Lüğətlərdə axtarış.

Nitq — ən mühüm ünsiyyət vasitəsi olan dilin şifahi və yazılı təzahür forması, informasiya ötürücü vasitə. Nitq şəxsin müəyyən kollektivin digər üzvləri ilə qarşılıqlı əlaqə saxlamaq məqsədilə dildən istifadə etmək fəaliyyətidir. Nitqin əsas məqsədi informasiya mübadiləsi yaratmaqla informasiyanın ötürülməsi, qəbul edilməsidir. Lakin bununla yanaşı, nitq informasiyanın qeydə alınması və saxlanması məqsədinə də xidmət edir. Nitqin gerçəkləşdirilməsi üçün dilin müxtəlif vasitələri işlədilir. Nitq bir sıra parametrlərilə səciyyələnir. Nitqin aydınlığı onun adresat tərəfindən heç bir çətinlik çəkilmədən izah və şərhə əlavə vasitələrə tələb yaranmadan başa düşülməsidir. Nitq bədii və obrazlı ola bilər. Bəzən bədii və obrazlı nitqi eyniləşdirirlər. Lakin bu nitq formaları arasında fərq vardır.

Gizli nitq və ya Xruşşovun məruzəsi — Sovet İttifaqı Kommunist partiyası XX konqresində baş katib Nikita Xruşşov tərəfindən 25 fevral 1956-cı ildə oxunan nitqdir. Nitqi zamanı Xruşşov, 1953-cü ilə qədər iqtidarda olan Sovet lideri İosif Stalin tərəfindən edilən yanlış hərəkətləri, orduda və partiyada reallaşdırılan repressiyaları, şəxsiyyətə pərəstişin yaradılmasını tənqid etdi. Xruşşov nitqində Stalini güclü şəkildə tənqid edərkən, Vladimir Leninə və Kommunist partiyasına sahib çıxacağını bildirirdi. == Ümumi baxış == Gizli nitq Xruşşov dövründə müşahidə olunan ümumi yumşalmanın bir parçasıdır. Eyni zamanda Sovet rəhbərliyi arasında davam etməkdə olan iqtidar mübarizəsinin nişanəsi idi. Xruşşov Stalinin iqtidarı zamanı hakimiyyətdə olan Sovet liderlərinin şəxsiyyətini mübahisə mənbəyi etməkdə idi. Bundakı məqdəsi 1953-cü ildə, Stalinin ölümündən sonra rəhbərliyə keçən Lavrenti Beriyanın kənarlaşdırılmasını və sonrasında edam edilməsini təşkil edən şəxs kimi ictimaiyyətin dəstəyini qazanmaq istəyir, həm də o dövrün güclü şəxsləri olan Vyaçeslav Molotov və Georgi Malenkov kimi liderlərə qarşı vəziyyətini gücləndirməyə çalışırdı. == Gizlilik == Xruşşovun etdiyi nitqə Gizli nitq deyilməsinin səbəbi nitqin gizli iclasda oxunmuş olmasıdır. Nitqin əsas mətni 3 mart 1989-cu ildə İzvestiya qəzetində nəşr edilmişdir. == Arxa plan == Nitqin mətni bu vəzifə üçün 31 yanvar 1955-ci ildə Mərkəzi Komitənin qərarı ilə xüsusi olaraq yaradılmış olan partiya komisisyası tərəfindən yazılmışdı.

Nitq aparatı bir-biri ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə olan mərkəzi (tənzimləyici və idarəedici) və periferik (icraedici) hissədən ibarətdir. == Mərkəzi nitq aparatı == Mərkəzi nitq aparatı baş beyində yerləşir. Mərkəzi nitq aparatı ibarətdir: Baş beyin qabığı (daha çox sol yarımkürə) Qabıqaltı düyünlər Otürücü yollar Beyin kökünün (uzunsov beynin) nüvəsi Tənəffüs, səs və artikulyasiya əzələlərinə gedən sinirlər === Baş beyin qabığı === Nitq reflekslər əsasında inkişaf edir. Beynin qabığının müəyyən hissələri nitqin yaranmasında daha böyük rol oynayırlar. Bu sol yarımkürənin gicgah, ənsə və peysər hissələridir. Alın qırışlarının alt hissələri nitqin hərəkət sahəsi olub insanın özünün nitqinin yaranmasında iştirak edir. (Brok mərkəzi). Yuxarı gicgah qırışları nitq-eşitmə sahəsi olub səs qıcıqlandırıcılarını qəbul etməkdə işirak edir. (Vernike mərkəzi). Beyin qabığının ənsə payı nitqin başa düşülməsini təmin edir.

Nitq hissələri — Dilimizdə hər bir söz müəyyən nitq hissəsinə aiddir. Nitq hissələri iki qrupa ayrılır: əsas və köməkçi nitq hissələri. Əsas nitq hissələri leksik və qrammatik mənaya malik olur, cümlə üzvü olur, müvafiq suala cavab verir. Altı əsas nitq hissəsi var: isim, sifət, say, əvəzlik, feil, zərf. Məsələn: kitab (isim), qəşəng (sifət), çox (say), qaçmaq (feil) və s. Köməkçi nitq hissələrinin yalnız qrammatik mənası olur, suala cavab vermir, ayrılıqda cümlə üzvü rolunda çıxış etmir. Məsələn: və, çünki, üçün, amma, lap, isə və s. Əsas nitq hissələri leksik və qrammatik mənaya malik olur, cümlə üzvü olur, müvafiq suala cavab verir. Altı əsas nitq hissəsi var: isim, sifət, say, əvəzlik, feil və zərf. == Nitq hissələrinin təsnif prinsipləri == Ümumi qrammatik əlamət dedikdə sözün ifadə etdiyi məna, daşıdığı sual və cümlədə mövqeyi nəzərdə tutulur.

