Əsli qaraq yox kimi olub, qaraq “göz”dür, söz “kor” anlamında işlədilir. (Ruslar куриная слепота deyirlər, zəif görən adamla bağlı işlədilir)
Bir zamanlar “baxmaq” mənasını verən qaramaq feilimiz olub. Göz yerinə qaraq işlətmişik. Gözümün qarası birləşməsindəki qara sözü də həmin qaraq kəl
“Avesta”da, qədim fars dilində bucina (xiyar) və xərbucina (eşşək xiyarı) sözləri olub. Sonradan xərbucina sözü qarpız şəklinə düşüb
fr. garrigue – boş yer
Qaraq (göz) sözü ilə qohumdur, “ön (göz) tərəf” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə qartal ət (tikə-tikə doğranmış ət), qartal qoyun (zolaqlı qoyun) kimi ifadələr var. Görünür, qartal sözü “parçalayan” demək olub
Yaranın üzündə əmələ gələn bərk qabıq belə adlanır (qərtmək də deyirlər). Mənbələrdə qart sözü “язва” kimi şərh olunub
Musa peyğəmbərin əmisi oğlunun adı Qarun, qardaşının adı isə Harun olub. Qarun çox varlı, lakin xəsis olub
Qasmaq (qatlamaq) feilindən düzəlib, “qırış” anlamında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Bandaj” deməkdir. Qasıq və bağlamaq sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bu söz qaynaqlarda qısırğa kimi verilib. Güman ki, qısmaq (qırışmaq, burulmaq) feili ilə bağlıdır. Havada qasırğa olanda hərə bir tərəfə qaçır və sığ
Dilimizdəki qas (paltarın ətəyini qas deyirik) və qat sözləri sinonimdir (qatla deyirik). Qasnaq sözü də “əymək, ətrafına dolamaq” anlamı ilə bağlıdır
Mənbələrdə “hündür, yuxarı” mənalarında qeydə alınıb. Qaş qaralanda, üzük qaşı, dağın qaşı birləşmələri də buna sübutdur
Qaş düzəltdiyi yerdə göz çıxardı deyimi var. Ruslar buna “медвежья услуга” deyirlər. Bizim kənddə isə Sadıqlı həngi sözündən istifadə olunur
Qazımaq (qaşımaq) feili ilə bağlıdır: qaşığın içini çökəltmək üçün əydi adlı alətlə qazıyıblar. Başqa dillərdə də belədir
Həm də təpəl, ağıtma kəlmələri ilə ifadə edilib, “ağ ləkə” kimi açıqlanıb. Anadolu türklərində qaşqa yerinə akıtma işlədilir
Qaş-qabaq sallamaq deyirik. Burada qabaq sözü “göz qapağı” (веко) anlamını əks etdirir və müasir türkmən dilində həmin mənada qa: bak formasında işləd
Nə qədər qəribə görünsə də, bu kəlmə heyvanın alın hissəsindəki ağ ləkəni bildirən qaşqa sözü ilə kökdaşdır
Mənbələrdə söz “ağ, parlaq, günəş kimi olan” mənalarında açıqlanıb. “Ağ” mənasını verən qaşqa (təpəl) kəlməsi ilə qohumdur
Qaşımaq feilindən əmələ gəlib. Qaşağu kimi olub, sonra dəyişərək qaşov şəklinə düşüb. “Qaşıma aləti” deməkdir
Ərəbcə (qate) “kəsən” deməkdir (qat kəsib deyirik), bizdə qas sözü işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qatmaq (bərkimək) feilindən əmələ gəlib, “qatılaşmış (bərkimiş)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bu əşya südlə çalasının (mayanın) qarışmasından hasil olur. Qatmaq, qatışmaq (qarışmaq) sözləri ilə bağlıdır
“Qatışığı (qarışığı) olan heyvan” deməkdir. Anası atdır, atası eşşək. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ruslar buna дрок deyirlər. Bizim lüğətlərdə дрок “naz” kimi tərcümə olunub. Formaca qatırın dırnağına oxşayan sarı çiçəkli yabanı bitkidir
