müvafiqlik
müvazilik
OBASTAN VİKİ
Müvazinət-eşitmə üzvü
Müvazinət-eşitmə üzvü — İnsanlar eşitmə sayəsində özlərinin əmək və ictimai fəaliyyətində bir biri ilə əlaqə saxlayır, başqalarının təcrübəsini şifahi nitq vasitəsilə öyrənirlər. Onlar daim müxtəlif səslər aləmində yaşayırlar. İnsanın eşitmə analizatoru saniyədə 16-20 min dəfəyədək dəyişən, yəni 16-20 min hersə bərabər səs dalğalarını ayırd etmək qabiliyyətinə malikdir. 20 min hersdən yuxarı səs dalğaları ultrasəs sahəsinə 16 hersdən aşağı səs dalğaları isə infrasəs dalğaları sahəsinə aiddir. 1000-3000 hers hədlərində insan qulağı maksimal həssalığa malikdir. Eşitmə analizatoru aşağıdakı üç hissədən təşkil olunmuşdur: daxili qulağın reseptor sahəsi, eşitmə siniri və beyin qabığının eşitmə nahiyəsi. Daxili qulaqda eşitmə reseptorları ilə yanaşı, müvazinət hissiyatının reseptorları ilə yanaşı, müvazinət hissiyatının reseptorları da yerləşmişdir. Xarici qulaq-qulaq seyvanından və xarici qulaq keçəcəyindən ibarətdir. Xarici qulaqla orta qulaq arasında təbil pərdəsi yerləşmişdir. Orta qulaq kiçik kamera şəklindədir.
Müvazinət orqanı
Vestibulyar aparat (lat. vestibulum) — insanlarda və heyvanlarda başın və bədənin vəziyyətinin dəyişməsinə əsasən müvazinəti bərpa edən orqan, daxili qulağın labirintində yerləşir. Daxili qulağın labirintində ilbizdən başqa iki balaca torbacıq- girdə və oval torbacıq, habelə bir-birinə perpendikulyar müstəvidə yerləşmiş üç yarımdairəvi kanal vardır. Torbacıqlar yarımdairəvi kanallar ilə birlikdə müvazinət üzvü olan vestibulyar aparatı əmələ gətirir. Bu aparatın torbacıqları divarında çoxlu miqdarda reseptor hüceyrələr yerləşir ki, bunların da hər birinin ucunda həssas tükcük olur. Həmçinin, burada çox xırda əhəngli törəmələr (otolitlər) də vardır.Bədənimiz adi vəziyyətdə olduqda həmin xırda əhəngli törəmələr təzyiq edərək altdakı hüceyrələrin tükcüklərini qıcıqlandırır. Lakin bədənimizin vəziyyəti dəyişdikdə başqa hüceyrələr qıcıqlanmağa başlayır və bunlardan gələn oyanma beyin yarımkürələri qabığının müvafiq nahiyyələrinə ötürülür. Yarımdairəvi kanalların enli ağzında yerləşən həssas hüceyrələrin reseptorları həmin kanalların içərisindəki mayenin təzyiqindən qıcıqlanır. Yarımdairəvi kanallar bir-birinə perpendikulyar yerləşdiyindən bədənimizin vəziyyəti dəyişdikdə həmin kanallardakı maye bu və ya digər reseptorları qıcıqlandırır. Müvafiq hüceyrələrdə əmələ gələn oyanma bədənimizin qeyri-adi vəziyyət alması haqqında xəbərləri beyinin müvafiq nahiyyəsinə aparır.
