Lüğətlərdə axtarış.

Nəzarət kanardı, kanart tipindəki təyyarələrdə daşıma vəzifəsi icra etməyən kanart növüdür. Bu kanartlarda yalnız nəzarət səthləri vardır. Daşınmanın bölünməsi istənilmədiyi üçün onlar əsasən simmetrik qanad profilinə malik olurlar. Nəqliyyatda rol oynamadıqlarına görə onların sahələri əsas qanadlara görə daha kiçik olur.

Abşeron kanalı — Abşeron yarımadasında suvarma kanalı. Samur-Abşeron kanalının davamı olaraq Ceyranbatan su anbarında başlayaraq Gürgan qəsəbəsi ərazisində Xəzərə tökülür. Kanalın uzunluğu 72 km təşkil edir. Təsərrüfat daxili hissələrdə su borulardan istifadə etməklə ötürülür. Su magistral kanaldan və onun açıq qollarından nasoslar vastəsi ilə təsərüfat daxili şəbəkəyə vurulur. Basqılı boru kəmərinin ümumi uzunluğu 1056 km, açıq qolarının uzunluğu isə 37 km-dir. Abşeron yarımadasında şəhər ətrafı kənd təsərrüfatının inkişafında və yaşıllıqların artırılmasında böyük əhəmiyyəti vardır.

Alxançurt kanalı — Şimali Qafqazda suvarma və nizamlayıcı kanal. Kanal Alxançurt vadisindən keçməklə Şimali Osetiya, İnquşetiya və Çeçenistan ərazilərinə aiddir. Kanal Alxançurt rayonlar arası suvarma və nizamlama sisteminin əsas kanalıdır. Kanalın əsas su götürmə mənbəyi — Terek çayıdır. Axançurt kanalı əsas iki qola bölünür. Qərb və Şərq kanalları. Bu qolların ayrılma nöqtəsinə kimi kanalın uzunluğu 66,4 km-dir. Qolları ilə birlikdə kanalın ümumi uzunluğu — 182,4 km-dir. Kanal inşasından sonra Açaluk çayıda kanala tökülməyə başlamış. Dövlət su reyestrində obyekt kodu — 07020000222308200003054.

Avqustov Kanalı (pol. Kanał Augustowski) — XIX Polşanın şimal-şərqində Podlasie Voyvodeşip və şimal-qərbi Belarusun Qrodno vilayətində qurulmuş bir transsərhəd kanaldır. İlk qurulduğu vaxtdan etibarən kanallar, mütəxəssislər tərəfindən texnoloji bir möcüzə olaraq təsvir edilmişdir və çox sayda şlüzlə estetik cəhətdən cəlb edicidir. Visla və Neman çaylarını birləşdirir. YUNESKO-nun xüsusi mühafizə olunan ərazisində yerləşən hidrotexniki memarlıq abidəsidir. Uzunluğu 101,2 km, o cümlədən Belarus ərazisində 22 km, Polşada isə 79 km. Bir sıra şlüz və hərəkətli körpülər daxildir. Oqinski kanalı, Dauqava, Berezina, Dnepr çayları vasitəsilə Qara dənizlə əlaqəsi var. Avqustov Kanalının qurulmasının səbəbləri həm siyasi, həm də iqtisadi idi. 1821-ci ildə Prussiya, Polşanın və Litvanın mallarının öz ərazisi ilə tranzit etməsi üçün yüksək vergi güzəştlərini tətbiq etdi və bu, Polşalı tacirlərin Visla çayından Baltik dənizinə çıxmasına mane oldu.

Boztəpəarx kanalı - 1924-cü ildə İmişli rayonu ərazisində tikilmiş suvarma kanalı. == Tikilmə tarixi == 1924-cü ildə İmişli rayonu ərazisində tikilmişdir. Araz çayından su öz axını ilə çayda mexaniki tənzimləmə işləri aparmaqla Boztəpəarx kanalına verilir. Başlanğıcında suyun sərfi 8 m³/san olmaqla torpaq məcrada inşa edilmişdir. İmişli və Beyləqan rayonlarının ərazisində 11 min hektar əkin sahəsini suvarma suyu ilə təmin edir. Ümumi uzunluğu 45 km-dir.

