Hörümçək-adam

"Piter Parker" bura istiqamətləndirir. Piter Parker adlı digər insanlar, eləcə də, digər istifadə formaları üçün Piter Parker (dəqiqləşdirmə) və Hörümçək-adam (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın.
Bu məqalə Piter Parker haqqındadır. Personajın digər versiyaları üçün baxın: Hörümçək-adamın təcəssümlərinin siyahısı.

Hörümçək-adam (ing. Spider-Man) — Marvel Comics tərəfindən nəşr edilən ABŞ komikslərində görünən uydurma superqəhrəman. Personaj yazıçı-redaktor Sten Li və yazıçı-rəssam Stiv Ditko tərəfindən yaradılmış və ilk dəfə komikslərin Gümüş dövründə "Amazing Fantasy" komiksinin 15-ci sayında (avqust 1962) peyda olmuşdur. Marvel Kainatında valideynləri Riçard və Meri Parker təyyarə qəzasında öldüyü üçün Nyu-York şəhərində Mey xala və Ben əmi tərəfindən böyüdülən və əsl adı Piter Parker (ing. Peter Parker) olan personaj kimi düşünülmüşdür. Li və Ditko onu yeniyetməlik dövrünün normal çətinlikləri və maddi problemləri ilə üzləşməli olan personaj kimi təsvir etmişdirlər və onun üçün bir çox köməkçi personajdan istifadə etmişdirlər: "Daily Bugle" qəzetinin baş redaktoru Cey Cona Ceymson, sinif yoldaşları Fleş Tompson və Harri Ozborn, romantik münasibətdə olduğu Qven Steysi və Meri Ceyn Uotson. Personajın mənşə hekayəsinə görə radiokativ hörümçək tərəfindən sancılan Piter Parker hörümçəklərə xas güc və bacarıqlar əldə edir: divarlara dırmaşmaq, biləklərinə taxdığı "toratan" adlı xüsusi alətlərlə hörümçək toru atmaq və "hörümçək hissi" sayəsində təhlükəyə cəld reaksiya vermək. Əldə etdiyi bu güclər ona Doktor Osminoq, Yaşıl qoblin və Venom kimi güclü düşmənlərə qarşı mübarizə aparmaq imkanı yaradır. Hekayəyə görə o, əvvəlcə güclərindən saymazyana istifadə edir, lakin əmisini öldürən oğrunun qaçmasına şərait yaratdığını öyrəndikdən sonra gücünün məsuliyyətini dərk edir.

Hörümçək-adam
ing. Spider-Man
"Web of Spider-Man" #129.1 (okt. 2012)
"Web of Spider-Man" #129.1 (okt. 2012)
Nəşriyyat Marvel Comics
Yayım tarixi "Amazing Fantasy" #15 (avqust 1962)
Yaradıcı(lar) Sten Li
Stiv Ditko
Xüsusiyyətlər
Əsl adı Piter Bencamin Parker
Doğum yeri
Cinsiyyəti kişi[d]
Boyu 1.65
Çəkisi 49
Göz rəngi Açıq qəhvəyi
Saç rəngi Qara
Növü insan mutantı
Vətəndaşlıq
Komiks bioqrafiyası
Üzvlükləri Qisasçılar
Müdafiəçilər
SHIELD
Future Foundation
Yeni Qisasçılar
Cin Grey Ali Təhsil Məktəbi
Qüdrətli Qisasçılar
Tor-döyüşçülər
Partnyorları Qara pişik, Vurnuxan, İpək, Dəmir adam, Venom, Ben Rayli, Dedpul
Düşmənləri Norman Ozborn, Doktor Osminoq, Venom, Misterio, Kərtənkələ (komiks), qəbirüstü abidə[d], Kərgədan (komiks), Kinqpin[d], Şokçu, Elektro (Marvel Comics), Mister Neqativ[d], Məşum altılıq
Ləqəbləri Rikoşet,[1] Toran,[2] Vunderkind,[3] Eşşək arısı,[4] Ben Reyli,[5] Qırmızı hörümçək,[6] Dəmir hörümçək,[7] Kapitan Kainat[8]
Gücləri

Dahilik səviyyəsində intellekt

  • Mütəxəssis alim və ixtiraçı
  • Qeyri-insani güc, sürət, dözümlülük və çeviklik
  • Bir çox səthlərdə gəzmək bacarığı
  • Prekoqnitiv hörümçək hissi
  • Güclü hörümçək toru atan toratan alətlər

Hörümçək-adamın 1960-cı illərin əvvəllərində peyda olduğu dövrdə superqəhrəman komikslərində yeniyetmə personajlar protaqonistlərin köməkçisi rolunda çıxış edirdilər. "Hörümçək-adam" seriyası Hörümçək-adam gizli şəxsiyyəti ilə fəaliyyət göstərən kuinsli lisey tələbəsi Piter Parkerlə bu tendensiyaya son qoymuşdur. Personajın "rədd olunma, tutarsızlıq, tənhalıq" kimi vəsvəsələrə malik olması gənc oxucuların onla təmas qurmasını asanlaşdırırdı.[9] Hörümçək-adam köməkçi personaj xüsusiyyətlərinə malik olsa da, əvvəlki gənc superqəhrəmanlardan (Robin və Baki) fərqli olaraq onun Betmen və Kapitan Amerika kimi superqəhrəman məsləhətçiləri yox idi. Buna görə də "böyük gücün böyük məsuliyyət gətirdiyini" (bu ifadə ilk Hörümçək-adam hekayəsinin sonuncu panelində işlədilmişdi) özü öyrənməli idi.

Marvel Hörümçək-adam personajını bir çox komikslərində istifadə etmişdir. İlki və ən uzun davam edəni "The Amazing Spider-Man" komiks seriyasıdır. İllər keçdikcə Piter Parker personajı utancaq, antisosial Nyu-York tələbəsindən problemli, amma diqqətli kollec tələbəsinə, evli lisey müəlliminə, təkbaşına işləyən frilans fotoqrafa çevrilmişdir. 2010-cu illərdə Marvel nəşriyyatının ən tanınmış superqəhrəman komandası Qisasçılara qoşulur. Hörümçək-adamın düşməni Doktor Osminoq da 2012–2014-ci illərdə davam edən, Piter Parkerin öldüyü bədən dəyişdirmə hekayəsində Hörümçək-adam şəxsiyyətini götürür.[10] Bunlardan əlavə, Marvel Hörümçək-adamın alternativ versiyalarını yaradaraq komikslərini nəşr etmişdir: gələcəyin Hörümçək-adamı Migel O'Haranın macəralarından bəhs edən "Spider-Man 2099", alternativ kainatda gənc Piter Parkerin macəralarından söz açan "Ultimate Spider-Man" və Piter Parkerin ölümündən sonra Hörümçək-adam rolunu alan Maylz Moralesi təsvir edən "Ultimate Comics Spider-Man". Maylzın daha sonra əhəmiyyəti artırılmış, Piterlə birlikdə işləməyə başlamışdır.

Hörümçək-adam ən populyar və uğurlu superqəhrəmanlardan biridir.[11] Marvel-in bayraqdaşıyan personajı və şirkətin talismanı olan Hörümçək-adam saysız mediada peyda olmuşdur. Bunlara animasiya və live-action teleserialları, qəzet komiks stripləri və film seriyaları daxildir. Personaj ilk dəfə Denni Siqren tərəfindən 1974-cü ildən 1977-ci ilə kimi davam etmiş "Elektrik şirkəti" sketçi "Hörümçək superhekayələri"ndə canlandırılmışdır.[12] Filmlərdə Hörümçək-adam rolunu Tobi Maquayr (2002–2007), Endrü Qarfild (2012–2014)[13] və Tom Holland ifa etmişdirlər. Tom Holland 2016-cı ildən bəri Hörümçək-adamı Marvel Kinematoqrafiya Kainatında canlandırır. Riv Karni 2010-cu ildə "Spider-Man: Turn Off the Dark" teatr tamaşasında Hörümçək-adam rolunda çıxış etmişdir.[14] Hörümçək-adam superqəhrəman və komiks personajı kimi yaxşı qəbul olunmuşdur. DC Comics nəşriyyatının ən populyar superqəhrəmanları Supermen, Betmen və Ecazkar qadınla birlikdə bütün dövrlərin ən populyar komiks personajlarından biri hesab olunur.

Nəşrolunma tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Hörümçək-adam komikslərinin siyahısı

Yaradılma və inkişaf

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Riçard Uentvort (Hörümçək) "The Spider" pulp-jurnalından. Sten Li Hörümçək-adamı yaradarkən bu personajın adından ilhamlandığını bildirmişdir.[15]

1962-ci ildə Fantastik dördlüyün uğurundan sonra Marvel Comics redaktoru və əsas yazıçı Sten Liyə yeni superqəhrəman ideyası ilə çıxış etmək imkanı verilmişdi. Sten Linin sözlərinə görə Hörümçək-adamı yaratmaq ideyası gənclərin komikslərə olan tələbatından və yeniyetmələrin asan təmas qura biləcəkləri personaj yaratmaq istəyindən doğmuşdur.[16]:1 Sten Li avtobioqrafiyasında qeyri-superqəhrəman pulp-jurnal cinayət döyüşçüsü Hörümçəkdən xeyli təsirləndiyini qeyd etmişdir.[15]:130 Bir çox müsahibələrində isə divarda dırmaşan hörümçəyi seyr edərkən personajı yaratmaq ideyasının yarandığını bildirmişdir. Sten Li avtobioqrafiyasında hekayənin doğru olub-olmadığı barədə tez-tez tərəddüd keçirdiyini əlavə etmişdir.[qeyd 1] O dövrdə yeniyetmə superqəhrəmanlara sonu "oğlan" (ing. Boy) ilə bitən adlar verilsə də, Li "Hörümçək-adam" (ing. Spider-Man) adını seçmişdir. Çünki Sten Li personajın seriya davam etdikcə yaşlanmasını istəmiş, bundan əlavə, "Hörümçək-oğlan" adının personajın digər superqəhrəmanlara nisbətən keyfiyyətsiz görünməsinə səbəb olacağını düşünmüşdür.[17] O vaxt Sten Li personaj üçün Marvel nəşriyyatçısı Martin Qudmanın razılığını almalı idi. 1986-cı ildə bir müsahibədə Sten Li arqumentlərinin Qudmanın etirazlarını üstələdiyini ətraflı şəkildə təsvir etmişdir.[qeyd 2] Nəhayət, Qudman "Amazing Adult Fantasy" elmi fantastika və fövqəltəbii komiks antologiyasının 5 iyun 1962-ci ildə satışa buraxılmış 15-cı və sonuncu sayında (bu zaman antologiya "Amazing Fantasy" adlandırılmışdı) personajı yoxlamağa icazə vermişdir.[18] Sten Li qeyd etmişdir ki, "Amazing Fantasy" komiksinin 15-cı saydan sonra ləğv olunmasının səbəbi Qudmanın ona Hörümçək-adamdan istifadə etməsinə icazə verməsi olmuşdur.[17] Sonuncu say olmasına baxmayaraq baş məqalədə "Hörümçək-adam hər ay Amazing-də görünəcək" (ing. "The Spiderman [sic] ... will appear every month in Amazing") sözləri yazılmışdı.[18][19]

Hər şeyə baxmayaraq, Li Hörümçək-adam və "adi yeniyetmə" konsepsiyası üçün Qudmanın razılığını almış və rəssam Cek Körbi ilə görüşmüşdür. Komiks tarixçisi Qreq Tikstona görə Körbi Sten Liyə 1950-ci illərdə Co Simonla birlikdə hazırladığı nəşr olunmamış personaj haqqında danışmışdır. Qoca cütlüklə yaşayan və yetim olan bu personaj ona supergüclər verən sehrli üzük tapırdı. Li dərhal Körbi ilə hekayə barədə müzakirə aparmış və daha sonra Körbidən personajı dəqiqliklə təsvir etməsini və bir neçə səhifə çəkməsini istəmişdir.[20] Stiv Ditko isə konturçu olmalı idi.[qeyd 3] Li Körbinin ilk 6 səhifəni ona göstərdiyi anı belə xatırlayır: "Onun istifadə etdiyi üslubdan nifrət etdim! O, pis bir şey etməmişdi, sadəcə bu, istədiyim personaj deyildi; o, çox qəhrəmancasına görünürdü".[20] Li bu dəfə Ditkoya yönəlmiş və onun vizual stilini bəyənmişdir. Ditko xatırlayır:

" Etdiyim ilk işlərdən biri kostyum çəkmək idi. Personajın vacib, vizual hissəsi. Hər hansı səhv buraxmazdan öncə ... mən onun necə göründüyünü bilməli idim. Misal üçün: dırmaşma gücünə görə sərt ayaqqabı və ya çəkmə geyinməməsi, gizlədilmiş toratan tor silahı və tapançasına qarşı və s. Personajın üzünü örtməyin Sten Linin xoşuna gələcəyindən əmin deyildim, amma etdim, çünki bu, personajın çox gənc görünən sifətini gizlədirdi. Bu, həmçinin personaja müəmma qatacaqdı.[21] "

Personaj Ditko tərəfindən dizayn olunsa da, Li Ditkonun kover-artını bəyənməmiş və Körbidən Ditkonun konturladığı üzlüyə düzəliş etməsini istəmişdir.[18] Bunu 2010-cu ildə Li belə izah etmişdir: "Mən düşündüm ki, üzlüyü Cek tərtib etməlidir, çünki mənim həmişə Cekin üzlüklərinə böyük güvənim var idi".[22]

Ditko onun və Linin personajın yaradılmasında verdikləri töhfələr haqqında Geri Martinə verdiyi və "Comic Fan"-ın 2-ci buraxılışında (yay 1965) nəşr olunmuş poçt-müsahibədə demişdir: "Sten Li adı fikirləşdi. Mən kostyumu, biləklərdəki toratan aləti və hörümçək siqnalını hazırladım".[23] Həmin dövrdə Ditko incəsənət məktəbində onun sinif yoldaşı olmuş məşhur fetiş rəssamı Erik Stentonla bir Manhetten studiyasını bölüşürdü. 1988-ci ildə Stenton Tikstona verdiyi müsahibədə bildirmişdi ki, Hörümçək-adam personajının yaradılmasına verdiyi töhfə "demək olar ki, sıfır" olsa da, bir neçə ideya vermişdir: "Lakin hər şey Ditkonun özü tərəfindən yaradıldı… Mən düşünürəm ki, əllərdən çıxan torla bağlı məsələni mən əlavə etdim".[20]:14

"Amazing Fantasy" #15 (avqust 1962) personajın ilk dəfə göründüyü komiksdir. Kover-art Cek Körbi, konturçu Stiv Ditko.