Nitq hissələri — Dilimizdə hər bir söz müəyyən nitq hissəsinə aiddir. Nitq hissələri iki qrupa ayrılır: əsas və köməkçi nitq hissələri. Əsas nitq hissələri leksik və qrammatik mənaya malik olur, cümlə üzvü olur, müvafiq suala cavab verir. Altı əsas nitq hissəsi var: isim, sifət, say, əvəzlik, feil, zərf. Məsələn: kitab (isim), qəşəng (sifət), çox (say), qaçmaq (feil) və s. Köməkçi nitq hissələrinin yalnız qrammatik mənası olur, suala cavab vermir, ayrılıqda cümlə üzvü rolunda çıxış etmir. Məsələn: və, çünki, üçün, amma, lap, isə və s. Əsas nitq hissələri leksik və qrammatik mənaya malik olur, cümlə üzvü olur, müvafiq suala cavab verir. Altı əsas nitq hissəsi var: isim, sifət, say, əvəzlik, feil və zərf. == Nitq hissələrinin təsnif prinsipləri == Ümumi qrammatik əlamət dedikdə sözün ifadə etdiyi məna, daşıdığı sual və cümlədə mövqeyi nəzərdə tutulur.

Köməkçi nitq hissələri — ayrılıqda leksik mənaları olmur, suala cavab vermir, cümlə üzvü olmur, söz yaradıcılığında iştirak etmir, yəni onlardan yeni söz yaratmaq olmur. Azərbaycan dilində beş köməkçi nitq hissəsi var və onlar yalnız qrammatik mənaya malikdirlər. Bunlar qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər və nidadır. Köməkçi nitq hissələri əsas nitq hissəsindən fərqli olaraq leksik mənaya malik olmur. Həmçinin quruluşca sadə və mürəkkəb olur. == Növləri == === Köməkçi nitq hissələrini əsas nitq hissələrindən fərqləndirən cəhətlər bunlardır: === === Qoşma === İsmin adlıq, yiyəlik, yönlük və çıxışlıq hallarında olan sözlərə qoşularaq müəyyən məna çaları yaradan köməkçi nitq hissəsinə qoşma deyilir. Qoşmanın 9 məna növü var: Birgəlik, vasitə, alət : ilə, (la, lə),-ca, cə .(adlıq , yiyəlik hal ilə işlənir) Zaman : əvvəl, qabaq, sonra , bəri .(çıxışlıq hal ilə işlənir) Məsafə : kimi , qədər , dək , can, cən .(yönlük ilə işlənir) İstiqamət : sarı, tərəf, doğru , qarşı .(yönlük hal ilə işlənir) Bənzətmə : kimi , qədər , -tək , ca, cə , təki. (adlıq , yiyəlik) Fərqləndirmə : başqa , savayı , özgə , qeyri , əlavə. (çıxışlıq hal ilə işlənir) İstinad : görə , əsasən , ca . (yönlük hal ilə işlənir) Səbəb, məqsəd : üçün , görə , ötrü , sarı , üstündə , uğrunda , naminə .

Köməkçi nitq hissələri — ayrılıqda leksik mənaları olmur, suala cavab vermir, cümlə üzvü olmur, söz yaradıcılığında iştirak etmir, yəni onlardan yeni söz yaratmaq olmur. Azərbaycan dilində beş köməkçi nitq hissəsi var və onlar yalnız qrammatik mənaya malikdirlər. Bunlar qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər və nidadır. Köməkçi nitq hissələri əsas nitq hissəsindən fərqli olaraq leksik mənaya malik olmur. Həmçinin quruluşca sadə və mürəkkəb olur. == Növləri == === Köməkçi nitq hissələrini əsas nitq hissələrindən fərqləndirən cəhətlər bunlardır: === === Qoşma === İsmin adlıq, yiyəlik, yönlük və çıxışlıq hallarında olan sözlərə qoşularaq müəyyən məna çaları yaradan köməkçi nitq hissəsinə qoşma deyilir. Qoşmanın 9 məna növü var: Birgəlik, vasitə, alət : ilə, (la, lə),-ca, cə .(adlıq , yiyəlik hal ilə işlənir) Zaman : əvvəl, qabaq, sonra , bəri .(çıxışlıq hal ilə işlənir) Məsafə : kimi , qədər , dək , can, cən .(yönlük ilə işlənir) İstiqamət : sarı, tərəf, doğru , qarşı .(yönlük hal ilə işlənir) Bənzətmə : kimi , qədər , -tək , ca, cə , təki. (adlıq , yiyəlik) Fərqləndirmə : başqa , savayı , özgə , qeyri , əlavə. (çıxışlıq hal ilə işlənir) İstinad : görə , əsasən , ca . (yönlük hal ilə işlənir) Səbəb, məqsəd : üçün , görə , ötrü , sarı , üstündə , uğrunda , naminə .

Periferik nitq aparatı 3 şöbədən ibarətdir: Nəfəs (tənəffüs) Səs Artikulyasiya. == Nəfəs şöbəsi == Nəfəs şöbəsinə ağ ciyərlər, bronxlar, traxeya köks qəfəsi daxildir. Tələffüz nəfəslə sıx əlaqədardır. Nitq, nəfəs vermə aktında baş verir. Bu zaman hava axını eyni zamanda, həm səs yaradıcı, qaz mübadiləsi, həm də artikulyasiya funksiyası daşıyır. Danışıq zamanı nəfəs alma və vermə adi, susqunluq vəziyyətindən kəskin fərqlənir. Danışan zaman insanın nəfəs alması qısa, nəfəs verməsi isə sürəkli olur. Nitq tənəffüsünün daha bir fərqli cəhəti vardır ki, danışıq zamanı nəfəs vermədə qarın boşluğunun və qabırğalararası daxili əzələləri də iştirak edir. Bu nəfəs vermənin dərin və sürəkliliyi, səsli nitqin yaranmasını təmin edir. == Səs şöbəsi == Səs şöbəsi qırtlaq və səs tellərindən ibarətdir.