Eri Kanalı, Eri gölü ilə Hudson çayını birbirinə bağlayır. 584 km uzunluğa, 12 metr genişliyə və 1,20 metr dərinliyə sahibdir. Şimali Amerikanın böyük beş gölünü Nyu-Yorkdan Atlantik okeana bağlayır.Birinci dəfə 1699-cu ildə tövsiyə edilən kanalın yaradılmasına 1817-ci ildə başlanılmış və 26 oktyabr 1825-ci ildə açılmışdır.

Fironlar kanalı (dörd çarın kanalı, sonralar Trayan çayı) — Qırmızı dənizin Süveyş körfəzini Nil çayı ilə birləşdirən qədim hidrotexniki qurğunun şərti adı. Kanal e.ə. VIII əsrə qədər mövcud olmuş və Süveyş kanalı onun müasiri hesab olunur. == Fars işğalına qədər və Əhəmənilər dövlətinin tərkibindəki dövr == Qırmızı dənizlə Aralıq dənizini birləşdirmək ideyyası hələ qədim dövrlərdən mövcud olmuşdur. Aristotel məlumat verir ki, kanalın ilk qurucusu Sesostris olmuşdur. Sesostris - əslində Qədim Misir fironlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Daha çox bu obrazda II Ramzes və III Senusert göstərilirdi. Aristotelə görə kanalın tikintisi yarımçıq qalmış, səbəb isə dəniz səviyyəsinin çay səviyyəsindən yüksəkdə olması idi. Strabon qeyd edir ki, məhs misirlilər çay suyuna dəniz suyunu qarışdırıb xarab etməkdən çəkinmişlər. Firon I Setinin dövründən bizlərə Nil çayı ilə Böyük və Kiçik Acılı gölləri birləşdirən kanalların rəsmi gəlib çatmışdır.

Kaledon kanalı — (ing. Caledonian Canal) Şotlandiya ərazisində yerləşən gəmiçilik kanalı. Kanalın ümumi uzunluğu 96 km olsa da, bunun 32 km-i süni kanaldır. == Ümumi məlumat == Kanal tektonik sınma zonasında formalaşmış Qlen-Mor vadisində yerləşir. Kaledon kanalı ölkənin Şimal dənizi sahillərini, Atlantik okeanın suları ilə birləşdirir. Kanal 29 şlüz, 4 akveduk və 10 körpüdən ibarətdir. Kanal özündə Lox Ness, Lox Loki və Lok Oix göllərini birləşdirir. Hal-hazırda kanalın gəmiçilik əhəmiyyəti o qədərdə böyük deyil. Daha çox turistləri cəlb edən bu yol mart ayından oktyabra ayına qədər səyahətə gələnlər üçün açıq olur. == Tikilmə tarixi == Kaledon kanalı əslində ən qədim fəaliyyət göstərən kanallardan biri hesab olunur.

Kil kanalı (alm. Nord-Ostsee-Kanal‎; 1948-ci ilə qədər Kaiser-Wilhelm-Kanal alm. Kaiser-Wilhelm-Kanal‎) — Almaniyada yerləşən, Baltik və Şimal dənizlərini birləşdirən kanal. Kanal Kiel körfəzindən, Kiel şəhəri yaxınlığındakı (şəhərətrafı rayon Holtenaudan) başlayaraq, Elba çayının ağzına və Brunsbüttel şəhərinə qədər davam edir. Uzunluğu 98 km, eni 100 m-dən, dərinliyi isə 11 m-dir. Kanal hər tərəfdən bir cüt şlüz ilə bitir, onlardan biri kiçik ölçülü bir donanma üçün nəzərdə tutulub. Kiel kanalı 20 iyun 1895-də tikintisinə başlandı, tikinti 8 il davam etdi. Kanal avropada ən çox işlədilən gəmi marşrutlarından biridir. Bu yol ilə birlikdə Yutland yarımadasını dövr edərək üzmək ilə müqayisədə təxminən 519 kilometr qədər yola qənaət olunur. Eyni zamanda, kanal təxminən bir gün səyahət vaxtını, həm də dəniz fırtınaları riskini azaldır.