Körbi Linin hekayə versiyası barədə mübahisə etmiş və Linin personajın yaradılmasına minimal töhfə verdiyini söyləmişdir. Körbiyə görə Hörümçək-adam ideyası 1950-ci illərdə Co Simonla birlikdə Crestwood Publications komiksi "Black Magic" üçün dizayn olunan, lakin istifadə olunmayan Gümüş hörümçək adlı personaja əsaslanır.[qeyd 4] Simon 1990-cı ildə avtobioqrafiyasında Körbinin açıqlamaları ilə razılaşmamış, "Black Magic" komiksinin bir faktor olmadığını bildirmiş, onun Hörümçək-adam adını (daha sonra Gümüş hörümçək) fikirləşdiyini, Körbinin isə hekayə və gücləri müəyyən etdiyini bildirmişdir. Simon qeyd etmişdir ki, onların yaratdığı bu personaj Simonun Archie Comics superqəhrəmanı Milçək üçün bazis rolunu oynamışdır.[24] Stiv Ditko Sten Linin DC Comics personajı Şahin-adamın (ing. Hawkman) adını bəyəndiyini, Hörümçək-adam adını bu səbəbdən seçdiyini bildirmişdir.[21]

Simon Körbinin orijinal Hörümçək-adam versiyasını Sten Liyə göstərdiyini, Linin yeni personaj üçün bir neçə səhifə çəkməsini istədiyini, lakin nəticələri bəyənmədiyini bildirmişdir. Simon Körbinin çəkdiyi Hörümçək-adamı "hörümçək torlu Kapitan Amerika" adlandırmışdı.[qeyd 5] Yazıçı Mark Evanier bildirmişdir ki, Linin Körbinin personajını "qəhrəmanca" hesab etməsi ağlabatan deyil: Körbi hələ də "Amazing Fantasy" #15 və "The Amazing Spider-Man" #1 üçün üzlüklər çəkirdi. Evanier Körbinin digər vəzifələrindən əlavə Hörümçək-adamı çəkmək üçün "çox məşğul" olduğunu bildirməsinin mübahisəli olduğunu qeyd etmişdir, çünki Evanierə görə Körbi həmişə "məşğul" idi.[25]:127 Nə Li, nə də Körbinin izahları sehrli üzük kimi əsas hekayə elementlərindən imtina edilməsinin səbəblərini açıqlamır. Evanierə görə bu qəfil dəyişikliyin ən məqbul izahı Qudman və ya onun köməkçilərindən birinin Hörümçək-adamın Körbi tərəfindən Milçəyə çox oxşar çəkilməsi və düşünülməsinə qərar verməsi idi.[25]:127

Müəllif və Ditko tədqiqatçısı Bleyk Bellə görə personajın Milçəyə oxşadığını bildirən şəxs Ditko idi. Ditko xatırlayır: "Sten Ceki Milçək haqqında çağırdı" və "bir neçə gün sonra Sten mənə hekayə panelindəki çatışmazlıqları həll etməyi tapşırdı". Bu komiksin təbiətinin dəyişdiyi an idi. "Sehrli üzük, yetkin Hörümçək-adam və Hörümçək-adam hekayəsində yer alacaq əfsanəvi ideyaları çıxar". Li Ditkodan hörümçək tərəfindən sancılan və güclər qazanan yeniyetmə personaj yaratmasını istəmişdir. Personajın ilkin yaradılmış versiyasının buraxılışı haqqında Ditko demişdir: "Mən hələ də Hörümçək-adamın kimin ideyası olduğunu bilmirəm".[26] Körbi 1971-ci ildə verdiyi bir müsahibədə personajın formalaşmasında ən böyük rolun Ditkoya məxsus olduğunu bildirmişdir.[27] Hələ də ilkin ideyanı verdiyini iddia edən Sten Ditkonun rolunu qəbul etmiş və demişdir: "Əgər Stiv həmyaradıcı kimi tanınmaq istəyirsə, onun buna layiq olduğunu düşünürəm".[28] O hətta əlavə edib bildirmişdir ki, Ditkonun kostyum dizaynı personajın uğurunun açarı idi; kostyum personajın bütün bədənini örtdüyündən dünyada hər cür irqdən insanlar özünü kostyumun içində təsəvvür edə bilirdilər. Bu isə insanların personajla təmas qurmasını asanlaşdırırdı.[17]

Uğur

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hörümçək-adamın təqdimatından bir neçə ay sonra nəşriyyatçı Qudman bu sayın satış rəqəmlərinə nəzər yetirmiş və şoka düşmüşdür: bu, Marvel nəşriyyatının ən çox satılanlarından biri olmuşdur.[29]:97 Beləliklə, 1963-cü ilin martında Hörümçək-adamın solo komiks seriyası "The Amazing Spider-Man" başlamışdır. Komiks tezliklə Marvel nəşriyyatının ən çox satılan komikslərindən biri olmuş, personaj isə sürətlə mədəni ikonaya çevrilmişdir.[9]:211 1965-ci ildə "Esquire" jurnalı tərəfindən keçirilmiş sorğuda kollec tələbələri Hörümçək-adamı digər Marvel personajı Halk, Ernesto Çe Gevara və Bob Dilanla birlikdə favorit inqilabçı ikonalarından biri seçmişdirlər. Müsahibə verən bir iştirakçı Hörümçək-adamı seçmə səbəbini belə izah etmişdir: "O, kədər, pul problemi və mövcudluğunun sualı ilə boğuşurdu. Qısaca, o, bizdən biri idi".[9]:223 Ditkonun komiksin 38-ci buraxılışından (iyul 1966) sonra getməsinin ardından Con Romita onu əvəzləmiş və bir neçə il boyunca komiksi çəkməyə davam etmişdir. 1968-ci ildə Romita yaşlı oxucuların diqqətini çəkmək üçün "The Spectacular Spider-Man" komiks jurnalında Hörümçək-adamın əlavə hekayələrini də çəkmişdir. Jurnal cəmi iki say davam etsə də, bu, orijinal seriyanın 1964-cü ildə buraxılmış yay illikləri istisna olmaqla, ilk Hörümçək-adam spin-off nəşri idi.[30]

1970-ci illərin əvvəlində Hörümçək-adam hekayəsi hətta Comics Code Authority senzurasının yenidən nəzərdən keçirilməsinə səbəb olmuşdur. Əvvəllər komikslərdə narkotik maddələrin (mənfi şəkildə belə) təsvirinə qadağa qoyulmuşdu. Lakin 1970-ci ildə ABŞ Sağlamlıq, Təhsil və Rifah Nazirliyi Sten Lidən Marvel nəşriyyatının ən yaxşı satılan komikslərinin birində narkotik maddələrin zərəri barədə mesaj verməyi xahiş etmişdilər.[9]:239 Li bunun üçün "The Amazing Spider-Man" komiksinin 96–98-ci saylarını (may-iyul 1971) seçmişdir. Bu saylarda təsvir olunan hekayə arkında narkotik maddələrin istifadəsinin mənfi nəticələri göstərilirdi. Hekayədə Piter Parkerin dostu Harri Ozborn narkotik maddələrin aludəçisinə çevrilmişdi. Hörümçək-adam Yaşıl qoblinə (Norman Ozborn, Harrinin atası) qarşı döyüşəndə Harrinin bu sirrini deməklə onu məğlub edirdi. Hekayədə tamamilə antinarkotik mesaj təsvir olunsa da, Comics Code Authority komiksin nəşrinə icazə verməmişdir. Buna baxmayaraq, Marvel Comics Comics Code Authority-nin təsdiqi olmadan komiksi nəşr etmişdir. Saylar o qədər yaxşı satılmışdı ki, senzuranın komiks sənayesindən kənarlaşmasına və yenidən nəzərdən keçirilməsinə səbəb olmuşdur.[9]:239

1972-ci ildə ikinci aylıq Hörümçək-adam komiksi nəşr olunmağa başlamışdır: "Marvel Team-Up". Bu komiksdə Hörümçək-adam digər superqəhrəman və supercinayətkarlarla partner olurdu.[31] Bu andan etibarən Hörümçək-adamın sadəcə ən az iki komiksi olmuşdur. 1976-cı ildə əsas seriyaya paralel olaraq ikinci solo seriya "Peter Parker, the Spectacular Spider-Man" nəşr olunmağa başlamışdır.[32] 1985-ci ildə nəşr olunmağa başlayan üçüncü Hörümçək-adam komiksi "Web of Spider-Man" "Marvel Team-Up" komiksini əvəzləmişdir.[33] 1990-cı ildə dördüncü aylıq Hörümçək-adam komiksi "Spider-Man" nəşr olunmağa başlamışdır. "Torment" hekayəsinin də yer aldığı bu komiks seriyası Todd Makfarleyn tərəfindən yazılmış və çəkilmiş, bir neçə fərqli üzlüklə debüt etmişdir. Komiksin müxtəlif versiyaları ümumilikdə 3 milyondan çox nüsxə (sənaye rekordu) satmışdır. Bir neçə məhdud seriya, one-shot və əlaqəli komiks nəşr olunmuşdur. Bundan əlavə, Hörümçək-adam digər komikslərdə tez-tez kameo və qonaq personaj rolunda çıxış edir.[32][34] 1996-cı ildə "The Sensational Spider-Man" komiksi "Web of Spider-Man" komiksini əvəz etmişdir.[35]

1998-ci ildə yazıçı-rəssam Con Birn 13 saydan ibarət "Spider-Man: Chapter One" adlı məhdud komiks seriyasında (dekabr 1998 – oktyabr 1999) Hörümçək-adamın mənşəyinə düzəlişlər etmişdir. Con Birn daha öncə DC Comics nəşriyyatının "The Man of Steel" komiksində Supermenin mənşəyinə bənzər düzəlişlər etmişdi.[36] Eyni zamanda orijinal "The Amazing Spider-Man" komiksi 441-ci sayında (noyabr 1998) başa çatmış və "The Amazing Spider-Man" yenidən nəşr olunmağa başlamışdır (yanvar 1999).[37] Lakin 2003-cü ildə Marvel "The Amazing Spider-Man" orijinal buraxılış sayını yenidən təqdim etmiş, 59-cu say 500-cü say (dekabr 2003) olmuşdur.[37]

"The Amazing Spider-Man" komiksi 545-ci sayına (dekabr 2007) çatanda Marvel onun spin-off buraxılışlarının nəşrini dayandırmış, əvəzində "The Amazing Spider-Man" 546–548-ci saylarından (hamısı yanvar 2008) etibarən ayda 3 dəfə buraxılmağa başlamışdır.[38] Komiks ayda 3 dəfə olmaqla 2010-cu ilin noyabrına qədər nəşr olunmuşdur. Daha sonra hər sayın səhifə sayısı 22-dən 30-a qaldırılmış və 648–649-cu saylardan (hər ikisi noyabr 2010) etibarən ayda iki dəfə nəşr olunmağa başlamışdır.[39][40] Növbəti il Marvel ayda iki dəfə nəşr olunan "The Amazing Spider-Man" komiksi ilə yanaşı "Avenging Spider-Man" adlı spin-off komiks təsis etmişdir. Bu 2007-ci ilin sonunda ləğv olunan spin-off komikslərindən sonra ilk spin-off komiks idi.[38] "The Amazing Spider-Man" müvəqqəti olaraq 700-cü sayında (dekabr 2012) başa çatmış və Piter Parkerin bədənini ələ keçirərək yeni Hörümçək-adam olmuş Doktor Osminoqdan bəhs edən "The Superior Spider-Man" əvəzlənmişdir. "The Superior Spider-Man" çox böyük kommersial uğur əldə etmişdir.[41] Komiks 31 say davam etmiş, daha sonra əsl Piter Parkerin qayıtması və "The Amazing Spider-Man" komiksinin 2014-cü ilin aprelində yenidən nəşr olunmağa başlaması ilə başa çatmışdır.[42]

2015-ci ildə nəşr olunan "Secret Wars" komiksindən sonra "All-New, All-Different Marvel" tədbiri çərçivəsində bir çox Hörümçək-adam komiksi ya yaradılmış, ya da yenidən başladılmışdır. Onlardan biri olan "The Amazing Spider-Man" Piter Parkerin Parker Industries adlı şirkəti idarə etməsində və uğurlu biznesmen olmasından bəhs edir.[43]

Personaj sinopsisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bioqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hörümçək sancması Piter Parkerə güclərini verir. "Amazing Fantasy" #15. Rəssam: Stiv Ditko.

