Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı

Əbdülhəmid bəy Şərif bəy oğlu Qaytabaşı (10 iyul 1884 və ya 8 fevral 1884, Tiflis – 1920, Nargin adası, Abşeron rayonu) — Azərbaycan hərbi xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun general-mayoru.^[1][2]

Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı
Əbdülhəmid bəy Çərif bəy oğlu Qaytabaşı
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	10 iyul 1884(1884-07-10) və ya 8 fevral 1884(1884-02-08)
Doğum yeri	Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	1920
Vəfat yeri	Nargin adası, Abşeron rayonu, Azərbaycan SSR
Vəfat səbəbi	güllə yarası[d]
Hərbi xidmət
Qoşun növü	piyada
Rütbəsi	general-mayor
Döyüşlər	Göyçay döyüşü Kürdəmir döyüşü Bakı döyüşü Əsgəran döyüşü,
Təltifləri

Kökəni[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əbdülhəmid bəy Qaytabaşının ulu babası Əbdülməcid bəy XVIII əsrin sonlarında İstanbuldan Tiflisə köçmüş və Rusiya imperiyası ordusunda xidmət etməyə başlamışdır. Osmanlı ordusunda xidmət edərkən Əbdülməcid bəy alay komandanı idi və bu vəzifədə çalışan şəxsə Haytabaşı deyilirdi. Rus ordusunda xidmətə başladıqdan sonra Haytabaşı rus dilinə tərcüməyə görə Qaytabaşı formasına düşmüşdür.

Əbdülhəmid bəyin atası polkovnik-leytenant Şərif bəy Qaytabaşı, 1835-ci il oktyabr ayının 26-da Tiflis şəhərində anadan olmuşdur. 1890-cı ildə tərtib olunmuş sənədlərdə onun Tiflisdəki Rus ordusunun Mərkəzi Qərərgahının Dəftərxana şöbəsində Şərq dilləri üzrə polkovnik-leytenant rütbəsində tərcüməçi kimi çalışması göstərilmişdir. Bu sənədlərdə həmçinin Şərif bəyin orden və medalarının da siyahısı göstərilmişdir^[3]

Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı 1908-ci ildə Pavlosk Hərbi Məktəbini bitirmişdir.

Əbdülhəmid bəy, Şərif bəyin ikinci həyat yoldaşı Qazax qəzasının Şıxlı kəndindən olan mülkədar Mirzə Əliağaoğlunun qızı Xədicə xanımdan olan VII-ci övladı idi.

Aprel işğalından sonra qısa müddətə də olsa Azərbaycan Sovet Respublikasının Qərərgah Rəisi olmuşdur. Lakin 1920-ci ilin iyununda Gəncə üsyanında əli olmasında ittiham edilərək güllələnmişdir.

Hərbi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya imperiyası dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təhsilini bitirdikdən sonra Şamaxıda yerləşən Yelizavetpol korpusunun 261-ci Piyada alayına leytenant kimi təyinat almışdır. I Dünya Müharibəsi başlanan zaman Qafqaz Korpusunun 52-ci Hərbi birləşməsinin 205-ci Şamaxı piyada alayının komandanı kimi müharibədə iştirak etmişdir. Döyüşlərdə göstərdiyi üstün rəşadətə görə Ştabskapitan Qaytabaşı IV dərəcəli Müqəddəs Vladimir Ordeni ilə təltif edilmişdir.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyəti dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hərbi naziri Səməd bəy Mehmandarovun 1918-ci il 15 noyabr tarixli əmri ilə Ümumi qərargahın tərkibindəki növbətçi general vəzifəsinə təyin edilmişdir. Onun tabeliyindəki bölmələr bunlar idi:

• Müfəttişlər bölməsi,
• Təmir və bərpa bölməsi,
• Ümumi bölmə,
• Qeyri-nizami bölmə
• Nəşriyyat var idi.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər şurasının 1919-cu il 25 iyun tarixli qərarı ilə Qaytabaşı general-mayor rütbəsinə layiq görülmüşdü. 1919-cu il dekabrın 10-da general-mayor Həbib bəy Səlimov Bakı istehkamçılar hissəsinin rəisi təyin edilərkən, Ümumi qərargah rəisi vəzifəsinin müvəqqəti icrası Qaytabaşıya həvalə olunmuşdu. Bu vəzifəni Azərbaycan ordusunun qərargahı yaradılana qədər icra etmişdir. 1920-ci il martın 1-dən fəaliyyətə başlayan Azərbaycan ordusu qərargahında Qaytabaşı növbətçi generalın idarəsinə rəhbərlik edirdi. Hərbi nazirlikdə struktur dəyişikliklərindən sonra ümumi bölmə, təftiş bölməsi, pensiya bölməsi və nəşriyyat işləri bu idarəyə verilmişdi. Aprel işğalından (1920) sonra Qaytabaşı qısa müddət Azərbaycan ordusu qərargahının rəisi vəzifəsini icra etmişdi.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Nəzirli Ş., Cümhuriyyət generalları., B., 1995;
• Süleymanov M., Azərbaycan ordusu (1918–1920), B., 1998.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Böyük Sovet Ensiklopediyası: Гайтабашы,_Абдулгамид_бек^{[ölü keçid]}