Korinf kanalı (yun. Διώρυγα της Κορίνθου, Dhioryga tis Korinthou) — Yunanıstan ərazisində yerləşən kanal. Kanal Saronik körfəzini Korinf körfəzi ilə birləşdirir, Peloponnes yarımadasını isə Balkan yarımadasından ayırır. Kanalın çəkilişi ilə Peloponnes yarımadası artıq adaya çevrildi. == Ümumi məlumat == Peloponnes Yunanıstanın ən böyük yarımadasıdır. Ensiz altı kilometrlik Korinf bərzəxilə materiklə birləşir. Ondan şimalda Korinf, cənubda Saronik körfəzləri yerləşir. Bərzəxin dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi 50–80 m-dir. Burada yer qabığı çoxlu sınmalarla pozulmuşdur. Korinf bərzəxi geoloji cəhətdən inkişaf edən çoxpilləli horstlardan birdir.

Nikaraqua kanalı — Nikaraquada, Atlantik okeanı və Sakit okean arasında əhəmiyyətli su yolunu təşkil edən irəli sürülən kanal layihəsi. Belə bir su yolunun inşası ilk dəfə erkən müstəmləkə dövründə təklif edilmişdir. Həmin təklifdə San Xuan çayından Nikaraqua gölünə bir giriş yolu olaraq istifadə etmək nəzərdə tutulmuşdur. XIX əsrdə III Napoleon, bu su yolu ilə əlaqədar bir məqalə də qələmə almışdı. Panama kanalındaki fransız hissələrini satın aldıqdan sonra ABŞ, Nikaraqua planından imtina etmişdir. 2013-cü ilin iyununda Nikaraqua Parlamenti, “Hong Kong Nicaragua Canal Development Investment Company” (HKND Group) adlı şirkətə 50 illik imtiyaz verən qanun layihəsini qəbul etdi. Belə ki, yaxın 50 ildə layihədən əldə olunan gəlirdən istifadə etmək hüququ bu şirkətə məxsus olacaq. Kanal istifadəyə başlandığında imtiyaz müddəti 50 il daha uzadıla biləcək. Layihənin dəyəri 50 milyard dollar həcmində qiymətləndirilir. Kanal inşasına 2014-cü ilin dekabrında başlanmışdır.

Oqinski kanalı — Belorus ərazisində kanal. 1767—1783-cü illərdə tikilmişdir. Kanal Yaselda çayını Şara çayı ilə birləşdirir. Bununla da kanal Baltik dənizi ilə Qara dəniz arasında əlaqə yaradır. Kanalın bir hissəsini Vıqonoşanski və Vulkovski gölləri təşkil edir. Göllərlə birlikdə uzunluğu 55 km-dir. İlk vaxtlar kanalı Telexanskiy kanal adlanmışdır. Kanal Mixail Kazimir Oqinskinin şərəfinə adlandırılıb. Məhz Mixail Oqinski kanal tikintisinin ideyasını vermişdir. Tikintinin təşkilatçısı Matey Butrimoviç olmuş və kanal tikintisinin bütün təşkilatçılığını aparmışdır.

Oqinski kanalı — Belorus ərazisində kanal. 1767—1783-cü illərdə tikilmişdir. Kanal Yaselda çayını Şara çayı ilə birləşdirir. Bununla da kanal Baltik dənizi ilə Qara dəniz arasında əlaqə yaradır. Kanalın bir hissəsini Vıqonoşanski və Vulkovski gölləri təşkil edir. Göllərlə birlikdə uzunluğu 55 km-dir. İlk vaxtlar kanalı Telexanskiy kanal adlanmışdır. Kanal Mixail Kazimir Oqinskinin şərəfinə adlandırılıb. Məhz Mixail Oqinski kanal tikintisinin ideyasını vermişdir. Tikintinin təşkilatçısı Matey Butrimoviç olmuş və kanal tikintisinin bütün təşkilatçılığını aparmışdır.

