2024 UEFA Avropa Çempionatı və ya qısaca UEFA Avro 2024, (ing.UEFA Euro 2024 və ya UEFA EURO 2024) — futbol üzrə UEFA üzvü assosiasiyaların kişi milli komandaları üçün dörd ildən bir təşkil edilən 17-ci buraxılışı. 14 iyun - 14 iyul tarixlərində Almaniyanın 10 şəhərinin 10 stadionunda baş tutacaq turnirdə 24 milli yığma mübarizə aparır.
Turnir üçüncü dəfədir ki, Almaniya ərazisində, ikinci dəfə isə yenidən birləşdirilmiş Almaniyada keçiriləcək. Bundan əvvəl 1988-ci ildəki turnir Qərbi Almaniyada keçirilmiş, Münhen şəhəri isə bir neçə ölkədə təşkil edilən Avro 2020-nin dörd oyununa ev sahibliyi etmişdir. Leypsiq şəhərinin turnirin keçiriləcəyi şəhərlər arasında olması turnirin ilk dəfə keçmiş Şərqi Almaniyada keçirilməsini təmin edəcək. Bununla da, Avro 2024 birləşmiş Almaniyanın tək ev sahibi ölkə qismində təşkilatçılıq çıxış etdiyi ilk turnir olacaq.[2] Bu turnirdən sonra Avropa Çempionatları həmişəki dördillik rejimə qayıdacaq (bundan əvvəl turnirin 2020-ci ildə keçiriləcək versiyası COVID-19 pandemiyası səbəbilə 2021-ci ilə təxirə salınmışdı). Turnirin qalibi daha sonra 2025 CONMEBOL-UEFA Çempionları Kuboku matçında Kopa Amerika 2024 turnirinin qalibinə qarşı oynayacaq.
8 mart 2017-ci ildə UEFA namizədlik üçün son gün olaraq müəyyən olunan 3 mart 2017-ci il tarixindən əvvəl turnirə ev sahibliyi etmək niyyətinin yalnız iki ölkə – Almaniya və Türkiyə tərəfindən açıqlandığını elan etdi.[4][5]
Ev sahibi 27 sentyabr 2018-ci ildə İsveçrənin Nyon şəhərində seçildi.[6] Almaniya daha əvvəl Avro 2020-ni təkbaşına təşkil etməyi planlaşdırsa da, 2012-ci ilin mayına qədər hər-hansı qəti maraq göstərməmişdir.[7]
Səsvermənin nəticələri
ölkə
Səslər
Almaniya
12
Türkiyə
4
Səs verməyib
1
Ümumi
17
Səsvermə sadə say çoxluğu sistemi ilə keçirilmiş, UEFA İcraiyyə Komitəsi ev sahibini müəyyən etmək üçün gizli səsvermə yolu ilə səs vermişdir. Səslər bərabər olduğu halda, həlledici səsi UEFA prezidenti verəcəkdi.[8] İcraiyyə Komitəsinin 20 üzvündən ikisi səs vermək hüququna malik deyildi, biri iştirak etmədi və cəmi on yeddi səsvermə hüququna malik üzv qaldı.[9]
Almaniya ev sahibi qismində turnirə avtomatik olaraq vəsiqə qazandı. Qalan 23 yer seçmə turnirlə müəyyən ediləcək. 10 təsnifat qrupunun qalibləri və ikinciləri turnirə birbaşa vəsiqə qazanacaq, qalan üç yer isə pley-off mərhələsi ilə müəyyən ediləcək.[10] Pley-off mərhələsindəki yerlər 2022/23 UEFA Millətlər Liqasında ən yaxşı çıxış edən və əsas seçmə turnir vasitəsilə vəsiqə qazanmamış komandalara [11] veriləcək.[12]
2022-ci il oktyabrın 9-da FrankfurtdakıFesthalledə UEFA Avro 2024-ün seçmə mərhələsinin püşkatma mərasimi keçirildi.[13][14] Seçmə mərhələ 2023-cü ilin mart-noyabr aylarında, üç pley-off mərhələsi isə 2024-cü ilin martında keçiriləcək.[15]
20 sentyabr 2022-ci il tarixində XorvatiyanınXvar şəhərində keçirilən UEFA İcraiyyə Komitəsinin iclasında Rusiyanın2022-ci ilin fevralında Ukraynaya hücumu səbəbilə UEFA tərəfindən bütün Rusiya komandalarının UEFA turnirlərindən, Rusiya millisinin isə Avro 2024 turnirinin seçmə mərhələsindən kənarlaşdırılacağı təsdiqləndi.[16] Bu qərarla, Rusiya 2000-ci ildən bəri ilk dəfə Avropa çempionatının final mərhələsində iştirak etməyəcəkdi.