Sifət — əşyanın əlamət və keyfiyyətini bildirən əsas nitq hissəsi. Sifət necə? nə cür? hansı? suallarından birinə cavab verir. Sifətlər əsasən əşyanın əlamətini, keyfiyyətini və rəngini təyin edir. Əlamət dedikdə, əşyanın zahiri görkəmi, keyfiyyət dedikdə isə onun daxili xüsusiyyəti nəzərdə tutulur. Əşyanın rəngi də onun əlamətlərindən biridir. Sifət həmişə ismə aid olur, isimdən əvvəl gəlir, cümlədə ən çox təyin və xəbər vəzifəsində işlənir. Ancaq isimləşdikdə mübtəda və tamamlıq vəzifəsində də işlənir.

== Zərfin quruluşca növləri == Zərflər quruluşca sadə, düzəltmə və mürəkkəb olur. === Sadə zərflər === Sadə zərflər bir kökdən ibarət olurlar və heç bir şəkilçi qəbul etmirlər.: tez, gec, axşam, yuxarı, sakit ,aşağı, gündüz, yavaş,rahat,asta və.s ==== Düzəltmə zərflər ==== Düzəltmə zərflər kök və leksik (sözdüzəldici) şəkilçidən ibarət olur. Düzəltmə zərflər, əsasən, aşağıdakı leksik şəkilçilərlə düzəlir: -ca²: yavaşca, rahatca, sakitcə, yüngülcə, rusca, ingiliscə xırdaca, astaca və s. -casına²: qəhrəmancasına, açıqcasına, igidcəsinə, qorxaqcasına və s. -yana², -anə: dostyana, dahiyanə, şairanə zarafatyana və s. -da²: ayda, ildə, gündə, həftədə, birlikdə, təklikdə, yayda və s. -dan²: ucadan, astadan, bərkdən, birdən, çoxdan, hərdən və s. -la²: zorla, ehtiyatla, cəsarətlə, diqqətlə və s. -akı²: yanakı, çəpəki və s. -ən: daxilən, qəsdən, ruhən, qəlbən, qəflətən və s.

Əsas nitq hissələri – Müstəqil leksik mənaya malik olan, müəyyən əşyanı, əlaməti, miqdarı, hərəkəti və s. bildirilən, suala cavab verilən, şəkilçi qəbul edən, cümlədə bu və ya digər cümlə üzvü yerində işlənən nitq hissələri. Azərbaycan dilində altı əsas nitq hissəsi var. == Növləri == Azərbaycan dilində isim, sifət, say, əvəzlik, feil, zərf olmaqla altı əsas nitq hissəsi var. === İsim === Ümumi qrammatik mənasına görə əşyanın adını bildirən əsas nitq hissəsinə isim deyilir. İsim kim? nə? hara? suallarından birinə cavab verir. İsmin özünəməxsus cəhətləri var ki, onları başqa nitq hissələrində görmürük.

Qoşma — ismin adlıq, yiyəlik, yönlük və çıxışlıq hallarına qoşularaq müəyyən məna çaları yaradan köməkçi nitq hissəsidir. Qoşmanı başqa köməkçi nitq hissələrindən fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri onun qoşulduğu sözlə birlikdə cümlə üzvü olmasıdır və şəkilçi qəbul etməsidir. Həmçinin qoşmalar qoşulduğu sözlə cümlə üzvü olur və qoşma kimi qalır. == Qoşmanın məna növləri == Birgəlik, vasitə – ilə (-la, -lə), -ca (-cə) Zaman – əvvəl, qabaq, sonra, bəri. Məsafə – kimi, qədər, -dək, -can² İstiqamət – sarı, tərəf, doğru, qarşı. Bənzətmə – kimi, qədər, tək, təki, -ca. Fərqləndirmə –özgə, başqa, savayı, qeyri, əlavə. İstinad – görə, əsasən, istinadən Səbəb-məqsəd – üçün, ötrü, görə, uğrunda, naminə, sarı. Aidlik – aid, dair, məxsus, xas, haqqında, haqda, barədə. == Qoşmaların sinonimliyi == kimi, qədər, -dək, -can2; məsafə qoşmaları kimi, tək; bənzətmə, müqayisə mənasında əvvəl, qabaq; zaman mənasında tərəf, doğru, sarı; istiqamət mənasında -ca, qədər, kimi, -tək; bənzətmə mənasında -ca, ilə: birgəlik, vasitə mənasında və s.

Respublika Xalq Partiyası Ümumi başçısı Mustafa Kamal Atatürkün 15–20 oktyabr 1927-ci ildə yerli və xarici mətbuat mənsublarının da qatıldığı partiyasının 2-ci Konqresində reallaşdırdığı otuz altı saat yarım davam edən tarixi danışması və onun mətnidir. 1919–1927-ci illəri arasında Mustafa Kamal və silah yoldaşlarının fəaliyyətlərini yekunlaşdıran danışma, Mədəniyyət Nazirliyi Nəşriyyat tərəfindən (sənədlər hissəsi xaricində) təxminən 900 səhifəlik bir kitab olaraq nümayiş olunmuşdur və Türkiyə Cümhuriyyətinin bu dövrlə əlaqədar ən fundamental rəsmi tarix qaynağı olmaq xüsusiyyətindədir. Nitqin aktual türkcəyə çevrilmiş distributivləri bir çox nəşriyyat tərəfindən çap edilmiş əsasları Nitq adını seçmişlər. Nitq, sənədləri sayəsində, Atatürkün tarixi şəxsiyyətini də ortaya qoymaqdadır. Atatürk; yaşanılan hadisələrlə əlaqədar qeydli sənədləri yığmış və Nitqi yazarkən bu sənədlərə əsaslanaraq işlərini yekunlaşdırmışdır.