Panama kanalı — Panamada, Şimali və Cənubi Amerikanı ayıran, Atlantik okeanı və Sakit okean arasında əhəmiyyətli dəniz yolunu təşkil edən kanalİnşaatı ABŞ tərəfindən tamamlanmış və kanal 15 avqust 1914-cü il açılmışdır. Sarı qızdırma, malyariya, torpaq sürüşməsi və s. səbəblərdən 27500-ə yaxın işçi inşaatda həyatını itirmişdir. Bu gün Nyu-Yorkdan San Fransiskoya gedən bir gəmi Horn Burnunu dolaşdığı təqdirdə isə 22500 km yol qət etməli olurdu. Lakin Panama kanalı vasitəsilə 9500 km üzür. Açıldığı tarixdən 2002-ci ilədək Panama kanalından 800000 (səkkiz yüz min) gəminin keçdiyi düşünülür. Panama kanalından hər il 14000-dən çox gəmi keçir və təqribən 203 milyon ton yük daşınır. Panama kanalı boyu səyahət təqribən 9 saat çəkir. Həmçinin kanalda quraşdırılmış xüsusi qaldırıcı qurğular vasitəsilə gəmilər keçilməsi çətin olan yerlərdən asanlıqla keçə bilir.Panama kanalı dünyanın ən bahalı kanalıdır. Kanal bölgəsinin sosial vəziyyəti inkişaf etmişdir.

Qaraqum kanalı (türkm. Garagum kanaly) — SSRİ dönəmində inşa edilən və uzunluğu 1445 km olan kanal. Kanal Türkmənistanın cənub və cənub-qərb regionlarının su təminatına xidmət edir. Çağdaş Türmənistanda Qaraqum çayı olaraq adlandırılır. Kanal Amudəryanın Atamurat şəhərinin yuxarı hissəsindən başlayaraq Qaraqum səhrasının qumlu cənub-şərq hissəsinədək axaraq qədim Mərv vahəsinə keçir. Buradan Murqab çayı və Tecen çayı yaxınlığından axaraq Kopetdağ öndağlığına istiqamətlənir. Kanalın eni 200 metr, maksimal dərinliyi isə 7,5 m təşkil edir. Kanalın əvvəlində su sərfiyyatı 600 m³/s-dir. Kanal öz güçünə yatağı boyunca axır. Hətta 450 km məsafəfə gəmiçilik üçün yararlıdır.

Sidik kanalı (lat. urethra) — insan və onurğalıların sidik sisteminin boruvari orqanı, sidik kisəsini xarici mühitlə birləşdirir. Hər iki cinsdən olan fərdlərdə sidik ifrazı — orqanizmin əsasən suda həll olunan tullantı məhsullarının sidik kisəsindən xaricə sidiklə xaric edilməsi, kişilərdə də boşalma üçün xarici mühitə (sidik ifrazı prosesindən kənar) sperma ifraz edilməsinə xidmət edir. Kişilərdə uretranın böyük hissəsi kişi cinsiyyət orqanının içindən keçir və kanalın xarici açılışı penis başının yuxarı hissəsində asanlıqla aşkar edilir, qadınlarda isə uretranın yolu kiçik çanaq boşluğunun arxasında gizlənir: pubis və vaginanın qarşısında, xarici açılış isə klitorun arxasında və vagina girişinin qarşısında vagina vestibülünün kiçik cinsi dodaqları ilə yan tərəfdən məhdud olan selikli qişanın qıvrımlarındadır.

