Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • QOBUR

    Qabarmaq feili ilə qohumdur, bir qədər şiş (yumru) olduğu üçün belə adla­nıb. Bu sözlə yanaşı, saxlaq kəlməsindən də istifadə edilib

    Tam oxu »
  • QOC

    Dialektlərdə qoj kimi də işlədilir. Ev tikəndə pərdiləri saxlasın deyə altına əyri ağaclar qoyurlar. Kəlmə fars mənşəli quj, quz (əyri) sözünün bir qə

    Tam oxu »
  • QOCA

    Xoca sözünün təhrifidir. Xoca isə “müəllim, oxumuş, ağıllı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QOÇ

    Qabaqlar bu söz erkəkli –dişili bütün qoyunlara deyilib (indi Qax rayonunda hər cür qoyun ətinə “qoç əti” deyirlər)

    Tam oxu »
  • QOÇAQ

    Ehtimal olunur ki, qoç, qoçu sözləri ilə qohumdur. “Qoç” sözünün “igid” mə­na­sı da qeydə alınıb. Qoç sözündən qoçamaq feili, ondan isə qoçaq sifəri ə

    Tam oxu »
  • QOÇU

    Əvvəllər qolçu şəklində olub və mənası rus dilinə belə tərcümə edilib: “обхва­тить руками”. Deməli, “qolu güclü” anlamı ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • QODUQLUQ

    Bu sözdən qoduqlamaq feili də yaranıb və mənbələrdə “əsmək, tit­rə­mək” mənasında açıqlanıb. Xalq arasında “qoduqluq” türməyə deyirlər

    Tam oxu »
  • QOFTA

    Fars mənşəlidir, kaftan şəklində rus dilində də işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QOHUM

    Əsli ərəbcə qövmdür, ilkin mənası “qəbilə” (plemya) demək olub, sonra müasir anlamda işlədilib. Tuva dilində terel (dörqül) işlədilir, törəmək sözü il

    Tam oxu »
  • QOJUNMAQ

    Qərb dialektlərində işlədilir, qaşınmaq sözünün təhrifidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QOQOL-MOQOL (QOQLU-MOQLU)

    Yumurta ilə şəkərdən hazırlanan yeməkdir. Alman sözüdür, mənası “qarışdırmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • QOL

    Qədim mənası “yan tərəfə gedən çıxıntı” deməkdir. Çayın qolu, adamın qolu və s. yana çıxan hissələrdir

    Tam oxu »
  • QOL QOYMAQ

    Əvvəllər “imza” mənasında işlədilib, çünki qol çəkə bilməyənlər kağıza barmaq basarmışlar. Əl (qol) qoymaq ifadəsi bununla bağlı yaranıb

    Tam oxu »
  • QOLAY

    “Səmt, asan, yüngül” anlamlarında işlədilir. Qol sözü ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QOLÇAQ

    Qol sözü ilə bağlıdır, “qolda olan (qola taxılan)” deməkdir. Müqayisə et: yançaq - çantadır, “yan tərəfdə olan” deməkdir

    Tam oxu »
  • QOLTUQ

    Qol sözü ilə bağlıdır, “qolun altı” deməkdir. Ruslarda da пазуха, под духа dan törəyib (duxa qədim hindlilərdə “qul” deməkdir)

    Tam oxu »
  • QOMARLAMAQ

    Qarı (əl, qol), qarmala, qamarla sözləri eyni kökə malikdir, ilkin məna “qolların arasına almaq (dairələmək) kimi olub, sonra xeyli genişlənib

    Tam oxu »
  • QONAQ

    Qədim mənası “yerli olmayan, kənardan gələn” deməkdir. Qonmaq feili ilə kökdaşdır. Gəlmə adam kiminsə evində qonur, qonaq qalır

    Tam oxu »
  • QONAQ-QARA

    Mal-qara, adam-qara tipli sözlərdə qara hissəsi cəmlik bildirir: qonaq-qara “qonaqlar”, mal-qara “heyvanlar” deməkdir

    Tam oxu »
  • QONDARMA

    Uydurma kəlməsinin dəyişmiş formasıdır. İndi hər ikisi sinonim kimi işlədilir. Qoymaq feili ilə də bağlı ola bilər

    Tam oxu »
  • QONŞU

    Qoşulmaq sözü ilə qohumdur, qoşnı kimi olub. M.Kaşğaridə oxuyuruq: “böri (canavar) qoşnısın yeməz”. Alimlər bu sözü bəzən qonmaq feili ilə əlaqələn­di

    Tam oxu »
  • QONUR

    Şabalıdı, kəhər, açıq-qəhvəyi rəngə qonur (rusca: карий, бурый) deyirik. Bu söz köymək feili zəminində əmələ gəlib və “qor rəngində olan” deməkdir

    Tam oxu »
  • QONURSU

    Qərb dialektlərində bu söz “yanıq, yanıq iyi” mənalarında da işlədilir. Köy (od, yanmaq) sözü zəminində yaranıb

    Tam oxu »
  • QOPUZ

    Mənbələrdə kobuz sözünə rast olmuşam və “ov quşu” (şahin növü) kimi şərh olunub. Zənn edirəm ki, həm quşun, həm də musiqi alətinin adı qol sözü ilə ba

    Tam oxu »
  • QORCANIQ

    “Qala” (крепость) anlamında işlədilib, qorumaq feili ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QORDİ DÜYÜNÜ

    Yunan rəvayətinə görə, e.ə. IX əsrdə Frigiya çarlığında (Kiçik Asiya) baş verən daxili qarışıqlıq zamanı kahin növbəti çarın örtülü araba ilə gələcəyi