Final turnirinin püşkatma mərasimi 2 dekabr 2023-cü il, Mərkəzi Avropa Vaxtı ilə 18:00-da HamburqdakıElbfilarmoniyada keçiriləcək.[21] Komandalar UEFA Avro 2024-ün seçmə mərhələsinin sıralamasına uyğun olaraq sıralanacaqlar. Ev sahibi Almaniya avtomatik olaraq 1-ci səbətə yerləşdiriləcək və A1 mövqeyinə yerləşdiriləcək. Üç pley-off mərhələsinin qalibi püşkatma zamanı məlum olmayacaq və 2024-cü ilin martında keçirilməsi planlaşdırılan pley-off mərhələsi oyunlarında iştirak edən komandalar püşkatma üçün 4-cü səbətə yerləşdiriləcək.[22]
Səbət 1: Almaniya (Ev sahibi), 1–5-ci sıralarda yerləşən qrup qalibləri
Səbət 2: 6–10-cu sıralarda yerləşən qrup qalibləri, 1-ci sırada yerləşən qrup ikincisi
Səbət 3: 2–7-ci sıralarda yerləşən qrup ikinciləri
Səbət 4: 8–10-cu sıralarda yerləşən qrup ikinciləri, A–C pley-off mərhələsinin qalibləri (püşkatma zamanı məlum olmayacaq)
Turnirin ilkin cədvəli 10 may 2022-ci ildə UEFA tərəfindən açıqlanıb. Cədvələ yalnız açılış matçı, yarımfinal və finalın başlama vaxtları daxil edilib.[23][24]
Qrup qalibləri, ikincilər və üçüncü yeri tutan ən yaxşı dörd komanda 1/8 finala yüksələcək.
Qrup oyunlarının başa çatdırdan sonra iki və ya daha çox komandanın xalları bərabər olarsa, aşağıdakı tay-brek meyarları tətbiq edilir:[25]
Sözügedən komandalar arasında keçirilən matçlarda ən çox xal toplayan komanda;
Sözügedən komandalar arasında keçirilən matçlarda vurulan və buraxılan qollar arasındakı fərq ən yüksək olan komanda;
Sözügedən komandalar arasında keçirilən matçlarda ən çox qol vuran komanda;
1–3 nömrəli meyarların tətbiq olunmasından sonra hələ də bərabər göstəriciyə sahib olan komandalar qaldığı halda, meyarlar yalnız bu komandaları əhatə etmək şərtilə yenidən tətbiq edilir. Əgər bu prosedurdan sonra qərar verilə bilməzsə, 5–9 nömrəli meyarlar tətbiq olunur.
