avtobus-laboratoriya

Laboratoriya (lat. laboratorium, laboro - "işləyirəm") — müxtəlif xüsusi tədqiqatların (kimyəvi, fiziki, texniki və mexaniki) aparılması üçün müxtəlif cihaz və alətlərlə təchiz olunmuş otaq. Laboratoriyalardan ali məktəblərdə, istehsalat və tədqiqat müəssisələrində istifadə olunur. 1)elmi və ya texniki təcrübələr, tədqiqat aparmaq ücün xüsusi avadanlıqla təchiz olunmuş bina və ya otaq, belə təcrübə, tədqiqat aparılan müəssisə – təcrübə müəssisəsi; 2)yaradıcılıqla məşğul olanların fəaliyyət sahəsi; 3)elmi-tədqiqat müəssisələrində və s. müxtəlif eksperimentlər aparılan şöbə və ya bölmə; xüsusi avadanlıqla təchiz olunur; 4)elmi tədqiqatlar, tədris məşğələləri üçün xüsusi avadanlıqlarla təchiz olunmuş otaq, yer; həmçinin eksperimental-tədqiqat işi aparan təşkilat; 5)məcazi mənada kiminsə, nəyinsə daxili fəaliyyəti, daxili prosesləri.

Avtobus — sürücünün oturacaq yeri daxil olmaqla, oturacaq yerlərinin sayı doqquzdan çox olan, sərnişin daşımaları üçün nəzərdə tutulmuş avtonəqliyyat vasitəsi. Bu, ümumi istifadədə olan nəqliyyat vasitəsidir. O, ən çox ictimai nəqliyyatda, lakin həm də çarter məqsədləri üçün və ya xüsusi mülkiyyət yolu ilə istifadə olunur. Orta avtobus 30-100 sərnişin daşısa da, bəzi avtobuslar 300-ə qədər sərnişin tutumuna malikdir. Ən çox yayılmış növü daha böyük yükləri daşıyan ikimərtəbəli və artikulyar avtobuslar və daha kiçik yükləri daşıyan midiavtobus və mikroavtobuslar olan tək mərtəbəli avtobuslardır. Məşqçilər uzun məsafəli xidmətlər üçün istifadə olunur. Şəhər tranzit avtobusları və şəhərlərarası avtobuslar kimi bir çox növ avtobuslar gediş haqqı alır. Digər növlər, məsələn, ibtidai və ya orta məktəb avtobusu və ya iş avtobusları pulsuzdur. Bir çox yurisdiksiyalarda avtobus sürücüləri adi sürücülük vəsiqəsinin üstündə və ondan kənarda xüsusi böyük nəqliyyat vasitəsi lisenziyası tələb edirlər. Avtobuslarla sərnişin daşımalarına “D” kateqoriyası üzrə nəqliyyat vasitələrini idarə etmək hüququnu təsdiq edən sürücülük vəsiqəsi olan, yaşı 21-dən , "DE" kateqoriyası üzrə nəqliyyat vasitələrini idarə etmək hüququnu təsdiq edən sürücülük vəsiqəsi olan, yaşı 24-dən və avtonəqliyyat vasitələrini idarə etmək sahəsində təcrübəsi üç ildən az olmayan sürücülər buraxılır.

İki mərtəbəli avtobus aşağı və yuxarı mərtəbələrdə iki kabinəsi olmaqla şəhər ictimai nəqliyyatında və şəhərlərarası nəqliyyatda istifadə olunan bir avtobus növüdür. Ən məşhurları İngiltərədə istifadə edilən qırmızı rəngli AEC Routemaster markalı avtobuslardır. Neoplan Jumbocruiser, iki mərtəbəli və əlavəli olaraq istehsal olunur, başqa bir ikimərtəbəli avtobus modelidir.