Nyu-York şəhərinin Kuins bölgəsinin Forest-Hils rayonunda yerləşən Midtaun liseyinin tələbəsi[44] olan Piter Parker əmisi Ben və xalası Meylə yaşayan, elmə böyük maraq göstərən gəncdir. "Amazing Fantasy" jurnalının 15-ci sayında (avqust 1962) göstərildiyi kimi o, elmi sərgidə radioaktiv hörümçək (paneldə səhvən cücülər sinfində təsnif olunub) onu sancır və Piter hörümçəkkimilərə xas olan çeviklik və proposional güc əldə edir.[45] Supergücdən əlavə Parker divara və tavana dırmaşmaq bacarığı qazanır. Elmdən yaxşı başı çıxan Parker biləyə taxılan və torabənzər yapışqan maddə atan kiçik alət – toratanlar düzəldir. Əvvəlcə bu güclərindən öz mənafeyi üçün istifadə etmək istəyən Parker özünə bir kostyum hazırlayır və Hörümçək-adam kimi yeni televiziya ulduzuna çevrilir. Buna baxmayaraq, qaçan oğrunu tutmaq şansından istifadə etməkdən qayğısızca imtina edir və ironik bir şəkildə qaçan bu oğru Ben əmini öldürür. Hörümçək-adam qatilin izinə düşür, onu yaxalayır və öyrənir: "Böyük güc böyük məsuliyyət gətirir!".[46]

Supergüclərinə baxmayaraq Parker dul qalmış xalasına maddi cəhətdən kömək edir, liseydə ona sataşan oğlanların (xüsusilə, futbol ulduzu Fleş Tompson) təhqirlərinə dözür və Hörümçək-adam kimi qəzet nəşriyyatçısı Cey Cona Ceymsonun qınaq obyektinə çevrilir.[47][48] İlk dəfə düşmənləri ilə döyüşəndə kostyumlu macəraların çətinliyinin fərqinə varır.[49] Liseyi bitirdikdən sonra[50] Parker İmperiya Ştat Universitetinə (Kolumbiya Universiteti və Nyu-York Universitetini xatırladan uydurma universitet)[51] daxil olur. Burada o, otaq yoldaşı və ən yaxın dostu Harri Ozborn və sevgilisi Qven Steysi[52] ilə tanış olur. Daha sonra Mey xala onu Meri Ceyn Uotsona təqdim edir.[49][53][54] Piterin Harrinin narkotik maddələrlə bağlı problemi ilə əlləşməsi, üstəlik Harrinin atası Normanın onun əzəli düşməni Yaşıl qoblin olduğunu öyrənməsi onu bir müddət kostyumlu şəxsiyyətindən əl çəkmək barədə düşünməsinə vadar edir.[55][56] Qven Steysinin atası, Nyu-York Polis Departamentinin detektiv kapitanı Corc Steysi Hörümçək-adamla Doktor Osminoq arasında baş vermiş döyüş zamanı ölür (#90, noyabr 1970).[57]

121-ci sayda (iyun 1973)[49] Yaşıl qoblin Qven Steysini Bruklin körpüsünün (təsvirə görə) və ya Corc Vaşinqton körpüsünün (mətnə görə) qülləsindən atır.[58][59] Hörümçək-adam onu xilas etməyə çalışsa da, Qven Steysi ölür. 125-ci sayın məktublar səhifəsində bir qeyddə bildirilir: "Bizə bunu demək çətin olsa da, Hörümçək-adamın atdığı tor onu qəfildən saxladığından Qvendə onurğanın inciməsinə, faktiki olaraq, onun ölümünə səbəb olmuşdur".[60] Növbəti sayda Hörümçək-adamla döyüşən Yaşıl qoblin özünün ölümünə səbəb olur.[49][61]

Qvenin ölümünün kədərindən qurtula bilməyən Parker axırda Uotsana qarşı hislər bəsləməyə başlayır və onlar "sevgilidən çox sirrdaşa" çevrilirlər.[62] Nəhayət onlar arasında romantik münasibətlər yaranır: 182-ci sayda (iyul 1978) Parker ona sevgisini etiraf edir, lakin növbəti sayda rədd edilir.[63] Parker 185-ci sayda kollecdən məzun olur[49] və utancaq Debra Uitmanla münasibətdə olmağa başlayır. 194-cü sayda (iyul 1979) işvəbaz kostyumlu oğru Felisiya Hardi – Qara pişiklə tanış olur.[64]

"The Amazing Spider-Man" #252 (may 1984): Hörümçək-adam ilk dəfə qara kostyumda. Kostyum fanatlar arasında narazıçılıq yaratmışdır. Kostyumun daha sonra simbiot olduğu açıqlanmış və ondan Venom personajının yaradılmasında istifadə olunmuşdur. Rəssamlar: Ron Frens və Klaus Yanson.

1984–1988-ci illərdə Hörümçək-adam sinəsində ağ hörümçək simvolu olan qara kostyum geyinir. Bu kostyumun mənşəyi "Secret Wars" komiks seriyasında Yerin əsas superqəhrəmanları və supercinayətkarları arasında xarici planetdə baş tutan döyüşdə iştirakı ilə bağlıdır.[65] "The Amazing Spider-Man" komiksinin 252-ci sayında qayıdanda kostyumu geyinməyə davam edir. Personajın uzun müddət dəyişilməyən dizaynındakı bu dəyişiklik mübahisələri də özü ilə gətirmişdir: bəzi qatı fanatlar bunu müqəddəs bir şeyə hörmətsizliklə bir tutmuşdular. Rəqibləri olan DC Comics personajları Supermen və Betmendə olduğu kimi Hörümçək-adamın ənənəvi qırmızı-göy kostyumun ikonaya çevrildiyi barədə mübahisə etmişdirlər.[66] Yaradıcılar daha sonra açıqlamışdırlar ki, qara kostyum əslində yadplanetli simbiotdur: Hörümçək-adam daha sonra böyük çətinliklə ondan qurtulsa da,[67] simbiot Venom şəklində dəfələrlə ondan qisas almağa gəlir.[49]

"The Amazing Spider-Man" komiksinin 290-cı sayında (iyul 1987) Parker ikinci dəfə Uotsana təklif edir və iki say sonra Uotson təklifi qəbul edir. "The Amazing Spider-Man Annual" komiksinin 21-ci sayında (1987) onların toyu baş tutur. Komikslərdəki bu hadisə real həyatda zarafat toyu ilə reklam edilmişdir: 5 iyun 1987-ci ildə Tara Şennon (Uotson) kimi modellərin[68] və Sten Linin iştirakı ilə Şea stadionunda.[69][70] Buna baxmayaraq, Cim Şuterin məzmunu əsasında bu hadisəni nəql edən Deyvid Mişelini 2007-ci ildə demişdir: "Mən düşünmürdüm ki, onlar həqiqətən evlənməli idilər… Mən əslində başqa bir versiya hazırlamışdım, hansı ki, istifadə olunmadı".[69]

Mübahisəli bir hekayədə Piter Ben Reylinin – Qırmızı hörümçəyin (kollec professoru Maylz Uorren tərəfindən yaradılmış Piterin klonu) əsl Piter Parker olduğuna, özünün isə klon olduğuna inanır. Piter Hörümçək-adam şəxsiyyətini bir müddətliyinə Ben Reyliyə təhvil verir. Lakin Ben Reylinin qayıdan Yaşıl qoblin tərəfindən öldürülməsindən və klon olduğu aydın olandan sonra yenə Hörümçək-adam olur.[71] 2005–2006-cı illərdə nəşr olunmuş hekayələrdə (məsələn, "The Other") o yeni hörümçək gücləri əldə edir: bioloji toratanlar, qollarından çıxan zəhərli iynələr, insanları arxasından sancmaq, gücləndirilmiş Hörümçək hissi və gecə görüşü, artırılmış güc və sürət. Piter daha sonra Yeni Qisasçıların üzvü olur və əsl şəxsiyyətini bütün dünyaya açıqlayır,[72] lakin bu onda bir sıra problemlərə səbəb olur. Onun Meri Ceynlə evliliyi və ictimaiyyət qarşısında maskasını çıxarması[73] "One More Day" adlı başqa bir mübahisəli hekayədə ləğv olunur: Parkerin Mefisto ilə Şeytan müqaviləsi imzalaması bunlarla yanaşı Harri Ozbornun dirilişinə və Hörümçək-adamın ənənəvi güclərinin qayıtmasına səbəb olur.[74]

Bu hekayə baş redaktor Co Kesedanın göstərişi ilə hazırlanmışdır. O demişdir: "Piterin tək olması Hörümçək-adam dünyasının təməlinin əsas hissəsini təşkil edir".[73] Bu, Keseda ilə yazıçı Cozef Maykl Strajinski arasında fikir ayrılığının yaranmasına səbəb olmuşdur: "Mən Coya dedim ki, hekayə arkının son iki sayından mənim adımı çıxarın".[75] Strajinskinin hekayə arkının yekunlaşdırdığı sayda Keseda demişdir:

" Biz qətiyyət gətirəcəyini gözlədiyimiz hekayə və metodologiya əldə etmədik. Ən çox problem yaradan şey o idi ki, bizim 4 yazıçımız və rəssamımız gözlənilən "Brand New Day" [sikvel ark] üzərində işləyirdi və "One More Day" bizim razılaşdığımız kimi bitməli idi. Bizim hekayəni orijinal vəziyyətinə qaytarmaq barədəki xahişimiz Conu məyus etdi və komiks seriyasında böyük gecikmələrə və səhifə artımlarına səbəb oldu. Həmçinin, Conun evlilik retkonuna tətbiq etmək istədiyi elm 30 illik Hörümçək-adam komikslərin gərəksiz olmasına gətirib çıxaracaqdı, çünki onlar heç vaxt baş verməmiş olacaqdı. ... [B]u, Hörümçək-adam başlıqlarından əlavə bir çox şeyi də sıfırlayacaqdı. Biz oraya gedə bilməzdik...[75] "

Yenilənmədən sonra Parkerinin şəxsiyyəti ictimaiyyət tərəfindən bilinmir, lakin digər superqəhrəmanlara məlum olur.[76] Parkerin xalası Mey Cey Cona Ceymsonun atası Cey Ceymson ilə evlənir.[77] Parker Horizon Labs araşdırma mərkəzinin işçisi olur.[78] 700-cü sayda Doktor Osminoq Piter ilə bədənlərini dəyişir[79] və iki il davam edən "The Superior Spider-Man" seriyasında Piter Parker ortalıqda olmur, Doktor Osminoq Hörümçək-adam kimi çıxış edir.[80] Piter axırda bədəninin kontorulunu ələ keçirir. Piter Parkerin qayıdışından sonra 2014-cü ilin aprelində "The Amazing Spider-Man" yenidən bərpa olunur.[81][82] Parker Industries şirkətinin qurulmasından sonra Piter Parker milyonçuya çevrilir. 2014-cü ilin dekabrında "Death of Wolverine" komiksindən sonra Hörümçək-adam Cin Qrey məktəbinin yeni direktoru olur və Şimal porsuğunun "Wolverine and the X-Men" komiks seriyasındakı rolunu götürərək İks-adamlar hekayələrində daha tez-tez görünməyə başlayır.[83]

Şəxsiyyət və mövzular

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"İnsanlar tez-tez dirəşkən şəkildə deyirlər ki, Marvel superqəhrəman macəralarını kosmos operası ilə birləşdirməyi bacarıb. Li və Ditkonun "The Amazing Spider-Man" komiksində etdikləri əsl şey komiksi baş qəhrəmanın həyatından bəhs edən roman tərzindəki xronikaya çevirmək idi. Bir çox superqəhrəmanın problemləri olsa da, çox kompleks və oxucuların həyatına uyğun olmur, bu ayın pis oğlanlarını məğlub etməklə məhdudlaşır.... Parkerin həyatında daha ciddi narahatlıq var: sevdiyi birinin ölümünü qəbul etmək, birinci dəfə aşiq olmaq, həyat qurmağa çalışmaq və şüurunda cərəyan edən digər krizislər."

