Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • COĞRAFİYA

    yun. geo – Yer + yun. grapho – yazıram, təsvir edirəm

    Tam oxu »
  • COMA

    Ədəbi dildəki alaçıq sözünün qərb dialektlərindəki sinonimdir. Mənbələrdə coma sözü “yumru” kimi açıqlanıb

    Tam oxu »
  • COŞMAQ

    Cuşə gəlmək sözü ilə qohumdur. Fars dilində cuşidən feili var və cuş sözü onun qrammatik əsasıdır.Söz bizdən keçib

    Tam oxu »
  • CÖVDƏT

    Ərəb mənşəlidir, “yüksək ləyaqət sahibi” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • CÖVLAN

    Farsca “fırlanmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • CÖVÜZ

    Qoz və cövüz tam eyni deyil. Cövüz “muskat qozu”, qoz(kokos) isə “hind qozu” deməkdir.Kokos ispan sözüdür və koko kəlməsinin cəmidir

    Tam oxu »
  • CUYUQ

    Suyuq (suvuq), sıyıq sözləri ilə kökdaşdır. Cu hissəsi “su” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • CÜCƏ

    Bir yozuma görə, cocuq sözü ilə qohumdur və “kiçik” mənasını əks etdirir. Baş­qa yozuma görə, təqlidi sözdür (cücənin çıxardığı səslə bağlıdır)

    Tam oxu »
  • CÜCƏRMƏK

    Göyərmək feilinin təhrif olunmuş formasıdır. İndi mənası azca dəyişib. “Su”anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • CÜMƏ (GÜNÜ)

    Cəm (çoxluq) sözü ilə qohumdur, cəmo onun cəm formasıdır, ca­maat sözü də buradandır. Toplanış günüdür

    Tam oxu »
  • CÜMLƏ

    Ərəbcə bir mənası “topluluq” (совокупность) deməkdir. Cəm sözü ilə qohumdur: “Cümlə-cahan batsa da, batsın

    Tam oxu »
  • CÜR

    Dürr sözü ilə qohumdur, cürbəcür və dürlü –dürlü sözləri sinonim kimi işlədilir. De­­virmək və çevirmək sözləri də qohumdur

    Tam oxu »
  • CÜRBƏCÜR

    Dür (dürlü) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır: “dürlü –dürlü” (növlü –növlü) deməkdir. Dür və cür eyni sözün iki fonetik tərkibdə yaşamasıdır

    Tam oxu »
  • CÜRDƏK

    “Su qabı” deməkdir. Cür “su”dur, -dək isə “qab”dır, daqqa sözünün qədim kö­kü daq olub, o da -dək şəklinə düşüb

    Tam oxu »
  • CÜT

    Farscadır (əsli: cift), “qoşa” deməkdir, “xış” anlamında da işlədilir (cütçü baba...). Tək sözü də fars mənşəlidir

    Tam oxu »
  • CÜVƏLLAQ

    Ərəbcədir, əsli coəllaq kimidir, mənası “julik” (ciqan) deməkdir. Ərəblər dozanqurdu yerinə cəl (cəmi: coəl) işlədirlər

    Tam oxu »
  • CÜZAM

    Ərəb sözüdür, hüceyrələrin çürüməsi ilə müşayiət olunan qorxulu xəstəliyin adıdır (ruslar buna “проказа”deyirlər)

    Tam oxu »
  • ÇAADAYEV

    Çingiz xanın 2-ci oğlu Cığatayın adı ilə bağlıdır. Deməli, rus sözü deyil. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÇADIR

    Farsca cəhar (dörd) və tar (sap) kəlmələrindən əmələ gəlib. Çadır dörd sap­dan (üçü pambıq, biri ipək) toxunurmuş

    Tam oxu »
  • ÇAĞA

    Bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1. Uşağın çıxardığı səslə (cığıllamaq, cağıldamaq) bağlıdır.  2. Tuva dilində çağa sözünün mənası “təzə” kimi açıqlan

    Tam oxu »
  • ÇAĞIRMAQ

    Qədim dövrlərdə çoğı sözü olub və “səs” mənasında işlədilib. Çağ­la­maq (su səsi), çağırmaq, çığırmaq sözləri onun əsasında əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • ÇAĞLAMAQ

    Çağ səs (əsasən, su səsi) demək olub. Söz ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÇAXIR

    Belə zənn edirəm ki, sözün ça hissəsi “su” deməkdir. Çaxır yerinə sucuq da iş­lətmişik. Çamur, çay, cürdək, cüvar, çiskin, çiləmək, çiy, çən kimi sözl

    Tam oxu »
  • ÇAXMAQ

    Deyirik: ildırım çaxdı. Bir də deyirik: başına güllə çaxdı. Birinci halda çax­maq sözü yaxmaq (yandırmaq) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır, ikinci halda

    Tam oxu »
  • ÇAXMAQDAŞI

    Türkmənlər buna “çalğıdaşı” deyirlər. “Vurmaq” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÇAXNAŞMA

    Çaxmaq (vurmaq) feili ilə qohumdur. Əsli çax-ıl-aş-maq kimi olub. Sonra -ıl şəkilçisindəki sait düşüb, l isə n səsinə keçib