Şəhərlərarası avtobus, şəhər avtobusundan fərqli olaraq daha uzun məsafəli xidmətlər üçün istifadə olunan bir avtobusdur. Ümumiyyətlə tək bir metropol ərazisində istifadə olunur. Ümumiyyətlə tur, beynəlxalq və şəhərlərarası avtobus xidməti, bəzən isə xüsusi məqsədlər üçün istifadə olunur. Ən məşhur istehsalçılara Daimler AG, Autosan, Scania AB, Mitsubishi Fuso Truck and Bus Corporation, Alexander Dennis, Van Hool, Neoplan Bus GmbH, MAN Truck & Bus AG, Marcopolo S.A., Irizar, MCI, Volvo Buses daxildir. İctimai nəqliyyatdan fərqli olaraq, şəhərlərarası avtobuslarda əsasən ön tərəfə baxan oturacaqlar mövcud olur və onlarda ayaq üstdə dayanmaq üçün şərait yoxdur. Digər yaşayış bölmələrində tualet, televizor və yerüstü baqaj sahəsi ola bilər.

Əlavəli avtobus və ya Dəstəkli avtobus, birləşdirici vasitə ilə bir-birinə bağlanılmış iki hissədən ibarət olan və şəhər daxili nəqliyyatda istifadə olunan, adi avtobuslarla müqayisədə sərnişin tutumu artırılmış bir avtobus növüdür. Bəzi metrobuslarda olduğu kimi uzunluğu 11 metrdən 25 metrə qədər ola bilər. Tək əlavəli, cüt əlavəli, iki mərtəbəli əlavəli kimi növləri mövcuddur. Avtobusun manevrini asanlaşdırmaq üçün ən arxa təkərin dönməsinə imkan verən 4WS sisteminə bənzər bir sistem istifadə olunur.

Hündür mərtəbəli avtobus, avtobus və ya trolleybus. Avtobusa girmək üçün bir neçə pilləkən vardir. Midiavtobuslar, mikroavtobuslar, şəhərlərarası avtobuslar, sərnişin avtobusları, qatarlar, yüngül relsli sistemlər və digər dəmir yolu nəqliyyat vasitələri kimi ictimai nəqliyyat vasitələri bu xüsusiyyəti daşıyır. Müasir dövrdə ictimai nəqliyyatda edilən yeniliklərlə əlaqəli, daha çox şəhər xaricində və xüsusi məqsədlər üçün istifadə olunur.

Avtobus dayanacağı — sərnişinlərin minib-düşməsi üçün avtobusların dayandığı yer. Avtobus dayanacaqlarının tikintisi istifadə səviyyəsini əks etdirir, sıx yerlərdə qapalı dayanacaqlar, oturacaqlar və bəzən elektron sərnişin məlumat sistemləri ola bilər. Daha az məşğul dayanacaqlarda sadə dirək və bayraqdan istifadə edilə bilər. Avtobus dayanacaqları bəzi yerlərdə rahatlığı artırmaq üçün yaxınlıqdakı dayanacaqlardan marşrutlar və digər ictimai nəqliyyat növləri arasında keçid etməyə imkan verən nəqliyyat qovşaqlarına birləşdirilir. == Tarixi == XVII əsrdən XIX əsrə qədər atlı səhnə məşqçiləri bir çox Avropa şəhərləri arasında müntəzəm xidmətlər həyata keçirirdilər, atların dəyişdirilə biləcəyi və sərnişinlərin minə və ya enə biləcəyi xüsusi mehmanxanalardan başlayaraq dayanaraq, əslində avtobus dayanacağının ən erkən formasını təşkil etməyə başlamışdılar. Londondan Yorka gedən marşrutun ilk dayanacağı olan Angel Inn, belə bir mehmanxananın nümunəsi idi. Con Qrinvud 1824-cü ildə Mançesterdə ilk avtobus xəttini açdı, sabit bir marşrutda gedərək sərnişinlərə sifariş olmadan yol boyu istəyə görə minməyə icazə verdi. İctimai evlər, dəmiryol stansiyaları və yol qovşaqları kimi görməli yerlər adi dayanacaqlara çevrildi. Atlı avtobuslar 1828-ci ildə Parisdə fəaliyyətə başladı. Corc Şillibir 1829-cu ildə Omnibus xidmətinə başladı.

