Lüğətlərdə axtarış.

Dalğa — rəqslərin mühitdə yayılması prosesidir. Mexaniki dalğa mexaniki rəqslərin elastik mühitdə yayılmasıdır. Mexaniki dalğaların yaranması və yayılması üçün ən vacib şərt elastik mühitin olmasıdır. Ümumi dalğa tənliyi budur: x = a cos ⁡ ω ( t − r v ) {\displaystyle x=a\cos \omega (t-{\frac {r}{v}})} Burada x-nöqtənin tarazlıq vəziyyətindən olan yerdəyişməsi, A-rəqsin amplitududur, t-rəqsin başlanması anından hesablanan zaman, v-dalğanın yayılma sürəti, r-rəqsin koordinat başlanğıcından t müddətinə yayıldığı məsafədir. == Dalğanın növləri == Dalğanın 2 növü vardır: Uzununa dalğa – rəqs istiqamətində yayılan dalğaya deylir. Eninə dalğa – rəqslərə perpendikulyar istiqamətində yayılan dalğaya deyilir.Eninə dalğa zərrəciklərin rəqs istiqamətinə perpendikulyar istiqamətdə yayılan dalğaya deyilir. Eninə dalğa dalğa qabarıqlarının və çökəkliklərinin növbə ilə təkrarlanmasıdır. Eninə dalğalar elə mühitdə yayıla bilər ki, orada mühitün formasının dəyişməsi nəticəsində elastiklik qüvvələri yaransın. Ona görə də eninə elastik dalğalar ancaq bərk cisimlərdə yayılır. Qaytanın bir ucunu divara bərkidib digər ucunu yuxarı-aşağı rəqs etdirməklə eninə dalğaların qaytan boyunca necə yayıdığını görə bilərik.

Deformasiya — xarici qüvvənin təsiri ilə cismin forma və ölçülərinin dəyişməsidir. Onun aşağıdakı halları vardır: Elastik deformasiya – xarici qüvvenin təsiri kəsildikdən sonra cismin öz əvvəlki forma və ölçülərini almasına deyilir. Plastik deformasiya – xarici qüvvənin təsiri kəsildikdən sonra cismin öz əvvəlki forma və olçülərini almamasına(qalıq qalmasına)deyilir. Bərk cisimlərdə deformasiyanın növləri – dartılma,sıxılma,sürüşmə,burulma,əyilmədir. Dartılma deformasiyası – cismin uzunluğunu artmasına səbəb olan deformasyadır. Məsəlsən məftillərin, rezinin uzanması və s. Sıxılma deformasiyası – uzunluğun azalmasına səbəb olan deformasyadır. Sürüşmə deformasiyası – cismin paralel təbəqələrinin bu təbəqələrə paralel qüvvələrin təsiri ilə sürüşməsinə deyilir. Ayrı-ayrı metal hissələrini bağlayan bolt və pərçimlər sürüşmə deformasyasına məruz qalır. Burulma deformasiyası – bərk cisimlərin uclarına əks istiqamətdə yönəlmiş qüvvə momentləri tətbiq olunanda yaranan deformasyadır.

Mexaniki emal – müxtəlif materiallardan hazırlanmış pəstaha son və ya sonrakı emal mərhələləri üçün lazımi dəqiqliyi və formanı vermək üçün tətbiq olunan emal növüdür. Maşınqayırmada əsasən üç mexaniki emal üsulu tətbiq olunur: 1. Kəsmə ilə emal, burada pəstah metalkəsən dəzgahda kəsici alətin köməy ilə addım-addım yonularaq lazımi formaya salınır. Tətbiq olunan kəsmə üsulları: xarici səthlər üçün torna, pardaqlama,hamarlama, cilalama, superfiniş, daxili səthlər üçün – içyonma, burğulama, zenkerləmə, rayberləmə, dartma, pardaqlama, cilalama, honalama. müstəvi səthlər üçün yonma, frezləmə və pardaqlama.2. Plastiki deformasiya üsulu ilə xarici qüvvənin təsiri altında pəstah sıxılır, bu zaman o formasını, ölçüsünü, fiziki-mexaniki xassələrini dəyişir. Buraya döymə, ştamplama, pressləmə və yayma daxildir. 3. Elektrofiziki emal elektrik cərəyanının xassələrinə əsaslanır: elektro qığılcımla emal, elektro impulsla emal, elektro qövslə emal. == Mənbə == Əliyev, R.R. Maşınqayırma leksikonu.

Mexaniki hərəkət — zaman keçdikcə bir cismin (yaxud maddi nöqtənin) digər cismə nəzərən, həmçinin eyni bir cismin ayrı-ayrı hissələrinin bir-birinə nəzərən məkanda yerdəyişməsi. Mexaniki hərəkəti riyazi baxımdan təsvir etmək üçün yerdəyişmə, gedilən yol, sürət, təcil və zaman kimi anlayışlardan istifadə olunur. Hərəkəti öyrənmək, yəni zaman keçdikcə cismin mexaniki yerdəyişməsini müəyyən etmək üçün müvafiq koordinat sistemi seçmək və onu hesablama cisminə bağlamaq lazımdır. Bundan əlavə gedilən yolun uzunluğunu təyin etmək üçün uzunluq etalonuna və zamanı ölçmək üçün ölçü cihazı rolu oynayan saata da ehtiyac vardır. Adətən sadaladığımız bu dörd ünsür — hərəkəti öyrənmək üçün seçdiyimiz cisim ona bağlı koordinat sistemi, uzunluq etalonu və saat birlikdə hesablama sistemi adlandırılır. Hər konkret mexaniki hərəkəti öyrənmək üçün müvafiq hesablama sistemi seçilir. Hərəkətin öyrənilməsi üçün vasitə rolunu oynayan koordinat sisteminin (məsələn, düzbucaqlı dekart koordinat sisteminin) başlanğıcı hesablama cismində yerləşdirilir və hərəkət məhz bu koordinat sisteminə nəzərən öyrənilir. Mexaniki hərəkət zaman keçdikcə cismin fəzada yerdəyişməsi olduğundan zaman və məkan anlayışları ilə yaxından tanış olmaq lazımdır. Klassik mexanikanın banisi Nyuton zaman və məkanı mütləq qəbul etmişdir. Nyutona görə zaman hesabat sistemindən asılı olmayaraq müntəzəm davam edir və bütün hesabat sistemləri üçün eynidir.