Komiks tarixçisi Piter Sanderson[84]

Müasir dövrün jurnalistlərindən birinin dediyi kimi "Hörümçək-adamın dəhşətli şəxsiyyət problemi, alçaqlıq kompleksi, qadınlara qarşı qorxusu var. O, antisosial, Edip kompleksli, tez-tez səhvlər buraxan… aktiv nevrotikdir".[44] Seçimlərinə görə acı çəkən, həmişə düz olanı etməyə çalışan Hörümçək-adam yenə də qanunsuz intiqamçı və ya ağıllı cinayətkar olduğuna qərar verə bilməyən məsul şəxslər tərəfindən şübhə ilə baxılır.[85]

Mədəniyyət tarixçisi Bredford Raytın qeydləri:

" Hörümçək-adamın vəziyyəti qorumağa and içdiyi cəmiyyət tərəfindən səhv başa düşüldü və qəbul edildi. "The Amazing Spider-Man" komiksinin ilk sayında "Daily Bugle" qəzetinin nəşriyyatçısı Cey Cona Ceymson "Hörümçək-adam təhlükəsi"nə qarşı redaktə kampaniyası təşkil etmişdi. Neqativ təbliğat sirli Hörümçək-adam haqqındakı şübhələri daha da gücləndirir və onun performansından pul qazanmasını mümkünsüz edir. Sonda "pis" mətbuat məsul şəxslərin Hörümçək-adama cinayətkar damğasına vurmalarına nail olur. İroniyalı şəkildə Piter Cey Cona Ceymsonun qəzetində fotoqraf olaraq iş tapır.[9]:212 "

1960-cı illərin ortalarındakı siyasi qarşıdurmalar komiks dünyasından da təsirsiz ötüşməmişdir. 1960-cı illərin əvvəllərindəki Marvel komiksləri kommunizm və Soyuq müharibə mövzularına da toxunmuşdur.[9]:220–223 Rayt yazır:

" Lisey həyatından kollec həyatına qədər Hörümçək-adam gənclər dünyasına ən uyğun superqəhrəman olaraq qalmışdır. Lakin Hörümçək-adam komikslərində də gənclər siyasətinə dair istinadlar mövcuddur. 1968-ci ildə Kolumbiya Universitetindəki döyüşkən tələbələrin nümayişi davam edərkən Piter Parker çox bənzər İmperiya Dövlət Universitetinə daxil olmuşdur... Piter tələbələrə qarşı təbii simpatiyasını Hörümçək-adam kimi qanunsuzluğa qarşı döyüşmək vəzifəsi ilə uyğunlaşdırmalı idi. Qanunlara etibar edən liberal kimi Piter Parker özünü mübariz solçuların və əsəbi mühafizəkarların arasında tapır.[9]:234–235 "

Güclər, bacarıqlar və təchizat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Radiokativ hörümçəyin Piter Parkeri sancması onun bədənində bəzi mutasiyalara səbəb olaraq hörümçək gücləri qazanmasına səbəb olmuşdur.[86] Orijinal Li-Ditko hekayələrində Hörümçək-adam divara dırmaşma, qeyri-insani güc, təhlükədən öncədən xəbər verən hörümçək hissi, əla balans və müvazinət, qeyri-insani sürət[86] və çeviklik kimi güclərə malikdir. Li və Ditko personajı intelektual cəhətdən bacarıqlı şəkildə təsvir etsələr də, sonrakı yazıçılar onunun intellektini dahilik səviyyəsinə[87] qaldırmışdırlar. Akademik cəhətdən əla olan Parker tətbiqi elmlər, kimya, biologiya, fizika, mühəndislik, riyaziyyat və mexanika kimi sahələrdə mütəxəssisdir. Bacarıqları sayəsində şəxsiyyətini gizlətmək üçün öz kostyumunu hazırlayıb və güclərini tamamlayan cihazlar düzəldib. Bu cihazlardan ən vacibləri hərəkət etməsinə və düşmənlərinə qarşı döyüşməsinə kömək edən mexaniki toratanlar, eləcə də, işıq mənbəyi və xəbərdarlıqedici funksiyaları daşıyan hörümçək-siqnaldır.[86]

Köməkçi personajlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"The Amazing Spider-Man" komiksinin 121-ci sayının (iyun 1973) üzlüyündə Hörümçək-adamın bir çox köməkçi personajı təsvir olunmuşdur.
border=none Əsas məqalə: Hörümçək-adamın köməkçi personajlarının siyahısı

Hörümçək-adamın işləndiyi komikslərdə bir çox köməkçi personajlardan istifadə olunmuşdur. Valideynləri öldükdən sonra Piter Parker sevimli xalası Mey Parker və ona mənəvi ata olan əmisi Ben Parker tərəfindən böyüdülmüşdür. Ben əmi oğru tərəfindən öldürüldükdən sonra Mey xala onun yeganə ailəsi olmuşdur. Onlar bir-birinə çox bağlıdırlar.[45]

Cey Cona Ceymson "Daily Bugle" qəzetinin baş redaktoru, Piterin müdiri və Hörümçək-adamın sərt tənqidçisi kimi təsvir olunmuşdur. O, tez-tez qəzetlərində Hörümçək-adam haqqında neqativ yazılar nəşr etdirir. Ceymsonun nəşriyyat redaktoru və sirrdaşı roluna baxmayaraq Robbi Robertson həmişə həm Piter Parkerin, həm Hörümçək-adamın dəstəkçisi kimi təsvir olunmuşdur.[47]

Yucin Fleş Tompson liseydə daim Piter Parkerə problem yaradan davakar tələbə kimi təsvir olunmuşdur, lakin daha sonra Piter Parkerin dostuna çevrilmişdir.[47] Eyni zamanda, Norman Ozbornun oğlu Harri Ozborn Piter Parkerin ən yaxşı dostu hesab edilsə də, komikslərdə tez-tez rəqib kimi təsvir olunurlar.[49]

Piter Parkerin romantik münasibətdə olduğu qızlar liseydəki ilk məhəbbəti Liz Allandan tutmuş[47] "Daily Bugle" qəzetinin redaktoru Cey Cona Ceymsonun katibəsi Betti Branta qədər müxtəlifdir.[88] Bettidən ayrıldıqdan sonra Parker kollecdən tanıdığı və Nyu-York Polis Departamentinin detektiv kapitanı Corc Steysinin qızı Qven Steysiyə vurulmuşdur.[49][52] Hər ikisi daha sonra Hörümçək-adamın düşmənləri tərəfindən öldürülmüşdürlər.[57] Ən sonda Meri Ceyn Uotson Piterin ən yaxın dostuna, daha sonra həyat yoldaşına çevrilmişdir.[69] Felisiya Hardi (Qara pişik) də bir müddət Hörümçək-adamın solo superqəhrəman sevgilisi və partneri olmuşdur.[64]

Düşmənlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Hörümçək-adamın düşmənlərinin siyahısı

Yazıçılar və rəssamlar Hörümçək-adam personajının mübarizə aparması üçün bir çox supercinayətkar düşünmüşdürlər. Hörümçək-adamın düşmənlərinin çoxu güclərini elmi qəzalar və ya texnologiyanın düzgün istifadə edilməməsi sayəsində əldə etmişdirlər və heyvanabənzər kosyumlara və güclərə sahibdirlər.[qeyd 6] Aşağıdakı cədvəldə Hörümçək-adamın əsas düşmənlərinin peyda olma ardıcıllığı ilə siyahısı verilmişdir.      düşmən komandanı göstərir.

Supercinayətkarın adı Əsl adı İlk görünüş Yaradıcı
Buqələmun Dmitri Anatoli Nikolayeviç The Amazing Spider-Man #1 (mart 1963)[89][90] Sten Li[89][90]
Stiv Ditko[89][90]
Kərkəs Edrian Tums The Amazing Spider-Man #2 (may 1963)[91][92] Sten Li[91][93]
Stiv Ditko[91]
Doktor Osminoq1 Otto Qünter Oktavius The Amazing Spider-Man #3 (iyul 1963)[90] Sten Li[94][95]
Stiv Ditko[16][95]
Qum-adam Uilyam Beyker / Flint Marko The Amazing Spider-Man #4 (sentyabr 1963)[96][97] Sten Li[96][97]
Stiv Ditko[96][97]
Kərtənkələ Kurt Konnors The Amazing Spider-Man #6 (noyabr 1963)[98][99][100] Sten Li[98][99][100]
Stiv Ditko[98][99][100]
Elektro Maksvell Dillon The Amazing Spider-Man #9 (fevral 1964)[101][102] Sten Li[103]
Stiv Ditko[103]
Misterio Kventin Bek The Amazing Spider-Man #13 (iyun 1964)[104] Sten Li[104][105]
Stiv Ditko[104][105]
Yaşıl qoblin[106]2 Norman Ozborn2
Harri Ozborn[107] 		The Amazing Spider-Man #14 (iyul 1964)[106] Sten Li[106][108]
Stiv Ditko[106][108]
Ovçu Kreyven Sergey Kravinov The Amazing Spider-Man #15 (avqust 1964)[109][110] Sten Li[109]
Stiv Ditko[109]
Məşum altılıq[111] Üzvlərin siyahısı The Amazing Spider-Man annual #1 (1964) Sten Li[112]
Stiv Ditko[112]
Əqrəb Mak Qarqan The Amazing Spider-Man #20 (yanvar 1965) Sten Li[113]
Stiv Ditko[113]
Kərgədan Aleksey Mixailoviç Sitseviç The Amazing Spider-Man #41 (oktyabr 1966)[114] Sten Li[115]
Con Romita[115]
Şokçu German Şults The Amazing Spider-Man #46 (mart 1967)[116] Sten Li[117]
Con Romita[117]
Kinqpin Vilson Fisk The Amazing Spider-Man #50 (iyul 1967)[118][119] Sten Li[120]
Con Romita[120]
Morbius[121] Maykl Morbius The Amazing Spider-Man #101 (yanvar 1971)[122] Roy Tomas[122]
Gil Keyn[123]
Çaqqal[124] Maylz Uorren The Amazing Spider-Man #129 (fevral 1974)[124] Qerri Konvey[124]10
Ross Endru[124]
Qara pişik Felisiya Hardi The Amazing Spider-Man #194 (iyul 1979)[125] Marv Volfman
Keyt Pollard[125]
Hidromen[126] Morris Benç The Amazing Spider-Man #212 (yanvar 1981)[127][128] Denni O'Nil
Con Romita (kiçik)
Hobqoblin Roderik Kinqsli The Amazing Spider-Man #238 (mart 1983) Rocer Stern[129][130]
Con Romita[129][131]
Venom3 Eddi Brok3 The Amazing Spider-Man #300 (may 1988)15[132][133] Devid Mayklayni[134]

Todd Makfarleyn[135]

Karnaj Kletus Kessidi The Amazing Spider-Man #361 (aprel 1992)[136] Devid Mayklayni[137][138]
Erik Larsen[139]
Mark Baqli[137]

Komiks təsvirlərindəki tanınmış rəqabətlərdən fərqli olaraq, Hörümçək-adamın birdən çox əzəli düşməni var və hansının daha bədxah olduğu mübahisə mövzusu ola bilər.[140]

  1. ↑  Doktor Osminoq Hörümçək-adamın ən bədxah və əzəli düşməni kimi göstərilir. Hörümçək-adamın indiki populyarlığını əldə edə bilməsində onun rolu tez-tez qeyd olunur.[16][141] O, ilk dəfə olaraq Hörümçək-adamı məğlub etməsi və Mey xala ilə evlənməsi ilə məşhurdur. Məşum altılıq komandasının əsas üzvü və düşünən beynidir, özünü "Usta plançı" adlandırır ("If This Be My Destiny...!").[142] Bir müddət Hörümçək-adamın bədənini ələ keçirmiş və Ali Hörümçək-adam olmuşdur.[141]
  2. ↑  Yaşıl qoblin adından istifadə edən Norman Ozborn da Hörümçək-adamın əzəli düşməni hesab edilir.[140][143][144] Yaşıl qoblin Hörümçək-adamın əsl şəxsiyyətini açan ilk şəxsdir. O, həmçinin "The Night Gwen Stacy Died" adlı çox məşhur hekayədə Hörümçək-adamın sevgilisinin ölümünə səbəb olaraq komikslərdə Gümüş dövrün bitməsinə və Bürünc dövrün başlamasına səbəb olmuşdur.[140] Bundan sonra uzun müddət ölü olan Yaşıl qoblin 1990-cı illərdə yazıçılar tərəfindən dirildilmiş, Hörümçək-adama (Mey xalanı öldüməkdəki rolu kimi) və digər superqəhrəmanlara (Qisasçılar kimi)[145] bəla olmağa davam etmişdir. O həmçinin qoblin şəxsiyyəti olmadan da Hörümçək-adamın əsas düşmənlərindən biridir.[146]
  3. ↑  Əzəli düşmən kimi göstərilən digər personaj Venomdur. Eddi Brok Venom kimi bir çox yolla Hörümçək-adamın bədxah versiyasının güzgü versiyası kimi göstərilir.[90][132][140] Venomun əsas məqsədi Hörümçək-adamın həyatını məhv etməkdir. Venom ən populyar Hörümçək-adam düşmənlərindən biri kimi göstərilir.[147] Bu populyarlıq ikonik personaja çevrilməsinə və öz komiks seriyasının buraxılmasına səbəb olmuşdur.[132][148]

Digər versiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Hörümçək-adamın alternativ versiyaları
"Spider-Verse" hekayəsində görünmüş müxtəlif Hörümçək-adamlar. Müəllif: Qabriel Del'Otto.