Avtobus zolağı — sadəcə avtobusların istifadə etməsi və ictimai nəqliyyatın tıxacda ilişib qalmaması məqsədilə çəkilmiş zolaq. Avtobus zolaqları metrobus şəbəkəsinin əsas komponentidir, digər trafikin səbəb olduğu gecikmələri azaltmaqla avtobusların hərəkət sürətini və etibarlılığını artırır. Xüsusi avtobus zolağı ümumi avtomobil hərəkəti üçün nəzərdə tutulmuş yolun yalnız bir hissəsini tuta bilər. == Tarixi == İlk avtobus zolağı tez-tez səhvən 1939-cu ildə Şeridan küçəsinin Foster prospektinin şimalında geri dönən zolaqlarla quraşdırıldığı Çikaqoya aid edilir. Yol pik istiqamətə doğru üç zolaqdan (səhər cənuba; axşam şimala) və bir əks axın zolağından ibarət idi. Zolaqların heç biri yalnız avtobus üçün deyildi, lakin avtobusların hərəkətini asanlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. 1948-ci ildə Rod-Aylend ştatının Providens şəhərindəki Şərq Trolley tuneli yalnız avtobuslar üçün istifadəyə çevrildi və bu günə qədər fəaliyyətini davam etdirərək ABŞ-də ilk xüsusi avtobus yolu oldu.

Atmosfer proseslərinin laboratoriya modelləşdirilməsi – bir sıra atmosfer proseslərinin sadələşdirilmiş şəraitdə müxtəlif laboratoriya qurğularında kicik miqyasda gedişinin modelləşdirilməsidir. Belə üsul atmosfer hərəkətlərinin ümumi xassələrini təyin etməyə imkan verir.

Avtobus (ing. The bus) və ya "avtobus saxlamaq" (ing. Parking the bus) — futbolda oyun taktikası. == Tarixi == Termin ilk dəfə 2004-cü ildə Joze Mourinyo tərəfindən istifadə olunub.

Hündür mərtəbəli avtobus, avtobus və ya trolleybus. Avtobusa girmək üçün bir neçə pilləkən vardir. Midiavtobuslar, mikroavtobuslar, şəhərlərarası avtobuslar, sərnişin avtobusları, qatarlar, yüngül relsli sistemlər və digər dəmir yolu nəqliyyat vasitələri kimi ictimai nəqliyyat vasitələri bu xüsusiyyəti daşıyır. Müasir dövrdə ictimai nəqliyyatda edilən yeniliklərlə əlaqəli, daha çox şəhər xaricində və xüsusi məqsədlər üçün istifadə olunur.

Kaunas Avtobus Zavodu (lit. Kauno autobusų gamykla, KAG) — Litvanın Kaunas şəhərində mövcud olmuş avtobus zavodu. == Tarixi == Litvanın paytaxtı olmuş Kaunasda 1930-cı illərdə Amerikan şikətlərinə (Ford, Chevrolet, Autocar və s.) aid şassilər üzərinə avtomobil. İlk əvvəllər bu avtobuslar balaca və primitiv idilər ancaq illər ötdükcə təcrübə artırdı. Artıq dövrünün tələblərinə cavab verə biləcək avtomobillər hazırlanırdı. On illiyin sonunda vaqon tipli avtobuslar Mercedes-Benz dizel mühərriki ilə alman şassiləri əsasında hazırlanmışdır. Bütün işlər əsasən iki müəsisədə gedirdi: "Amerika Litvalıları Səhmdar Cəmiyyəti" təmir emalatxansı və Kaunasın Şansi rayonunun Avtobus parkı emalatxanası. Bu müəssisələrin əsasında isə Kaunas Avtobus zavodu meydana gəlmişdi İkinci dünya müharibəsinin somnlarına yaxın Litvada artıq fəaliyyətdə olan bir dənə də olsun avtobus qalmamışdır. Əhalinin daşınması məqsədi ilə yük maçınlarından istifadə edilir və ya Vermaxtın avtobusları təmir edilərək istifadə edilirdi. Üstəli Şərqi Prussiya ərazisinə reydlər təşkil edilərək burada olan avtobuslar təmir edilərək Litvalıların istifadəsinə verilirdi.