Qeyri-müvazinət makroiqtisadiyyatı
Qeyri-müvazinət makroiqtisadiyyatı — iqtisadiyyatda qeyri-tarazlığın roluna diqqət yetirən bir araşdırma ənənəsidir. Bu yanaşma eyni zamanda Nevalras nəzəriyyəsi, dəyər əsaslı müvazinət nəzəriyyəsi, bazar olmayan klirinq yanaşması və bazar nəzəriyyəsi kimi də tanınır. Bu sahədə erkən işlər Don Patinkin, Robert Klauer və Aksel Leyonhfvud tərəfindən həyata keçirilmişdir. Onların işləri 1970-ci illərdə təsirli olan ümumi tarazlıq modelləri şəklində rəsmiləşdirildi. 1970-ci illərin sonlarında Amerikalı iqtisadçılar bu modellərdən böyük ölçüdə imtina etdilər, lakin Fransız iqtisadçılar ənənələrə davam etdilər və sabit qiymət modelləri hazırladılar. Neoklasik sintezdə tarazlıq modelləri qayda idi. Bu modellərdə sərt əmək haqqı işsizliyi tarazlıqda modelləşdirdi. Bu modellərə Don Patinkin və daha sonra müvazinət nəzəriyyəçiləri tərəfindən etiraz edildi. Patinkin işsizliyin tarazlığın nəticəsi olduğunu müdafiə etdi . Patinkin, Robert Klauer və Aksel Leyonhfvud qeyri-bərabərlik roluna diqqət yetirdilər .
Ümumi müvazinət
Ümumi müvazinət (ing. general equilibrium) iqtisadi nəzəriyyədə — bir-birinə bağlı bir neçə bazarda tələb, tələb və qiymətlərin davranışını təsvir edir. Dar mənada ümumi tarazlıq müəyyən bir iqtisadiyyatda bütün bazarların eyni vaxtda tarazlıq vəziyyətinə aiddir. Beləliklə, ümumi tarazlıq nəzəriyyəsi bazarların bir-birindən təcrid olunmuş hesab edildiyi qismən tarazlıq nəzəriyyəsi ilə ziddiyyət təşkil edir. Ümumi tarazlıq nəzəriyyəsi iki əsas məsələni həll edir. Birincisi, tarazlıq qiymət modelindən istifadə edərək iqtisadiyyatı öyrənir. İkincisi, dar mənada ümumi tarazlığın qurulduğu şərtləri müəyyənləşdirir. Nəzəriyyə XIX əsrin 70-ci illərində yaranıb, onun təməl daşlarından biri Fransız iqtisadçısı Leon Valrasın "Saf siyasi iqtisadiyyatın elementləri" əsəri idi. Müasir ümumi tarazlıq konsepsiyası 1950-ci illərdə Kennet Errou, Jerar Debre və Lionel Makenizin əsərləri əsasında hazırlanmışdır. Dəyər nəzəriyyəsində (1959) Debreu, Nikolas Bourbaki üslubunda aksiomatik ümumi tarazlıq modelini təqdim etdi.
İqtisadi müvazinət
artıqlığında İqtisadi müvazinət (ing. economic equilibrium) — istehsal olunan məhsulların satıldığı və mövcud əmək ehtiyatlarından və istehsal güclərindən tam istifadə edildiyi və pozulmuş nisbətlərin sürətlə bərpa edildiyi şərtlərdə tələbin ödənildiyi iqtisadiyyatın vəziyyəti. İqtisadiyyatda iqtisadi müvazinət iqtisadi qüvvələrin tarazlaşdırıldığı və xarici təsirlər olmadığı təqdirdə iqtisadi dəyişənlərin (balanslı) dəyərlərinin dəyişməyəcəyi bir vəziyyəti xarakterizə edir. K.R. Makkonnell və S.L.Brüya əsasən, müvazinət qiyməti, tələb miqdarı ilə təklifin bərabər olduğu rəqabətli bir bazarda bir qiymətdir, yəni məhsul və xidmət qıtlığı və ya artıqlığının olmadığı bir qiymətdir, bu da bazarda yuxarı və ya aşağı meyllərin olmadığını göstərir. Bazar müvazinəti (ing. market equilibrium) — məhsula olan tələbin təklifinə bərabər olduğu bazarda olan vəziyyətdir. Belə vəziyyətdə məhsulun həcmi və qiymətinə müvazinət deyilir və ya bazarların klirinq vəziyyətinə uyğun gəlir. Tələb və təklifdə dəyişiklik olmadığı təqdirdə bu qiymət sabit qalmağa meyllidir. Bazar müvazinəti qiyməti və müvazinət həcmi ilə xarakterizə olunur. Çox sayda alıcı və satıcıya sahib olan rəqabətli bir bazarda, məhsulun artığı və ya çatışmazlığı meydana gəldiyi qiymətlər xaricində müvazinət qiymətini təyin etmək üçün sayım metodundan istifadə edirik.

Digər lüğətlərdə