilər əsasən Sardiniya və Siciliya adalarında öz kolonialarını yaratmışdır, həmçinin yunanlar Cənubi İtaliyada, etrusklar və keltlər isə müvafiq olaraq ölkənin cənubunda şimalında məskunlaşmışdılar.

Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu adı 1997-ci ildən 2010-cu ilədək "İtaliya Futbolçular Assossasiyası" tərəfindən təşkil edilmiş futbol mükafatıdır (İtalyanca: Migliore calciatore italiano). Mükafat hər il baş tutan Oskar del Kalço mükafatlandırma gecəsində sahibinə təqdim edilirdi.

İosif Vissarionoviç Stalin (gürc. იოსებ ბესარიონის ძე სტალინი, rus. Иосиф Виссарионович Сталин, 18 dekabr 1878[…], Qori, Tiflis quberniyası[…] – 5 mart 1953[…], Kuntsevo kotteci[d], Moskva vilayəti) — milliyətcə gürcü olan Qafqaz inqilabçısı, sovet siyasi, dövlət, hərbi və partiya xadimi, 21 yanvar 1924-cü ildən 5 mart 1953-cü ilə kimi Sovet dövlətinin lideri, Sovet İttifaqı Marşalı (1943), Sovet İttifaqı Generalissimusu (1945). Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib. İki dəfə SSRİ-nin ən ali hərbi ordeni olan "Qələbə" ordeni ilə təltif edilib. Stalinin həqiqi soyadı — İosif Vissarionoviç Cuqaşvili (onun və onun atasının adı gürcü dilində İoseb və Besarion kimi tələffüz olunur), qısaldılmış formada isə — Sosodur. Belə bir versiya yarandı ki, onun soyadı Cuqaşvili — gürcü yox, gürcüləşmiş osetin (Cuqaşev) soyadıdır, ancaq əksər tədqiqatçılar bunu qəbul etmirlər. İnqilaba qədər Cuqaşvili çoxlu təxəllüs və partiya ləqəblərindən istifadə etmişdir. Əsasən Besoşvili (Beso- Vissarion ləqəbinin qısaldılmış forması), Nijeradze, Çijikov, İvanoviç. Bu ləqəblər arasında (Stalini çıxmaq şərtilə) ən məşhuru gürcü folklorundan çıxan "Koba" olmuşdur.

Talkan (şirniyyat) — qovrulmuş arpa və ya buğda unundan hazırlanmış sərt lapa. Talkan (Meşkinşəhr) — İranın Ərdəbil ostanının Meşkinşəhr şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.

Tatián (ya da Tasian; təq. 120, Assuriya[d] – təq. 173, Assuriya[d]) — erkən xristian yazarı, apologeti və ilahiyyatçısı. O Müqəddəs kitabın 4 İncilini bir ardıcıl hekayəyə birləşdirmiş və redaktə etmişdir "Diatessaron" adlanan bu kitab Assuriya kilsəsi tərəfindən müqəddəs kitab kimi qəbul edilmiş və bir neçə yüzillik boyu orada rəsmi ibadətlərdə oxunmuşdur. Həmdə Diatessaronun Əhdi Cədidin kanonik (kilsə tərəfindən qəbul edilən) mətninin oluşması prosesində bəlli qədər rol oynamışdır. Tatianın həyatı haqqında biliklər çox azdır. Əsərlərin birində o özü haqqında yazmışdır ki, "Assuriya torpaqlarında doğulmuşdur". Dəqiq ölüm ili və yeri də bilinməməkdədir. Güman edilir ki, o Assuriyada 185 ildə ölmüşdür. Bir çox ölkələrə səfər etmiş, çeşidli xalqların mədəniyyəti və dünyagörüşü ilə tanış olmuşdur.

Talan — kütləvi iğtişaşların bir növü olub dini, etnik və siyasi mənsubiyyətinə görə bir qrupun digər bir qrupun üzərinə hücum edərək insanları öldürülməsi, iş yerlərinin dağıdılması və ya yandırılması, kütləvi davalar, zorakılıq və hədəf alınan etnik qrupa məxsus ibadətxanaların, məktəb və təşkilatların dağıdılması ilə müşayət olunur. Talan mənasında "poqrom" (rus. погром sözünün kökü rus. громить — dağıtmaq, tar-mar etmək, darmadağın etmək, viran etmək sözündəndir) termin kimi ilk əvvələr əsasən Rus imperiyasında yəhudilərə qarşı olan talanları göstərmək üçün işlədilmişdir. İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində yəhudilərə qarşı başlanmış entik zəmində zorakılıqlar talan (poqrom) andlanırdı. Rus dilində 1988-ci ildən Azərbaycanda ermənilərə qarşı olan kütləvi iğtişaşlar da "poqrom" (bax: Sumqayıt poqromu) adlandırılmışdır.

