Tsilin kilsəsi

Müqəddəs Yelisey adına Tsilin kilsəsi (udi Ĭvĕl Yeliseyi s'iyen S'ilin Gergeś) — Qəbələ rayonunun Nic qəsəbəsində yerləşən kilsə. Erməni mənbələrində adı Müqəddəs Tanrının Anası Kilsəsi (erm. Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Surb Astvatsatsin yekeğets’i)) kimi xatırlanır. Kəndin aşağı (udi s'ilin) məhləsində yerləşən kilsəni kəndin yuxarı (udi bulun) məhləsindəki Bulun kilsəsindən fərqləndirmək üçün yerlilər ona sadəcə Tsilin kilsəsi də deyirlər.

Qriqoryan ortodoks
Tsilin kilsəsi
udi Ĭvĕl Yeliseyi s'iyen S'ilin Gergeś
Din
Yerləşməsi
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Qəsəbə Nic
Rayon Qəbələ rayonu
Memarlıq
İnşa tarixi 1866 – 1869
Tikdirəni Qalust yüzbaşı
Eni 11.56
Uzunluğu 20.52
Tsilin kilsəsi xəritədə
Tsilin kilsəsi
Tsilin kilsəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müasir kilsənin əsası 1866-cı ildə qoyulub, tikinti 1869-cu ildə bitib. Kilsə həmin il keşiş Aristakes tərəfindən təqdis edilib və istifadəyə açılıb.[1] Tikintiyə maliyyə yardımı edənlər arasında Qalust Yüzbaşı və Xaçatur Yeğiazaryan adlı udi donorların adları çəkilir.

Arxitekturası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İki mərtəbəli sakristiya və yarımdairəvi tağları olan Silin kilsəsinin uzunluğu 20.52, eni isə 11.56 metrdir. O, Müqəddəs Yelisey kilsəsinin arxitektural kompozisiya xüsusiyyətlərini bölüşür. Birincinin tağlı örtüyü iki cüt xaçşəkilli sütunla dəstəklənir. Müqəddəs Yelisey kilsəsi ilə müqayisədə onun şimal fasadına açılan daha bir pəncərəsi var. Cənub fasadında günəş saatı olan kilsə incə işlənmiş daş və məhluldan hərtərəfli tikilmişdir. Altı sütuna söykənən altıbucaqlı kiçik sütunlar ilə bitən zəng qülləsi qərb frontonunun üstündə ucalır.[2] 5 altar pilləkəni var.

Kilsədə xidmət etmiş keşişlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Avaq Ter-Hovhannisyan (1868)
  • Harutyun Matevos oğlu Xamoyants (1873) — Moskva Universiteti məzunu, daha öncə 7 il hüquqşünas kimi çalışıb
  • Petros Martirosyan Ayrapetyan (1879) — dördüncü dərəcəli diakon rütbəsi almışdı
  • Sargis Xamoyants (1875–1898) — Tiflis Nersisyan məktəbində və Moskvada Lazarev Şərq dilləri İnstitutunda təhsil almışdı.

Məktəb

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kilsənin həyətində Nic 5 saylı tam orta məktəbi yerləşir.[3] Məktəb 1875-ci ildə açılıb. Məktəbin ilk müəllimi keşiş Sargis Xamoyants olub.[2]

Yazılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kilsənin şərq girişində müxtəlif yazılar mövcuddur:

Şəkil Orijinal Tərcüməsi
ՌՍՏԱԿԵՍԵԱՆՑ ՅԻՇԱՏԱԿ ԿԵ

ՆԴԱՆԵԱՑ ԵԻ ՆՆՋԵՑԵԼՈՑ

ԻՒՐԵԱՆՑ ՀԻՄՆԵՑԱՒ Ի ԹՎԻՆ

ՀԱՅՈՑ ՌՅԺԵ, ԱԻԱՐՏԵՑԱՒ ՌՅԺԸ

Rştakesyanlar ailəsindən uyuyanların və yaşayanların xatirəsinə, bu kilsənin 1315-ci ildə (1866) əsası qoyulmuş və 1318-ci ildə (1869) bitirilmişdir.
ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ

ԽԱՉԱՏՈՒՐ

ԻՇԽԱՆՆ ՈՒՏԻ

ՑԵՐԿԱՆՑ ԻՒՐ

Ի ՇԻՆՈՒԹԻ(Ւ)Ն

ՏԱՃԱՐԻՍ

ԵՏ ՀԻՆԳ ՀԱՐԻՒՐ

ՌՈՒԲԼԻՍ

Udi işxanı Yeğiazaryan Xaçatur məbədin tikintisinə 500 rubl ianə etdi.
ԿԱՌՈՒՑԱՒ ՍԲ ԵԿԵՂԵՑԻՍ

ԱԾ ԱՐԴԵԱՄԲՔ ՆԻԺԵՑԻ ԳԱ

ԼՈՒՍՏ, ԽԱՉԱՏՈՒՐ, ՅԱՐՈՒԹԻ

ՒՆ ԵՒ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ, ՉՈՐ

ԻՑ ՀԱՐԱԶԱՏ ԵՂԲԱՐՑ, ՌՊՀ

Müqəddəs Tanrının Anası kilsəsi Nicli qardaşlar Qalust, Xaçatur, Harutyun və Ambartsum adlı 4 qardaş tərəfindən 1870-ci ildə tikilib.

Freskalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Plasterdən aşağı hissədə "Allah Ata", dörd həvari və s. təmsil edən bir sıra freskalar salamat qalmışdır.[2]

  • İbrahimin İshaqı qurban etməsi
    İbrahimin İshaqı qurban etməsi
  • Allah-Ata freskası. Sol əlində dünyanın üzərindəki hakimiyyətin rəmzi olan lat. Globus cruciger (xaç və kürə), sağ əlində isə xeyir-duanı simvolizə edən lat. dextera dei (Allahın sağ əli) olan Tanrı fiqurunun başında düzgün üçbucaq formasında Müqəddəs Üçlüyü simvolizə edən halə də var.
    Allah-Ata freskası. Sol əlində dünyanın üzərindəki hakimiyyətin rəmzi olan lat. Globus cruciger (xaç və kürə), sağ əlində isə xeyir-duanı simvolizə edən lat. dextera dei (Allahın sağ əli) olan Tanrı fiqurunun başında düzgün üçbucaq formasında Müqəddəs Üçlüyü simvolizə edən halə də var.
  • Həvari Matfey freskası
    Həvari Matfey freskası
  • Həvari Yuhənna freskası
    Həvari Yuhənna freskası

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Melkonyan, H. "Arxivlənmiş surət" (PDF). Ararat (erməni). 24 iyul (12 iyul) 1869. 2022-07-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-10-25.
  2. ↑ 1 2 3 "A BRIEF HISTORICAL INTRODUCTION ON NIZH VILLAGE". Archived from the original on 2012-05-18. İstifadə tarixi: 2021-10-20.
  3. ↑ GoMap.az https://kataloq.gomap.az/az/all-poi/science/school/f169b310d56511e0ad4900226424597d (#bare_url_missing_title).