Mexaniki iş — cismə təsir edən qüvvənin modulu, yol və qüvvə ilə yol arasındakı bucağın kosinusu hasilinə bərabər olan skalyar fiziki kəmiyyətdir. == Düsturlar == 1) Qüvvə ilə hərəkət istiqaməti arasındakı bucaq α olarsa, A = F × S × c o s α {\displaystyle A=F\times S\times cos\alpha } F {\displaystyle F} — qüvvə, S {\displaystyle S} isə yoldur. 2) Mexaniki iş güclə zamanın hasilinə bərabərdir: A = N × t {\displaystyle A=N\times t} . N {\displaystyle N} — güc t {\displaystyle t} isə zamandır. 3) Elektrik cərəyanının işi - verilmiş hissədəki gərginliklə cərəyan şiddəti və cərəyanın keçmə müddətinin hasilinə bərabərdir: A = U × J × T {\displaystyle A=U\times J\times T} düsturu ilə hesablanır. U {\displaystyle U} — gərginlik J {\displaystyle J} — cərəyan şiddəti T {\displaystyle T} isə zamandır. == İşin vahidi == 1 Coul-1 Nyuton qüvvənin qüvvə istiqamətində gedilən 1m yolda gördüyü işə deyilir və BS-də iş vahidi olaraq götürülür. 1 C = 1 N × m {\displaystyle 1C=1N\times m} A = F × S × c o s α {\displaystyle A=F\times S\times cos\alpha } ifadəsindən göründüyü kimi əgər qüvvə hərəkət istiqamətindədirsə, iş ən böyük yəni A=FS, iti bucaq əmələ gətirirsə iş müsbət, düz bucaq əmələ gətirirsə A=0, kor bucaq əmələ gətirirsə mənfi olur. Potensiallı sahədə qapalı trayektoriya üzrə görülən iş sıfır olur. Həm də potensiallı sahədə görülən iş trayektoriyanın formasından asılı olmayıb başlanğıc və son nöqtələrin vəziyyəti ilə təyin olunur.

Mexaniki qüvvələr — Təbiətdə müxtəlif növ qüvvələrə rast gəlinir: cazibə qüvvəsi, elektrik və maqnit qüvvələri, elastik qüvvə, səthi gərilmə qüvvəsi, sürtünmə qüvvəsi və s. Sadaladığımız bu qüvvələrin adları onların təzahür formaları ilə əlaqədardır. Məsələn, səthləri bir-birinə toxunan iki cisimdən biri digərinə nəzərən nisbi hərəkət edərsə onlar arasında yaranan təsir qüvvəsi sürtünmə qüvvəsi, uzanmış elastiki cismi ilk vəziyyətə qaytarmağa çalışan qüvvə elastiki qüvvə, sükunətdə olan iki yüklü hissəcik arasında yaranan təsir qüvvəsi elektrik qüvvəsi adlanır. Lakin hadisələrin mahiyyəti ilə dərindən tanış olduqda adını çəkdiyimiz bu üç qüvvənin eyni bir təbiətə — elektromaqnit təbiətinə malik olduğuna inanmaq olar. Meydanagəlmə xüsusiyyətlərinə görə qüvvələri iki qrupa bölmək olar: birbaşa təmasla meydanagələn qüvvələr və sahə qüvvələri. Deyilənləri əyani təsəvvür etmək üçün şəkil 1-ə nəzər salaq. Yayı uzatmaq və arabacığı hərəkət etdirmək üçün yayı və arabacığı dartmaq, qol vurmaq üçün isə topa birbaşa zərbə endirmək lazımdır. Göründüyü kimi, hər üç halda yalnız təsirə məruz qalan cisimlə birbaşa təmasda olmaqla onları hərəkətə gətirmək mümkündür.Bununla bərabər birbaşa təmasda olmayan cisimlər arasında da təsir qüvvələri mövcuddur. Məsələn, bir-birindən kifayət qədər uzaqda yerləşmiş göy cisimləri arasında, müxtəlif işarəli elektrik yükləri daşıyan cisimlər arasında, dəmirlə maqnit arasında qarşılıqlı təsir qüvvələrinin mövcud olduğu hər kəsə məlumdur.Təsir göstərən bütün qüvvələri təbiətlərinə görə qruplaşdırsaq təbiətdə cəmi dörd növ qüvvənin mövcud olması nəticəsinə gələrik. Fundamental qüvvələr adlanan həmin qüvvələr bunlardır == Qravitasiya (cazibə) qüvvəsi == Qravitasiya qüvvəsi universal qüvvədir.

Mexaniki reduktor — fırlanma momentini bir və ya bir neçə mexaniki ötürmənin köməyi ilə ötürən və çevirən mexanizmdir. Mexaniki ötümənin əsas xarakteriskaları faydalı iş əmsalı, ötürmə ədədi, ötürülən güc, valların maksimal bucaq sürəti, aparan və aparılan valların sayı, növü və ötürmə pillərinin sayıdır. Adətən giriş valının böyük bucaq sürətini çıxış valının aşağı sürətinə çevirən və bununla fırlanma momentini artıran qurğulara reduktor deyilir. Belə reduktorlar demultiplikator adlanır. Əksinə işləyən reduktorlar isə multiplikatorlardır. Pilləli ötürmə ədədinə malik reduktorlar sürətlər qutusu kimi tanınır. Pilləsiz ötürmələrlə işləyənlər isə variatorlardır. == Təsnifatı == Hər şeydən öncə onlar mexaniki ötürmənin növlərinə görə təsnifatlaşdırılırlar: silindirk, konik, sonsuzvint, planetar, dalğavari, spiroid və kombinəedilmiş. Reduktorlar həmçinin gövdə, soyuma sistemi, istifadə olunan yastıqların növü, fırlanma sürəti, ötürmə ədədi, ötürülən gücə görə də fərqləndirilirlər. == Reduktorun gövdəsi == Seriyalı istehsalda standartlaşdırılmış tökmə gövdələrdən istifadə edilir.

Mexaniki çəkic yaxud deşər — bərk , məsələn dağ çöküntü süxurları, asfalt, beton konstruksiyaların dəlinməsi, kəsilməsi yaxud eşilməsi üçün nəzərdə tutulmuş zərbə hərəkətli əl aləti. Hər hansı təhriklə (məsələn pnevmatika ilə) hərəkətə gətirilən metal süngü və ya tir. Təhrik hissəsinin zərbə hissəsinə ötürdüyü impuls nəticəsində, dəmir süngü emal olunan metariala dəlməklə və ya kəsməklə təsir edir.

Mexaniki çökmə yataq — tərkibində faydalı qazıntılar olan süxurların mexaniki aşınması və hissəciklərin su axınları ilə daşınıb sonradan çökməsi nəticəsində əmələ gələn ilkin çökmə yataq. Daşınma prosesində hissəciklərin formasından, ölçüsündən, sıxlığından, davamlılığından və daşıyıcı mühitin sürətindən asılı olaraq mexaniki diferensiasiya baş verir. Mexaniki çökmə yataq tikinti materialları (çaqıl, qum, gil) yataqları, nəcib və nadir metal, almaz, qiymətli daşlar, səpinti yataqlar, habelə köklü yataqların yuyularaq yenidən çökməsi nəticəsində yaranan fosforit, kaolinit, dəmir, manqan və b. filiz yataqları aiddir. == Həmçinin bax == Çökmə yataqlar == Mənbə == Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. — Bakı: Nafta-Press, 2006. — Səhifələrin sayı: 679.