Qan və dəmir(alm Blut und Eisen) — Almaniya kansleri Otto fon Bismarkın 1862-ci il sentyabr ayının 30-da Almaniyanın birləşməsilə əlaqədar olan çıxışının başlığı. Nitqinin son hissələrində işlədilən bu sözlər Bismarkın ən məşhur sitatlarından birinə çevrilmişdir. 1862-ci ilin sentyabr ayında kral I Vilhelmin hərbi xərclərin artırılmasına dair tələbi Prusiya Əyalət Məclisində liberalların maneələrilə üzləşdi. Bununla əlaqədar olaraq Prusiya kralı I Vilhelm mühafizəkarların dəstəklədiyi Bismarkı baş nazir və xarici işlər naziri təyin etdi. Bir neçə gündən sonra Bismark Prusiya Əyalət Məclisinin Büdcə Komitəsinin qarşısında çıxış etdi və hərbi hazırlığın vacibliyini vurğuladı. Bismark öz çıxışını bu sözlərlə sonlandırdı: Prusiyanın Almaniyadakı mövqeyi onun liberal olub-olmaması ilə deyil, hərbi gücü ilə müəyyən olunacaq. Prusiya hərbi cəhətdən güclənməyə çalışmalı və artıq biz bir neçə dəfə dəyərləndirə bilmədiyimiz şansları dəyərləndirməliyik. Vyana müqaviləsində ədalətsiz şəkildə çəkilən Prusiya sərhədləri daxilində çox yaşaya bilmərik. Artıq problemlər 1848–1849-cu illərdə bizim üçün böyük səhv olduğunu bildiyimiz danışıqlar və müzakirələr zəminində yox, "qan və dəmir"lə həll olunacaq. Bismark çox uğurlu diplomat olmaqla yanaşı, işlətdiyi "qan və dəmir" ifadəsi onun xarici siyasətini təsvir edirdi.

Qoşma — ismin adlıq, yiyəlik, yönlük və çıxışlıq hallarına qoşularaq müəyyən məna çaları yaradan köməkçi nitq hissəsidir. Qoşmanı başqa köməkçi nitq hissələrindən fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri onun qoşulduğu sözlə birlikdə cümlə üzvü olmasıdır və şəkilçi qəbul etməsidir. Həmçinin qoşmalar qoşulduğu sözlə cümlə üzvü olur və qoşma kimi qalır. == Qoşmanın məna növləri == Birgəlik, vasitə – ilə (-la, -lə), -ca (-cə) Zaman – əvvəl, qabaq, sonra, bəri. Məsafə – kimi, qədər, -dək, -can² İstiqamət – sarı, tərəf, doğru, qarşı. Bənzətmə – kimi, qədər, tək, təki, -ca. Fərqləndirmə –özgə, başqa, savayı, qeyri, əlavə. İstinad – görə, əsasən, istinadən Səbəb-məqsəd – üçün, ötrü, görə, uğrunda, naminə, sarı. Aidlik – aid, dair, məxsus, xas, haqqında, haqda, barədə. == Qoşmaların sinonimliyi == kimi, qədər, -dək, -can2; məsafə qoşmaları kimi, tək; bənzətmə, müqayisə mənasında əvvəl, qabaq; zaman mənasında tərəf, doğru, sarı; istiqamət mənasında -ca, qədər, kimi, -tək; bənzətmə mənasında -ca, ilə: birgəlik, vasitə mənasında və s.

Vasitəsiz və vasitəli nitq — danışarkən və ya yazarkən bəzən başqasının nitqini (onun dediyini və yazdığını) dinləyiciyə, oxucuya çatdırmaq lazım gəlir. Başqasının nitqi iki üsulla verilə bilər: vasitəsiz və vasitəli. == Vasitəsiz nitq == Başqasının nitqi eyni ilə, dəyişdirilmədən verilərsə, ona vasitəsiz nitq deyilir. Vasitəsiz nitqli cümlələr iki hissədən ibarət olur: müəllifin sözlərindən və vasitəsiz nitqdən. Müəllifin sözü M(m), vasitəsiz nitq V(v) ilə işarə olunur. Müəllifin sözlərində xəbər, əsasən, nitq və təfəkkür feillərindən ibarət olur. Vasitəsiz nitq müəllif sözlərinə qoşulur,yazıda dırnaq işarəsi və ya tire ilə ayrılır. Müəllif təhkiyəsinə daxil olduqda dırnaqlar arasında,dialoqlarda tire ilə verilir. Vasitəsiz nitqin işlənmə formaları: M:"V". "V?"-m.