Marvel Kainatında bir çox multikainat olduğu kimi Hörümçək-adamın bir çox alternativ versiyası da mövcuddur.[149] Bunlardan ilki 1980-ci illərdə təqdim edilmiş və Hörümçək-adamın antropomorfik məzəli heyvan parodiyası olan Hörümçək-donuz (ing. Spider-Ham; əsl adı Piter Porker) personajıdır.[150] Marvel 2099 kainatında Migel O'Hara adlı futuristik Hörümçək-adam kimi bir çox Hörümçək-adam imprinti yaradılmışdır. Marvel Comics 2 imprintində Piter Parker Meri Ceyn ilə evlənir və qızı Meydey Parker Hörümçək-qız (ing. Spider-Girl) olaraq onun yolunu davam edir. Marvel Nuar kainatında da Hörümçək-adamın 1930-cu illər versiyası – Hörümçək-adam Nuar (ing. Spider-Man Noir) yaradılmışdır.[149][151][152] Bunlardan əlavə, personajın Marvel Manqaverse kainatında versiyası və "Spider-Man: India" adlı komiksdə Pavitr Prabhakar adlı hind versiyası da mövcuddur.[149][153]

"Ultimate Spider-Man" Piter Parkerin hekayəsinin müasir şəkildə yenidən nəql olunmasına görə populyar olmuşdur. Piter Parkerin bu versiyası daha sonra öldürülmüş, onun yerinə afro-latın Hörümçək-adam Maylz Morales gəlmişdir.[154]

"Spider-Verse" adlı komiks hekayəsində Hörümçək-adamın bütün alternativ versiyaları bir yerdə göstərilmiş, yeni versiyaları da təqdim olunmuşdur. Bunların arasında radioaktiv hörümçək tərəfindən sancılan Qven Steysi və Britaniya temalı Hörümçək-BK (ing. Spider-UK; əsl adı Brayan Breddok) da var.[151][155]

Mədəni təsiri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
2016-cı ildə dünyada ən çox gəlir gətirən superqəhrəmanlar sırasında Hörümçək-adamın birinci olduğunu göstərən qrafik.[156]

"Hörümçək-adamın yaradılışı" kitabında komiks yazıçı-redaktoru Pol Kupperberq personajın supergüclərini "heç də orijinal olmayan" adlandırmışdır; orijinal olan onun gizli şəxsiyyəti idi: "nerd lisey tələbəsi".[157]:5 Tipik superqəhrəmanlardan fərqli olaraq Hörümçək-adamın şəxsiyyətinə "böyük dozada sabun operası və melodram elementləri" daxil edilib. Kupperberq hesab edir ki, Sten Li və Ditko komiks dünyasında yeni bir şey yaradıblar: "gündəlik problemləri olan qüsurlu superqəhrəman". Bu ideya "komiks inqilabına" səbəb olmuşdur.[157]:6 Marvel-in 1960-cı illərin əvvəllərindəki "The Amazing Spider-Man", "The Incredible Hulk" və "X-Men" kimi komikslərində olan etibarsızlıq və narahatlıq əvvəllər mövcud olan, adi və çox güclü superqəhrəmanlardan tamamilə fərqlənən yeni tipin yaranmasına və ictimaiyyətin onların fərqli şəkildə qəbul etməsinə səbəb olmuşdur.[158] Hörümçək-adam dünyada ən çox tanınan personajlardan birinə çevrilmişdir və bir çox məhsulun satılmasında istifadə olunur.[159]

Hörümçək-adam Marvel-in flaqman personajına çevrilmişdir və tez-tez şirkətin talismanı kimi istifadə olunur. Marvel 1991-ci ildə Nyu-York Fond Birjasında sıralanan ilk komiks şirkəti olanda "Wall Street Journal" yazmışdır: "Hörümçək-adam Uoll-Stritə gəlir"; hadisə Hörümçək-adam kostyumu geyinmiş bir aktyorun Sten Lini fond birjasına qədər müşayiət etməsi ilə qeyd olunmuşdur.[9]:254 1962-ci ildən bəri bütün dünyada personaj haqqında yüz milyonlarla komiks satılıb.[160] Hörümçək-adam dünyada ən çox gəlir gətirən superqəhrəmandır.[161] 2014-cü ildə Hörümçək-adamla bağlı olan lisenziyalı məhsulların qlobal pərakəndə satışı 1,3 milyard $-a çatmışdır.[162] Müqayisə etsək, bu, Betmen, Supermen və Qisasçılarla bağlı olan məhsulların satışından əldə olunan ümumi gəlirdən də çoxdur.[161]

ABŞ prezidenti Barak Obama Ağ evdə Hörümçək-adam kostyumu geyinmiş balaca oğlanla oynayır.

Hörümçək-adam 1987–1998-ci illərdə Macy's Şükran Günü Paradına hava şarlarından biri kimi qatılmışdır.[163] Hava şarı personajın əsas rəssamlarından biri olan Con Romita tərəfindən dizayn edilmişdir.[164] 2009-cu ildən 2011-ci ilin sonuna kimi isə tamamilə yeni, fərqli Hörümçək-adam hava şarı nümayiş etdirilmişdir.[163]

Marvel 11 sentyabr hadisələrindən dərhal sonra bununla bağlı hekayə hazırlamaq istəyəndə "The Amazing Spider-Man" komiksinin 2001-ci il dekabr sayını seçmişdir.[165] 2006-cı ildə Hörümçək-adamın komikslərdə öz gizli şəxsiyyətini açıqlaması kütləvi informasiya vasitələrinin böyük diqqətini toplamışdır.[166] Hətta hadisə haqqında "New York Post" qəzetində bir səhifəlik məqalə yerləşdirilmişdir (məqalə hadisənin baş verdiyi saydan da öncə buraxılmışdır).[167]

2008-ci ildə Marvel növbəti il BMT-nin əməkdaşlığı ilə Hörümçək-adamın Sülhməramlı qüvvələrlə əməkdaşlıq etdiyini əks etdirən maarifləndirici komikslər buraxmağı planlaşdırdığını bildirmişdir.[168] "BusinessWeek" bir məqaləsində Hörümçək-adamı ABŞ komikslərində peyda olan ən ağıllı 10 personajdan biri kimi göstərmişdir.[169]

Repçi Eminem Hörümçək-adamın ən sevdiyi komiks superqəhrəmanlarından biri olduğunu bildirmişdir.[170][171]

2015-ci ildə ABŞ Ali Məhkəməsində Kimble və Marvel şirkətləri arasında toratan oyuncağın patenti üzərində məhkəmə işi getmişdir. Məhkəmənin qərarında hakim Elena Kaqan bəzi Hörümək-adam istinadlarından istifadə etmişdir və qərarı bu sözlərlə yekunlaşdırmışdır: "böyük güc həmçinin böyük məsuliyyət gətirməlidir".[172]

Qəbul

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Demək olar ki, ondan öncə gələn hər superqəhrəmanın kulminasiyası – Hörümçək-adam qəhrəmanların qəhrəmanıdır. Onun məzəli və möhtəşəm gücləri var, lakin Tor kimi tanrı səviyyəsində deyil. O, qız və pul problemləri olan normal oğlandır, buna görə də pleyboy milyoner Dəmir adamdan daha uyğun görünür. Və o, yöndəmsiz yeniyetmədir, Kapitan Amerika kimi müdrik yetkin deyil. Nə çox isti, nə çox soyuq, Hörümçək-adam olması gərəkdiyi kimidir.

Hörümçək-adamı bir nömrəli Marvel personajı seçən IGN heyəti.[173]

Hörümçək-adam 2005-ci ildə Bravo-nun "Mükəmməl superqəhrəmanlar, ifritələr, supercinayətkarlar" teleserialında bir nömrəli superqəhrəman elan edilmişdir.[174] "Empire" jurnalı Hörümçək-adamı bütün dövrlərin ən böyük 5-ci superqəhrəmanı kimi göstərmişdir.[175] "Wizard" jurnalı saytında personajı 3-cü ən böyük personaj kimi vermişdir.[176] 2011-ci ildə Hörümçək-adam IGN-in "Bütün dövrlərin Top-100 komiks qəhrəmanı" siyahısında DC Comics personajları Supermen və Betmendən sonra 3-cü yerdə göstərilmişdir.[173] 2012-ci ildəki "Top-50 Qisasçı" siyahısında isə 6-cı yeri tutmuşdur.[177] 2014-cü ildə IGN Hörümçək-adamı bütün dövrlərdə ən böyük Marvel Comics personajı kimi təsvir etmişdir.[178] IGN Hörümçək-adamı normal insanları təmsil edən adi insan kimi təsvir etsə də, superqəhrəman qüsurları ilə digər böyük superqəhrəmanlarla müqayisədəki unikallığını qeyd etmişdir.[179] IGN-ə görə Hörümçək-adam bütün dövrlərdə ən faciəli superqəhrəmanlardan biri olsa da, mövcud olan ən məzəli və sarkastik superqəhrəmandır.[173] "Empire" jurnalı xüsusilə qeyd etmişdir ki, üzləşdiyi bir çox faciəyə baxmayaraq Hörümçək-adam həmişə hazırcavab zarafatları ilə yumor hissini qoruyur. Jurnalın veb-saytı "ikonik" personaj olmağı "top sənətçinin arzusu" kimi dəyərləndirmişdir.[176]

Newsarama saytından Corc Marston Hörümçək-adamın mənşə hekayəsini bütün dövrlərin ən böyük mənşə hekayəsi seçmişdir: "Hörümçək-adamın mənşəyi pafos, faciə və elmi marağın ən klassik elementlərini mənşə hekayəsi üçün əla şəkildə özündə birləşdirir".[180]

Real həyat müqayisələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Real həyatdakı bəzi insanlar dırmaşmaq bacarıqlarına görə Hörümçək-adamla müqayisə edilmişdirlər:

  • 1981-ci ildə göydələn təhlükəsizlik aktivisti Den Qudvin Hörümçək-adam kostyumu geyinərək Çikaqodakı Sirs Tauer, Dallasdakı Rennesans Tauer və Çikaqodakı Henkok mərkəzinə dırmaşmışdır.[181]
  • "Hörümçək-adam" ləqəbli Alen Rober xüsusi alətlərsiz, sadəcə əl və ayaqlarından istifadə edərək 70-dən çox hündür tikiliyə dırmaşmış qaya və şəhər alpinistidir. Bəzən dırmaşarkən Hörümçək-adam kostyumu geyinir. 2003-cü ilin mayında Britaniya kanalı Sky Movies-də "Hörümçək-adam" filminin premyerasını təbliğ etməsi məqsədilə onun 95 metr hündürlüyündəki Lloyd binasına dırmaşması üçün ona təxminən 18.000 $ ödənmişdi.
  • "İnsan hörümçək" Bill Stroter 1921-ci ildə Corciya ştatının Oqasta şəhərindəki Lamar binasına dırmaşmışdır.[182]
  • Argentinada açıq balkondan istifadə edərək şəxsi mülkə girən cinayətkarın istifadə etdikləri üsula "Hörümçək-adam üsulu" (isp. Hombre Araña) deyilir.[183][184]

Digər mediada

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hörümçək-adam filmlərdə
Maquayr "Hörümçək-adam 3" premyerasında
Qarfild 2013-cü ildə
Holland 2016-cı ildə
Tobi Maquayr (solda), Endrü Qarfild (mərkəzdə) və Tom Holland (sağda) müxtəlif filmlərdə Hörümçək-adamı canlandırıblar.
border=none Əsas məqalə: Hörümçək-adam digər mediada
Həmçinin bax: Hörümçək-adam filmlərdə, Hörümçək-adam televiziyada, Hörümçək-adam ədəbiyyatda, və Hörümçək-adam videooyunlarının siyahısı

Hörümçək-adam bir çox komiksdə, cizgi filmdə, videooyunda, rəngləmə kitabında, romanda, qeyddə, uşaq kitabında peyda olmuşdur.[159] Televiziyada ilk dəfə ABC kanalının "Hörümçək-adam" (1967–1970) animasiya serialında görünmüşdür.[185] Daha sonra PBS kanalında "Hörümçək super hekayələri" (1974–1977), CBS kanalında baş rolda Nikolas Hemmond olan "Heyranedici Hörümçək-adam" (1978–1979) teleserialı yayımlanmışdır. Hörümçək-adamdan bəhs edən digər animasiya serialları: "Hörümçək-adam" (1981–1982), "Hörümçək-adam və onun heyranedici dostları", (1981–1983), "Hörümçək-adam" (1994–1998), "Limitsiz Hörümçək-adam" (1999–2000), "Hörümçək-adam: Yeni animasiya serialı" (2003), "Valehedici Hörümçək-adam" (2008–2009), "Mükəmməl Hörümçək-adam" (2012–2017).[186]

Yaponiyada Hörümçək-adamdan bəhs edən tokusatsu serialı istehsal olunmuş və yayımlanmışdır. Yaponiyada yapon dilindəki tələffüzü olan "Supaidā-Man" adı ilə tanınmışdır.[187] Hörümçək-adam komikslərlə yanaşı roman, uşaq kitabı və 1977-ci ilin yanvarında debüt etmiş "The Amazing Spider-Man" komiks stripi kimi başqa nəşrlərdə də peyda olmuşdur.[188] Hörümçək-adam oyun, oyuncaq, stolüstü oyun, xatirəliklər kimi müxtəlif media məhsullarına adaptasiya edilmişdir. Personaj 15-dən çox oyun platformasında bir çox kompüter və videooyunda peyda olmuşdur.