Opto-mexaniki siçan (optomechanical mouse) – optik və mexaniki qurğuların kombinasiyasının köməyilə hərəkətinin istiqamət siqnallarına çevrildiyi siçan konstruksiyası. Optik hissədə işıq-diod və verici cütlükləri olur; mexaniki hissə cərəyan kəsici dəlikləri olan fırlanan təkərciklərdən ibarət olur. Siçan hərəkət etdikdə təkərcik dönür və işıq-diodlardan gələn işıq ya dəlikdən keçərək işıq vericisinə düşür, ya da təkərciyin şəffaf olmayan hissələri tərəfindən bloklanır (qarşısı alınır). İşığın bu dəyişiklikləri verici cütlüklər tərəfindən aşkarlanır və nisbi hərəkət siqnalları kimi interpretasiya olunur. Vericilər fazaca bir-birinə nəzərən azacıq yerini dəyişdiyindən hərəkətin istiqaməti hansı vericinin ilk olaraq indikatorla kontaktı bərpa etməsinə görə müəyyənləşir. Opto-mexaniki siçanda mexaniki hissələrin əvəzinə optik qurğular istifadə edildiyindən, o, çox az-az təmir olunur, ancaq onun işləməsi üçün xüsusi səth (örtük) tələb olunur. 1964-cü ildə ixtiraçı Duqlas Engelbart (Douglas Engelbart) tərəfindən ilk siçan qurğusu (mouse) yaradılmışdır. Bu qurğunun korpusu taxtadan düzəldilmişdi, daxili hissəsi isə bir-birinə perpendikulyar yerləşən, bir ox üzərində fırlanan iki dişli çarxdan ibarət idi. Opto-mexaniki siçanın iş mexanizmi: Siçan hərəkət etdikdə top dönür. Top X və Y silindirlərinə toxunaraq hərəkəti ötürür.

Sosiologiyada " mexaniki həmrəylik " və " orqanik həmrəylik " [1] Émile Durkheim tərəfindən inkişaf etdirilən həmrəylik anlayışlarıdır. Durkheim , "The Division of Labour in Society" (1893) kitabinda cəmiyyətlərin inkişaf nəzəriyyəsinin bir hissəsi kimi "mexaniki" və "üzvi həmrəylik" ifadələrini təqdim etmişdir. Durkheimin sözlərinə görə, ictimai həmrəyliyin növləri mexaniki və üzvi cəmiyyətlər olan cəmiyyət növləri ilə əlaqəlidir. Mexaniki birliyini nümayiş etdirən bir cəmiyyətdə, onun birləşməsi və inteqrasiyası, eyni iş, təhsil və dini təlim və həyat tərzi ilə əlaqəli olan fərdlərin — homojenliyindən gəlir. Mexanika həmrəyliyi normal olaraq "ənənəvi" və kiçik miqyaslı cəmiyyətlərdə fəaliyyət göstərir. [2] Sadə cəmiyyətlərdə (məsələn, qəbilə), həmrəylik adətən ailə şəbəkələrinin qohumluq əlaqələrinə əsaslanır. Üzvi həmrəylik, işin ixtisaslaşmasından və insanlar arasındakı tamamlayıcılıqlardan yaranan bir-birinə olan bağlılığından gəlir — müasir və sənaye cəmiyyətlərində baş verən inkişaf. [2] Bu, daha inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə bir-birinə olan asılılıqlara əsaslanan sosial birlikdir. Fərqli vəzifələri yerinə yetirərkən və müxtəlif dəyərlər və maraqlara sahib olsa da, cəmiyyətin sırası və çox həmrəyliyi insanlarin müəyyən vəzifələrini yerinə yetirmək üçün bir-birlərinə güvənməsindən asılıdır. Beləliklə, ictimai həmrəylik daha kompleks cəmiyyətlərdə onun tərkib hissələrinin bir-birindən asılı olması yolu ilə saxlanılır (məsələn, fermerlər fermerin ərzaq istehsal etməyə imkan verən traktoru istehsal edən zavod işçilərini qidalandırmaq üçün ərzaq istehsal edir).

Sosiologiyada " mexaniki həmrəylik " və " orqanik həmrəylik " [1] Émile Durkheim tərəfindən inkişaf etdirilən həmrəylik anlayışlarıdır. Durkheim , "The Division of Labour in Society" (1893) kitabinda cəmiyyətlərin inkişaf nəzəriyyəsinin bir hissəsi kimi "mexaniki" və "üzvi həmrəylik" ifadələrini təqdim etmişdir. Durkheimin sözlərinə görə, ictimai həmrəyliyin növləri mexaniki və üzvi cəmiyyətlər olan cəmiyyət növləri ilə əlaqəlidir. Mexaniki birliyini nümayiş etdirən bir cəmiyyətdə, onun birləşməsi və inteqrasiyası, eyni iş, təhsil və dini təlim və həyat tərzi ilə əlaqəli olan fərdlərin — homojenliyindən gəlir. Mexanika həmrəyliyi normal olaraq "ənənəvi" və kiçik miqyaslı cəmiyyətlərdə fəaliyyət göstərir. [2] Sadə cəmiyyətlərdə (məsələn, qəbilə), həmrəylik adətən ailə şəbəkələrinin qohumluq əlaqələrinə əsaslanır. Üzvi həmrəylik, işin ixtisaslaşmasından və insanlar arasındakı tamamlayıcılıqlardan yaranan bir-birinə olan bağlılığından gəlir — müasir və sənaye cəmiyyətlərində baş verən inkişaf. [2] Bu, daha inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə bir-birinə olan asılılıqlara əsaslanan sosial birlikdir. Fərqli vəzifələri yerinə yetirərkən və müxtəlif dəyərlər və maraqlara sahib olsa da, cəmiyyətin sırası və çox həmrəyliyi insanlarin müəyyən vəzifələrini yerinə yetirmək üçün bir-birlərinə güvənməsindən asılıdır. Beləliklə, ictimai həmrəylik daha kompleks cəmiyyətlərdə onun tərkib hissələrinin bir-birindən asılı olması yolu ilə saxlanılır (məsələn, fermerlər fermerin ərzaq istehsal etməyə imkan verən traktoru istehsal edən zavod işçilərini qidalandırmaq üçün ərzaq istehsal edir).

Mexanika — fizikanın cisimlərin hərəkəti və onlara təsir edən qüvvələri öyrənən bölməsi. == Klassik və kvant mexanikalarının fərqləri == Mexanika əsas olaraq klassik və kvant mexanikası olaraq 2 bölməyə ayrılır. Tarixi olaraq baxıldığı zaman, klassik mexanika ilk icad edilib (1687), kvant mexanikası isə yeni icadlar arasındadır (XX əsr). Klassik mexanikanın əsasının İsaak Nyutonun 5 iyul 1687-ci ildə nəşr edilmiş "Təbiət fəlsəfəsinin riyazi əsasları" əsəri ilə qoyulduğu qəbul edilir. Əsasən, digər dəqiq elmlərin modellərini qurarkən istifadə edilir. Makroskopik proseslərə baxıldığı zaman, "kvant mexanikası" ilə aparılacaq hesablamalar hədsiz dərəcədə qəlizdir və "klassik mexanika"nın tətbiqi daha məntiqlidir. Kvant mexanikası, daha geniş istifadəyə sahibdir, çünki "klassik mexanika" sadəcə "kvant mexanikası"nın müəyyən xüsusi şərtlər altındakı vəziyyətidir. "Kvant mexanikası" atomik və sub-atomik səviyyədəki hadisələrin anlaşılması və təxmini mövzusunda "klassik mexanika"dan üstündür. == Eynşteyn və Nyuton mexanikalarının fərqləri == Mexanika klassik və kvant mexanikası olaraq bölünəbiləcəyi kimi, Eynşteyn və Nyuton mexanikası olaraq da 2 bölməyə ayrıla bilər. Eynşteynin "Ümumi və xüsusi nisbilik nəzəriyyələri" Nyuton və Qalileonun ortaya çıxardıqları "Klassik mexanika"nı əsaslı dərəcədə genişlətmiş və "klassik mexanika"ya düzəltmə gətirmişdir, hansı ki, əsasən cismin sürətinin işıq sürətinə (hansını ki, aşmaq mümkün deyil) yaxınlaşdığı hallar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir (elektronların işıq sürəti ilə hərəkət ettikləri qəbul edildiyi üçün, elektronikada əsasən "Eynşteyn mexanikası" istifadə edilir).