    Tam oxu »
  • QORXAQ

    Sözün əsli qoruxaq kimi olub. Qabaqlar qırx sözü qırıq, arx sözü ayırıq, quraqlıq sözü quraxlıq kimi işlənmişdir, eyni qayda ilə qorxaq da qoruxaq kim

    Tam oxu »
  • QORXULU

    Qorxmaq feilindən qorxu ismi, ondan da qorxuluq sözü əmələ gəlib (qorxuluğunu götürmək deyirik). (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • QORQUD

    Mənbələrdə “uzaqgörən, ağıllı” mənasında görgid sözü var, görmək feili ilə bağlıdır. Qorqud həmin sözlə qohum kəlmədir

    Tam oxu »
  • QORUQ

    Dilimizdə qaramaq (baxmaq) feili, qaraq (göz) ismi olub və göz, görmək, qo­rumaq, qoruq kimi kəlmələr onun əsasında yaranıb

    Tam oxu »
  • QORUQ-QAYTAQ

    El arasında “ədəb-ərkan gözləmək” deməkdir. Qorunan yerə gir­mək qadağandır, qoruğa çatanda geri qayıtmaq lazımdır

    Tam oxu »
  • QOŞA

    Bu zərf qoşmaq (birləşdirmək) feili zəminində yaranıb, əvvəl feili bağlama kimi işlədilib, sonra sifət kimi sabitləşib

    Tam oxu »
  • QOŞQAR

    Dilimizdə “döllük (damazlıq) qoç” mənasında qoşqar (qoçkar) sözü olub. Güman edirəm ki: 1. Qoşqar dağı başı qar sözünün dəyişmiş formasıdır (həmişə qa

    Tam oxu »
  • QOŞMA

    Şeirin bu növü qoşuq kimi də işlədilib. Misraların bir-birinə bağlanması (qoşulması) ilə bağlı bu cür adlanıb

    Tam oxu »
  • QOŞMAQ

    Mənası “qaçmaq” deməkdir. Görünür, qoş və qaç eyni söz olub, sonra dəyişib. İndi hər iki söz sinonimləşib

    Tam oxu »
  • QOŞUN

    Bu söz qoşmaq (birləşmək) kəlməsi ilə bağlıdır, “əsgərlər birliyi, toplusu” deməkdir. Qoş sözü “birləşdir” deməkdir, qoşun “birləşmiş”mənasını verir

    Tam oxu »
  • QOTAZ

    Keçmişdə atın boynundan qotaz asırdılar. Bu, dəniz atının quyruğunun qılından hazırlanırdı. Zənn edirəm ki, alınma sözdür, çünki bizim dilin materiall

    Tam oxu »
  • QOTİK

    Qotlar german tayfalarından biri idi. Onlar 489-cu ildə böyük ordu ilə İtaliyaya daxil olur və otuz il ərzində mövcudluğunu qorumuş çarlıq yaradırlar

    Tam oxu »
  • QOTUR

    Tatar dilində qorçanqı (чесотка) və qotur sözləri eyni mənada işlədilir. Bizim bəzi dialektlərdə qojunmaq sözü var və bərk qaşınmağa deyirlər

    Tam oxu »
  • QOV1

    Qov ilanın bədənindən ayrılmış qabığına deyirlər. Qabıq (dəri) sözü ilə qohumdur. Qova “dəridən qab”, qovak isə “dağarcıq” deməkdir

    Tam oxu »
  • QOVA

    “Quyudan su götürmək üçün dəridən düzəldilmiş qab” demək olub, ilan qabı­ğı­na (чешуя) qov deyirlər. Mənası “dəri, qabıq” deməkdir

    Tam oxu »
  • QOVLAMAQ

    Sözün əsli səpələ qəlibi üzrə qovala kimi olub, sonra a səsi tələffüz zamanı ixtisara düşüb. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • QOVUD

    Qovrulmuş və kirkirədə (əl dəyirmanında) çəkilmiş buğdaya şəkər, yağ və s. qatmaqla hazırlanan yemək növüdür

    Tam oxu »
  • QOVUQ

    “Kisə”, “qab” anlamını əks etdirir. Heyvan doğanda onun ilk südünü (ağuz) qo­vuq (kisə) içinə, yəni ətənəyə doldurub qorda pendirə oxşar yemək hazır­l

    Tam oxu »
  • QOVUN

    “Yemiş” mənasını verən bu sözün əsli qoğun (qoxun) kimi olub, “qoxlayan (ətirli)” deməkdir (müq. et: şamama sözü də “ətirli” deməkdir)

    Tam oxu »
  • QOVURMA

    Qovurmaq feili ilə qohumdur, kökü qovdur, “yandırmaq” anlamı ilə bağlıdır (əsli köy kimi olub), -ur təsirli feil düzəldir

    Tam oxu »
  • QOVURMAQ

    Əsli köyürmək (göyürmək) olub, köy “yandırmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • QOVZAMAQ

    Əsli ağzamaq olub. Ağ “yuxarı, yuxarı qalxmaq” mənalarında işlədilib (yüksək, yoxuş sözləri də ağ zəminində yaranıb), təhrif nəticəsində qovzamaq şəkl

    Tam oxu »
  • QOYLAQ

    Bu söz indi işlədilmir, “ölü ilə basdırılan əşyalar” deməkdir. Ehtimal ki, qoymaq feili ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • QOYUN1

    Kök gün (isti, yanmaq) kəlməsi ilə bağlıdır. Sər-in qəlibi üzrə qoy-un kəlməsi əmələ gəlib. Qoyunlar rənginə görə qumral, əbrəş, bəröyüm, qara, boz, g

    Tam oxu »