Seqment — dairənin qövsü ilə bu qövsə söykənən vətər ilə əhatə olunan hissəsinə deyilir. 1 0 . {\displaystyle 1^{0}.} Ədəd oxunun seqmenti-ədədi parçanın sinonimi. 2 0 . {\displaystyle 2^{0}.} Qabarıq müstəvi fiqurunun seqmenti- Əgər fiqur hər hansı əyri ilə məhdudlanıbsa, fiqurun hər hansı vətəri və əyrinin bu vətərə uyğun qövsü ilə məhdudlanmış hissəsi. Radius R = h + d = h / 2 + c 2 / 8 h {\displaystyle R=h+d=h/2+c^{2}/8h} Qövsün uzunluğu s = θ R {\displaystyle s=\theta R} (haradakı θ {\displaystyle \theta } bucağı radianla ifadə olunmuşdur) Vətərin uzunluğu c = 2 R sin ⁡ θ 2 = R 2 − 2 cos ⁡ θ = 2 h ( 2 R − h ) {\displaystyle c=2R\sin {\frac {\theta }{2}}=R{\sqrt {2-2\cos \theta }}=2{\sqrt {h(2R-h)}}} Hündürlük, bəzən onu seqmentin oxu da adlandırırlar, h = R ( 1 − cos ⁡ θ 2 ) = R − R 2 − c 2 4 {\displaystyle h=R\left(1-\cos {\frac {\theta }{2}}\right)=R-{\sqrt {R^{2}-{\frac {c^{2}}{4}}}}} Bucaq θ = 2 arccos ⁡ d R {\displaystyle \theta =2\arccos {\frac {d}{R}}} Dairəvi seqmentin sahəsi aşağıdakı düsturla hesablanır: S = 1 2 R 2 ( θ − sin ⁡ θ ) {\displaystyle S={\frac {1}{2}}R^{2}(\theta -\sin \theta )} , haradakı θ {\displaystyle \textstyle \theta } — bucaq radianla ifadə olunub. S = R 2 arccos ⁡ ( R − h R ) − ( R − h ) 2 R h − h 2 {\displaystyle S=R^{2}\arccos \left({\frac {R-h}{R}}\right)-(R-h){\sqrt {2Rh-h^{2}}}} S = R 2 arccos ⁡ ( d R ) − d R 2 − d 2 {\displaystyle S=R^{2}\arccos \left({\frac {d}{R}}\right)-d\,{\sqrt {R^{2}-d^{2}}}} S = R 2 arcsin ⁡ ( c 2 R ) − c 4 4 R 2 − c 2 {\displaystyle S=R^{2}\arcsin \left({\frac {c}{2R}}\right)-{\frac {c}{4}}\,{\sqrt {4R^{2}-c^{2}}}} S = 1 4 ( h 2 + c 4 16 h 2 + c 2 2 ) arccos ⁡ ( c 2 − 4 h 2 c 2 + 4 h 2 ) − 1 4 ( c 3 4 h − h c ) {\displaystyle S={\frac {1}{4}}\left(h^{2}+{\frac {c^{4}}{16h^{2}}}+{\frac {c^{2}}{2}}\right)\arccos \left({\frac {c^{2}-4h^{2}}{c^{2}+4h^{2}}}\right)-{\frac {1}{4}}\left({\frac {c^{3}}{4h}}-hc\right)} 3 0 . {\displaystyle 3^{0}.} Qabarıq fəza fiqurunun (cismin) seqmenti-Əgər cisim müəyyən səthlə hüdudlanıbsa, bu fiqurun kəsən müstəvi ilə müstəvinin səthdən ayırdığı hissənin arasında qalan hissəsi.Məsələn, kürə seqmenti kürənin ,onu kəsən müstəvi ilə sferanın hissələrindən biri arasında qalan hissəsidir. Kürə seqmentinin həcmi V = π H 2 ( R − H 3 ) {\displaystyle V=\pi H^{2}\left(R-{\frac {H}{3}}\right)} düsturu ilə hesablanır. Burada H {\displaystyle H} seqmentin hündürlüyü, R {\displaystyle R} kürənin radiusudur.

Heydər Əliyev və Azərbaycan nitq mədəniyyəti — siyasət, dilçilik, diplomatiya, jurnalistika, ədəbiyyat və digər sahələrdə fəaliyyət göstərən və təhsil alanlar üçün dəyərli vəsait, kitab. Kitabın I cildi 2013-cü ildə, II cildi 2014-cü ildə, III cildi 2018-ci ildə, IV cildi isə 2020-ci ildə "Elm və təhsil" nəşriyyatında çap olunmuşdur. Kitabın müəllifi Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, tibb elimləri üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü Nağdəli Tapdıq oğlu Zamanovdur. Kitabın birinci və ikinci cildinin elmi redaktoru Nəsimi adına Dilçilik İnistutunun direktor müavini, filologiya elmləri doktoru, professor Məsud Mahmudov, rəyçiləri isə filologiya elmləri doktorları Nadir Məmmədli və İlham Tahirovdur. Üçüncü cildinin elmi redaktoru AMEA-nın akademiki Möhsün Nağısoylu, rəyçiləri isə filologiya elmləri doktorları Məsud Mahmudov, Nadir Məmmədli və fəlsəfə elmləri doktoru İlham Məmmədzadədir. İkinci, üçüncü və dördüncü cildə akademik Nizami Cəfərov ön söz yazmışdır. Kitabın I və II cildi 2016-cı ildə, III cildi 2018-ci ildə "Elm və təhsil" nəşriyyatı tərəfindən, 2020-ci ildə isə dördcildlik Azərbaycan Tibb Universiteti tərəfindən Azərbaycan Respublikası Dövlət Mükafatına təqdim olunmuşdur. == Anotasiya == Monoqrafiyada Azərbaycan nitq mədəniyyətinin inkişafında, təşəkkül tapmasında Ulu Öndər Heydər Əliyevin nitq və çıxışları kompleks şəkildə araşdırılmışdır. İlk dəfə olaraq Heydər Əliyevin nitqində məntiqi ardıcıllıq fəlsəfi nitqlər, poetik duyğular monoqrafiyada geniş əksini tapıb. Eləcə də Heydər Əliyevin nitqində üslublar geniş tədqiqat obyekti olub.

Yeddi seqmentli indikator(seven-segment,семисегментный индикатор,yedi segmentli gösterge)-0-dan 9-dək onluq rəqəmləri göstərə bilən işıq diodu, yaxud maye-kristal indikator. Yeddi seqment dedikdə düzbucaq formalı 8 rəqəmini əmələ gətirən üç üfüqi və dörd şaquli cizgi nəzərdə tutulur. Seqmentlər A-dan G-dək hərflərlə işarə olunur; onluq nöqtəni (decimal point, DP) göstərən səkkizinci seqment kəsr ədədləri əks etdirmək üçün nəzərdə tutulub. Bəzən yeddi seqmentli indikatorda hərflər də göstərilir. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 771 s.