Analitik mexanika — klassik mexanika (nəzəri mexanika) bölməsi; maddi nöqtələr və ya cismlər sisteminin sonlu sayda parametrlərlə dəqiq müəyyən edilə bilən vəziyyətini öyrənir. == Haqqında == Analitik mexanika əsasən, mümkün yerdəyişmələr prinsipi, kanonik çevirmələr (tənliklər), hərəkətin dayanıqlığı, cazibə nəzəriyyəsi və s. məsələləri əhatə edir. Analitik mexanika ayrıca elmi fənn kimi 18-ci əsrdə yaranmışdır. Bu, analitik rabitələr, ümumiləşmiş koordinatlar, sərbəstlik dərəcəsi və s. sahəsində görkəmli alimlərin (L.Eyler, J.D’Alamber, J.Laqranj və başqaları) elmi işlərinin sayəsində olmuşdur. Analitik mexanika sonrakı inkişafına mümkün yer dəyişmələr prinsipi, ümumiləşmiş impuls, Hamilton funksiyası, inteqral invariantları, hərəkətin dayanıqlığı və s. sahəsində mühüm tədqiqatları olan K.Qauss, U.Hamilton, K.Yakobi, M.Ostroqradski, A.Puankare, A.Lyapunov və başqa alimlərin işləri təkan vermişdir. Analitik mexanika metodları nəzəri fizikanın bir çox sahələrinə (klassik sahə nəzəriyyəsi, kvant mexanikası, nisbilik nəzəriyyəsi və s.) də tətbiq edilir. == Mənbə: == Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə).

Blok — çənbəri üzərində nov olan və oxa nəzərən fırlana bilən çarx olub sadə mexanizmlərə aiddir və iki növü vardır: tərpənən və tərpənməz bloklar. Tərpənən blok - qüvvədə 2 dəfə qazanc əldə etmək məqsədi ilə istifadə olunan birinci növ lingdir. Birinci növ ling - qollara təsir edən qüvvələrin hər ikisi dayaq nöqtəsindən bir tərəfdə olan lingdir. Blokdan aşırılmış ipə F qüvvəsi ilə təsir etdikdə, o dayaq nöqtəsi ətrafında dönür. Bu qüvvənin qolu blokun OB=2r diametrinə bərabərdir. Blokdan asılan yükə təsir edən ağırlıq qüvvəsinin həmin dayaq nöqtəsinə nəzərən qüvvə qolu isə OA=r - dir. Hec bir mexanizm işdə qazanc vermir Blokun tarazlıq şərti - bloku saat əqrəbi istiqamətində fırladan qüvvələrin momentləri cəminin saat əqrəbinin əksi istiqamətində fırladan qüvvələrin momentləri cəminə bərabər olmasıdır: F2r=mgr. Buradan , F=mg/2. Yəni,tərpənən blok qüvvədə 2 dəfə qazanc verir. Tərpənməz blok - qüvvədə qazanc verməyib, onun təsir istiqamətini dəyişən və qolları bərabər olan ikinci növ lingdir.

Gərginlik — deformasiya olunmuş cismdə xarici qüvvələrin təsirindən yaranan daxili müqavimət parametridir. Verilmiş nöqtədə gərginlik deformasiya zamanı sərt qüvvənin onun təsiri istiqamətindəki elementar sahəyə nisbəti ilə təyin olunur. Ümumi şəkildə gərginlik vahid sahəyə ( ΔA) düşən qüvvə (ΔF) ilə xarakterizə olunur: σ = lim Δ A → 0 Δ F Δ A = d F d A . {\displaystyle \sigma =\lim _{\Delta A\to 0}{\frac {\Delta F}{\Delta A}}={dF \over dA}.} İki növ gərginlik mövcuddur. Normalgərginlik – səthə təsir edən normal qüvvə istiqamətində yaranır və səth böyu bərabər paylanır. Çubuq əyildikdə isə gərginlik oxboyu qeyri-bərabər paylanır. Normal gərginlik belə tapılır: σ N = F A {\displaystyle \sigma _{N}={\frac {F}{A}}} ,burada F = | F → ⊥ | {\displaystyle F=|{\vec {F}}_{\perp }|} Normal istiqamətdə təsir edən qüvvə və A {\displaystyle A} səthin sahəsidir. Əyilmədə gərginlik isə: σ M = M I ⋅ z = M W {\displaystyle \sigma _{M}={\frac {M}{I}}\cdot z={\frac {M}{W}}} ,burada M = | M → | {\displaystyle M=|{\vec {M}}|} əyici moment, I {\displaystyle I} ətalət momenti, z {\displaystyle z} qüvvə ilə dayaq nöqtələri arasındakı məsafə və W {\displaystyle W} müqavimət momentidir. Toxunan gərginlik səthə toxunan boyunca yaran gərginlik olub, normal gərginliyə perpendikulyar yaranır. Bir nöqtəyə təsir edən gərginlik üç müstəvidə baxılır.

Fizikada klassik mexanika - mexanikanın iki əsas bölməsindən biri olub, qüvvələr sisteminin təsiri altında cisimlərin hərəkətini təsvir edən fizika qanunlarını əhatə edir. Cisimlərin hərəkətinin öyrənilməsi çox qədim tarixə getməklə, elm, texnika və texnologiyada klassik mexanikanı ən böyük və qədim fənn edir. Klassik mexanika makroskopik obyektlərin hərəkətini, roketlərdən maşın hissələrinə kimi, eləcə də astronomik obyektlərin, məsələn, kosmik gəmilərin, planetlərin, ulduzların və qalaktikaların həkətini xarakterizə edir. Bununla yanaşı,fənn daxilində bir çox ixtisaslaşmalar qazları, mayelərı, bərk cisimlərı və başqa xüsusi mövzuları əhatə edir. Klassik mexanikanın işıq sürətinə yaxın olmayan sürətlə və böyük obyektlərlə məhdudlaşan mühitlərdə tətibiqi olduqca dəqiq nəticələr verir. Baxılan obyekt kifayət qədər kiçik olduqda, mexanikanın digər əsas bölməsi olan kvant mexanikasının daxil edilməsi zərurəti yaranır, hansı ki, cisimlərin atomik təbiətini makroskopik fizika qanunları ilə uzlaşdırır və atom və molekulların dalğa-zərrəcik dualizmini (ikili xüsusiyyətini) öyrənir. Obyektlərin işıq sürətinə yaxın yüksək sürətli hallarında, klassik mexanika xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi ilə əvəzlənir. Ümumi nisbilik nəzəriyyəsi Nyutonun ümumdünya cazibə qanunu ilə xüsusi nisbilik nəzəriyyəsini özündə birləşdirməklə, fiziklərə dərin səviyyədə qravitasiya ilə işləmək imkanını verir. == Maddi nöqtə == Müəyyən məqsədlər üçün ölçüləri nəzərə alınmayan cismə deyilir. Məsələn Yer kürəsinin Günəş ətrafında hərəkətini öyrənərkən ona maddi nöqtə kimi baxmaq olar.