Riqa Avtobus fabriki, RAF (latış. Rīgas Autobusu Fabrika, RAF‎) — Latviyada fəaliyyət göstərmiş mikroavtobus istehsal edən müəssisə. 1949-cu ildə "№ 2 Riqa Avtotəmir zavodu" yerində «Riqa avtobus yedəyi zavoduna» çevrilir. Deismanis və Potreki emalatxanaları Terbatas küçəsində yerləşirdi. 1951-ci ildə «Riqa avtomobil təcrübə zavodu» ilə birləşdirilmişdir. 1953-cü ildə 25 ədəd RAF-651 markalı avtobus istehsal edilmişdir. Kapotlu RAF-651 avtobusları ГЗА-651 markalı avtobusların birəbir oxşarı idi. 16 oturacaq yerinə sahib avtobusun ümumi tutumu 25 sərnişin idi. 10 iyun 1954-cü ildə avtonəqliyyat nazirliyi tərəfindən zavod «Riqa peşəkar avtobus zavodu» adlandırılsada artıq 30 sentyabr 1954-ci ildə adı tamamən dəyişdirilərək son adı müəyyənləşdirilir: «Riqa Avtobus Zavodu» (latış. Rīgas Autobusu Fabrika‎).

Rostov Avtobus zavodu — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən, iri tutumlu avtobuslar istehsal edən Rusiyaya məxsus müəssisə. 2007-ci ildə «Krasnı Aksay» zavodunda TaqAZ şirkətinə məxsus böyük tutumlu РоАЗ-5236 model avtobusların istehsalına başlanılmışdır. Model Ukraynaya məxsus VAT Ukravtobusprom tərəfindən ТУР А181 əsasında yığılmışdır. Avtobuslar alman mühərriki olan Deutz, ötürücü qutu və portal körpüsü isə ZF ilə təmin edilmişlər. Avtobuslar yerdən alçaq olub, dörd qapıya sahid idilər. Bunlardan ikisi iki tərəfli olub təkər həlqəsinin yaxınlığında yerləşirdi. Rəng çeşidləri:бежевый (standart),parlaq-sarı (1 avtobus №65,1 avtobus №22),yaşıl (№3 və №49) РоАЗ hədəf olaraq Rusiyanın cənub regionlarının ictimai nəqliyyat tələbanı ödəməməli idi. Onlar ilk növbədə Rostov-na-Donu, Krosnodar diyarı və Soçinin təminatında istifadə edilməli idi. İlk avtobuslar 2008-ci ildə keçirilən Moskva Beynəlxalq Nəqliyyat forumu olan Krokus-Ekspoda iştirak etmişdir. 2010-ci ildə Moskvada Komtrans sərgisində РоАЗ-5236 avtobuslarının üç qapılı variantı nümayiş etdirilmişdir.