Hörümçək-adam Sem Reyminin rejissoru olduğu və baş rolunda Tobi Maquayrın olduğu film trilogiyasında peyda olmuşdur. Trilogiyanın ilk filmi "Hörümçək-adam" 3 may 2002-ci ildə buraxılmışdır. Bu filmi daha sonra "Hörümçək-adam 2" (2004) və "Hörümçək-adam 3" (2007) filmləri izləmişdir. 2011-ci ildə dördüncü filmin buraxılması planlaşdırılsa da Sony yeni rejissor və aktyor heyəti ilə franşizi yeniləməyə qərar vermişdir. "Heyranedici Hörümçək-adam" 3 iyul 2012-ci ildə buraxılmış, rejissoru Mark Uebb olmuşdur. Yeni Hörümçək-adam isə Endrü Qarfild olmuşdur.[189][190][191] 2014-cü ildə "Heyranedici Hörümçək-adam 2" buraxılmışdır.[192][193] 2015-ci ildə Sony və Disney Hörümçək-adamın Marvel Kinematoqrafiya Kainatında peyda olması barədə razılığa gəlmişdirlər.[194] Tom Holland "Birinci qisasçı: Qarşıdurma" (2016) filmində Hörümçək-adam kimi debüt etmişdir. 2017-ci ildə isə Con Uottsun rejissoru olduğu "Hörümçək-adam: Evə qayıdış" filmində baş rolda oynamışdır.[195][196] Tom Holland "Qisasçılar: Sonsuzluq savaşı", "Qisasçılar: Final" (2019)[197], "Hörümçək-adam: Evdən uzaqda" (2019), "Hörümçək-adam: Evə yol yoxdur" (2021)[198] filmlərində rolunu yenidən canlandırmışdır.[199][200] Ceyk Conson "Hörümçək-adam: Hörümçək-kainata doğru" animasiya filmində Hörümçək-adamı səsləndirmişdir.[201] Kris Prayn da həmin filmdə Hörümçək-adamın bir versiyasını səsləndirmişdir.[202]

Brodvey tamaşası olan "Spider-Man: Turn Off the Dark" 14 noyabr 2010-cu ildə Brodveydə Foksvuds teatrında ön izləməyə qoyulmuşdur. 14 iyun 2011-ci ildə isə rəsmi tamaşa baş tutmuşdur.[203][204] Musiqi və sözlər U2 rok qrupunun üzvləri Bono və Ec tərəfindən hazırlanmışdır. Tamaşa üzərində Culi Teymor, Qlen Berqer, Roberto Aquirre-Sakasa da işləmişdirlər.[205] "Spider-Man: Turn Off the Dark" Brodvey tarixində ən bahalı musiqili tamaşadır (70 milyon $).[206]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qeydlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Lee, Stan; Mair, George. Excelsior!: The Amazing Life of Stan Lee. Fireside. 2002. ISBN 0-684-87305-2. He goes further in his biography, claiming that even while pitching the concept to publisher Martin Goodman, "I can't remember if that was literally true or not, but I thought it would lend a big color to my pitch."
  2. ↑ Detroit Free Press interview with Stan Lee, quoted in The Steve Ditko Reader by Greg Theakston (Pure Imagination, Brooklyn, NY; ISBN 1-56685-011-8), p. 12 (unnumbered). "He gave me 1,000 reasons why Spider-Man would never work. Nobody likes spiders; it sounds too much like Superman; and how could a teenager be a superhero? Then I told him I wanted the character to be a very human guy, someone who makes mistakes, who worries, who gets acne, has trouble with his girlfriend, things like that. [Goodman replied,] 'He's a hero! He's not an average man!' I said, 'No, we make him an average man who happens to have super powers, that's what will make him good.' He told me I was crazy".
  3. ↑ Ditko, Steve. Roy Thomas (redaktor). Alter Ego: The Comic Book Artist Collection. TwoMorrows Publishing. 2000. ISBN 1-893905-06-3. "'Stan said a new Marvel hero would be introduced in #15 [of what became titled Amazing Fantasy]. He would be called Spider-Man. Jack would do the penciling and I was to ink the character.' At this point still, Stan said Spider-Man would be a teenager with a magic ring which could transform him into an adult hero—Spider-Man. I said it sounded like the Fly, which Joe Simon had done for Archie Comics. Stan called Jack about it but I don't know what was discussed. I never talked to Jack about Spider-Man… Later, at some point, I was given the job of drawing Spider-Man'".
  4. ↑ Jack Kirby in "Shop Talk: Jack Kirby", Will Eisner's Spirit Magazine #39 (February 1982): "Spider-Man was discussed between Joe Simon and myself. It was the last thing Joe and I had discussed. We had a strip called 'The Silver Spider.' The Silver Spider was going into a magazine called Black Magic. Black Magic folded with Crestwood (Simon & Kirby's 1950s comics company) and we were left with the script. I believe I said this could become a thing called Spider-Man, see, a superhero character. I had a lot of faith in the superhero character that they could be brought back… and I said Spider-Man would be a fine character to start with. But Joe had already moved on. So the idea was already there when I talked to Stan".
  5. ↑ Simon, Joe, with Jim Simon. The Comic Book Makers (Crestwood/II, 1990) ISBN 1-887591-35-4. "There were a few holes in Jack's never-dependable memory. For instance, there was no Black Magic involved at all. … Jack brought in the Spider-Man logo that I had loaned to him before we changed the name to The Silver Spider. Kirby laid out the story to Lee about the kid who finds a ring in a spiderweb, gets his powers from the ring, and goes forth to fight crime armed with The Silver Spider's old web-spinning pistol. Stan Lee said, 'Perfect, just what I want.' After obtaining permission from publisher Martin Goodman, Lee told Kirby to pencil-up an origin story. Kirby… using parts of an old rejected superhero named Night Fighter… revamped the old Silver Spider script, including revisions suggested by Lee. But when Kirby showed Lee the sample pages, it was Lee's turn to gripe. He had been expecting a skinny young kid who is transformed into a skinny young kid with spider powers. Kirby had him turn into… Captain America with cobwebs. He turned Spider-Man over to Steve Ditko, who… ignored Kirby's pages, tossed the character's magic ring, web-pistol and goggles… and completely redesigned Spider-Man's costume and equipment. In this life, he became high-school student Peter Parker, who gets his spider powers after being bitten by a radioactive spider. … Lastly, the Spider-Man logo was redone and a dashing hyphen added".
  6. ↑ Mondello, Salvatore. "Spider-Man: Superhero in the Liberal Tradition". The Journal of Popular Culture. X (1). March 2004: 232–238. doi:10.1111/j.0022-3840.1976.1001_232.x. ISSN 0022-3840. ...a teenage superhero and middle-aged supervillains—an impressive rogues' gallery [that] includes such memorable knaves and grotesques as the Vulture...

