Lüğətlərdə axtarış.

Vyana (alm. Wien‎, bav. Wean, ing. Vienna) — Avstriyanın paytaxtı, ən böyük şəhəri və 9 federal əyalətindən biri. 2 milyondan çox əhalisi ilə Avstriyanın ən böyük şəhəri statusuna malikdir. Daha böyük aqlomerasiya rayonu təqribən 2,9 milyon əhaliyə ev sahibliyi edir ki, bu rəqəm də ölkənin əhalisinin təxmini üçdə birinə bərabərdir. Vyana ölkənin mədəni, iqtisadi və siyasi mərkəzi, Avropa İttifaqının əhalisinə görə 5-ci ən böyük şəhəri və Dunay çayının üzərindəki şəhərlər arasında ən sıx məskunlaşılan şəhəridir. Şəhər Vyananı Avstriyanın ucqar qərb hissələrindən ayıran Apl dağlarının ən şimal-şərq təpələri olan Vyana meşələrinin şərq kənarında, Pannoniya hövzəsinə keçiddə yerləşir. Dunay çayının üzərində yerləşən şəhərə Vyana çayı tərəfdən keçilir. Vyana tamamilə Aşağı Avstriya ilə əhatə olunub və Slovakiyanın, həmçinin paytaxtı Bratislavanın təxminən 50 km qərbində, Macarıstanın 60 km şimal-qərbində, eləcə də Moraviyanın (Çexiya) 60 km cənububda yerləşir.

Avropa konserti (ing. Concert of Europe) yaxud Vyana Sistemi — Napoleon müharibələrinin sona çatdığı 1815-ci ildən I Dünya Müharibəsinin baş verdiyi 1914-cü ilə qədər keçən dövrdə, Avropa dövlətlərinin beynəlxalq arenada siyasi qüvvələr nisbətini nəzərə alaraq hərəkət etmələrini təmin edən sistem. Vyana konqresindən sonra həyata keçirildiyi üçün Konqres Sistemi olaraq da bilinir. Konsert sistemi adətən böyük dövlətlərin sülh şəraitinin pozulmasına inandıqları zaman topladıqları konfranslar şəklində aparılırdı. Avropanın konserti, Napoleonun imperatorluğunu məğlub edən, Dördlü İttifaq ölkələri tərəfindən, yəni Avstriya, Prussiya, Rusiya və Britaniya tərəfindən yaradılmış, daha sonra isə Fransanın da daxil olması ilə üzv ölkələrin sayı beçə çatmışdır. Bu yaradılmış sistemdə, əvvəllərdə İngiltərənin Xarici İşlər Naziri Robert Stüart, Avstriya Kansleri Klement von Metternix və Rusiya Çarı I Aleksandr baş rol oynayırdı. Şarl Moris de Talleyrand-Prigord, Fransanın yenidən beynəlxalq diplomatiyada digər böyük dövlətlərin yanında yer almasını təmin etdi. Avstriyanın Almaniya Konfederasiyası daxilində dominant güc olması və Avstriya Kansleri Metternixin mühafizəkar mövqeləri səbəbiylə Konsert dövrü, "Metternix Dövrü" olaraq xatırlandığı kimi, Vyana Konqresinin Avropanı Fransa inqilabından əvvəlki status-kvoya gətirmək yolunda reaktiv səyləri üzündən "Avropa Bərpa Dövrü" olaraq da adlandırılır. Almanca (alm. Pentarchie‎ (pentarşi)) və rusca isə Vyana Sistemi (rus.

Vyana Universiteti (alm. Universität Wien‎) — Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi. Vyana Universiteti 1365-ci ildə yaradılmışdır. Universitetdə dərs ili 8-12 semestrdən ibarət olur. Qış semestri oktyabrın 1-dən, yay semestri isə martın 1-dən başlayır. Hər bir semestrin sonunda imtahan verilir. Sonuncu kursda tələbələrdən diplom işi yazmaq tələb olunur...