Jinq Ninq (d. 16 mart 2000) — Çin əsilli Azərbaycanlı stolüstü tennisçi. Jinq Ninq, 2017-ci ildə baş tutan IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarında 2 gümüş medal qazanıb. == Karyerası == Jinq Ninq, 2017-ci ildə Azərbaycan bayrağı altında IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarına qatıldı. Fərdi yarışlarda Jinq Ninq, final görüşündə Türkiyə idmançısı Mələk Hu ilə üz-üzə gəldi və rəqibinə 0:4 hesabı ilə məğlub olaraq yarışların gümüş medalına layiq görüldü. Komanda yarışlarında isə o, Məryəm İmanova, Miao Vanq və Xinqtai Çen ilə birgə 2-ci yeri tutdu və IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının gümüş medalına sahib oldu.

Gettysburg nitqi, Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti, Abraham Linkoln tərəfindən Amerika Birləşmiş Ştatları tarixindəki ən məşhur çıxışlardan biridir. Amerika vətəndaş müharibəsi dövründə Konfederasiya qüvvələrinin Gettysburg döyüşündə Birlik Qüvvələri tərəfindən məğlub edilməsindən dörd ay yarım sonra, 19 noyabr 1863-cü il Cümə axşamı günü Pensilvaniya ştatının Gettysburg şəhərində Gettysburg Milli Qəbiristanlığının açılışı zamanı söylənilmiş olan bir nitqdir. == Nitq mətni == 87 il əvvəl əcdadlarımız bütün insanların bərabər olduqları prinsipinə inanaraq bu qitədə yeni bir millət yaratdılar. İndi biz hal-hazırda bu əsasda qurulmuş hər hansı bir millətin yaşaya bilib-bilməyəcəyini yoxlayan böyük bir vətəndaş müharibəsindəyik. İndi böyük bir toqquşmanın baş verdiyi bir ərazidəyik. Biz buraya buranın bir hissəsini bu millətin yaşaması üçün canını verənlərə son bir istirahət yeri olaraq təqdim etmək üçün gəldik. Digər tərəfdən, bu diyarı xeyir-dua verərək müqəddəsləşdirməyimiz və ya müqəddəs etməyimiz mümkün deyildir. Burada döyüşərək canlarını qurban verən insanlar bu məkanı o qədər müqəddəs etmişdirlər ki, ona bir şey əlavə etmək və ya ondan çıxartmaq bizim imkanlarımız xaricindədir. Dünya burada dediklərimizə az əhəmiyyət versə də, insanların burada nə etdiklərini heç vaxt unutmayacaqdır. Burada bundan belə özlərini həsr etmiş olanlar sağ qalanlardır.

Həmid Nitqi (2 sentyabr 1920, Təbriz – 16 iyul 1999, Birləşmiş Krallıq) — azərbaycanlı professor, hüquqşünas, pedaqoq, şair, dilçi və ədəbiyyatşünas alim. İranda müasir ictimaiyyətlə əlaqələr elminin banisi == Fəaliyyəti == Həmid Nitqi 1920-ci ildə Təbrizdə anadan olub.1979-cu il İran İslam İnqilabından sonra Məhəmmədəli Fərzanə, Həsən Məcidzadə Savalan, Mənzuri Xamneyi, Səməd Sərdarniya, Qulamhüseyn Beqdeli, Kərim Məşrutəçi (Sönməz) ilə birlikdə Tehranda nəşr olunan Varlıq (jurnal)ının təsisçisi Cavad Heyətlə birlikdə həmin jurnalın işıq üzü görməsində böyük rolu olmuşdur. == Ölümü == Həmid Nitqi 1999-cu ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra Böyük Britaniyada vəfat etmiş, İstanbulun Zəncirli quyu qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. == Dr. Həmid Nitqi mükafatı == İranın Beynəlxalq İctimaiyyətlə Əlaqələr Konfransının, təsis etdiyi Dr. Nitqi elmi mükafatı, inkişaf və inkişafda təsirli olan insanların, elmi, tədqiqat və yenilikçi səylərini qiymətləndirmək məqsədilə iki səviyyədə, yəni milli və beynəlxalq səviyyədə verilir. Milli səviyyədə Nitqi mükafatını alanlar arasında Abdullah Jasbi, Məhəmməd Bağır Qalibaf və İran İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsinin rəhbəri və İranın İctimaiyyətlə Əlaqələr Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü Mirzə Baba Mütəhərinejadı göstərmək olar. Həmçinin beynəlxaq səviyyədə bu mükafata layiq görülən alimlərdən, İranda müasir əlaqələndirmə elminin banisi Kazım Mötəmednejad, İranda İnformasiya Texnologiyaları banisi Əli Əkbər Cəlali və Merilend Əlaqələndirmə Universitetinin imtiyazlı professoru Ceyms Qraniqin adını göstərmək olar. == Kitabları == Həmid Nitqi (Aytan). Seçilmiş əsərləri.

Müəllif nitqi — Bədii əsərlərdə müəllifin dilindən yazılan parçalar, obrazların, personajların danışığında işlənməyən parçalar.

Nita Ambani (ing. Nita Ambani, hind नीता अंबानी; d. 1 noyabr 1963, Mumbay, Hindistan) — Hindistanlı xeyriyyəçi; dünyanın ən zəngin adamlarından biri olan Mukeş Ambaninin həyat yoldaşı. == Həyatı == Nita Ambani 1 noyabr 1963-cü ildə Hindistanın Mumbay şəhərində, orta sinif bir ailədə anadan olmuşdur. Onun atası Birlada baş icraçı idi. Nita Mumbay Universitetində bakalavr təhsili almışdır. O, həmişə Hind klassik rəqsinə maraq göstərmişdir və bu sahədə karyera qurmaq istəyirdi. Hazırda o, bir müəllim olaraq interyer dizayneri kimi ixtisas kursları keçirir. Nita Ambani qaynatasının adını daşıyan Dxirubxay Ambani Beynəlxalq Məktəbinə rəhbərlik edir. Özünün yaratdığı həmin məktəb Mumbayda 2003-cü ildən fəaliyyət göstərir.