Maşınqayırma — ağır sənayenin bir sahəsi olub müxtəlif maşınlar, avadanlıqlar, cihazlar, həmçinin müdafiə əhəmiyyətli məhsullar və istehlak malları istehsal edən iqtisadiyyat sahəsi. == Ümumi xarakteristika == İqtisadiyyatın bütün sahələrini əmək aləti ilə təmin etdiyinə görə mütəxəssislər maşınqayırmanı sənayenin ürəyi adlandırırlar. Maşınqayırma elmtutumlu sahədir və elmi-texniki tərəqqinin bələdçisidir. O eyni zamanda elmi-texniki nailiyyətlərin sınaqdan keçirilməsi poliqonudur. Yeni texniki, texnoloji, təşkilati, estetik, erqonomik ideyalar burada yaranır, burada həyata vəsiqə alır. Əhalinin daha savadlı hissəsi burada çalışır. Maşınqayırma klassik mühəndislik elmi olub, təkcə maşınların, mühərriklərin və ötürmələrin hazırlanması ilə məhdudlaşmır. Müasir maşınqayırma texnikanın başqa sahələri ilə kəsişən bir çox yeni sahələri də əhatə edir. Bu sahənin kökü fizikaya əsaslanan mexanika, termodinamika, materialşünaslıq və o cümlədən konstruksiyaetmə, simulyasiya, modelləşdirmə kimi müasir informasiya texnologiyası ilə də bağlıdır. Maşınqayırma özü-özlüyündə 100-dən çox ayrı-ayrı istehsallar, sahələr, yarımsahələr, elmi-texniki komplekslərdən ibarətdir.

Nəzəri mexanika — mexaniki hərəkətlər haqqında ümumi qanunları və cisimlərin qarşılıqlı təsirini öyrənən elmdir. Fizikanın bir bölməsi olmuş nəzəri mexanika özünə aksiomlar şəklində fundamental əsas yaradaraq ayrıca elmsahəsi kimi inkişaf etmişdir. O texnikada tətbiqi xarakter daşıdığından geniş tətbiq olunur. Nyutona görə "nəzəri mexanika istənilən qüvvə ilə yaradılmış hərəkətlər haqqında və istənilən hərəkəti yaratmaq üçün tələb olunan isbat olunmuş qüvvələr haqqında elmdir". Nəzəri mexanika aksiomalara əsaslanan bir qanunlara əsaslanır. Bu aksiomlar tətbiqi mexanikanın həqiqəti haqqında induktiv xarakter daşıyır. Nəzəri mexanika deduktiv xarakterə malikdir. Təcrübələrdən əldə edilmiş aksiomalara əsaslanan nəzəri mexanika qanunları sərt riyazi asılılıqlar əsasında təsvir olunurlar. Nəzəri mexanika təbiət elmlərinin bir hissəsinə olub hissələr yox onların modelləri ilə işləyən riyazi üsullardan istifiadə edir. Belə modellərə aşağıdaklar aiddirlər: materiya nöqtəsi və materiya nöqtələr çoxluğu, mütləq bərk cism və bərk cismlər sistemi, bütöv mühitin deformasiyası.Adətən nəzəri mexanikada aşağıdakı bölmələri vardır: kinematika statika dinamikaNəzəri mexanikada istifadə olunan riyazi üsullar: vektor hesabatı v.

Relyativist mexanika — nəzəri fizikanın bölmələrindən biri. İşıq sürətinə yaxın sürətlərdə ( v ≈ c {\displaystyle v\approx c} ) cismin hissəciklərinin klassik hərəkət qanunlarını öyrənir. Relyativist mexanika nisbilik nəzəriyyəsinə əsaslanır. Nyutonun ikinci qanunun relyativist ümumiləşdirilməsi və enerjinin saxlanması qanunu relyativist mexanikanın əsas tənliklərindəndir. v<<c olarsa relyativist mexanika Nyuton mexanikasına çevrilir. Nyuton mexanikasını isə Nyutonun 3 əsas qanunu təşkil edir.

Henri Modsli (ing. Henry Maudsley; 22 avqust 1771, Vulviç, Böyük London – 14 fevral 1831, Lambet[d], Böyük London) — İngiltərə mexaniki və sənayeçisi. == Həyatı == Henri Modsli 22 avqust 1771-ci ildə Birləşmiş Krallığın paytaxtı London şəhərinin Vulic rayonunda anadan olmuşdur. O, 12 yaşından Vulic cəbbəxanasının emalatxanalarında işləməyə başlamışdır. Modsli 1797-ci ildə supportlu torna dəzgahı quraşdırmaqda vinq və qayka istehsalını mexanikləşdirmişdir. Onun 1810-cu ildə açdığı böyük maşınqayırma zavodunda bir çox yeni dəzgah növləri, buxar maşınları və s. işlənib hazırlanmışdır. Modsli 1815-ci ildə gənclər üçün kanat blokları istehsal edən dəzgahlar xətti yaratmışdır. O, 14 fevral 1831-ci il tarixində Londonun Lambet borosunda vəfat etmişdir. Modsli Vulicdə dəfn edilmişdir.

Sənan Səməndər oğlu Axundov (28 mart 1932, Bakı) — Azərbaycan dövlət xadimi, Azərbaycan Dövlət Standartlaşdırma və Metrologiya Mərkəzinin rəisi, SSRİ Nazirlər Soveti yanında Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin daimi nümayəndəsi (1987–1989), Azərbaycan SSR yerli sənayesi naziri (1982–1987). == Həyatı == Sənan Səməndər oğlu Axundov 28 mart 1932-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1950-ci ildə Bakıda orta məktəbi, 1955-ci ildə Moskvada Avtomexanika İnstitutunu bitirmişdir.Əmək fəaliyyətinə 1958-ci ildə Bakı Elektrik Maşınqayırma zavodunda başlayan Sənan Axundov burada usta, sahə, sonra isə sex rəisi, zavodun baş mühəndisinin müavini işləmişdir. 1968–1972-ci illərdə SSRİ Avtomobil Sənayesi Nazirliyi Avtomobil Ehtiyatları Hissələri zavodunun direktoru, 1972–1976-cı illərdə Bakı Məişət Kondisionerləri zavodunun direktoru, 1976–1982-ci illərdə İttifaq Elektrik Maşınqayırma BİB Məişət Kondisionerləri zavodunun direktoru işləmişdir.Sənan Axundov 1982–1987-ci illərdə Azərbaycan SSR yerli sənaye naziri, 1987–1989-cu illərdə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin daimi nümayəndəsi vəzifələrində işləmişdir. 1989-cu ilin iyun ayından SSRİ Dövlət Standartları Komitəsi Azərbaycan respublika idarəsinin rəisi, Azərbaycan Dövlət Standartlaşdırma və Metrologiya Mərkəzinin rəisi vəzifəsində işləmiş, eyni zamanda standartlara və ölçü vasitələrinə nəzarət üzrə Azərbaycan Respublikası baş inspektoru olmuşdur.Sənan Axundov 1962-ci ildən Sov.İKP üzvü olmuş, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin üç çağırış (9–11-ci) deputatı olmuşdur. "Lenin", "Oktyabr inqilabı", "Qırmızı əmək bayrağı" ordenləri, bir sıra medallarla və iki dəfə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanı ilə təltif edilmişdir. 1991-ci ildə "Azərbaycan SSR əməkdar mühəndisi" fəxri adına layiq görülmüşdür.