Venesiya avtobusu qəzası — 3 oktyabr 2023-cü il tarixində, axşam saatlarında İtaliyanın Venesiya şəhərinin Mestre rayonunda avtobusun dəmir yolu relslərinə çırpılması nəticəsində baş vermiş böyük yol qəzası. Avtomobil qəzası nəticəsində 21 nəfər həlak olmuş, 15 nəfər yaralanmışdır. Avtomobil qəzası 3 oktyabr 2023-cü ildə, axşam yerli vaxtla 19:38-də baş vermişdir. "La Linea" avtobus şirkətinə məxsus avtobus Venesiyanın mərkəzindəki Pyatstsale Romadan 35 turisti Margera ərazisindəki düşərgəyə aparırdı. Hadisə şahidlərinin sözlərinə görə, avtobus Mestredən Margeraya gedən yol körpüsü ilə təxminən 50 metr irəliləmiş, sonra hasara çırpılaraq 15 metr hündürlükdən dəmiryol relslərinə düşüb və yanmışdır. Əvvəlcə mediada avtobusun metanla dolduğu və çırpılan zaman elektrik naqillərinə dəyərək alovlandığı barədə məlumatlar yayılmışdır. Avtobusun sahibi olan şirkət çəkisi 13 ton olan və yaşı bir ildən az olan nəqliyyat vasitəsinin elektriklə işlədiyini qeyd etmişdir. Hadisə yerinə gələn yanğınsöndürmə briqadasının komandiri mətbuata bildirmişdir ki, yanğın avtobusun akkumulyatorlarından baş vermişdir.

Lourens Berkli adına Milli Laboratoriya (ing. Ernest Orlando Lawrence Berkeley National Laboratory, Berkeley Lab, LBNL) — ABŞ-nin Enerji Nazirliyinin Berklidə yerləşən Milli Laboratoriyası. Kaliforniya Universitetinin strukturunun bir hissəsi. Yaxınlıqdakı Livermor Milli Laboratoriyasından fərqli olaraq təsnifləşdirilməmiş tədqiqatlar aparır. Lourens, xüsusilə nüvə silahlarının inkişafı ilə məşğul idi. Laboratoriya, universitetin mərkəzi kampusunun üstündəki Berkli Hills-də yerləşir. 0.8 km² (ərazi universitetə ​​məxsusdur) üzərində yerləşən 72 laboratoriya binasında (Enerji Nazirliyinə məxsusdur) 800 tələbə və nazirliyin iyirmiyə yaxın əməkdaşı daxil olmaqla 4.000 universitet işçisi çalışır. Bundan əlavə, hər il laboratoriyada 3000 ziyarətçi tədqiqat aparır. Laboratoriya 26 avqust 1931-ci ildə universitetin fizika kafedrasının bir bölməsi olaraq "Radiasiya Laboratoriyası" adı altında qurulmuşdur. Əsas aləti bu tip sürətləndiricinin icadına görə 1939-cu ildə Fizika üzrə Nobel mükafatı alan E.Lourens tərəfindən yaradılan siklotron idi.

Ankara şəhərlərarası avtobus terminalı (türk. Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali) — Ankaranın Yeniməhəllə ilçəsində yerləşən avtobus terminalı. Davamlı dəyişikliklər və təmirə məruz qalan Türkiyənin ən böyük avtobus terminalı, 1995-ci ildən bəri minlərlə avtobus şirkətinə xidmət etmişdir. Terminaldan günlük avtobus səfərləri baş tutur. Ankarayın avtobus terminalı stansiyası da mövcuddur. == Tarixçə == 1 yanvar 1997-ci ilədək Ankara Böyükşəhər Bələdiyyəsi İş və Tərəfdaşlıqlar Baş Müdirliyinə bağlı qalmış, daha sonradan Bugsaş Müdirliyinə bağlanmışdır. Hal-hazırda da Bugsaş Müdirliyinin baş direktoru bu terminaldan məsuliyyət daşıyır. Utarit İzgi, Asım Mutlu, Əsat Suher, Yılmaz Zəngər, Ünal Dəmiraslan və Zühtü Müridoğlu ilə birlikdə memarlıq layihəsi hazırlanmışdır. == Mübahisəli tətbiqlər == Ankara Böyükşəhər Bələdiyyə Başçısı Terminalda özəl avtobusların istifadəsini qadağan etmiş, böyük mübahisəyə səbəb olmuşdur. Lakin, sonradan bu qanunun icrası dayandırılmışdır.