    Tam oxu »
  • ÇAXNAŞMAQ

    Çaxmaq feili ilə kökdaşdır. “Bir-birinə çaxılmaq” mənasını əks etdirir. Deməli, çaxnaşmaq “çaxmaq” feilinin qarşılıq –birgəlik növündə işlədilmiş for­

    Tam oxu »
  • ÇAQ-ÇAQ

    Çax-çax kimi də işlədilir. Təqlidi sözdür, dəyirman daşına toxunan hissə­nin çıxardığı səslə bağıdır

    Tam oxu »
  • ÇAQ-ÇUQ

    Mənbələrdə çart sözü “кусочек” anlamında açıqlanıb, çaq-çuq yerinə çart-çurt işlədilib. Çaq-çuq “hissə-hissə qazanma” deməkdir və çart-çurt sözünün bi

    Tam oxu »
  • ÇAQIL

    Çınqıl, çaqıl, çaxsaq (bu, “daşlı yer” kimi şərh olunub) sözləri kökdaşdır. Bəzi dialektlərdə daşı çox olan daşlağa “çaxraq” deyirlər

    Tam oxu »
  • ÇAQQAL

    Qədim hind sözüdür, çox dillərdə işlədilir, bizə fars dilindən keçib, bununla ya­naşı, çiya böru sözü də işlədilib

    Tam oxu »
  • ÇAL

    Çal saqqal deyirik, çil toyuq işlədirik. Çal və çil tarixən eyni söz olub, fleksiya yolu ilə forma və məna dəyişib

    Tam oxu »
  • ÇAL-KEÇİR

    “Застежка”, “крючок” anlamlarında işlədilir. Biri qarmaq, digəri deşikli olan iki hissədən ibarətdir

    Tam oxu »
  • ÇALA

    Türk mənşəlidir, “su çökəkliyi” anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÇALAĞAN

    Çalmaq feili ilə bağlı yaranıb. Bu quş sürətlə şığıyıb və ovunu çalıb (götürüb) yenidən yüksəyə qalxır (rusca kоршун adlanır)

    Tam oxu »
  • ÇALASI

    Südün qatığa çevrilməsi üçün ona çalası vururlar. Çalmaq sözünün bir mə­nası “vurmaq” deməkdir (südə qatıq vurmaq)

    Tam oxu »
  • ÇALXAMAQ

    Xəşili çalırıq, nehrəni isə çalxayırıq. Hər iki sözün kökü (çal) eynidir və hərəkətlə, zərbə ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • ÇALIQUŞU

    Sərçəyəbənzər bir quşun adıdır. Çayın adacıqlarında təbii meşəcik (pöh­rəlik) olur, ona çala (cala) deyirlər

    Tam oxu »
  • ÇALIŞMAQ

    Mənbələrdə “əlbəyaxa tutaşma”, “mübarizə” kimi şərh olunub. Çalpaşıq kəlməsi də var, “ziddiyyətə qovuşmuş” mənasını verir (bu çəp kəlməsi ilə də bağlı

    Tam oxu »
  • ÇALQAT

    Dönmə (metis) qoyunu “çalqat qoyun” adlandırırlar. Bic doğulmuş uşağa ça­lası deyirlər. Deməli, çalqat sözü “qarışığı (qatışığı) olan”, “xalis, təmiz,

    Tam oxu »
  • ÇALMAQ1

    Mənaları çoxdur: qatıq çal, xəşil çal, mıxı yerə çal, çalmanı başına çal, saz çal və s. Çalxamaq sözü də çalmaqla bağlıdır

    Tam oxu »
  • ÇALPAPAQ

    Rənglə bağlı işlədilir: rəngi boz, çal və digər çalarlardan ibarət olan pa­paq belə adlanır. Deməli, çalsaqqal və çalpapaq sözlərindəki çalhissəsi rən

    Tam oxu »
  • ÇAMADAN

    Farsca camə (paltar) və dan (qab) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ÇAMIR

    “Su” anlamını əks etdirən qədim ça kökü ilə bağlıdır. Suyu çox olan palçığa, bulanıq suya deyirlər. Çiləmək, çağış (yağışın qədim forması), celin (“ye

    Tam oxu »
  • ÇANAQLIQ

    Orqanizmdə bir sümüyün digərinə girdiyi çökəklik (бедро) bu cür adlanır. Çökək sözünün dəyişilmiş formasıdır (бедро da “çökək” deməkdir)

    Tam oxu »
  • ÇANTA

    Alınma sözdür, mənbələrdə yançıq kimi işlədilib, “yandan asılan” deməkdir. Ehtimal ki, çanta elə yançaq sözünün təhrifidir

    Tam oxu »
  • ÇAPAQ DİŞİ

    Köpək dişinin (клык) sinonimidir, çapmaq feilindən əmələ gəlib. Çapaq balığı da buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ÇAPALAMAQ

    Mənbələrdə çap feili var və “suda üzmək” mənasını əks etdirir. Ça­pala sözü səpələ, eşələ qəlibi üzrə həmin kəlmədən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • ÇAPARAL

    isp. chaparral – kolvarı palıd cəngəlliyi

    Tam oxu »
  • ÇAPOVULÇU

    Aul və çapmaq sözlərindən əmələ gəlib, “aulu çapan (talayan)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »