perm

Perm — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər Perm diyarına daxildir == Tarixi == Hazırda Perm (əski Bürüxan) Kama çayı üzərində iri sənaye şəhəridir. Kama çayına tatarlar "Ak İdil" deyirdilər. Rus salnamələrində Kama adına 1220-ci ildə rast gəlinir. Ruslar Kamaya (bu çay Volqanın əsas qoludur) yiyələnməkdə çətinlik çəkirdi. Noqaylar, kalmıklar, başqırdlar rusların aramsız hücumlarına mətanətlə sinə gərirdilər. Lakin ruslar irəlilədikcə hərb qalaları tikir və bu hərbi məskənlər "ostorojki",eləcə də "qorodki" (bu qədim rus sözləri "hasarlanmış, yonulmuş tirlərdən çəkilmiş qala" mənasını ifadə edirdi) adlanırdı və rusların dayaq məntəqələrinə çevrilirdi. Tatarların ulu əcdadları hələ qədimdən Bürüxan, indiki Perm vilayətinin sakinləri olmuşlar. Bəzi mülahizələrə görə Bürüxan şəhərinin adı bürü~börü "qurd"+xan=Bürüxan şəxs adından yaranmışdır. O da qeyd olunmalıdır ki, Bürüxan Sibir xalqlarında həm də "tapınma büt, sənəm, ilahi, pir" adıdır. Bu heykəllər müqəddəs ruhların obrazları idi.

Osa — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər.

Perm diyarı (rus. Пермский край) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. == Coğrafiya == Diyarın ərazisi 160.6 min kvadrat kilometrdir . == Əhali == Rusiya Statistika Komitəsinin hesablamalarına əsasən 2018-ci il üçün diyarın əhalisinin sayı 2 623 122 nəfər təşkil edib.

Perm başqırdları (başq. Пермь башҡорттары)— Perm diyarının ərazisində yaşayan başqırdların etnik qrupu. Onlar bölgənin yerli xalqlarından biridir. Bu etnik qrup nümayəndələrinin dili Başqırd dilinin şimal-qərb dialektinə aiddir. == Tarixi == Antropologiyanın mövcud məlumatlarına görə, Samoed qəbilələri Başqırdların fiziki tipinin formalaşmasında böyük rol oynamışdır. Tulva çayının toponimiyası Başqırdıstanın şimal-qərbi ilə paraleldir. Burada yerləşən Xarin tayfaları Samoed substratını təhdid etdikdən sonra Kuşnarenkov və Çili tərəfindən möhkəmləndirildi. Bu proses bölgənin hidronimlərindəki izlənilə bilər. Məsələn Samoyed sözü "bu" ("su") və Bui çayı adı, habelə hidronimlər XVIII-XIX əsrin sənədlərində saxlanılır. Bəzi alimlərin fikrincə, türk tayfaları bu bölgələrə 9-cu əsrin əvvəllərində daxil olmamışdır.

Perm dövrü – paleozoy erasının 55 milyon il davam etmiş sonuncu geoloji dövrü. Bu dövrdə vulkanik fəaliyyətlə müşayiət olunan güclü dağəmələgəlmə prosesləri baş vermişdir. Bilavasitə hersin tsiklinə aid olan bu proseslər nəticəsində Ural dağları tam formalaşmış, Mərkəzi Asiyanın möhtəşəm dağ silsilələri, Şimali Amerikanın Appalaç strukturları əmələ gəlmişdir. Bu dövr üçün dəniz, laqun və kontinental rejimli böyük epikontinental hövzələrin geniş yayılması səciyyəvidir. Perm dövrü isti və quru iqlim şəraitində geniş laqunlarda qalın evaporit çöküntüləri (dolomit, anhidrit və gipslər, daş və kalium duzları) toplanmışdır. Rütubətli isti iqlimin üstünlük təşkil etdiyi rayonlarda iri kömür yataqlarının (Peçora hövzəsi, Kuzbas, Çin və b.) əmələgəlməsi üçün ilkin material olan məhv olmuş bitki qalıqların toplanırdı. Cənub yarımkürəsində kontinental rejim üstünlük təşkil edirdi. Burada mövcud olan Qondvana qitəsində dəfələrlə dağ buzlaşması (Cənubi Amerika, Avstraliya) baş vermişdi. Perm dövrü dəniz hövzələrində seratit xətli aimonoideyalar (seratitlər, bəzi aqoniatitlər) meydana gəlmiş, quruda anapsid və sinapsid sürünənlər və pulcuqlu kərtənkələlər, bitkilərdən-qatırquyruqukimilər və çılpaqtoxumlulardan bennettitlər inkişaf etmişdir. Perm dövrü foraminiferlərin (fuzulinidlər), mərcanların (tabuatoidealar və dördşüalılar), buğumayaqlıların (trilobitlər və evripteroidealar), başıayaqlı moluskaların (qoniatitlər), hiolitlərin, qıfıllı braxiopodların (ortidlər, strofomenidlər və produktidlər), mamırabənzərlərin (sistoporidlər, rabdomezonidlər, kriptosomidlər), balıqlardan akantodların, qədim şüaüzgəclilər və fırçaüzkəclilərin, ikicür tənəffüslülərin, bitkilərdən – qıjıların və b.

Amkar Perm FK — Rusiyanın Perm şəhərində yaradılmış peşəkar rus futbol klubu. 1994-cü ildə qurulmuş və maliyyə problemləri səbəbiylə 2018-ci ildə dağılmışdır. Rusiya Premyer Liqasında 2004-cü ildən 2018-ci ilə qədər oynanmışdır. 2007/08 mövsümünün Rusiya kubokunun finalçısı. "Amkar"ın stadionu "Star" stadionudur. == Tarixi == === 1994–1999. Üçüncü Liqa və İkinci Divizion === Amkar futbol klubu, Permian ASC Mineral Gübrələr adı altında olaraq yaradıldı. Yaranma tarixi rəsmi olaraq 8 may 1993-cü ildir. "Amkar" adı ammonyak və karbamid sözlərinin bir hissəsindən ibarətdir — bu iki maddə müəssisənin əsas məhsulu idi. Klub klubun qırmızı-qara rəngli formaları Milanın ticarət tərəfdaşlarına verməyə borcludur və kömək istəyi ilə eyni adlı klubun formasını təqdim etdi.

Qədim perm yazısı (abur, anbur, perm / zıryan əlifbası) — XIV—XVII əsrlərdə Rusiyanın Avropa hissəsinin şimal-şərqində komi-zıryanlar, komi-permyaklar, ruslar və digər xalqlar tərəfindən istifadə edilən əlifba. Komilərin maarifçisi və ruhanisi Stefan Permski tərəfindən kiril, yunanPerm əlifbaları sı əsasında 1372-ci ildə Vıçeqda çayının qolu olan Vım şayı ərzisində yaradılıb. Əlifba lik iki hərfin (an və bur) adı ilə anbur əlifbası adlanıb. Qədim rus dilinin yazısı kimi istifadə edilib. XVII əsrdə kiril əlifbası tərəfindən sıxışdırılıb.

Perm Dövlət Universiteti qətliamı – 20 sentyabr 2021-ci ildə Rusiyanın Perm şəhərində yerləşən Perm Dövlət Universitetində baş verən silahlı hücum. Hadisə nəticəsində azı 6 nəfər ölmüş və 28 nəfər yaralanmışdır. Silahlı hücumun təşkilatçısı universitetin hüquq fakültəsinin tələbəsi 18 yaşlı Timur Bekmansurov olub. O, universitet korpusuna yaxınlaşaraq atəş açmağa başlayıb. Tələbələrin və müəllimlərin bir qismi universitetdə özünü qorumağa çalışıb, bir qismi isə özlərini pəncərədən atıb. İnsidentdən sonra qatil özünü öldürüb.

Acacia permixta (lat. Acacia permixta) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü. == Arealı == Afrika (Zimbabve və Zambiya) üçün endemik növdür.

Kalium permanqanat (lat. Kalii permanganas - kalium permanganat, manqan turşusunun kalium duzu. Kimyəvi formulası — KMnO 4 {\displaystyle {\ce {KMnO4}}} .Tünd bənövşəyi, demək olar ki, qara kristallardır,suda həll edildikdə, fuşya rənginin parlaq rəngli bir həllini meydana gətirir. == Fiziki xassələri == Görünüş: parlaq metal görünüşlü tünd bənövşəyi kristallar. Odadavamlı indeks 1.59 (20 °C-də) təşkil edir. Suda (cədvələ bax), maye ammiak, aseton (2: 100), metanol, piridində həll olunur. === Termodinamik xüsusiyyətləri === == Kimyəvi xassələri == Güclü oksidləşdirici maddədir.Məhlulun pH səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif dərəcədə oksidləşməyə malik olan manqan birləşmələrinə qədər azalaraq müxtəlif maddələri oksidləşdirir. Bir turşu mühitdə - manqan (II) birləşmələrinə,neytralda - manqan (IV)birləşmələrinə, güclü qələvidə - manqan (VI) birləşmələri ilə reaksiyaya girir. Reaksiya nümunələri aşağıda verilmişdir (kalium sulfit ilə qarşılıqlı təsir nümunəsində): turşulu mühitdə: 2 KMnO 4 + 5 K 2 SO 3 + 3 H 2 SO 4 ⟶ 6 K 2 SO 4 + 2 MnSO 4 + 3 H 2 O {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + 5K2SO3 + 3H2SO4 -> 6K2SO4 + 2MnSO4 + 3H2O}}} ; neytral mühitdə: 2 KMnO 4 + 3 K 2 SO 3 + H 2 O ⟶ 3 K 2 SO 4 + 2 MnO 2 + 2 KOH {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + 3K2SO3 + H2O -> 3K2SO4 + 2MnO2 + 2KOH}}} ; qələvi mühitdə: 2 KMnO 4 + K 2 SO 3 + 2 KOH ⟶ K 2 SO 4 + 2 K 2 MnO 4 + H 2 O {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + K2SO3 + 2KOH -> K2SO4 + 2K2MnO4 + H2O}}} . Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, son reaksiya (qələvi mühitdə) göstərilən sxemə əsasən yalnız azaldıcı maddənin olmaması və yüksək qələvi konsentrasiyası ilə baş verir,kalium permanganatının hidrolizində gecikməni təmin edir.

Kalium permanqanat (lat. Kalii permanganas - kalium permanganat, manqan turşusunun kalium duzu. Kimyəvi formulası — KMnO 4 {\displaystyle {\ce {KMnO4}}} .Tünd bənövşəyi, demək olar ki, qara kristallardır,suda həll edildikdə, fuşya rənginin parlaq rəngli bir həllini meydana gətirir. == Fiziki xassələri == Görünüş: parlaq metal görünüşlü tünd bənövşəyi kristallar. Odadavamlı indeks 1.59 (20 °C-də) təşkil edir. Suda (cədvələ bax), maye ammiak, aseton (2: 100), metanol, piridində həll olunur. === Termodinamik xüsusiyyətləri === == Kimyəvi xassələri == Güclü oksidləşdirici maddədir.Məhlulun pH səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif dərəcədə oksidləşməyə malik olan manqan birləşmələrinə qədər azalaraq müxtəlif maddələri oksidləşdirir. Bir turşu mühitdə - manqan (II) birləşmələrinə,neytralda - manqan (IV)birləşmələrinə, güclü qələvidə - manqan (VI) birləşmələri ilə reaksiyaya girir. Reaksiya nümunələri aşağıda verilmişdir (kalium sulfit ilə qarşılıqlı təsir nümunəsində): turşulu mühitdə: 2 KMnO 4 + 5 K 2 SO 3 + 3 H 2 SO 4 ⟶ 6 K 2 SO 4 + 2 MnSO 4 + 3 H 2 O {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + 5K2SO3 + 3H2SO4 -> 6K2SO4 + 2MnSO4 + 3H2O}}} ; neytral mühitdə: 2 KMnO 4 + 3 K 2 SO 3 + H 2 O ⟶ 3 K 2 SO 4 + 2 MnO 2 + 2 KOH {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + 3K2SO3 + H2O -> 3K2SO4 + 2MnO2 + 2KOH}}} ; qələvi mühitdə: 2 KMnO 4 + K 2 SO 3 + 2 KOH ⟶ K 2 SO 4 + 2 K 2 MnO 4 + H 2 O {\displaystyle {\ce {2KMnO4 + K2SO3 + 2KOH -> K2SO4 + 2K2MnO4 + H2O}}} . Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, son reaksiya (qələvi mühitdə) göstərilən sxemə əsasən yalnız azaldıcı maddənin olmaması və yüksək qələvi konsentrasiyası ilə baş verir,kalium permanganatının hidrolizində gecikməni təmin edir.