Montgomery avtobus xətti insidenti, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Alabama əyalətinin Montgomery şəhərində ictimai nəqliyyatdakı irqi ayrı-seçkilik tədbirlərinin ləğv edilməsini müdafiə edən qaradərili sakinlərin təşkil etmiş olduğu dinc etirazdır. Qarşıdurma 1 dekabr 1955-ci ildən 20 dekabr 1956-cı ilədək davam etmiş və ABŞ Ali Məhkəməsinin nəqliyyatda irqi ayrı-seçkiliyi qanunsuz elan etdiyi qərarı ilə sona çatmışdır. Montgomery qanunlarına görə, zəncilərin ilk dörd sırada oturması qadağan idi, səbəbi isə bu yerlərin “yalnız ağlar” üçün ayrılmış yerlər olması idi. “Yalnız ağlar” üçün nəzərdə tutulan bütün yerlər tutulmuşdusa, arxa cərgələrdə qaralar üçün nəzərdə tutulan yerlərdə oturan qaralar durmalı və bu yeri avtobusdakı ağ rəngli sərnişinlərə vermək məcburiyyətində idilər. Martin Lüter Kinq 1955-ci ildə cənub əyalətlərində ictimai nəqliyyatda ayrı-seçkiliyin təzahürünü belə təsvir etmişdir: Avtobus sürücüləri arasında zəncilər yoxdur və bəzi ağdərili sürücülər nəzakətli olsalar da, ağ dərili sürücülərin həddindən artıq çoxu qaradərililərə qarşı təhqir və söyüşlər həyata keçirdirlər. Avtobusda qara dərililər də bağırdıqca, təbii olaraq səsləri eşidilir: “Qara İnək”, “Zəncilər”, “Qara meymun”. Tez-tez zəncilər girişdə gediş haqqını ödəyirdilər və daha sonra arxa platformadan yenidən avtobusa minmək üçün enməyə məcbur olurdular və çox vaxt zəncilər gediş haqqını götürərək arxa qapıya gəlmədən avtobus tərk edirdilər... Avtobusda “yalnız ağlar üçün” boş yerlər var idi. Avtobusda ağ dərili sərnişinlər olmasa da, yaxud da qaralar çox olsa da, ilk dörd oturacaqda oturmağa icazələri yox idi. Ancaq bu hamısı deyildi.

Qazaxıstanda avtobus yanğını (rus. Пожар в автобусе в Казахстане) - 2018-ci ilin 18 yanvar tarixində Qazaxıstanın Aqtöbe vilayətində baş vermiş avtobus yanğını. Hadisə nəticəsində 52 Özbəkistan vətəndaşı həlak olub. Qazaxıstan Daxili İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumatda bildirilir ki, yerli vaxtla saat 10:30-da baş verən hadisə zamanı beş sərnişin yanan avtobusdan çıxmağa müvəffəq olub. Macarıstan istehsalı olan İkarus avtobusu Aktau ərazisində, Qazaxıstanın Özbəkistanla sərhədi yaxınlığında yerləşən Şimkent şəhəri ilə Rusiyanın Samara şəhərini birləşdirən magistralda hərəkət edirdi. Bu magistral özbəkistanlı fəhlələri Rusiyaya nəqli üçün geniş istifadə edilir. Həlak olan bütün şəxslərin özbək əsilli olduğu bildirilir. 3 özbək və 2 qazax sürücü xilas olmağı bacarıb. Hadisə zamanı yanğın çıxışları kilitləndiyindən faciənin miqyası daha geniş olub. Hələlik yanğının səbəbi məlum deyil, lakin hadisə yerində olan təhqiqatçılar yanğının qısa qapanma nəticəsində baş verdiyini ehtimal edir.Özbəkistan Xarici İşlər Nazirliyi bəyanatında bildirib ki, səfirlik əməkdaşları hadisə yerinə gediblər.