Ariadna Thalía Sodi Miranda (26 avqust 1971, Mexiko) — Latın Grammy mükafatlı Meksikalı latın pop müğənnisi, bəstəkar və aktrisadır. Mezzo-soprano səsə sahib latın musiqisinin ən güclü vokallarından biri olaraq qəbul edilir.

Talın, Yuxarı Talın — Ermənistan Respublikasının Talın mahalı ərazisində şəhər. Talın rayonunun mərkəzi. Yuxarı Talın İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında kənd olmuşdur. İndi Talın rayonunun mərkəzidir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən yuxarı sözü ilə «söyüd ağacı», «söyüd kolu» mənasında işlənən tal və qədim türk dilində «daxma, mağara, kaha» mənasında işlənən in sözünün birəşməsindən əmələ gəlmişdir. Relyef əsasında yaranan mürəkkəb quruluşlu toponimdir. Kəndin adı erməni dilində Verin Talin (verin "yuxarı" deməkdir) formasında qeyd edilir.

Il Popolo d'Italia (İtaliya xalqı) — Benito Mussolini tərəfindən 15 noyabr 1914-cü ildə təsis edilən qəzet. Qəzet Benito Mussolini İtaliya Sosialist Partiyasından ayrılandan sonra çap olunmağa başlayıb. Birinci dünya müharibəsindən sonra bu qəzet İtaliyada faşizm ideologiyasını təbliğ edən əsas mətbuat orqanı olmuşdu. Qəzet 24 iyul 1943-cü ilə kimi çap olunub. Qəzet həmçinin militarizm və irredentizm ideyalarını da təbliğ edirdi. 1936-cı ildən 1943-cü ilə kimi qəzetin baş redaktoru Corc Pini olmuşdu. 1998-ci ildə Yeni Milli Ordenin başçısı Cuzeppe Martorana qəzeti yenidən bərpa edərək çap etdirməyə başlamışdı. Hal-hazırda "Il Popolo d'Italia" Milan şəhərində çap olunur.

İtaliya (it. Italia), rəsmi olaraq İtaliya Respublikası (it. Repubblica Italiana) — Avropanın cənubunda, Apennin yarımadasında yerləşən dövlət. Əsas etibarilə Cənubi Avropa regionunda yerləşməsinə baxmayaraq, Qərbi Avropanın da bir hissəsi hesab olunur. Unitar, parlamentli respublika olan bu ölkənin paytaxtı Roma şəhəridir. Quru yolla Fransa, Avstriya, İsveçrə, Sloveniya, həmçinin anklav dövlətlər olan Vatikan və San Marino ilə həmsərhəddir. Təqribən 60 milyon nəfər olan əhalisi ilə Avropa İttifaqının üzv dövlətləri arasında 3-cü yerdədir. Cənubi Avropa və Aralıq dənizi kimi mühüm coğrafi qovşaqlarda yerləşdiyinə görə bu ərazi saysız-hesabsız xalqlara və mədəniyyətlərə ev sahibliyi etmişdir. Müasir İtaliya ərazisi müxtəlif xalqlara ev sahibliyi etməsinə baxmayaraq, antik dövrdən bu ərazilərdə məskunlaşmış və yarımadaya öz adını vermiş italiklər bu ərazilərin ilk sakinləri hesab olunur. Bununla birlikdə, finikiyalılar və karfagenlilər əsasən Sardiniya və Siciliya adalarında öz kolonialarını yaratmışdır, həmçinin yunanlar Cənubi İtaliyada, etrusklar və keltlər isə müvafiq olaraq ölkənin cənubunda şimalında məskunlaşmışdılar.

Talın, Yuxarı Talın — Ermənistan Respublikasının Talın mahalı ərazisində şəhər. Talın rayonunun mərkəzi. Yuxarı Talın İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında kənd olmuşdur. İndi Talın rayonunun mərkəzidir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən yuxarı sözü ilə «söyüd ağacı», «söyüd kolu» mənasında işlənən tal və qədim türk dilində «daxma, mağara, kaha» mənasında işlənən in sözünün birəşməsindən əmələ gəlmişdir. Relyef əsasında yaranan mürəkkəb quruluşlu toponimdir. Kəndin adı erməni dilində Verin Talin (verin "yuxarı" deməkdir) formasında qeyd edilir.