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənayə Universitetinin Neft-mexanika fakültəsi (NMF) — Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının fakültələrindən biridir. == Tarixi == İlk dövrlərdə “Neft sənayesi” fakültəsinin tərkibində şöbə kimi, 1930-cu ildən isə sərbəst “Neft-mexanika” fakültəsı kimi fəaliyyət göstərir. Fakültənin yaranması və inkişafinda yaradıcıhq təşəbbüskarlığı göstərmiş alim və pedaqoqlardan professorlar İ.Q.Yesman, N.Y.Bulax, L.S.Leybenzon, P.P.Lukin, K.V.Pokrovskiy, N.L.Vannikov, A.M.Trequbov, İ.S.Quxman, S.M.VoIox, Y.N.Dunin, A.X.Mirzəcanzadə, R.İ.Şişşenko, S.V.Yurkevskiy. R.A.BədəIov, K.S.Əliverdizadə, A.C.Mustafeyev, Y.Ə.Əmənzadə, H.M.Şahmalıyev və başqalarını göstərmək olar. Yarandığı gündən indiyədək fakültədə 10 minlərlə bakalavr, 100 –lərlə magistr mühəndis-mexanik hazırlanmişdır. Hal-hazırda fakültəmizdə təhsili alan əyani və qiyabi tələbələrin sayı 1248-dur. Fakültədə dekan vəzifəsini ardıcıl olaraq müxtəlif dövrlərdə İ.İ.Semyanistiy, A.İ.Sevastyanov, R.A.Bədəlov, F.M.Yaroşevskiy, Ə.Q.Mirzəbəyov, Z.H.Əliyev, F.S.Hüseynov, N.M Erivanli, A.R.Cərrahov, S.H.Babayev, V.H.Şərifov, R.İ. Camalov , Q.Ə. Məmmədov, S.H.Abbasov icra etmişlər. == Təhsil == === Bakalavr ixtisasları === Materialşünaslıq mühəndisliyi Enerji maşınqayırması mühəndisliyi Texnoloji maşın və avadanlıqlar mühəndisliyi Mexanika mühəndisliyi Təkrar emal və bərpa texnologiyaları mühəndisliyi Sənaye mühəndisliyi === Magistr ixtisasları === Materialşünaslıq mühəndisliyiMaterialşünaslıq və materiallar texnologiyası Kompozisiya materialları Alət materialları.

Bakı Dövlət Universitetinin Mexanika-riyaziyyat fakültəsi — Bakı Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsi. Fizika-riyaziyyat fakültəsinin bazası əsasında yaradılmışdır. == Haqqında == Fizika-riyaziyyat fakültəsi 1920–1921-ci dərs ilindən fəaliyyətə başlamışdır. Fakültənin ilk dekanı prof. V. F.Razdorski olmuşdur. 1921-ci ildən başlayaraq 1930-cu ilədək fakültənin tərkibində dəqiq riyaziyyat və tətbiqi riyaziyyat kafedraları fəaliyyət göstərmişdir. Mikayıl Xıdırzadə 1938-ci ildə fakültənin ilk Azərbaycanlı dekanı olmuşdur. Az müddətdə burada xeyli riyaziyyatçı yetişdirə bilmişdir. 1958–1959-cu tədris ilində fizika-riyaziyyat fakültəsi iki müstəqil fakültəyə – mexanika–riyaziyyat və fizika fakültələrinə ayrılmışdır. Mexanika-riyaziyyat fakültəsinin ilk dekanı Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü, prof.

Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu — elmi tədqiqat institutu. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxildir. Direktor: AMEA-nın müxbir üzvü, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, Misir Cumayıl oğlu Mərdanov == Tarixi == 1959-cu il – Azərbaycan SSR EA Fizika və Riyaziyyat İnstitutunun riyaziyyat şöbəsinin əsasında müstəqil Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu yaradılmışdır. (Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1959-cu il 27 aprel tarixli 319 №-li qərarı, Azərb. SSR Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətinin iclasının 11 №-li protokolu, 06 may 1959-cu il.). 1959-cu ildə İnstitutda 5 şöbə: funksional analiz, funksiyalar nəzəriyyəsi, diferensial və inteqral tənlikləri, təqribi analiz, elastikiyyət nəzəriyyəsi şöbələri və hesablama mərkəzi fəaliyyət göstərirdi. Bu istiqamətlərin yaranması və inkişafında məşhur alimlər M.V.Keldış, M.A.Lavrentyev, İ.N.Musxelişvili, İ.Q.Petrovski, S.L.Sobolev, Gelfand, S.N.Bernşteyn və A.İ.Maltsev böyük rol oynamışlar. Ünvan: AZ1141, Azərbaycan Respublikası, Bakı ş., B.Vahabzadə küç., 9 == Direktorlar == akad. Zahid İ.Xəlilov (1959; 1967–1974); akad. İbrahim İ.İbrahimov (1959–1963); 1963–1967-ci illərdə professor Həşim Ağayev RMİ-də direktor vəzifəsini əvəz etmişdir.