Kralın nitqi — rejissoru Tom Huper olan və ssenarisi Devid Saydler tərəfindən yazılmış tarixi film.

Sement (lat. caementum – ovulmuş daş) və ya ağ sement — süni qeyri-orqanik bərkidici tikinti materialı. Əsas inşaat materiallarından biri. Su, su məhlulları və başqa maye ilə qarışdırıldıqda, tədricən bərkiyib daşa dönən elastik kütlə əmələ gətirir. Əsasən beton istehsalı və tikinti məhlullarında istifadə olunur. Sementin xüsusiyətlərindən biri rutubətdə daha da bərkiməsidir. Bu onu prinsipial olaraq başqa, ancaq havada bərkiyən mineral bərkidici maddələrdən (gips, əhəng) fərqləndirir.

Tazet nərgizgülü (lat. Narcissus tazetta) — nərgizgülü cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Hermione ambigena Salisb. Hermione amoena Jord. & Fourr. Hermione antipolensis Jord. & Fourr. Hermione aperticorona Haw. Hermione auranticorona Haw. Hermione biancae Tod.

Filadelfiya Seventi Siksers — NBA-də Şərq Konfransında, Atlantik qrupunda yer alan Filadelfiya, Kaliforniyanı təmsil edən basketbol klubu.

Səməni — hər il mart ayında Novruz Bayramı ərəfəsində Şərq ölkələrində və Azərbaycanda taxıl buğdasından qablarda göyərdilən etnoqrafik element. Almanlar səmənini pasxa bayramına cücərdir, adına isə "Ostergras" deyirlər. Həyat və bolluq rəmzi, baharın ilk müjdəçilərindən hesab olunur. Səməni ilk çərşənbə axşamına yaxın vaxtda göyərdilir və Novruz bayramından sonra da evlərdə, iş yerlərində və ictimai yerlərdə görünən yerlərə qoyulur. Selscc == Tərif və məna == Səməni əsasən toxumluq buğdadan qoyulmalıdır. Sini qablarda göyərdilən səməni həm də yazda səpiləcək toxumun keyfiyyətini yoxlamağa imkan verir. Əgər səməni yaxşı cücərib boy atsa, bu həmin toxumdan bol məhsul alınacağından xəbər verir. Bəzən suda isladılmış başqa toxumlardan da səməni qoyurlar. Bayram süfrəsi nemətləri arasında səməni mütləq olmalıdır. Səməni yalnız evdə hazırlanmalıdır.

Qaradağ Sement Zavodu — Azərbaycanda Qaradağ rayonunda yerləşən əsasən sement istehsal edən böyük zavoddur. Zavodun tikintisinə SSRİ Nazirlər Sovetinin qərarı ilə 1949-cu ildə başlanıb və zavod tezliklə iki fırlanan soba ilə istifadəyə verilib. Keçmiş Sovet İttifaqı ərazisində kütləvi şəkildə aparılan tikinti işlərinin sementlə təmin olunmasında Qaradağ Sement Zavodunun əvəzedilməz rolu olub. Sovet İttifaqında sementə olan tələbatın artması nəticəsində 1957–1964-cü illərdə daha 3 fırlanan soba istifadəyə verilib ki, bu da istehsal həcminin əhəmiyyətli artımına səbəb olub. (1996-2000)-ci illərdə zavodun rəhbəri Ağamməd Zalov olmuşdur. İstehsal gücünə görə Qafqaz ölkələri arasında ən iri müəssisə hesab olunan Qaradağ Sement Zavodu sovet ölkələri arasında tamponaj sementin istehsal olunduğu ilk müəssisədir. Zavodda yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin işlə təmin olunması nəticəsində yetmişinci illərdə istehsal həcmi 1.500.000 tona olmuşdur, lakin Sovet İttifaqının dağılması zavodun istehsal prosesinə ciddi mənfi zərər vurdu. Minimal istehsal zavodun İsveçrənin Holsim şirkəti tərəfindən özəlləşdirilməsinə qədər davam etdi. 1999-cu ildə Qaradağ Sement Zavodu özəlləşdirildi və zavodun adı dəyişdirilərək "Qaradağ Sement" ASC elan olundu. Sentyabr ayının 25-də isə müəssisənin səhmlərinin əksər hissəsi Holsim şirkəti tərəfindən satın alındı.