Komi-permyak dili - komi-permyakların dili, komi dilinin üç əsas şivələrindən biri, öz ədəbiyyatı vardır. == Həmçinin bax == Kiril qrafikalı əlifbalı dillər siyahısı == Mənbə == Статья из кн. Языки мира. Уральские языки. — М., 1993 Ӧньӧ Лав.

Komi-permyaklar — komilərin subetnik qrupu, mütləq əksəriyyəti Rusiyada yaşayırlar. Komi dilinin dialekti olan Komi-permyak diliində danışırlar.

Hind xəşənbülü (lat. Melilotus indicus) — paxlakimilər fəsiləsinin xəşənbül cinsinə aid bitki növü. Karl Linney tərəfindən 1753-cü ildə nəşr olunmuş Species plantarum əsərində təsnif olunmuşdur. Daha sonra isə 1785-ci ildə Xəşənbül cinsinə aid edilmişdir. == Sinonim == Melilotus bonplandii Ten. Melilotus indica (L.) All. [Spelling variant] Melilotus indicus subsp. permixtus (Jord.) Rouy Melilotus melilotus-indica Asch. & Graebn. [Spelling variant] Melilotus melilotus-indicus Asch.

Hind xəşənbülü (lat. Melilotus indicus) — paxlakimilər fəsiləsinin xəşənbül cinsinə aid bitki növü. Karl Linney tərəfindən 1753-cü ildə nəşr olunmuş Species plantarum əsərində təsnif olunmuşdur. Daha sonra isə 1785-ci ildə Xəşənbül cinsinə aid edilmişdir. == Sinonim == Melilotus bonplandii Ten. Melilotus indica (L.) All. [Spelling variant] Melilotus indicus subsp. permixtus (Jord.) Rouy Melilotus melilotus-indica Asch. & Graebn. [Spelling variant] Melilotus melilotus-indicus Asch.

Permanent inqilab — periferik və zəif inkişaf etmiş ölkələrdə inqilabi proseslərin inkişafı haqqında nəzəriyyə. Nəzəriyyə əvvəlcə Lev Trotski tərəfindən "Permanent inqilab" əsərində, habelə Ernest Mandel və digər marksist nəzəriyyəçilər (Maykl Levi, Cozef Hansen, Livio Maitan kimi trotskist müəlliflər) tərəfindən təklif edilmiş və daha da inkişaf etdirilmişdir. == Ədəbiyyat == Л. Троцкий. Перманентная революция. Сборник. — М.: «Аст», 2005. Л. Троцкий. История русской революции: В 2 т. — М.: «Терра», «Республика», 1997. Перманентная революция от Маркса до Маркузе = Permanente Revolution von Marx bis Marcuse : сб.

Permdə Boeing 737 qəzası — 14 sentyabr 2008-ci ildə Moskva-Perm reysi ilə uçan "Boeing 737"-nin qəzası. == Hadisə == 14 sentyabr 2008-ci ildə Moskva-Perm reysi ilə uçan “Boeing”in qəzaya uğraması nəticəsində 182 sərnişin və 6 ekipaj üzvü həlak olub. == Həlak olanların siyahısı == Həlak olanlar arasında Azərbaycan vətəndaşı İfrahim Naxumov, onun xanımı və 2 azyaşlı uşağı da olub.