MetaWiki (Meta-Wikimedia) - İnternetdə viki-layihələrin əsas əlaqələndirmə komissiyasıdır. Vikipediya istifadəçiləri arasında Meta kimi tanınır. Sayt 2001-ci il noyabrında ing. Meta-Wikipedia kimi yaradılsa da, hazırda müxtəlif rollar oyanayır: Vikimediyanın bütün layihələrinin, xüsusilə də qaydaların müzakirə olunduğu sayt; Neytral nəzər-nöqtəsinə tabe olması vacib sayılmayan şəxsi esselərin yazıldığı forum; Əlavələrin təşkil olunduğu və hazırlandığı, dillərarası problemlərin müzakirə edildiyi yer. Təkmilləşdirmələrin koordinasiya olunduğu yer; MediaWikinin istifadəsi təlimatlarının öz əksini tapdığı sayt (bu təlimatların viki prinsiplər əsasında qurulan MediaWiki.org saytına köçürülməsinə hazırlıq işləri gedir).MetaViki hazırda vikimediyaçıların (o cümlədən vikipediyaçıların) əsas ünsiyyət və müzakirə məkanlarından biridir. Digər ünsiyyət vasitələri arasında elektron poçt vasitəsilə məlumatların göndərilməsini, IRC kanallarını, konkret məqalə və istifadəçi müzakirəsi səhifələrini göstərmək olar. IRC kanalları kimi MetaViki-də Vikipediyanın dil bölmələrinin qaydalarından fərqlənən öz şəxsi qaydalarına sahib müstəqil və avtonom layihədir. Vikipediyanın serveri ilə bağlı, müxtəlif şikayətlərlə və Vikipediyadakı idarəçilər tərəfindən həll oluna bilməyən problemlərlə bağlı çox zaman Metaya müraciət edilir. İstifadəçilər sual və təklifləri ilə də bu sayta müraciət edə bilərlər. Məsələn, http://www.meta.wikimedia.org/wiki/IRC_channels Arxivləşdirilib 2009-02-01 at the Wayback Machine saytına müraciət etməklə Fondla və onun layihələri ilə bağlı sualları müzakirə etmək mümkündür.

Mexanizm — bir elementin hərəkəti başqalarının məcburi hərəkətini yaradan, hissələrdən ibarət kompleksdır. Bu halda sistemin bütün nöqtələrinin sürətləri və təcilləri təyin oluna bilir. Mexanizmlər hərəkəti ötürmək üçün tətbiq olunurlar. Mexanizmlərin hərəkəti cütlərlə təyin olunur. Menanizmdə bir-biri ilə əlaqədə olan elementlərə kinematk cütlər deyilir. Cütlər isə öz növbəsində bəndlərdən təşkil olunur. Məsələn, prizmatik kanalda oturdulmuş bənd irəli geri hərəkət edə bilir, ona görə də onlar birlikdə cüt təşkil edirlər. Silindrik oymaqda oturdulmuş içlik kinematik cütdürlər. Vint və qayka da kinematik cüt kimi baxıla bilər. Mexanizmlər ötürmələrin bir növüdür.

Texnologiya ("sənət haqqında bilik", Yunanca: τέχνη, techne, "sənət, bacarıq, əl hiyləsi"; və -λογία, -logia - bilik, elm ) — malların və ya xidmətlərin istehsalında və ya elmi tədqiqat kimi məqsədlərin həyata keçirilməsində istifadə olunan hər hansı texnika, bacarıq, üsul və proseslərin məcmusudur. Bu nöqteyi-nəzərdən kompüter texnologiyası baxılan sahədə kompüter texnikasının aparat və proqram vasitələrindən istifadə texnologiyası deməkdir. Texnologiyanın ən sadə forması əsas alətlərin işlənib hazırlanması və istifadəsidir. Formalı daş alətlərin tarixdən əvvəlki ixtirası və ardınca yanğını idarə etmək üsullarının kəşfi qida mənbələrini artırdı. Sonrakı Neolit inqilabı bunu genişləndirdi və bir ərazidən əldə edilən ruzi dörd qat artırdı. Təkərin ixtirası insanlara səyahət etmək və ətraf mühiti idarə etməkdə kömək etdi. Tarixi dövrlərdə, o cümlədən mətbəə, telefon və internetdə baş verən inkişaflar ünsiyyət üçün fiziki maneələri azaldıb və insanların qlobal miqyasda sərbəst şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olmasına imkan verib. Texnologiyanın çoxlu təsirləri var. Bu, daha qabaqcıl iqtisadiyyatların (o cümlədən, bugünkü qlobal iqtisadiyyatın) inkişafına kömək etdi və asudə vaxt sinfinin yüksəlməsinə imkan verdi. Bir çox texnoloji proseslər çirklənmə kimi tanınan arzuolunmaz əlavə məhsullar əmələ gətirir və təbii ehtiyatları Yerin ətraf mühitinə ziyan vuraraq tükəndirir.

Antikitera mexanizmi (yun. Μηχανισμός των Αντικυθήρων) — təqvim və astroloji məqsədlərə görə tutulmaları, həmçinin Olimpiyadaları, Qədim Olimpiya oyunlarının mərhələlərini, astronomik vəziyyətləri proqnozlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş qədim analoq kompüter. Tapıntı 340 mm × 180 mm × 90 mm taxta qutuda yerləşirdi. Bu qurğu bir-birinin üstünə geydirilmiş ən azı 30-a yaxın tunc dişli çarxdan yaradılmış mürəkkəb saat mexanizmidir. Onun qalıqları 82 ayrı-ayrı fraqmentlər şəklində tapılıb, onlardan yalnız yeddi hər hansının dişli çarxları və əhəmiyyətli yazıları olduğu müəyyən edilib. Ən böyük dişli çarxın diametri təxminən 140 mm-dir və ilkin olaraq 223 dişi var idi. Artifakt Andikitira adasının kənarında eramızdan əvvəl birinci əsrin 2-ci yarısında baş vermiş gəmi qəzasının 1900-1901-ci illərdə kəşf olunması ilə bərpa edilib. Cihazın Yunan alimləri tərəfindən işlənib hazırlanması və qurulması və tarixinin eramızdan əvvəl 100-150-ci illərə və ya son araşdırmalara görə eramızdan əvvəl 205-ci ilə aid olması güman edilir.Bu texnologiyaya aid biliklər çox qədim zamanlarda müəyyən hadisələr zamanı məhv olub. On dördüncü əsrdə Avropada mexaniki astronomik saatların inkşafına qədər, onun mürəkkəbliyinə və ustalığına yaxınlaşan texnoloji artifaktlar mövcud olmayıb. Antikitera mexanizminin bütün məlum fraqmentləri Afina Milli Arxeologiya muzeyində saxlanılır.