Bütün qrup matçlarında vurulan və buraxılan qollar arasındakı fərq ən yüksək olan komanda;
Bütün qrup matçlarında ən çox qol vuran komanda;
Qrup mərhələsinin son turunda iki komanda üz-üzə gəlirsə və hər iki komandanın xalları, eləcə də vurulmuş və buraxılmış qollarının sayı eynidirsə, bu matç heç-heçə ilə başa çatıbsa, bu komandaların qrupdakı yeri penaltilər seriyası ilə müəyyən edilir. (İkidən çox komandanın eyni sayda xalı olduğu halda, bu meyardan istifadə edilmir.);
Bütün qrup matçlarında ən aşağı intizam xalı (tək sarı vərəqə üçün 1 xal, iki sarı vərəqə nəticəsində alınan qırmızı vərəqə üçün 3 xal, birbaşa qırmızı vərəqə üçün 3 xal, sarı vərəqə və ardınca qırmızı vərəqə üçün 4 xal);
Əgər müqayisə ev sahibi Almaniyanı əhatə etmirsə, seçmə mərhələnin sıralamasında daha yüksək mövqe. Müqayisəyə Almaniya daxil olduğu halda isə püşkatma keçiriləcək.
Pley-off mərhələsində normal vaxtın sonunda hesab bərabər olarsa, hər biri 15 dəqiqəlik 2 hissə olmaqla əlavə vaxt oynanılır. Əlavə vaxtdan sonra da bərabərlik davam edərsə, matç penaltilər seriyası ilə həll olunur.[62]
1/8 final mərhələsində qrup üçüncülərinin rəqiblərinin müəyyən olunması hansı qruplardan çıxan üçüncülərin pley-off mərhələsinə vəsiqə qazanmasından asılı olaraq müəyyənləşir:
Həyata keçirilən kombinasiyalar
Üçüncü yeri tutaraq pley-off mərhələsinə çıxan komandaların aid olduğu qruplar
Qeyd: Mötərizədə cəmi qolların neçəsinin penaltidən vurulduğu göstərilir.
50 matçda 114 qol vurulub, hər oyuna orta hesabla 2,28 qol (10 iyul 2024-cü il tarixinə kimi) vurulub. Qalın hərflərlə vurğulanan oyunçular hələ də yarışmada fəaldırlar.
Rəsmi loqo 5 oktyabr 2021-ci ildə BerlindəOlimpiya Stadionunda keçirilən mərasimdə təqdim olundu. Loqoda ətrafında 24 iştirakçı ölkəni təmsil edən 24 rəngli dilimlə Anri Delone Kuboku təsvir edilib. Dilimlərin əmələ gətirdiyi ellips həm də Berlin Olimpiya Stadionunun formasını əks etdirir.[78] Bundan əlavə, ev sahibliyi edən on şəhərin hər birinin aşağıdakı görməli yerləri əks etdirən özünəməxsus loqosu var:[79]
Turnirin rəsmi şüarı “Futbolda birləşin. Avropanın ürəyində birləşin." (orj. "United by Football.Vereint im Herzen Europas."). Şüar müxtəlifliyi və inklüzivliyi təşviq edir.[80]
UEFA AVRO 2024-ün rəsmi maskotu 20 iyun 2023-cü ildə Gelzenkirxendə Almaniya və Kolumbiya milli komandaları arasında yoldaşlıq oyununda təqdim olundu.[81] Maskot şalvar geyinmiş oyuncaq ayıdır.[82] Maskotun adını seçmək üçün "Albärt", "Bärnardo", "Bärnheart" və "Herzi von Bär" variantları ilə ümumi səsvermə təşkil edildi.[83] Nəticələr iyulun 5-də açıqlandı və maskotun adı 32% səslə "Albärt" olaraq elan edildi.
Topps turnirin rəsmi stiker və kart kolleksiyası tərəfdaşıdır. Bu əməkdaşlıq eyni zamanda Panininin UEFA ilə 1976-cı ildə başlayan əməkdaşlığına son qoymuşdur.[97]
↑"EURO 2024 an Rhein und Ruhr". nrw.de (German). North Rhine-Westphalia State Government. 27 September 2018. 28 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 September 2018.
↑"Full Time Report – Germany v Scotland"(PDF). UEFA.com. Union of European Football Associations. 14 June 2024. Archived from the original on 15 June 2024. İstifadə tarixi: 15 June 2024.