Əbu Mənsur Əli ibn Yezid

Əbu Mənsur Əli ibn Yezid – Şirvanşahlar dövlətinin on ikinci hökmdarı, Şirvanşah Yezid ibn Əhmədin oğlu.

Əbu Mənsur Əli ibn Yezid
1034 – 1043
ƏvvəlkiMənuçöhr ibn Yezid
SonrakıQubad ibn Yezid
Şəxsi məlumatlar
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Şamaxı
Atası Yezid ibn Əhməd
Həyat yoldaşı Sitt (Mənuçöhr ibn Yezidin dul arvadı)
Uşağı

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şirvanşah Əbu Mənsur ibn Yezid qardaşı Mənuçöhr ibn Yezidi öldürdükdən sonra, 1034 – cü ildə hakimiyyətə gəlmişdir. O da, öz sələfləri kimi, əl-Baba sahib olmaq üçün bu şəhərin əmiri ilə müharibə aparmışdır. Sonra Şirvanşah vəziri Mənsur ibn Müsəddidi əl- Babda öz canişini təyin edərək onu "hökumət binası"nda yerləşdirdi, özü isə h.426 (1035)-cı ildə paytaxtı Yəzidiyyə qayıtdı. Lakin əmir Əbd ül-Məlik elə həmin il qəflətən əl-Babda Şirvanlılara hücum edərək Mənsur ibn Müsəddidi öldürdü. İçqalanı mühasirəyə aldı və rəis Əli ibn Həsən ibn Ənakın vasitəçiliyi ilə h.426-cı il rəcəb ayının 1-də (12 may, 1035) onun təslim edilməsinə nail oldu. Bundan sonra o, şəhəri və qalanı tutdu, Şirvan qoşunları isə Şirvana qayıtdı. Sonra Əbd ül-Məlik Şirvanşahla sülh sazişi bağladı və h.427-ci ilin səfər ayında (1035-ci ilin dekabrında) onun bacısı, Yəzidin qızı Şəmkuyyə ilə evləndi.[1]

Əl-Babın hərbi rəisləri öz təhlükəsizliyi üçün qorxu keçirməyə başladılar. Buna görə də onlar tabeliyində olanlarla birlikdə Əbd ül-Məlikə hücum edib, onun vəzirini evindəcə öldürdülər. Əbd ül-Məlik ailəsi ilə Şirvana qaçdı. Rəislər onu paytaxta qaytarıb gətirmək üçün Şirvana iki ağsaqqal göndərdilər. Lakin Şirvanşah elçiləri həbs etdi, onları qandallayıb qalalardan birinə saldı. Bundan sonra o, əmirə əl-Babda öz hakimiyyətini bərpa etməkdə kömək göstərdi.[2] Əmir Əbd ül-Məlik doqquzillik hakimiyyətdən sonra h.434-cü il rəcəb ayının 25-də, cümə axşamı (10 mart 1034-cü il) öldü. Əbu Mənsur Şirvanda on il – h.435 (1043)-ci ildə ölənə qədər hakimiyyət sürdü.[3]

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sikkəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şirvanşah Əbu Mənsur ibn Yeziddən Şamaxı rayonunun Çuxuryurd həndəvərində tapılmış alçaq əyarlı gümüş sikkə qalmışdır. Sikkənin üzərində aşağıdakılar təsvir olunmuşdur: 1 – səthində bir neçə kiçicik dairələr, sağ tərəfdən oxunmayan söz var, sol tərəfi budanmışdır. Çevrə boyu budanmiş yazı nəzərə çarpır II (Məhəm)məd rəsulullah, (əl)-Məlik əl-adil..əd-dövlə Əbu (Mənsur Əli ibn Yəzid) (Şir)vanşah, müvali əmir (əl Möminin); çevrə boyu hər şey budanmışdır.[4]

SƏLƏF
Mənuçöhr ibn Yezid 		Əbu Mənsur Əli ibn Yezid
Kəsranilər 		XƏLƏF
Qubad ibn Yezid

Döyüş və hakimiyyət mübarizəsi xronologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tarix Müharibə Müttəfiqlər Qarşı tərəf Yer Vəzifəsi Nəticə
1034-cü il Mənuçöhr ibn Yəzidin qətli Sitt bint Fəzl Mənuçöhr ibn Yəzid Yezidiyyə şahzadə qələbə, hakimiyyətin ələ keçirilməsi
1034-cü il Əmir ilə müharibə Mənsur ibn Müsəddid Dərbənd əmirliyi Dərbənd Şirvanşah qələbə
1035-ci il Dərbəndin itirilməsi Mənsur ibn Müsəddid Dərbənd əmirliyi Dərbənd Şirvanşah məğlubiyyət, sülh
1035-ci il Əbd ül-Məlikin hakimiyyətə gətirilməsi Əbd ül-Məlik Dərbənd əmirliyi Dərbənd Şirvanşah qələbə

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ S. Aşurbəyli – Çirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007
  2. ↑ M и н o p c к и й, s.55-56, 71-72, ərəb mətni, §16, s.12, §39, s.23-24
  3. ↑ M и н o p c к и й, s.55-56, 72, ərəb mətni, §16, s.12, §39, s.23-24
  4. ↑ Пaxoмoв. Moнeтныe клaды, вып.IX, c.63, N52109
П: "Şirvanşahlar dövləti" portalı

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]