Formaca qatırın quyruğuna oxşayan və bataqlıqda yetişən bitki növüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qarışmaq feili ilə kökdaşdır. Sözün ilkin kökü qadır. Tuva dilində qatışıq sözü ruslardakı вместе sözünün qarşılığı kimi şərh olunub, yəni “qatışıb (q
Ərəb mənşəlidir, qətl sözü ilə qohumdur. Bizdə onun yerinə ölütçü sözündən istifadə olunub. (Bəşir Əhmədov
Qayamaq “sürüşmək” deməkdir. Bu söz bəzi mənbələrdə qıya kimi verilib. Qayaların çoxu sıldırımlı, sürüşkən olur
“Qeyb olmuş Əli” deməkdir. (“Əli yolunun davamçısı” kimi anlaşıla bilər). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə “Allah görünmür, Gizli (qeyb) olanı Allah bilir” deməkdir. Bəlkə də, Allahın qeybə çəkdiyi deməkdir
Mənbələrdə bunun bir adı da qoş bıçaq (iki tiyəsi olduğu üçün) kimi verilib. Qayçı sözü həmin qoş bıçaq sözünün dəyişmiş formasıdır
Qaynağaq variantı da olub. “Bişirmək, qaynatmaq” anlamları ilə bağlıdır. Dilimizdə “od” anlamını verən göy ad-feil omonimi olub
Kökü “göy” (od, yanmaq) deməkdir. Qayğı kiminsə halına yanmaqla bağlıdır. Rus dilində də печаль, горе sözləri “yanmaq” mənasını əks etdirir (müqayisə
“Sürüşmək” mənasında kay feili olub. Buz üstündə xizək sürməyə kayımaq deyiblər. Poplavok sözü bəzi türk dillərində indi də kayğalaq kimi tərcümə olun
Qərb dialektlərində “möhkəm” anlamında işlədilir. Ərəbcədir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Uyğur dilində bu kəlmə qadın ana (теща) kimi işlədilir. Onlar “ərə ver” cümləsinin müqabilində “kadıt edip ber” deyirlər
Qum sözünün sinonimi olub. Kəsəri itiləmək üçün əzmə adlanan daş var, ona qayraq deyirlər. Qum kimi ovxalanır
Qıymaq (əy) feili ilə bağlıdır. Qayışı göndən dairəvi şəkildə kəsirlər. Mənbələrdə söz rus dilinə “срезать наискос” kimi tərcümə olunub
Mənbələrdə birhecalı qay feili var, mənası rusca “поварачиваться” kimi açıqlanıb. İndi qay feili müstəqil işlədilmir, amma qay-tar, qay-ı-dış kimi söz
“Aşıq Alı” dastanında işlədilib (aşığın qəlyanını imzalayan şəxs). Əsli qəlyançı kimi olub. (Bəşir Əhmədov
Bişmiş südün, eləcə də qatığın üzündəki yağ pərdəsinə qaymaq deyirik. Bişməmiş südün üzünə çiyə (tatar dilində: çiyəmal), xama (tatarlarda: xammal) de
“İtiləmək”anlamında işlədilib. Bizdə “bülov”, “əzmə” (itiləmə vasitəsi olan daş) anlamını verən qayraq sözü var
1. Sözün kökü qay (“bərk təbəqə”) hissəsidir, qaysa “bərkiməyə meyilli olmaq”dır. Qaysaq “bərkimiş” deməkdir
Qaysı sözü küy (od, yandırmaq, qurutmaq) və -sa hissələrindən əmələ gəlib: istiyə verilmiş, qurumuş əriyə deyirlər
İp, lent mənalarında işlədilir. İlk dəfə Qayeta şəhərində düzəldilib (İtaliyada) və həmin yerin adı ilə bu cür adlanıb
Quşun adı mənbələrdə rənglə əlaqələndirilir və boz (ağ) kimi açıqlanır. Belə çıxır ki, boz kəlməsi qaz şəklinə düşüb
XI əsrdən qıpçaq çölündən Azərbaycanın qərbinə gəlmiş qıpçaqlardır (elmdə belə deyilir). Qaz sözü “məkan, dağ” anlamında işlədilir
İtalyancadır, mənası da “qaranlıq qala” deməkdir. Rusiyada bir adamlıq kamera da qazamat adlanmışdır
Bu qabın adı qazmaq məsdəri ilə bağlıdır. Qabaqlar ağacın içini çanaq kimi oymaqla düzəldiblər. İndi misdən və digər metaldan hazırlanır