Qazax Sement Zavodu — Azərbaycanın iri sement istehsalçılarından biri kimi ildə 1.5 milyon ton sement istehsal edir və Azərbaycanın Qərb regionunda reallaşmış ən böyük investisiya layihəsidir. 05 İyul 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin iştirakı ilə Qazax Sement Zavodunun rəsmi açılışı olmuşdur və zavod sement və klinker istehsalına başlamışdır. 2015-ci ildə Qazax Sement Zavodu Azərbaycanda ilk zavod olaraq Gürcüstan Respublikasına sement və klinkerin ixracını həyata keçirmişdir. Qazax Sement Zavodu MMC Qazax rayonu, Daş Salahlı kəndi, Avey dağının ətəyində, əhəng daşı yataqlarının yaxınlığında yerləşir. Zavod Gürcüstan Respublikası sərhəddi ilə 30 km məsafədə, Ermənistanla 8 km məsafədə yerləşir. Qalaq və kisə şəklində müxtəlif sement məhsulları istehsal etməklə yanaşı, zavodun Respublikanın regionlarında 8 beton zavodu və qum-çınqıl karxanaları da fəaliyyət göstərir. Beton zavodlar mövcud standartların tələblərinə uyğun kalibrlənmiş, şəhadətnamə ilə təmin edilmişdir. Sement Zavodu və regionlarda fəaliyyət göstərən beton zavodlar və qum-çınqıl karxanaları da nəzərə alınmaqla şirkətdə 700 –dən çox əməkdaş çalışır. Zavodda yerli mütəxəssislərlə yanaşı, istehsal, keyfiyyətə nəzarət və digər sahələrdə Almaniyadan dəvət olunmuş mütəxəssislər də çalışır.Zavodun istehsal etdiyi sement məhsulları aşağıdakılardır. 1) Mastersem (CEMII/B-P32.5R) Tətbiq sahələri: Fərdi bina və digər tikililərin beton konstruksiyaları Binaların xarici suvağı Beton səkilər, meydançalar və döşəməaltı qatlar Kərpic arakəsmələrin hörgüsü Kiçik ölçülü beton məmulatlar2) Unisem (CEMII/B-M(P-L)32.5 R) Tətbiq sahələri: Daş və kərpic divar hörgüsü Daxili suvaq işləri3) Betonsem (CEMII/A-P 42.5R) Tətbiq sahələri: Yüksək möhkəmliyə malik betonlar (B25 — B40) Çoxmərtəbəli evlərin dəmir-beton konstruksiyaları Hər növ beton məmulatları4) Sulfasem (PPS400) Tətbiq sahələri: Şoran torpaqlarda yeraltı konstruksiyalar– hörgü və beton Təbii (qrunt, dəniz, göl) suların birbaşa təsirinə məruz qalan konstruksiyalar Beton su hovuzları, quyu və kanalizasiya sistemləri == Fəaliyyət == Zavod istehsal prosesini və daşımaları təmin edəcək geniş infrastruktur və uzunmüddətli xammal ehtiyatları ilə təmin edilmişdir.

Tauz Sement Zavodu Cəmiyyəti — SSRİ şirkəti. Tam adı Portland sement və digər tikinti materiallarının istehsalı üzrə "Tauz" səhmdar cəmiyyətidir. Şirkətin baş ofisi Sankt-Peterburqda yerləşirdi. == Tarixi == Müasir Azərbaycanın hüdudlarından xeyli kənarda tanınan, respublikanın şimal-qərbində, Bakıdan təxminən 430 km aralıda yerləşən Tauz (indiki Tovuz) Rayonunda rəngli sement istehsal edilirdi. 1912-ci ildə əsası qoyulmuşdur. Bəzi məlumatlara görə, layihə gücü ildə 4 min tona qədər sement olan zavodun tikintisi ilə Almaniyanın "Siemens" səhmdar cəmiyyəti məşğul olub . Əsas kapitalı 600 min rubl olan Tauz Zavodu Şirkətinin nizamnaməsi nominal dəyəri 100 rubl olan 6 min səhmə bölündü. hər biri 29 mart 1913-cü ildə ən yüksək səviyyədə təsdiq edilmişdir. Sement istehsalı müəssisəsinin tikintisi üçün yer təsadüfi seçilməmişdir - Tovuz rayonunun torpaqları Üst Təbaşir dövrünə aid olan əhəngdaşları ilə zəngindir (senoman əhəngdaşı-mergel təbəqələri adlanır), bu da öz növbəsində əla xammaldır. sement sənayesi üçün material.

"Səməni" — Azərbaycanın milli rəqsi. "Səməni" ən qədim rəqslərdən biridir, daha doğrusu, rəqsdən daha çox baharın gəlməsinə həsr edilmiş ənənəvi şənlikdir. "Səməni"ni yalnız qadınlar və qızlar oynayırlar. Söz mətni ilə muşayiət olunur. "Səməni" rəqsi Azərbaycanın hər yerində oynanılır.

Səməni halvası — şirniyyat növü. Novruzla bağlı elə şirniyyatlar var ki, hazırlanması çətin olduğundan çox az adam onu bişirməyə həvəs göstərir. Onlardan biri də xalq arasında səməni halvası kimi tanınan şirniyyat növüdür. == Faydası == Səməni halvasına bəzən suhan halvası və ya İsfahan halvası da deyirlər. Səməni halvasını başqa şirniyyatlardan fərqləndirən xüsusiyyətlərdən biri onun demək olar ki, ekoloji cəhətdən tam təmiz olmasında, yalnız təbii məhsullardan hazırlanmasındadır. Dietoloqlar müasir istehsalın insan orqanizminə vurduğu ziyanı təsdiqləməyə məcburdurlar. Səməni halvası öz faydalı keyfiyyətinə görə Azərbaycan mətbəxinin bir sıra şirniyyatlarını geridə qoyur. Uşağa süd verən analara məhz səməni halvasını məsləhət görürlər, çünki tərkibindəki ədviyyələr belə qadının südünü artırır. Novruzda bişirilən səməni halvası «jenşen»dən də faydalıdır, yaxşı bişirilmiş səməni halvası qan dövranını, insanın əhval-ruhiyyəsini yaxşılaşdırır. == Hazırlanma texnologiyası == Səməni və ya İsfahan halvasının maraqlı bişirilmə texnologiyası var.

"Səməni" — Azərbaycanın milli rəqsi. "Səməni" ən qədim rəqslərdən biridir, daha doğrusu, rəqsdən daha çox baharın gəlməsinə həsr edilmiş ənənəvi şənlikdir. "Səməni"ni yalnız qadınlar və qızlar oynayırlar. Söz mətni ilə muşayiət olunur. "Səməni" rəqsi Azərbaycanın hər yerində oynanılır.