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Amazing Spider-Man #434
  2. ↑ Spider-Man #91
  3. ↑ The Spectacular Spider-Man #257
  4. ↑ Sensational Spider-Man #27
  5. ↑ Amazing Spider-Man Annual #36
  6. ↑ The Amazing Spider-Man #149-151
  7. ↑ The Amazing Spider-Man #529
  8. ↑ "What If? Vol 2 #31
  9. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wright, Bradford W. Comic Book Nation. Johns Hopkins Press : Baltimore. 2001. ISBN 0-8018-7450-5.
  10. ↑ Sacks, Ethan. "Exclusive: Peter Parker to return from death in 'Amazing Spider-Man' #1 this April". New York Daily News. January 12, 2014. July 12, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 25, 2018.
  11. ↑ "Why Spider-Man is popular". 2011-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 yanvar 2018.
  12. ↑ Weiss, Brett. "Spidey Super Stories". Back Issue!. TwoMorrows Publishing (44). October 2010: 23–28.
  13. ↑ "It's Official! Andrew Garfield to Play Spider-Man!". Comingsoon.net. July 2, 2010. July 19, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 yanvar 2018.
  14. ↑ "Complete Cast Announced for Spider-Man: Turn Off the Dark". Broadway.com. August 16, 2010. January 12, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 yanvar 2018.
  15. ↑ 1 2 Lee, Stan; Mair, George. Excelsior!: The Amazing Life of Stan Lee. Fireside. 2002. ISBN 0-684-87305-2.
  16. ↑ 1 2 3 DeFalco, Tom; Lee, Stan. O'Neill, Cynthia (redaktor). Spider-Man: The Ultimate Guide. New York: Dorling Kindersley. 2001. ISBN 0-7894-7946-X.
  17. ↑ 1 2 3 Thomas, Roy. "Stan Lee's Amazing Marvel Interview!". Alter Ego. TwoMorrows Publishing (104). August 2011: 3–45.
  18. ↑ 1 2 3 Amazing Fantasy (Marvel, 1962 series) Arxivləşdirilib 2011-03-10 at the Wayback Machine at the Grand Comics Database: "1990 copyright renewal lists the publication date as June 5, 1962"; "[T]he decision to cancel the series had not been made when it went to print, since it is announced that future issues will include a Spider-Man feature."
  19. ↑ "Important Announcement from the Editor!", Amazing Fantasy #15 (August 1962), reprinted at Sedlmeier, Cory, ed. Amazing Fantasy Omnibus. Marvel Publishing. 2007. səh. 394. ISBN 978-0785124580. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  20. ↑ 1 2 3 Theakston, Greg. The Steve Ditko Reader. Brooklyn, NY: Pure Imagination. 2002. ISBN 1-56685-011-8.
  21. ↑ 1 2 Ditko, Steve. Roy Thomas (redaktor). Alter Ego: The Comic Book Artist Collection. TwoMorrows Publishing. 2000. ISBN 1-893905-06-3.
  22. ↑ "Deposition of Stan Lee". Los-Anceles, Kaliforniya: United States District Court, Southern District of New York: "Marvel Worldwide, Inc., et al., vs. Lisa R. Kirby, et al.". December 8, 2010. səh. 37. February 5, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 26, 2018.
  23. ↑ Ditko interview. "Steve Ditko – A Portrait of the Master". Comic Fan #2 (Larry Herndon) via Ditko.Comics.org (Blake Bell, ed.). Summer 1965. fevral 28, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: yanvar 26, 2018. (#apostrophe_markup) Additional, February 28, 2012.
  24. ↑ Simon, Joe. Joe Simon: My Life in Comics. London, UK: Titan Books. 2011. ISBN 978-1-84576-930-7.
  25. ↑ 1 2 Evanier, Mark; Gaiman, Neil. Kirby: King of Comics. Abrams. 2008. ISBN 0-8109-9447-X.
  26. ↑ Bell, Blake. Strange and Stranger: The World of Steve Ditko (2008). Fantagraphic Books.p.54–57.
  27. ↑ Skelly, Tim. "Interview II: 'I created an army of characters, and now my connection to them is lost.'" (Initially broadcast over WNUR-FM on "The Great Electric Bird", May 14, 1971. Transcribed and published in The Nostalgia Journal #27.) Reprinted in The Comics Journal Library Volume One: Jack Kirby, George, Milo ed. May 2002, Fantagraphics Books. p. 16
  28. ↑ Ross, Jonathon. In Search of Steve Ditko, BBC 4, September 16, 2007.
  29. ↑ Daniels, Les. Marvel: Five Fabulous Decades of the World's Greatest Comics. New York: Harry N. Abrams. 1991. ISBN 0-8109-3821-9.
  30. ↑ Saffel, Steve. Spider-Man the Icon: The Life and Times of a Pop Culture Phenomenon (Titan Books, 2007) ISBN 978-1-84576-324-4, "A Not-So-Spectacular Experiment", p. 31
  31. ↑ Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1970s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 60. ISBN 978-0756692360. Spider-Man was a proven hit, so Marvel decided to expand the wall-crawler's horizons with a new Spider-Man title...Its first issue featured Spidey teaming up with the Human Torch against the Sandman in a Christmas tale written by Roy Thomas with art by Ross Andru. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  32. ↑ 1 2 David, Peter; Greenberger, Robert. The Spider-Man Vault: A Museum-in-a-Book with Rare Collectibles Spun from Marvel's Web. Running Press. 2010. səh. 113. ISBN 0762437723.
  33. ↑ Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1980s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 147. ISBN 978-0756692360. Spider-Man swung into the pages of an all-new ongoing series in this first issue by writer Louise Simonson and penciler Greg LaRocque. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  34. ↑ Cowsill, Alan; Gilbert, Laura, ed. 1990s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 184. ISBN 978-0756692360. Todd McFarlane was at the top of his game as an artist, and with Marvel's release of this new Spidey series he also got the chance to take on the writing duties. The sales of this series were nothing short of phenomenal, with approx. 2.5 million copies eventually printing, including special bagged editions and a number of variant covers. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  35. ↑ Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1970s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. ISBN 978-0756692360. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  36. ↑ Michael Thomas. "John Byrne: The Hidden Story". Comic Book Resources. August 22, 2000. October 15, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  37. ↑ 1 2 Michael Thomas. "The Marvel 500s: How Many Are There?". Comic Book Resources. August 5, 2008. July 9, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  38. ↑ 1 2 Schedeen, Jesse. "The Avenging Spider-Man #1 Review". IGN. j2 Global. November 8, 2011. March 23, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  39. ↑ "IGN: SDCC 10: Spider-Man: The End of Brand New Day". IGN. j2 Global. July 25, 2010. January 16, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  40. ↑ Bremmer, Robyn; Morse, Ben. "The Next Big Thing: Spider-Man: Big Time". Marvel.com. Marvel Comics / Marvel Entertainment (The Walt Disney Company). September 27, 2010. July 18, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  41. ↑ "Peter Parker Resurrected in Slott's Amazing Spider-Man". Comic Book Resources. 2014-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  42. ↑ Hanks, Henry. "Back from the brain dead, Peter Parker returns to 'Spider-Man' comics". April 29, 2014. July 15, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2018.
  43. ↑ Arrant, Chris. "Peter Parker 'Stepped Up' As High Tech Tycoon In Amazing Spider-Man". Newsarama. June 30, 2015. September 6, 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  44. ↑ 1 2 Kempton, Sally, "Spiderman's [sic] Dilemma: Super-Anti-Hero in Forest Hills", The Village Voice, April 1, 1965
  45. ↑ 1 2 Lee, Stan (w), Ditko, Steve (a). Amazing Fantasy 15 (August 1962), New York City, New York: Marvel Comics
  46. ↑ Daniels, Les. Marvel: Five Fabulous Decades of the World's Greatest Comics (Harry N. Abrams, New York, 1991) ISBN 0-8109-3821-9, p. 95.
  47. ↑ 1 2 3 4 Saffel, Steve. Spider-Man the Icon: The Life and Times of a Pop Culture Phenomenon (Titan Books, 2007) ISBN 978-1-84576-324-4, p. 21.
  48. ↑ Lee, Stan (w), Ditko, Steve (a). "Spider-Man"; "Spider-Man vs. The Chameleon"; "Duel to the Death with the Vulture; "The Uncanny Threat of the Terrible Tinkerer!" The Amazing Spider-Man 1-2 (March, May 1963), New York, NY: Marvel Comics
  49. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Amazing Spider-Man, The (Marvel, 1963 Series) Arxivləşdirilib 2010-07-22 at the Wayback Machine at the Grand Comics Database
  50. ↑ Lee, Stan (w), Ditko, Steve (a). "The Menace of the Molten Man!" The Amazing Spider-Man 28 (September 1965), New York, NY: Marvel Comics
  51. ↑ Saffel, p. 51
  52. ↑ 1 2 Sanderson, Peter. The Marvel Comics Guide to New York City. New York City: Pocket Books. 2007. 30–33. ISBN 1-4165-3141-6.
  53. ↑ Lee, Stan (w), Romita, John (a). "The Birth of a Super-Hero!" The Amazing Spider-Man 42 (November 1966), New York, NY: Marvel Comics
  54. ↑ Saffel, p. 27
  55. ↑ Lee, Stan (w), Romita, John (p), Mickey Demeo (i). "Spider-Man No More!" The Amazing Spider-Man 50 (July 1967), New York, NY: Marvel Comics
  56. ↑ Lee, Stan (w), Kane, Gil (p), Giacoia, Frank (i). "The Spider or the Man?" The Amazing Spider-Man 100 (September 1971), New York, NY: Marvel Comics
  57. ↑ 1 2 Saffel, p. 60
  58. ↑ Saffel, p. 65, states, "In the battle that followed atop the Brooklyn Bridge (or was it the George Washington Bridge?)…." On page 66, Saffel reprints the panel of The Amazing Spider-Man #121, page 18, in which Spider-Man exclaims, "The George Washington Bridge! It figures Osborn would pick something named after his favorite president. He's got the same sort of hangup for dollar bills!" Saffel states, "The span portrayed…is the GW's more famous cousin, the Brooklyn Bridge. … To address the contradiction in future reprints of the tale, though, Spider-Man's dialogue was altered so that he's referring to the Brooklyn Bridge. But the original snafu remains as one of the more visible errors in the history of comics."
  59. ↑ Sanderson, Marvel Universe, p. 84, notes, "[W]hile the script described the site of Gwen's demise as the George Washington Bridge, the art depicted the Brooklyn Bridge, and there is still no agreement as to where it actually took place."
  60. ↑ Saffel, p. 65
  61. ↑ Conway, Gerry (w), Kane, Gil (p), Romita, John (i). "The Night Gwen Stacy Died" The Amazing Spider-Man 121 (June 1973), New York, NY: Marvel Comics
  62. ↑ Sanderson, Marvel Universe, p. 85
  63. ↑ Blumberg, Arnold T. "'The Night Gwen Stacy Died': The End of Innocence and the 'Last Gasp of the Silver Age'". International Journal of Comic Art. 8 (1). Spring 2006: 208.
  64. ↑ 1 2 Sanderson, Marvel Universe, p. 83
  65. ↑ Shooter, Jim (w), Zeck, Michael (p), Beatty, John, Abel, Jack, and Esposito, Mike (i). "Invasion" Marvel Super-Heroes Secret Wars 8 (December 1984), New York, NY: Marvel Comics
  66. ↑ Leupp, Thomas. "Behind the Mask: The Story of Spider-Man's Black Costume" Arxivləşdirilib 2007-05-15 at the Wayback Machine, ReelzChannel.com, 2007, n.d..
  67. ↑ Simonson, Louise (w), LaRocque, Greg (p), Mooney, Jim and Colletta, Vince (i). "'Til Death Do Us Part!" Web of Spider-Man 1 (April 1985), New York, NY: Marvel Comics
  68. ↑ Gross, Michael. "Spider-Man to Wed Model". The New York Times. June 2, 1987. April 24, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
  69. ↑ 1 2 3 Saffel, p. 124
  70. ↑ Shooter, Jim and Michelinie, David (w), Ryan, Paul (p), Colletta, Vince (i). "The Wedding" The Amazing Spider-Man Annual 21 (1987), New York City, New York: Marvel Comics
  71. ↑ "Life of Reilly". GreyHaven Magazine. NewComicsReviews.com. February 5, 2004 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  72. ↑ Millar, Mark (w), McNiven, Steve (p), Vines, Dexter (i). "Civil War" Civil War 2 (August 2006), New York, NY: Marvel Comics
  73. ↑ 1 2 Weiland, Jonah. "The 'One More Day' Interviews with Joe Quesada, Pt. 1 of 5" Arxivləşdirilib 2008-10-26 at the Wayback Machine, Newsarama, December 28, 2007..
  74. ↑ Straczynski, J. Michael (w), Quesada, Joe (p), Miki, Danny (i). "One More Day Part 4" The Amazing Spider-Man 545 (December 2007), Marvel Comics
  75. ↑ 1 2 Weiland, Jonah. "The 'One More Day' Interviews with Joe Quesada, Pt. 2 of 5" Arxivləşdirilib 2008-10-26 at the Wayback Machine, Newsarama, December 31, 2007..
  76. ↑ New Avengers #51
  77. ↑ The Amazing Spider-Man #600
  78. ↑ The Amazing Spider-Man #648
  79. ↑ The Superior Spider-Man #1–29
  80. ↑ The Superior Spider-Man #30–31
  81. ↑ "Exclusive: Peter Parker to return from death in 'Amazing Spider-Man' #1 this April". Daily News. New York City. January 12, 2014. July 12, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
  82. ↑ "All-New Marvel NOW! Q&A: Amazing Spider-Man". Marvel. January 13, 2014. April 1, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 21, 2018.
  83. ↑ "Spider-Man and The X-Men (2014-Present)". Marvel Comics. 2016-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
  84. ↑ Peter Sanderson. Marvel Universe: The Complete Encyclopedia of Marvel's Greatest Characters (Harry N. Abrams, New York, 1998) ISBN 0-8109-8171-8, p. 75
  85. ↑ Daniels, p. 96
  86. ↑ 1 2 3 Gresh, Lois H., and Robert Weinberg. "The Science of Superheroes" (John Wiley & Sons, Inc., 2002) ISBN 0-471-02460-0 (preview Arxivləşdirilib 2011-07-22 at the Wayback Machine)
  87. ↑ Kiefer, Kit; Couper-Smartt, Jonathan. Marvel Encyclopedia Volume 4: Spider-Man. New York: Marvel Comics. 2003. ISBN 0-7851-1304-5.
  88. ↑ Lee, Stan, Origins of Marvel Comics (Simon and Schuster/Fireside Books, 1974) p. 137
  89. ↑ 1 2 3 DeFalco, Tom; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Marvel Chronicle A Year by Year History. Dorling Kindersley. 2008. səh. 87. ISBN 978-0756641238. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  90. ↑ 1 2 3 4 5 Siegel, Lucas. "The 10 Greatest SPIDER-MAN Villains of ALL TIME!". Newsarama. 2014-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  91. ↑ 1 2 3 Beard, Jim. "ARCHRIVALS: SPIDER-MAN VS THE VULTURE". Marvel.com. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  92. ↑ Kyle, Scmidlin. "10 Spider-Man Villains (And Combinations) Deserving Of The Big Screen (7. The Vulture)". What Culture!. 2016-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018. "He's been one of Spider-Man's most frequent and iconic antagonists ever since his first appearance in issue 2 of The Amazing Spider-Man.
  93. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 92: "Introduced in the lead story of The Amazing Spider-Man #2 and created by Sten Li and Stiv Ditko, the Vulture was the first in a long line of animal-inspired super-villains that were destined to battle everyone's favorite web-slinger."
  94. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 93: "Dr. Octopus shared many traits with Peter Parker. They were both shy, both interested in science, and both had trouble relating to women…Otto Octavius even looked like a grown up Peter Parker. Lee and Ditko intended Otto to be the man Peter might have become if he hadn't been raised with a sense of responsibility.
  95. ↑ 1 2 Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "Spider-Man Versus Doctor Octopus" The Amazing Spider-Man 3 (July 1963)
  96. ↑ 1 2 3 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 20. ISBN 978-0756692360. In this installment, Sten Li and Stiv Ditko introduced Sandman – a super villain who could turn his entire body into sand with a single thought. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  97. ↑ 1 2 3 Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "Nothing Can Stop...The Sandman!" The Amazing Spider-Man 4 (September 1963)
  98. ↑ 1 2 3 DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 95
  99. ↑ 1 2 3 Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "Face-to-Face With...the Lizard!" The Amazing Spider-Man 6 (November 1963)
  100. ↑ 1 2 3 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 20. ISBN 978-0756692360. The Amazing Spider-Mans sixth issue introduced the Lizard. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  101. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 98
  102. ↑ Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "The Man Called Electro!" The Amazing Spider-Man 9 (February 1964)
  103. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 24. ISBN 978-0756692360. Electro charged into Spider-Man's life for the first time in another [Stan] Lee and [Steve] Ditko effort that saw Peter Parker using his brilliant mind to outwit a foe. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  104. ↑ 1 2 3 Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "The Menace of... Mysterio!" The Amazing Spider-Man 13 (June 1964)
  105. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 25. ISBN 978-0756692360. The Amazing Spider-Man #13 saw [Stan] Lee and [Steve] Ditko return to the creation of new super villains. This issue marked the debut of Mysterio, a former special effects expert named Quentin Beck. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  106. ↑ 1 2 3 4 Albert, Aaron. "Green Goblin Profile". About.com. 2008-04-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  107. ↑ Beard, Jim. "SPIDER-MAN 3: THE SPIDER & THE GOBLIN". Marvel.com. 2016-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  108. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 26. ISBN 978-0756692360. Spider-Man's arch nemesis, the Green Goblin, as introduced to readers as the 'most dangerous foe Spidey's ever fought.' Writer Sten Li and artist Stiv Ditko had no way of knowing how true that statement would prove to be in the coming years. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  109. ↑ 1 2 3 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 26. ISBN 978-0756692360. [Stan] Lee and [Steve] Ditko's newest villain, Kraven the Hunter, debuted in this issue. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  110. ↑ Lee, Stan (w), Ditko, Steve (p), Ditko, Steve (i). "Kraven the Hunter!" The Amazing Spider-Man 15 (August 1964)