Vyana balı — Vyanada ənənəvi bal rəsləri dövründə keçirlən tədbir. Vyana balları UNESCO-nun Avstriya qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdi. Son illərdə Vyana balına neonasistlərin dəvət edilməsinə etiraz olaraq UNESCO 27 ynvar 2012-ci ildə balı qeyri-maddi mədəni irs siyahısından çıxarıb. Bu qərar əksər vyanalılar tərəfindən ədalətli hesab edilir. Ən böyük bal Opera balı hesab edilir. UNESCO tərəfindən Vyana balının kriteriyaları qəbul edilib. Bal protokol əsasında keçirilməli, gənc bal cütlüyünün çıxışları ilə açılmalı, gecəyarısı çaxışlar olmalı və səhərə yaxın bitməlidir.

Vyana döyüşü — 1683-cü il 12 sentyabr Osmanlı ordusu tərəfindən Avstriyanın paytaxtı Vyananın iki aylıq mühasirəsindən sonra baş vermişdir. XVII əsrdə Osmanlı İmperiyası ilə Avstriya hersoqluğu arasındakı müharibələrin ən uzun dövrü bu mühasirə ilə başlamışdır. Avstriya öz hakimiyyəti altında olan macarlarla yaxşı rəftar etmir, onları ağır vergilərlə əzirdi. Bununla yanaşı təriqət azadlığını tanımırdı. Macarlar artıq təzyiqə dözə bilməyib Tökeli İmrenin rəhbərliyi ilə üsyan qaldırdılar. Öz gücləri ilə uğur qazana bilmədiklərini başa düşdüb, Osmanlılardan kömək istədilər. Siyasi səbəblərə görə Osmanlı İmperatorluğu illərdir Macarıstanda və Avstriyada qeyri-katolik azlıqa kömək edirdi. Osmanlılar onsuz da Tökeli İmreyi Yuxarı Macarıstanın kralı olaraq tanıyırdılar. Mühasirədən əvvəl Osmanlı İmperiyası ilə Habsburqlar arasında əsasən iyirmi illik Vasvar müqaviləsi mövcud idi. 1681–1682-ci illərdə Tökeli İmre ilə Habsburqlar arasındakı sərhəd qarşıdurması şiddətləndi.

Şnitzel və ya şinitzel (Almanca: Wiener Schnitzel) Avstriya mətbəxindən olan bu yemək növü çox nazik formada kəsilmiş bir dilim dana əti, donuz əti və ya toyuq ətinin un, yumurta sarısı və çörək qırıntılarına batırılaraq yağda qızardılması ilə hazırlanır. Avstriyada geniş formada hazırlanan bu Avropa mənşəli fast food yemək növü, nuggets ilə oxşar olan xüsusiyyətlərə malikdir. Bu yemək növü Almaniyada da çox geniş formada istehlak olunur.

Mauerverk FK (alm. Fußballclub Karabakh Wien‎) — paytaxt Vyananı təmsil edən Avstriya Futbol Federasiyası klubu. Hazırda Avstriya Stadt Ligada mübarizə aparır. Klub ev oyunlarında rəqiblərini 7.828 nəfərlik Wiener Sportclub-Platz arenasında qəbul edir. 29 iyun 2018-ci ildə klubun birinci liqaya vəsiqə qazana bilmədikdən sonra sahibi misirli Mustafa Elnimr olduğu açıqlandı. Komanda "Mauerwerk" adını almağa başladı. == Tarixi == Qarabağ Vyana futbol klubu 2014-cü ildə Vyana Futbol Federasiyasında (WFV) rəsmi qeydiyyatdan keçərək, Oberliga A da mübarizə aparmaq üçün lisenziya əldə etmişdir. Oberliga rəsmi olaraq Vyana Futbol Federasiyasının 3-cü, Avstriya Futbol Federasiyasının isə 6-cı liqasıdır. === 2014-2015 mövsümü === 2014-2015-ci il mövsümündə Oberliga A-da FK Qarabağ Vyana keçirdiyi 26 oyundan 17 qalibiyyət, 2 bərabərlik və 7 məğlubiyyət ilə sezon sonunda 55 xal toplayaraq, sadəcә 2 xallıq fәrqlә 14 klubun iştirak etdiyi liqanı ikinci olaraq bitirmişdir. Klub eyni sezonda parallel olaraq Vyana kubokunda iştirak etmiş və 5 mərhələ ard-arda qələbə qazanmışdır.