Süveyş kanalı (ərəb. قناة السويس‎) — Misirdə, Süveyş bərzəxi vasitəsilə Aralıq dənizi ilə Qırmızı dənizi bir-birinə bağlayan və Asiyanı Afrikadan ayıran süni su kanalı. 1858-ci ildə Ferdinand de Lesseps tərəfindən qurulan Suez Canal Company tərəfindən 1859-1869-cu illər arasında inşa edilmişdir. Kanalın açılışı 17 noyabr 1869-cu ildə olmuşdur. Uzunluğu 193,30 km (120,11 mil) olan kanal Avropa ilə Asiya arasında əsas ticarət yoludur.

Süzüt kanalı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunun Gal kəndi yaxınlığında tarixi abidə. Süzüt çayından Süzüt bağlarına çəkilmişdir. Kəndin aşağısında çayın qarşısı bəndlə kəsilərək su təqribən 3,5 metr yüksəkliyə qaldırılmış və torpaqda qazılmış kanalla bağlara aparılmışdır. Hazırda kanalın qalıqlarının eni 2 metr, dərinliyi isə 1,5 metrdir. Su kanalının çayın üzə rindən keçirilərək aparılması onun tikinti sində mühəndis məharətinin mühüm rol oynadığını göstərir. Kanal çayın üzərindən onun sağ kənarındakı qayalığa söykənən xüsusi bəndin köməkliyi ilə keçirilmişdir. Bəndin tikintisində yonulmuş daşlardan və əhəng məhlulundan istifadə olunmuşdur. Bəndin qalıqları hazırda qalmaqdadır. Kanalın ətrafından aşkar olunan keramika məmulatı onun I əsrdən başlayaraq fəaliyyət göstərdiyini təsdiq edir. Su kanalı XIX əsrədək bərpa olunmaqla istifadə olunmuş, lakin XX əsrdə onun bərpası üçün göstərilən cəhd uğursuz olmuşdur.

Tötö kanalı — Orta Asiyanın Fərqanə vadisində hunlar tərəfindən qurulan və göytürklər tərəfindən də istifadə olunmuş tarixi suvarma kanalı. Kanal Orta Asiyada suvarılan torpaqların sahəsini artırmaqla daha çox məhsul əldə etmək üçün qazılmışdı. Sovet arxeoloqlar Tötö kanalının çox çətin ərazidə, güclü mühəndislik səyləriylə reallaşdırıldığını bildirmişdir. Kanal qazılması son dərəcə çətin olan qayalıq ərazidə açılaraq, iki vadini birləşdirmişdir. Kanalın mövcud olduğu bölgədə suvarma kanalı inşa etmək istəyən ruslar daha yaxşısını edə bilməyəcəkərini başa düşmüş və mövcud kanalı bərpa etməklə yenidən ondan istifadə etməyə başlamışdırlar. Bu kanal bəzilərinə görə, göytürklərin sadəcə döyüşçü sivilizasiya deyil, eyni zamanda müdrik və proqressiv elmlərdə bacarıq sahibi olan topluluq olduğunun sübutu hesab edilir. Əsasən, köçəri maldarlıqla məşğul olan göytürklərin bir qismi çox ehtimal oturaq həyata keçmiş və bu kanaldan istifadə etmişdir. 10 km uzunluğundakı Tötö kanalı 1935-ci ildən bəri suvarma məqsədiylə yenidən istifadə edilməkdədir.

Yaycı kanalı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad və Culfa rayonlarında tarixi abidə. Öz başlanğıcını Ordubad rayonunun Sabirkənd yaxınlığında Gilançaydan götürür. Kanal dağların ətəyi ilə Culfa rayonunun Yaycı kəndinə doğru axır. Kanal hazırda istifadə edilməkdədir. Sabirkəndin içərisində kanalın fəaliyyətini təmin etmək üçün hündürlüyü bəzi yerlərdə 3-4 metrə çatan dəstək divarları inşa edilmişdir. Divarlar yonulmamış qaya parçalarından hörülərək palçıqla bərkidilmişdir. Divarlar təmir edilmədiyindən hazırda dağılmış vəziyyət dədir. Sabirkənddən keçən hissədə torpaq yumşaq olduğu üçün kanalın içərisinə və divarlarına daş döşənmişdir. Döşəmənin qalıqları yalnız bəzi qismlərdə salamat qalmışdır. Hazırda kanalın içərisinə beton salınmışdır.