Permutasiya — təkrarsız yerdəyişmələr. Tutaq ki, elementlərin sayı m olan M = a 1 , a 2 , . . , a m {\displaystyle M={a_{1},a_{2},..,a_{m}}} çoxluğu verilmişdir. Onun elementlərindən uzunluğu m-ə bərabər olan təkrarsız yerləşdirmələr düzəldək. Deməli, belə yerləşdirmədə M çoxluğunun hər bir elementi bir dəfə iştirak edir. Məsən, m=4 olarsa, belə yerləşdirmələr a 1 a 2 a 3 a 4 , a 1 a 2 a 4 a 3 , a 1 a 4 a 2 a 3 a 4 a 1 a 2 a 3 {\displaystyle {a_{1}}{a_{2}}{a_{3}}{a_{4}},{a_{1}}{a_{2}}{a_{4}}{a_{3}},{a_{1}}{a_{4}}{a_{2}}{a_{3}}{a_{4}}{a_{1}}{a_{2}}{a_{3}}} a 2 a 1 a 3 a 4 , a 2 a 1 a 4 a 3 , a 2 a 4 a 1 a 3 , a 4 a 2 a 1 a 3 {\displaystyle {a_{2}}{a_{1}}{a_{3}}{a_{4}},{a_{2}}{a_{1}}{a_{4}}{a_{3}},{a_{2}}{a_{4}}{a_{1}}{a_{3}},{a_{4}}{a_{2}}{a_{1}}{a_{3}}} ... bu qaydada yerləşdirməyi davam etsək onların sayı 4 ! = 24 {\displaystyle 4!=24} olar == Tərif == m elementdən uzunluğu m-ə bərabər olan təkrarsız yerləşdirmələr yerdəyişmə adlanır. Tərifə görə belə yerdəyişmələrin sayı A m m {\displaystyle {A_{m}^{m}}} olar.

Alqoritmin işləmə prinsipi çox sadədir. Alqoritm müəyyən ədədlər massivinin Permutasiyalarını növbə ilə yoxlayır və sıralanmış vəziyyətin tapılması halında öz işini sona çatdırır. Alqoritmi sadə olaraq aşağıdakı formada yazmaq olar: Massiv sıralı olana qədər, Permutasiyasın al. == Nümunə == nizamlamaq istədiyimiz massiv aşağıdakı kimi olsun. 1285 Burda massivin permutasiyaları alınaraq, massiv sıralanana qədər davam etdirilir. Bu əməliyyatların sayı n! ilə hesablandığından burda sıralanmanın ən pis ehtimalı 4! = 24-dür. 2 6 8 1 2 8 6 1 2 6 8 1 8 6 2 1 2 6 8 1 2 6 1 8 2 1 6 8 1 2 6 8 Yuxarıdakı permutasiyalardan sonuncusu sıralanmış vəziyyətdədir və alqoritm bu vəziyyətə çatdıqda sonlanır.

Alqoritmin işləmə prinsipi çox sadədir. Alqoritm müəyyən ədədlər massivinin Permutasiyalarını növbə ilə yoxlayır və sıralanmış vəziyyətin tapılması halında öz işini sona çatdırır. Alqoritmi sadə olaraq aşağıdakı formada yazmaq olar: Massiv sıralı olana qədər, Permutasiyasın al. == Nümunə == nizamlamaq istədiyimiz massiv aşağıdakı kimi olsun. 1285 Burda massivin permutasiyaları alınaraq, massiv sıralanana qədər davam etdirilir. Bu əməliyyatların sayı n! ilə hesablandığından burda sıralanmanın ən pis ehtimalı 4! = 24-dür. 2 6 8 1 2 8 6 1 2 6 8 1 8 6 2 1 2 6 8 1 2 6 1 8 2 1 6 8 1 2 6 8 Yuxarıdakı permutasiyalardan sonuncusu sıralanmış vəziyyətdədir və alqoritm bu vəziyyətə çatdıqda sonlanır.

Acacia permixta (lat. Acacia permixta) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü. == Arealı == Afrika (Zimbabve və Zambiya) üçün endemik növdür.