Motsartın evi — Vyanada yerlşən bəstəkarın mənzilidir. Domqass, 5 evin ünvanıdır. Bəstəkar burada 1784-cü ildən 1787-ci ilədək yaşayıb. İkinci mərtəbədəki mənzilləri dörd otaq, iki iş otağı və mətbəxdən ibarətdir. Motsart bu mənzildə Vyanadakı ondan çox mənzillərin heç birinə nisbətən daha uzun müddət yaşayırdı. O dövrdə bəstəkar artıq məşhur idi, dünyəvi çevrələrdə olmuşdur və Avstriya paytaxtının ən yaxşı evlərində yaşamaq üçün bir çox dəvət alırdı. Bu evdə bəstəkar "Fiqaronun toyu" operasını və digər əsərlərini yazmışdır. 2006-cı ildə Motsartın evində yenidənqurma işləri aparıldı, bundan sonra muzey Domqass 5-də evin hər üç mərtəbəsini yerləşməyə başladı. 1000 kvadratmetr ərazidə bəstəkarın dünyasını və əsərlərini əks etdirən sərgi mövcuddur. Ekspozisiya "Fiqaronun toyu" operasının melodiyaları ilə müşayiət olunur.

FK Qarabağ Vyana (alm. Fußballclub Karabakh Wien‎) — paytaxt Vyananı təmsil edən Avstriya Futbol Federasiyası klubu. Hazırda Avstriya Stadt Ligada mübarizə aparır. Klub ev oyunlarında rəqiblərini 7.828 nəfərlik Wiener Sportclub-Platz arenasında qəbul edir. 29 iyun 2018-ci ildə klubun birinci liqaya vəsiqə qazana bilmədikdən sonra sahibi misirli Mustafa Elnimr olduğu açıqlandı. Komanda "Mauerwerk" adını almağa başladı. Qarabağ Vyana futbol klubu 2014-cü ildə Vyana Futbol Federasiyasında (WFV) rəsmi qeydiyyatdan keçərək, Oberliga A da mübarizə aparmaq üçün lisenziya əldə etmişdir. Oberliga rəsmi olaraq Vyana Futbol Federasiyasının 3-cü, Avstriya Futbol Federasiyasının isə 6-cı liqasıdır. 2014-2015-ci il mövsümündə Oberliga A-da FK Qarabağ Vyana keçirdiyi 26 oyundan 17 qalibiyyət, 2 bərabərlik və 7 məğlubiyyət ilə sezon sonunda 55 xal toplayaraq, sadəcә 2 xallıq fәrqlә 14 klubun iştirak etdiyi liqanı ikinci olaraq bitirmişdir. Klub eyni sezonda parallel olaraq Vyana kubokunda iştirak etmiş və 5 mərhələ ard-arda qələbə qazanmışdır.

İçəri Şəhər — Vyananın 1-ci rayonu və tarixi şəhər mərkəzi. 1850-ci ildə Vyana rayonları təyin olunana qədər Vyana sözü bu bölgəni ifadə edirdi. Rayon ənənəvi olaraq dörd bölgəyə bölünür: Stubenviertel (Şimali Şərq), Kärntner Viertel (Cənub-Şərq), Widmerviertel (Cənub-Qərb), Schottenviertel (Şimal Qərb). Rayon, şəhərin ən əhəmiyyətli biznes mərkəzidir və 100,745 işçisi, korporativ mərkəz və turizm sahələri vardır. Ərazi 2001-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Rapid Vyana — Avstriyanın futbol klubu 1899-cu ildə yaranıb. 43 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib.