  111. ↑ Valentine, Eve. "Who Are the Sinister Six? – An Introduction to Spider-Man's Supervillain Group". Collider. 2015-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  112. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 27. ISBN 978-0756692360. Spidey faced his first true team of super villains in an oversized 73-pages extravaganza written by [Stan] Lee with art by [Steve] Ditko. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  113. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 28. ISBN 978-0756692360. Spider-Man felt the Scorpion's sting for the first time in another Sten Li and Stiv Ditko collaboration. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  114. ↑ Lee, Stan (w), Romita, Sr., John (p), Esposito, Mike (i). "The Horns of the Rhino!" The Amazing Spider-Man 41 (October 1966)
  115. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 36. ISBN 978-0756692360. Now it was time for [John Romita, Sr.] to introduce a new Spidey villain with the help of [Stan] Lee. Out of their pooled creative energies was born the Rhino, a monstrous behemoth trapped in a durable rhinoceros suit. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  116. ↑ Lee, Stan (w), Romita, Sr., John (p), Romita, Sr., John (i). "The Sinister Shocker!" The Amazing Spider-Man 46 (March 1967)
  117. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 38. ISBN 978-0756692360. [Stan] Lee and [John] Romita's second major Spidey villain appeared in the form of the Shocker, a criminal equipped with vibration-projecting gauntlets. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  118. ↑ DeFalco "1960s" in Gilbert (2008), p. 122: "Sten Li wanted to create a new kind of crime boss. Someone who treated crime as if it were a business…He pitched this idea to artist John Romita and it was Wilson Fisk who emerged in The Amazing Spider-Man #50."
  119. ↑ Lee, Stan (w), Romita, Sr., John (p), Esposito, Mike (i). "Spider-Man No More!" The Amazing Spider-Man 50 (July 1967)
  120. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1960s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 40. ISBN 978-0756692360. Although he made his debut in the previous issue, it was in this [Stan] Lee and [John] Romita tale [The Amazing Spider-Man #51] that the Kingpin – real name Wilson Fisk – really left his mark on organized crime. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  121. ↑ Yehl, April, Schedeen, Jesse. "Top 25 Spider-Man villains: Part 2". IGN. 2014-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  122. ↑ 1 2 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1970s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 59. ISBN 978-0756692360. In the first issue of The Amazing Spider-Man to be written by someone other than Sten Li...Thomas also managed to introduce a major new player to Spidey's life – the scientifically created vampire known as Morbius. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  123. ↑ Gross, Edward. Spider-Man Confidential: From Comic Icon to Hollywood Hero. 2002. ISBN 0786887222.
  124. ↑ 1 2 3 4 Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1970s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 72. ISBN 978-0756692360. Writer Gerry Conway and artist Ross Andru introduced two major new characters to Spider-Man's world and the Marvel Universe in this self-contained issue. Not only would the vigilante known as the Punisher go on to be one of the most important and iconic Marvel creations of the 1970s, but his instigator, the Jackal, would become the next big threat in Spider-Man's life. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  125. ↑ 1 2 Manning "1970s" in Gilbert (2012), p. 107: "Spider-Man wasn't exactly sure what to think about his luck when he met a beautiful new thief on the prowl named the Black Cat, courtesy of a story by writer Marv Wolfman and artist Keith Pollard."
  126. ↑ Yehl, Joshua; Schedeen, Jesse. "Top 25 Spider-Man Villains: Part 1". IGN. 23 April 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 December 2016.
  127. ↑ Manning, Matthew K.; Gilbert, Laura, ed. 1980s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 118. ISBN 978-0756692360. In this issue, award-winning writer Denny O'Neil, with collaborator John Romita, Jr., introduced Hydro-Man. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  128. ↑ "AMAZING SPIDER-MAN (1963) #212". Marvel. 2015-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  129. ↑ 1 2 Manning "1980s" in Gilbert (2012), p. 133: "Writer Roger Stern and artists John Romita, Jr. and Con Romita introduced a new – and frighteningly sane – version of the [Green Goblin] concept with the debut of the Hobgoblin."
  130. ↑ David and Greenberger, pp. 68–69: "Writer Roger Stern is primarily remembered for two major contributions to the world of Peter Parker. One was a short piece entitled 'The Kid Who Collects Spider-Man'…[his] other major contribution was the introduction of the Hobgoblin."
  131. ↑ Greenberg, Glenn. "When Hobby Met Spidey". Back Issue! (35). TwoMorrows Publishing. August 2009. 10–23.
  132. ↑ 1 2 3 "Venom is the 33rd greatest comic book character". Empire.com. 2015-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  133. ↑ Manning "1980s" in Gilbert (2012), p. 169: "In this landmark installment [issue #298], one of the most popular characters in the wall-crawler's history would begin to step into the spotlight courtesy of one of the most popular artists to ever draw the web-slinger."
  134. ↑ Comics Creators on Spider-Man, pg 148, Tom DeFalco. (Titan Books, 2004)
  135. ↑ "Venom is number 22 on greatest comic book villain of all time". IGN. 2015-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  136. ↑ "Carnage is number 90 on greatest comic book villain of all time". IGN. 2015-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  137. ↑ 1 2 Cowsill, Alan; Gilbert, Laura, ed. 1990s // Spider-Man Chronicle Celebrating 50 Years of Web-Slinging. Dorling Kindersley. 2012. səh. 197. ISBN 978-0756692360. Artist Mark Bagley's era of The Amazing Spider-Man hit its stride as Carnage revealed the true face of his evil. Carnage was a symbiotic offspring produced when Venom bonded to psychopath Cletus Kasady." ([[:Category:|link]])[[Category:]]
  138. ↑ Michelinie, David (w), Bagley, Mark (p), Emberlin, Randy (i). "Carnage: Part One" The Amazing Spider-Man 361 (April 1992)
  139. ↑ Papageorgiou, Solon. "10 facts about Batman, Spider-Man, Iron Man you didn't know". Moviepilot. 2015-04-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2018.
  140. ↑ 1 2 3 4 Albert, Aaron. "Top ten comic book archenemies". About.com. 2012-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  141. ↑ 1 2 Hanks, Henry. "Events in landmark 'Spider-Man' issue have fans in a frenzy". CNN. 2013-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  142. ↑ Cronin, Brian. "50 Greatest Friends and Foes of Spider-Man: Villains #1-3". Comic Book Resources. 2013-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  143. ↑ "The ULTIMATE SPIDER-MAN writer talks about Spidey's new Amazing Friends and lays the Osborns to rest once and for all | Marvel.com News". Marvel.com. 2010-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  144. ↑ "Love is in the air as Marvel.com's Secret Cabal picks the greatest Marvel romances of all in time for Valentine's Day | Marvel.com News". Marvel.com. 2010-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  145. ↑ Yehl, Joshua, Schedeen, Jess. "Top 25 Spider-Man Villain: Part 5". IGN. 2014-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  146. ↑ "Norman Osborn is number 13 on greatest comic book villain of all time". IGN. October 21, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  147. ↑ "Spider-Man villains tournament: Championship". IGN. 2015-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  148. ↑ Shutt, Craig. "Villain Turned Hero: Venom". Wizard (72). August 1997. səh. 37.
  149. ↑ 1 2 3 Whitbrook, James. "The Greatest Spider-Men of All Time, Ranked". io9. 2017-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018.
  150. ↑ "Top 10 Oddest Marvel Characters". Time. 2009-09-03. 2012-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018.
  151. ↑ 1 2 "10 Best SPIDER-MEN Of All Time". Newsarama (ingilis). 2017-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018. (#apostrophe_markup)
  152. ↑ Robinson, Bryan. "Remembering the First – and Forgotten – Latino Spider-Man". Fox News Latino. August 16, 2011. August 20, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018.
  153. ↑ Ong, Benjamin; Kean Pang. "Remembering When West Has Met East". Newsarama. 16 July 2008. 31 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018. (#apostrophe_markup)
  154. ↑ Truitt, Brian. "Half-black, half-Hispanic Spider-Man revealed". USA Today. August 2, 2011. August 20, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  155. ↑ Ching, Albert. "Slott Details the Unexpected Origins of Spider-Gwen and Spider-Punk". ComicBookResources.com. March 13, 2015. September 9, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral 2018.
  156. ↑ "Retail Sales of Licensed Merchandise Based on $100 Million+ Entertainment/Character Properties – The Licensing Letter". www.thelicensingletter.com. 9 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  157. ↑ 1 2 Kupperberg, Paul. The Creation of Spider-Man. The Rosen Publishing Group. 2007. ISBN 1-4042-0763-5.
  158. ↑ Fleming, James R. "Review of Superman on the Couch: What Superheroes Really Tell Us about Ourselves and Our Society. By Danny Fingeroth". ImageText. University of Florida. 2006. ISSN 1549-6732. 9 December 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  159. ↑ 1 2 Knowles, Christopher. Our Gods Wear Spandex. illustrated by Joseph Michael Linsner. Weiser. 2007. səh. 139.
  160. ↑ "Spider-Man Weaving a spell". Screen India. 2002. İstifadə tarixi: 30 may 2018.[daimi ölü keçid]
  161. ↑ 1 2 Davis, Lauren. "This Superhero Is More Lucrative Than Batman And The Avengers Combined". io9. Gizmodo Media Group. November 14, 2014. 13 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  162. ↑ Block, Alex. "Which Superhero Earns $1.3 Billion a Year?". The Hollywood Reporter. Lynne Segall. November 13, 2014. 16 November 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  163. ↑ 1 2 "Spider-Man Returning to Macy's Thanksgiving Day Paradede" Arxivləşdirilib 2009-11-06 at the Wayback Machine, Associated Press via WCBS (AM), August 17, 2009,
  164. ↑ Spurlock, J. David, and John Romita. John Romita Sketchbook. (Vanguard Productions: Lebanon, N.J. 2002) ISBN 1-887591-27-3, p. 45: Romita: "I designed the Spider-Man balloon float. When we went to Macy's to talk about it, Manny Bass was there. He's the genius who creates all these balloon floats. I gave him the sketches and he turned them into reality".
  165. ↑ Yarbrough, Beau. "Marvel to Take on World Trade Center Attack in "Amazing Spider-Man"". Comic Book Resources. September 24, 2001. 26 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  166. ↑ Staff. "Spider-Man Removes Mask at Last". BBC. June 15, 2006. 23 August 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  167. ↑ Brady, Matt. "New York Post Spoils Civil War #2". Newsarama. June 14, 2006. October 11, 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  168. ↑ Lane, Thomas. "Can Spider-Man help UN beat evil?". BBC. January 4, 2008. 19 February 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  169. ↑ Pisani, Joseph. "The Smartest Superheroes". Business Week Online. June 1, 2006. 11 January 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 may 2018.
  170. ↑ Cohen, Johnathan. "Exclusive: Eminem Talks New Album, Book". Billboard. December 12, 2008. May 23, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 30, 2018.
  171. ↑ Lockett, Dee. "7 Fun Facts We Learned From Eminem's Genius Annotations". Vulture. April 2, 2015. April 17, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 30, 2018.
  172. ↑ Caldwell, Patrick, "Justice Elena Kagan Had Some Fun Writing About Spider-Man", Mother Jones, June 22, 2015, 11 March 2017 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 30 may 2018
  173. ↑ 1 2 3 "IGN's Top 100 Comic Book Heroes". 2011-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  174. ↑ "Ultimate Super Heroes, Vixens, and Villains Episode Guide 2005 – Ultimate Super Villains". TVGuide.com. 2011-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  175. ↑ "The 50 Greatest Comic Book Characters". Empire Online. 2012-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  176. ↑ 1 2 "Top 200 comic book characters". Wizard. (#apostrophe_markup); (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  177. ↑ "The Top 50 Avengers". IGN. April 30, 2012. August 31, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  178. ↑ Yehl, Joshua; Lakes, Jeff. "Top 25 Best Marvel Superheroes – IGN – Page 5". IGN. 2016-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  179. ↑ Conin, Brian. "2015 Top 50 Marvel Characters 3-1 | Page 2 of 2 | Comics Should Be Good @ CBR". Comic Book Resources. November 5, 2015. April 23, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  180. ↑ Marston, George. "The 10 Best Superhero Origin Stories of ALL TIME!". Newsarama.com. 2016-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  181. ↑ "Skyscraper Defense". 2011-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  182. ↑ Cobb, Jocelyn. "Recalls 1921 climb of 'human spider'". The Augusta Chronicle. September 19, 1999. December 11, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018. (#apostrophe_markup)
  183. ↑ "Video: un robo con la modalidad "hombre araña"en un departamento de Belgrano" [Video: a theft with the "Spider-Man" method at a Belgrano apartment] (Spanish). Infobae. February 17, 2017. November 10, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  184. ↑ "Un "hombre araña" asaltó y violó a una profesora de gimnasia" [A "Spider-man" raped and stole from a gym teacher] (Spanish). Clarín. January 17, 2008. November 10, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
  185. ↑ "Spider-Man (1967)". UGO Networks. April 24, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  186. ↑ "Ultimate Spider-Man". 2012-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  187. ↑ "Japanese Spider-Man". 2012-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  188. ↑ "John Romita Interview". www.keefestudios.com. 2012-02-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  189. ↑ "EXCLUSIVE: 'Spider-Man 4' Scrapped; Sam Rami & Tobey Maguire & Cast Out; Franchise Reboot for 2012". Deadline.com. January 11, 2010. August 23, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  190. ↑ ""Spider-Man" Film Gets Reboot; Sam Raimi, Tobey Maguire Out". Zap2It.com. January 11, 2010. September 7, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  191. ↑ "Tobey Maguire and Sam Raimi part ways with Spider-Man franchise". 2018-04-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-15.
  192. ↑ "Andrew Garfield & Marc Webb Return For 'Amazing Spider-Man 2'". Huffington Post. September 28, 2012. December 13, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  193. ↑ Truitt, Brian. "Garfield relishes web-swinging in 'Amazing Spider-Man 2'". USA Today. July 20, 2013. September 21, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  194. ↑ Lesnick, Silas. "It's Official: Spider-Man Enters the Marvel Cinematic Universe!". SuperHeroHype. February 9, 2015. February 10, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  195. ↑ Lang, Brett. "'Spider-Man' Movie Gets Official Title". Variety. April 12, 2016. April 13, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  196. ↑ "Sony Pictures and Marvel Studios Find Their 'Spider-Man' Star and Director" (Press-reliz). Marvel.com. June 23, 2015. April 11, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  197. ↑ Kit, Borys; Couch, Aaron. "Marvel's Kevin Feige on Why the Studio Won't Make R-Rated Movies, 'Guardians 2' and Joss Whedon's DC Move". The Hollywood Reporter. April 18, 2017. April 18, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 18, 2017.
  198. ↑ D'Alessandro, Anthony. "'Spider-Man: Homecoming 2' Shoots Web Around Independence Day 2019 Frame; 'Bad Boys 4' Moves To Memorial Day". Deadline Hollywood. December 9, 2016. December 10, 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 9, 2016.
  199. ↑ Busch, Anita. "Robert Downey, Jr. Confirms Spider-Man Character in 'Avengers: Infinity War' On FB Live". Deadline. February 11, 2017. February 11, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  200. ↑ Goldberg, Matt. "'Avengers: Infinity War': Kevin Feige Reveals Spider-Man's Screentime". 2018-04-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  201. ↑ Borys Kit, Borys. "Sony Unveils Plans for Animated 'Spider-Man' and 'Emojimovie: Express Yourself'". The Hollywood Reporter. June 22, 2016. January 26, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 31, 2018.
  202. ↑ Schmidt, J.K. "'Spider-Man: Into the Spider-Verse' Features Chris Pine in a Surprising Cameo". ComicBook.com. November 29, 2018. November 30, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 30, 2018.
  203. ↑ Lustig, Jay. "Spider-Man: Turn off the Dark" Arxivləşdirilib 2011-01-21 at the Wayback Machine. New Jersey On-Line. January 18, 2011. Retrieved January 25, 2011.
  204. ↑ Gans, Andrew. "Reeve Carney, Jennifer Damiano, Patrick Page to Star in Spider-Man; Performances Begin in November" Arxiv surəti 1 may 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib may 1, 2011, at the Wayback Machine. Playbill.com, August 10, 2010
  205. ↑ "SpidermanBroadway.Marvel.com". Spidermanonbroadway.marvel.com. 2012-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyun 2018.
  206. ↑ Hetrick, Adam. "Troubled Spider-Man Turn Off the Dark Delays Broadway Opening Again" Arxiv surəti 17 yanvar 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib yanvar 17, 2011, at the Wayback Machine. Playbill.com. January 13, 2011. Retrieved January 15, 2011.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]