Üfləmə kanalı (rus. канал продувания, ing. blowhole, puffing hole, buller) — göl və dənizlərin abrazion sahilini təşkil edən süxurlarda bir qurtaracağı klifin aşağı hissəsinə, digər ucu isə sahilyanı platonun səthinə açılan maili kanal. Klif çıxıntısına dalğanın zərbəsi zamanı, intensiv hava axınının təsiri altında süxurlardakı çatlarda əmələ gəlir. Güclü dalğalanma zamanı kanalın yuxarı dəliyindən su fontanı atıla bilər.

La Manş (fr. La Manche) və ya İngilis kanalı (ing. English Channel) — Fransa ilə İngiltərə arasında boğaz. 1994-сü ildən La-Manş boğazının altından uzunluğuna görə dünyada üçüncü olan yeraltı dəmiryol tuneli – Avrotunel çəkilmişdir. Pa-De-Kale boğazı ilə birlikdə Şimal dənizi ilə Atlantik okeanını birləşdirir. Uzunluğu 578 km, qərbdə eni 250 km, şərqdə eni 34 km, minimal dərinliyi 23,5 m-dir.

Şərur kanalı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur və Sədərək rayonları ərazisində suvarma kanalı. Uzunluğu 20 km.-dır. Mahmudkənd yaxınlığında Arpaçayın sol sahilindən ayrılır; şimal-qərb istiqamətdə axaraq Şərur və Sədərək rayonlarının əkin sahələrinin suvarılmasında istifadə edilir.

Ticarət kanalı — birja ticarətinin texniki təhlili üçün termin, forex — bazar qiymətlərinin konsolidasiyası sahəsi. Ticarət kanallarının 2 növü var: üfüqi (düz) və meyilli (trend). Adətən kanalın sərhədlərində əməliyyatların aparılması tövsiyə olunur. İki seçim var: ya kanal daxilində ticarət etmək (trenddən sonra) və ya kanalın kəsilməsi üçün əməliyyatlara girmək (çıxmaq, kanal zonasından çıxmaq). Yalançı qırılmalardan ehtiyatlı olmalısınız — yalançı qırılma ilə qiymət kanalın hüdudlarından çox kənara çıxır (yuxarı, aşağı), lakin çox keçmədən kanalın hüdudlarına qayıdır və dövri olaraq inkişaf etməyə davam edir. Bütün birja ticarət obyektlərinin qiymətləri kanallarla formalaşmır. Ticarət kanalının qırılması mühüm ticarət siqnalı ola bilər. Breakout, qırılma istiqamətində sonrakı qiymət hərəkətini əhatə edir. Bir sıçrayışın etibarlılığı aşağıdakı amillərlə qiymətləndirilə bilər: Ticarət kanalının müddəti: nə qədər uzun olarsa, gələcəkdə mümkün irəliləyiş bir o qədər əhəmiyyətli olacaqdır. Kanal eni: dar kanallardan çıxan qırılmalar adətən xüsusilə etibarlı ticarət siqnalları verir.

Ermənistanın ikinci kanalı (erm. Հայկական երկրորդ հեռուստաալիք, h2) — Ermənistan özəl telekanalı. Telekanal 1999-cu ildə təsis edilmişdir. Telekanal 2001-ci ildən Ermənistanın 95%-də, Dağlıq Qarabağ Respublikasında isə qismən yayımlanır. Telekanal gündə 18 saat yayım edir. Telekanalda 30 proqram mövcuddur. Şirkətin təxminən 250 işçisi var. Telekanalın sədri Samvel Mayrapetyandır. Telekanalın baş qərargahı və studiyası İrəvan şəhərinin Açapnyak rayonunda yerləşir.