Vyana Dövlət Operası (alm. Wiener Staatsoper‎), 1918-ci ilə kimi Vyana Saray Operası, 27 sentyabr 1938-ci ildən Vyana Dövlət Operası — Avstiyada ən böyük opera binası. 1861-ci ildə Vyana Şəhərsalma Fondunun sifarişi ilə memarlar alm. August Sicard von Sicardsburg‎, alm. Eduard van der Nüll‎ tərəfindən inşaasına başlanılaraq, 25 may 1869-cu ildə bitirilmişdir. Açılış günü səhnəsində Volfqanq Amadey Motsartın “Don Juan” operası oynanılmışdır. 1 may — 31 may 1945-ci illərdə opera alm. Opernhaus der Stadt Wien – Wiener Staatsopernensemble‎ — “Vyana Şəhər Operası – Dövlət Opera Ansambılı” adlandırılmışdır. Mədəniyyət ocağı kimi Vyana Dövlət Operası Habsburqlar tərəfindən təsis edilmiş Vyana Saray Operasının xələfi sayılır. Saray operası kimi fəaliyyətə başladığı gündən teatr Avropanın aparıcı operalarından sayılmaqdadır.

Vyana Memarlıq Mərkəzi — Vyanada muzey. Memarlıq və əlaqəli mövzularda, xüsusən 20 və 21-ci əsrlərin memarlıq və şəhər dizaynı mövzusunda sərgilər, hadisələr və araşdırmalar mərkəzi olaraq qurulmuşdur. Avstriyanın milli memarlıq muzeyidir. Daimi sərgi olan "a_schau. Österreichische Architektur im 20. und 21. Jahrhundert " 1850-ci ildən bu günə qədər Avstriya memarlığının tarixini əks etdirir. Dəyişən sərgilər memarlıq tarixi və gələcək inkişafla bağlı yeni perspektivlər təqdim edən müasir memarlığı təqdim edir. Bir sıra tədbirlər və fəaliyyətlər vasitəsilə memarlıq mədəni nizam-intizam, gündəlik fenomen və mürəkkəb proses kimi təqdim olunur. Bu tədbirlərə peşəkar təqdimatlar və seminarlar, bələdçi turlar, uşaq emalatxanaları, nəşrlər və illik Vyana Memarlıq Konqresi daxildir.

Vyana döyüşü — İkinci Dünya Müharibəsinin Şərq Cəbhəsində Sovet 3-cü Ukrayna Cəbhəsi tərəfindən Avstriyanın paytaxtı Vyananın işğalı məqsədilə girişilən bir hücumdur. Döyüş 2 aprel 1945-də başlamış, 13 aprel 1945-də sona çatmışdır. Şəhər mühasirəyə alındı və döyüşün böyük hissəsində mühasirə altında qaldı. Stalinin Qərb müttəfiqləri ilə 1945-ci ilin aprel ayı ərəfəsində verdiyi anlaşmalar, Şərqi və Mərkəzi Avropada tərəflərin müharibə sonrası nisbi nüfuzuna dair anlaşmalar idi. Amma bu anlaşmalar Avstriyanın gələcəyi haqqında heç bir hökm gətirmirdi. Bundan başqa, Avstriyanın Almaniya tərəfindən ilhaqından sonra Sovetlərin Qərb müttəfiqləri, Avstriyanı az qala rəsmən Almaniyanın təsir sahəsində sayırdı. Bu halda Stalin, əsasən 1945-ci ilin fevral ayında hazır olduğu Berlinə ediləcək ümumi hücumu təxirə salmağa, bu arada hücum tandeminin iki qanadı ilə Avstriya torpaqlarını güvən altına almağa qərar verdi. Beləliklə, Stalin müttəfiqlərlə müharibə sonrası müzakirələrdə dəyərli bir alver obyekti əldə etmiş olacaqdı. Almanlar Balaton gölü əməliyyatının uğursuzluğa uğramasından sonra General Sepp Dietrixin 6-cı SS Panzer Ordusu, mərhələli olaraq Vyana ətrafına çəkilmişdi. Almanlar sürətlə irəliləyən Qızıl Ordu qüvvələrinə qarşı şəhəri müdafiə etmək üçün müdafiə mövqeləri hazırlığına girişdilər.

Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir. Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü. Alyoxin müdafiəsi Armaqedon Avanpost Batareya (şahmat) Cənub qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Fromen və isveç şahmatçısı Lindek tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir. Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır. Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir. Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu. Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir. Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı. Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir. Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1.

İçəri Şəhər — Vyananın 1-ci rayonu və tarixi şəhər mərkəzi. 1850-ci ildə Vyana rayonları təyin olunana qədər Vyana sözü bu bölgəni ifadə edirdi. Rayon ənənəvi olaraq dörd bölgəyə bölünür: Stubenviertel (Şimali Şərq), Kärntner Viertel (Cənub-Şərq), Widmerviertel (Cənub-Qərb), Schottenviertel (Şimal Qərb). Rayon, şəhərin ən əhəmiyyətli biznes mərkəzidir və 100,745 işçisi, korporativ mərkəz və turizm sahələri vardır. Ərazi 2001-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Vyana konqresi — 1814–1815-ci illərdə keçirilmiş ümumavropa yığıncağı. Vyana konqresi 1814-cü ilin sentyabrı — 1815-ci ilin iyununda fəaliyyət göstərdi. Konqresin işində Osmanlı dövləti istisna olmaqla, bütün Avropa dövlətlərinin 216 nümayəndəsi iştirak edirdi. Lakin əsas rolu İngiltərə, Rusiya və Avstriya oynayırdı. Konqresdə mərkəzi yeri Polşa — Saksoniya məsələsi tutdu. Rusiya bütün Polşa torpaqlarını, Prussiya isə Saksoniyanı birləşdirmək istəyirdi. Hər iki dövlətin güclənəcəyindən ehtiyat edən Avstriya, İngiltərə və Fransa buna mane olmaq istəyirdi. Avstriyanın xarici işlər naziri Metternix İngiltərənin Xarici İşlər naziri lord Kestleri ilə birləşərək, Saksoniyanın Prussiyaya verilməsi müqabilində kral III Fridrix Vilhelmin çara xəyanət edərək onların tərəfinə keçməsinə çalışdı. Kral bu barədə I Aleksandra məlumat verdikdə çarın necə bir vəziyyətə düşməsini təsəvvür etmək çətin deyil. Taleyran belə bir diplomatik gərginlikdən istifadə edərək üç dövlətin — Avstriya, Fransa və İngiltərənin Rusiya və Prussiyaya qarşı ittifaqını yaratmağı təklif etdi.

Vyana qazometrləri — 1896-cı ildə Vyananın Simmering rayonunda tikilmiş qazometr binalarıdır. Dörd oxşar strukturdan ibarət olan Vyana qazometrləri ölçülərinə və uzaqdan görünməsinə görə Simmerlinqin simvoludurlar. 1970-1978-ci illərdə Vyana qaz ehtiyacını təbii qazdan qarşılamağa başlayanda tərk edilmiş qazometrlər, 1999-cu ildən 2001-ci ilə qədər davam edən kompleks tikinti layihəsi ilə əyləncə mərkəzi, yaşayış kompleksi, tələbə yataqxanası və təşkilat-tərtib salonuna çevrilmişdir. Yenidən qurulma ilə Vyana qazometrləri dünyanın hər yerindən turistlərin və memarlıq mütəxəssislərinin ziyarət etdiyi bir turistik məkana çevrilmişdir. Klassik dizaynı ilə qazometrlər tarixi abidə kimi mühafizə olunurlar. Bu, hər birinin həcmi 90.000 m³ olan, xarici fasadı kərpiclə örtülmüş olan 4 silindr teleskop formasında qaz çənidir. Qazometrin hündürlüyü yol səviyyəsindən ən son nöqtəsinə qədər 70 metr, diametri isə təxminən 60 metrdir. Onların fasadları qırmızı kirəmitlərlə örtülmüşdür. 1984-cü ildə qaz anbarı funksiyasını itirdikdən sonra, binalar 1995-ci ilə qədər şəhərin mərkəzində fəaliyyətsiz qalmışdırlar. Konstruktorların qazometrlərin transformasiyası üçün təqdim etdiyi layihələr arasından seçilənlər 1999-2001-ci illər arasında həyata keçirilmişdir.

