is. kim. manganèse m ; ~ xloru chlorure m manganeux ; ~ sulfiti sulfate m manganeux ; ~ turşusu acide m permanganique ; ~ filizi minerai m de manganèse
Manqan
Manqan (Mn) – D.İ. Mendeleyevin kimyəvi elementlərin dövri cədvəlində 25-ci element.
Batareyalarda depolarizator olaraq və şüşə üzərində dəmir çirkliliyi səbəbiylə yaranan yaşıl rəngi yox etmək üçün istifadə edilir. Ametist daşının rəngini verən də maqneziumdur. Polad və batareya istehsalında, dəmiryolu xəttlərinin və kassaların istehsalında, həmçinin keramika sənayesində istifadə edilir. Güclü bir oksidləşdirici olan permanqanat (MnO4), əczaçılıq işlərində kəmiyyət təhlillərdə istifadə edilir. Canlılar üçün əhəmiyyətli bir əsər element olan manqan, xüsusilə heyvanlarda B1 vitamini istifadəsində rol oynayır.
Bitkilərdə manqanın miqdarı 0,001-0,01% (kütlə ilə) olur. Manqanın xeyli hissəsini bəzi pas göbələkləri, su qozu, su gülü, Leptothrix, Crenothrix növündə bakteriyalar və bəzi diatoma yosunları (Cocconies) özlərinə toplayır. Manqan bəzi fermentləri aktivləşdirir, fotosintezdə və C, B, E vitaminlərinin sintezində iştirak edir, şəkərlərin miqdarının artmasına və onların yarpaqlardan axmasına kömək edir, bitkilərin böyüməsini və toxumaların yetişməsini sürətləndirir. Amma, manqan qeyri-bərabər paylanır, məsələn, üzümün gövdələrinin 100q quru maddəsində o, 191 mq-a yaxın, köklərdə 130mq, giləmeyvələrdə 70mq-a yaxın olur.
Manqan (III) oksid
Manqan (III) oksid — suda həll olmayan qeyri üzvi birləşmədir.
== Fiziki xassələri ==
Manqan (III) oksidi bir neçə modifikasiyada qəhvəyi-qara kristallar əmələ gətirir:
α-Mn2O3, rombik sinqoniya, kurnakit mineralı
β-Mn2O3, kuboid sinqoniya, mineral biksbiit
γ-Mn2O3, tetragonal sinongiya
== Alınması ==
Təbiətdə braunit, kurnakit və biksbiit mineralı kimi mövcuddur.
Manqan (III) oksidini oksidləşdirici-reduksiyaedici reaksiya zamanı almaq olar:
2 MnO 2 + Zn → Mn 2O3 + ZnO
Manqan(II) oksidin oksidləşməsi zamanı alınır:
4 MnO + O2 → 2 Mn2O3
Manqan(IV) oksidin reduksiyaedici reaksiyası zamanı alınır:
2 MnO2 + H2 → Mn2O3 + H2O
== Kimyəvi xassələri ==
Manqan (III) oksidi qızdırıldıqda parçalanır:
6
M
n
2
O
3
→
950
−
1100
o
C
4
M
n
3
O
4
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {6Mn_{2}O_{3}\ {\xrightarrow {950-1100^{o}C}}\ 4Mn_{3}O_{4}+O_{2}}}}
6
M
n
2
O
3
→
300
−
600
o
C
,
v
a
c
u
u
m
4
M
n
3
O
4
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {6Mn_{2}O_{3}\ {\xrightarrow {300-600^{o}C,vacuum}}\ 4Mn_{3}O_{4}+O_{2}}}}
Hidrogenlə reduksiya edilir:
M
n
2
O
3
+
H
2
→
300
o
C
2
M
n
O
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {Mn_{2}O_{3}+H_{2}\ {\xrightarrow {300^{o}C}}\ 2MnO+H_{2}O}}}
M
n
2
O
3
+
2
A
l
I
3
→
2
M
n
I
2
+
A
l
2
O
3
+
I
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {Mn_{2}O_{3}+2AlI_{3}\ {\xrightarrow {}}\ 2MnI_{2}+Al_{2}O_{3}+I_{2}\uparrow }}}
ub>O
Turşularla reaksiya zamanı həm oksidləşdirici həm də reduksiyaedici xasissə göstərir:
2Mn2O3 + 8HNO3 → 4Mn(NO3)2 + O2 + 4H2O
2M2О3 + H2SO4 → MnSO4 + MnO2↓+ 2H2O
Metal oksidləri ilə əridildikdə, manqanit duzları əmələ gətirir:
Mn2O3 + ZnO → Zn[Mn2O4]
Mn2O3 + La2O3 → 2 La[MnO3]
Konsentrləşdirilmiş xlor turşusu ilə oksidləşdirici xüsusiyyətlərini göstərir:
Mn2O3+ 6HCl → 2MnCl2 + Cl2↑ + 3H2O
== Mənbə ==
Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр. — М.-Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
Неорганическая химия / под ред. Ю.Д. Третьякова. — М.: Академия, 2007.
Co Manqanyello
Co Manqanyello (ing. Joe Manganiello; 28 dekabr 1976) — ABŞ aktyor, rejissor və prodüser. O, erməni, italyan, alman və xorvat əsillidir.
Manqanit
Manqanit — mineral, y - MnOOH.
== Haqqında ==
Manqanit - qatışıqları SiO2, Fe2O3 və b. Monoklinik. Habitus prizmatik. İkiləşməsi {011} və {100} üzrə. Ayrılması {010} üzrə mükəmməl, {110} və {001} üzrə qeyri-mükəmməl. Aqreqatı: incəkristallik, oolitli, sızma, dənəvər, druzlar. Rəngi tünd-boz, qara. Cizgisi qırmızımtıl-qəhvəyi, qara. Parıltısı yarımmetallik. Sərtliyi 4.