Dövlət mexanizmi — praktik olaraq dövlət gücünü, dövlətin vəzifələrini və funksiyalarını həyata keçirən dövlət orqanlarının və qurumlarının ayrılmaz bir iyerarxik sistemi. Dövlətin mexanizmi dövlətin mahiyyətinin ayrılmaz hissəsidir: dövlət mexanizmi xaricində və olmadan dövlət mövcuddur və ola da bilməz. == Xüsusiyyətləri == Dürüstlük — dövlətin mexanizmi ayrılmaz bir quruluşdur; bir dövlətin ərazisində və bir dövlət daxilində bir neçə dövlət aparatı mövcud ola bilməz ; Hiyerarşiya — dövlətin mexanizmi koordinasiya və tabelik prinsiplərinə əsaslanır, mürəkkəb bir güc piramidal quruluşunu təmsil edir ; Xüsusi bir tərkib — dövlət mexanizminin strukturuna daxil olan dövlət orqanları və qurumları xüsusi təlim keçmiş insanlardan ibarətdir ; Fəaliyyətin xüsusi məqsədləri — dövlət hakimiyyətinin, dövlətin tapşırıq və funksiyalarının həqiqi icrası ; Maddi və texniki təhlükəsizlik. == "Dövlət mexanizmi" və "dövlət aparatı" anlayışı == "Dövlət mexanizmi" və "dövlət aparatı" anlayışları arasındakı əlaqəyə dair bir neçə fikir vardır: Bu anlayışlar əhatə dairəsi ilə tamamilə üst-üstə düşür, sinonim kimi istifadə olunur. "Mexanizm" termini yalnız aparatın bütövlüyünü, effektiv fəaliyyətə yönəlməsini vurğulayır. Dövlət aparatı birbaşa idarəetmə fəaliyyətini həyata keçirən və bunun üçün səlahiyyət səlahiyyətləri verilən orqanlar sistemi kimi başa düşülür və "dövlət maşını" anlayışına dövlət aparatı, dövlət qurumları və təşkilatları ilə yanaşı dövlət aparatının fəaliyyət göstərdiyi dövlət aparatının (silahlı qüvvələr, polis, cəza müəssisələri və s.) "maddi əlavələri". Dövlətin aparatı statikada dövlətin bütün orqanları və dövlət mexanizmi altında eyni orqanlar olaraq, ancaq dinamik olaraq başa düşülür. Dövlətin aparatını öyrənərkən ilk növbədə bu və ya digər dövlət orqanının məqsədi, formalaşma qaydası, səriştəsi və dövlətin mexanizmi öyrənilərkən birbaşa dövlət orqanlarının fəaliyyəti, əlaqələri haqqında danışılır. dövlətin müəyyən funksiyalarını həyata keçirmə prosesində bir-biri ilə. Dövlətin mexanizmi yalnız işçilərin deyil, həm də dövlət funksiyalarının və vəzifələrinin həyata keçirilməsinə xidmət edən maddi-texniki obyektlərin hamısını özündə birləşdirən daha geniş bir kateqoriyadır.

Qazpaylayıcı mexanizm- daxili yanma mühərriklərinin silindrlərinə karbüratordan gələn qaz qarışığının vaxtında paylanması və iş prosesində yaranan qazların xaric edilməsinə xidmət edir. Bu, silindrlərin sorma və xaricetmə klapanalarının paylayıcı valın dirsəkləri ilə idarəsi sayəsində yerinə yetirilir. Paylayıcı val, dirsəkli valla dişli qayış və ya zəncir ötürməsinin köməyi ilə əlaqələndirilərək onunla sinxronlaşdırlmış hərəkət icra edir. == Təsnifatı == Qazpaylayıcı mexanizm paylayıcı valın vəziyyətindən asılı olaraq iki növə bölünürlər: Yuxarıda (silindr başlığında ) yerləşmiş vallı, Aşağıda (mühərrik blokunda) yerləşmiş vallı.Şəkildə üst hissədə yerləşmiş qazpaylayıcı mexanizm təsvir edilmişdir. Paylayıcı val iş tsiklinə uyğun dirsəkli valdan aldığı fırlanma hərəkəti zamanı dönərək dirsəkləri ilə klapanları ardıcıl olaraq itələyir. Klapanın geriyə qayıtması mexanizmdə quraşdırılmış güclü yayların hesabına baş verir. Paylayıcı val ya bir başa klapanın başında yerləşmiş itələyiciyə, ya da ox ətrafında dönən lingdən istifadə edilir. İkinci quruluş daha çox altda yerləşmiş paylayıcı valldan istifadə zamanı tətbiq olunur. Dördtaktlı mühərriklərdə klapanlar yüksək temperaturda işləyir. Bunun təsirindən yaranan deformasiyaların qazpaylayıcı mexanizmin işləməsinə təsirini azaltmaq üçün çox vaxt klapandöndərən mexanizmdən istifadə olunur.

Hidroaeromexanika — axıcı maddələrin (mayelərin, qazların və plazmaların) mexanikasını və onlara təsir edən qüvvələri öyrənən fizika sahəsi. Onun mexaniki, mülki, kimyəvi və biotibbi mühəndislik, geofizika, okeanoqrafiya, meteorologiya, astrofizika və biologiya da daxil olmaqla geniş spektrdə tətbiqləri var. Onu maye və qazların statikasına, yəni sükunətdə olan axıcıların öyrənilməsinə və onların dinamikasına, yəni qüvvələrin axıcıların hərəkətinə təsirinin öyrənilməsinə ayırmaq olar. O maddənin atomlardan təşkil olunduğunu nəzərə almadan onu modelləşdirən bütöv mühit mexanikasının bir qoludur; yəni burada maddə mikroskopik yox, makroskopik baxımdan modelləşdirilir. Hidroaeromexanika, xüsusən də hidroaerodinamika tipik olaraq kompleks riyazi aktiv tədqiqat sahəsidir. Bir çox problemlər qismən və ya tamamilə həll edilməmişdir və ən yaxşı formada isə ədədi üsullarla, adətən, kompüterlərdən istifadə etməklə həll edilmişdir. Hesablamalı hidroaerodinamika adlanan müasir elm sahəsi bu yanaşmaya həsr edilmişdir. Axınların vizuallaşdırılması və analizi üçün eksperimental üsul olan hissəciklərin sürətinin vizual ölçülməsi də axının yüksək vizual təbiətinə əsaslanır. == Qısa tarix == Hidroaeromexanikaya dair çalışmalar öz başlanğıcını ən azı Antik Yunanıstandan götürür. Bu dövrün ən sanballı çalışması Arximed tərəfindən maye və qazların statikasına və qaldırma qüvvəsinin tədqiqinə həsr olunmuş "Üzən Cisimlərə Dair" əsəridir.

Göy mexanikası (ing. celestial mechanics) — mexanika qanunlarının köməyi ilə göy cismlərinin hərəkətini öyrənən astronomiya bölməsi. Göy mexanikası Ay və planetlərin fəza koordinatlarını hesablayır, Ay tutulmasının vaxtını və yerini müəyyən edir, kosmik cisimlərin real hərəkətini dəqiqləşdirir. Göy mexanikası Günəş sistemini, planetlərin Günəş ətrafında, peyklərin planetlər ətrafında dövr etməsini öyrənir. Həmçinin bu elmi sahə ilə kometa və kiçik planetlərin hərəkətinin trayektoriyasının hesablanır. Uzaq planetlərin və ulduzların hərəkətini bəzən əsrlərlə müşahidələrdən bilmək olur. Günəş sisteminin cisimlərinin hərəkəti isə gözlə də görünə bilər. Onun öyrənilməsi İohan Keplerin (1571–1630) və İsaak Nyutonun (1643–1727) əsərlərindəki göy mexanikası qanunları ilə başladı. Bununla yanaşı bilavasitə göy mexanikasında öyrənilən məsələlərə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar: Bilavasitə Nyutonun ümumdünya cazibə qanunu ilə bağlı astronomiya məsələləri Cazibə nəzəriyyəsi-tərpənməz cisimlərin qravitasiya sahəsi haqqında təlim n {\displaystyle n} cisim məsələsi-bir-birini Nyutonun ümumdünya cazibə qanunu ilə cəzb edən n {\displaystyle n} maddi nöqtənin hərəkəti Birinci yaxınlaşma hesab edilən bu nəzəriyyədən Eynşteynin qravitasiya nəzəriyyəsi əsasında n {\displaystyle n} cismin hərəkətinin relyativist nəzəriyyəsi və s.