Vyana tramvayı şəhər dəmir yol nəqliyyatının tarixi 1865-ci ildə Konka ilə başlamışdlr. 1887-ci ildən isə xətlətin tədricən elektrikləşdirilməsi həyata keçirilmişdir. Tramvay nəqliyyatının inkişafı XX əsrin 20-ci illərinin sonu 30-cu illərinin əvvəllərinə qədər davam edir. Bu zaman metronun inkişafı ilə əlaqədar inkişaf tədricən səngiyir. Ümumi uzunluğu 221,5 km-dir. Tramvay şəbəkəsi bir şirkətin əlində cəmlənmişdir. «Wiener Linien» şirkəti həmcinin metroliten və avtobus nəqliyyatını təşkili həyata keçirur, 2009-cu ilə olan məlumata görə Vyana tramvayı il ərzində 186,9 milyon nəfərə xidmət etmişdir. Tip E1 — 145 vaqon (Vyanada maksimal sayı 338) — Buraxılış ili 1966—1976; Oturacaq yeri: 40, Ayaqüstə yer: 65 Tip E2 — 121 vaqon (Vyanada maksimal sayı 122) — Buraxılış ili 1978—1990; Oturacaq yeri: 44, Ayaqüstə yer: 58 Tip c3 — 40 vaqon (Vyanada maksimal sayı 190) — Buraxılış ili 1959—1962; Oturacaq yeri: 32, Ayaqüstə yer: 43 Tip c4 — 72 vaqon (Vyanada maksimal sayı 73) — Buraxılış ili 1974—1977; Oturacaq yeri: 31, Ayaqüstə yer: 43 Tip c5 — 116 vaqon (Vyanada maksimal sayı 117) — Buraxılış ili 1978—1990; Oturacaq yeri: 32, Ayaqüstə yer: 39 Tip A — 51 vaqon — Buraxılış ili 1995—2006; Oturacaq yeri: 42, Ayaqüstə yer: 94 Tip A1 — 80 vaqon — Buraxılış ili 2006- ; Oturacaq yeri: 42, Ayaqüstə yer: 94 Tip B — 101 vaqon — Buraxılış ili 1995—2005; Oturacaq yeri: 66, Ayaqüstə yer: 143\ Tip В1 — 63 vaqon — Buraxılış ili 2009- ; Oturacaq yeri: 66, Ayaqüstə yer: 143 Favoriten deposu (alm. Favoriten) (Maşrutlar: D, O, 1, 6, 18, 67, 71, VRT) Zimmerinq parkı (alm. Simmering) (Maşrutlar: 6, 71) Floridsdorf deposu (alm.

Vyana valsı (alm. Wiener Walzer) — standart bal və turnir rəqslərindən olub, bir dəqiqədə 60 taktla ifa olunanaraq dünya rəqs poqramına daxil olan ən cəld rəqsdir. Sonralar Vyana valsı kimi məşhurlaşmış fransız valsı modern tipli ən qədim bal rəqsi olub, ilk dəfə 1770-ci illərdə komediya ifaçısı Bernardo Feliks tərəfindən təqdim edilmişdir. Sonradan Böyük Fransa inqilabından əvvəl məşhurlaşmış və saray aristokratlarına məxsus "Menuet" rəqsini sıxışdıraraq onun yerini tutmuşdur. Valsın alman xalq rəqsi əsasında və ya müstəqil şəkildə ona paralel olaraq yaranması haqqında çoxlu mübahisələr mövcuddur. İlk əvvəllər valsa qadının topuğu görsəndiyinə, cütlüyün bir-biri ilə sıx təmasda olmasına görə əxlaqsız rəqs kimi baxılırdı. Qisa bir müddətdə vals sərbəst və canlı xarakter alaraq ədəb rəqsinə çevrilmiş olur. 1805-ci ildə bal və aristokratik rəqs yalnız "Menuet" sayılırdı. 1814–1815-ci illər Vyana konqresi Vyanada rəqs, libas, maskarad ballarını canlandırmışdır. Bu isə öz növbəsində vals rəqsini aktuallaşdıraraq onu ictimailəşdirmişdir.

Vyana çayı (fr. Vienne )- Fransanın cənubunda çay. Luara çayının iri sol qoludur. Mərkəzi Massivdə Milvaş platosundan axır. Millevac kəndi yaxınlığında uzunluqları 860 m və 885 m olan çayların birləşməsindən yaranır. O, beş departamentin ərazisindən axır. Onun yuxarı axarında Limoj şəhəri yerləşir. Uzunluğu 372-km olub, çayının su sərfi isə 210 m³/san-dir. Sahəsi 21105 km², olub ən bol sulu dövrü qış fəslidir. Dekabrdan yanvara qədər bol sulu olur ki, ən çox da yanvar-fevral aylarında.

Vyana (alm. Wien‎, bav. Wean, ing. Vienna) — Avstriyanın paytaxtı, ən böyük şəhəri və 9 federal əyalətindən biri. 2 milyondan çox əhalisi ilə Avstriyanın ən böyük şəhəri statusuna malikdir. Daha böyük aqlomerasiya rayonu təqribən 2,9 milyon əhaliyə ev sahibliyi edir ki, bu rəqəm də ölkənin əhalisinin təxmini üçdə birinə bərabərdir. Vyana ölkənin mədəni, iqtisadi və siyasi mərkəzi, Avropa İttifaqının əhalisinə görə 5-ci ən böyük şəhəri və Dunay çayının üzərindəki şəhərlər arasında ən sıx məskunlaşılan şəhəridir. Şəhər Vyananı Avstriyanın ucqar qərb hissələrindən ayıran Apl dağlarının ən şimal-şərq təpələri olan Vyana meşələrinin şərq kənarında, Pannoniya hövzəsinə keçiddə yerləşir. Dunay çayının üzərində yerləşən şəhərə Vyana çayı tərəfdən keçilir. Vyana tamamilə Aşağı Avstriya ilə əhatə olunub və Slovakiyanın, həmçinin paytaxtı Bratislavanın təxminən 50 km qərbində, Macarıstanın 60 km şimal-qərbində, eləcə də Moraviyanın (Çexiya) 60 km cənububda yerləşir.

XVIII əsrin ortalarında gərgin emosiyalı, əzəmətli barokko musiqisi öz əhəmiyyətini tədricən itirməyə başlayır. Daha dürüst, tarazlaşdırılmış musiqi formalarına meyl yeni, Klassisizm cərəyanının bərqərar olmasına gətirib çıxarır. O zaman Avropanın «musiqi paytaxtı» sayılan Vyananın zəngin bədii ənənələrindən bəhrələnmiş Haydn, Motsart və Bethoven yaradıcılığı klassisizm üslubunun ən parlaq təzahürüdür. Bu üç dahi sənətkar musiqi tarixinə Vyana klassikləri adı ilə daxil olmuşlar. Vyana klassiklərinin bədii nailiyyətləri musiqi sənətinin inkişafında çox yüksək, tarixi əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, Avropa musiqisinin ən nəhəng janrı simfoniya, eləcə də onun «yaxın qohumlar»ı sonata və kvartet məhz bu bəstəkarların yaradıcılığında klassik səviyyəyə çatdırılmışdır. Avropa musiqisinin yaraşığı və fəxri olan simfonik orkestr də Haydn, Mosart və Bethovenin əsərlərində formalaşmışdır. Vyana klassik məktəbini təmsil edən hər bəstəkar özünəməxsus obrazlar aləmi və fərdi dəst-xətti ilə seçilir.

Vyana İslam mərkəzi (Alman dili Islamisches Zentrum Wien)- Avstriyada ən böyük məsciddir. Vyanada Floridsdorf ərazisində yerləşmişdir. 1969-cu ildə Vyananın islam icması 8300 m² torpaq sahəsini məscidin tikintisi üçün satın aldı. Maliyyə çətinlikləri ilə əlaqədar olaraq tikintinin başlanğıcı bir neçə dəfə təxirə salınmışdı. 1975-ci ildə Səudiyyə kralı Feysəl ibn Əbdüləziz Əl Səud məscidin tikintisi üçün maliyyə xərclərini öz öhdəsinə götürdü. Tikinti işləri 1 iyul 1977-ci ildə başlandı. 20 noyabr 1979-cu il Vyana İslam mərkəzi Avstriya prezidenti Rudolf Kirxşleqerom tərəfindən açılmışdı. Bu hadisə yerli kütləvi informasiya vasitələrlərində geniş işıqlandırılırdı. Vyana İslam mərkəzinin minarəsi 32 metr hündürlüyə malikdir. Günbəzin hündürlüyü 16 metr, diametri isə 20 metrdir.

Vyana Dövlət Operası (alm. Wiener Staatsoper‎), 1918-ci ilə kimi Vyana Saray Operası, 27 sentyabr 1938-ci ildən Vyana Dövlət Operası — Avstiyada ən böyük opera binası. 1861-ci ildə Vyana Şəhərsalma Fondunun sifarişi ilə memarlar alm. August Sicard von Sicardsburg‎, alm. Eduard van der Nüll‎ tərəfindən inşaasına başlanılaraq, 25 may 1869-cu ildə bitirilmişdir. Açılış günü səhnəsində Volfqanq Amadey Motsartın “Don Juan” operası oynanılmışdır. 1 may — 31 may 1945-ci illərdə opera alm. Opernhaus der Stadt Wien – Wiener Staatsopernensemble‎ — “Vyana Şəhər Operası – Dövlət Opera Ansambılı” adlandırılmışdır. Mədəniyyət ocağı kimi Vyana Dövlət Operası Habsburqlar tərəfindən təsis edilmiş Vyana Saray Operasının xələfi sayılır. Saray operası kimi fəaliyyətə başladığı gündən teatr Avropanın aparıcı operalarından sayılmaqdadır.

"Vyananın alınmasına görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 9 iyun 1945-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı

Konsul əlaqələri haqqında Vyana Konvensiyası — konsul münasibətləri sahəsində universal qaydaları müəyyən edən ilk beynəlxalq çoxtərəfli razılaşma. 24 aprel 1963-cü ildə qəbul edilmişdir. == Tarixi == Beynəlxalq əlaqələrin hərtərəfli inkişafı, konsul müəssisələrinin rolunun hədsiz artması konsul hüququnun universal səviyyədə məcəllələşdirilməsi zərurətini yaradırdı. Bununla əlaqədar olaraq BMT-nin Baş Assambleyası 1949-cu il dekabrın 6-da Konsul əlaqələri və immunitetləri haqqında konvensiya layihəsinin hazırlanması barədə qətnamə qəbul etmişdir. Baş Assambleyanın bu məsələ ilə bağlı çağırdığı konfransda Konsul əlaqələri haqqında Vyana Konvensiyası qəbul edilmişdir. == Müqavilənin müddəaları == Konsul əlaqələri haqqında 1963-cü il Vyana Konvensiyası preambuladan, 5 hissədə birləşən 79 maddədən ibarətdir. 1961-ci il Vyana Konvensiyasında olduğu kimi, bu Konvensiyaya da iki əlavə protokol qəbul edilmişdir (Vətəndaşlığın əldə olunması haqqında fakultativ Protokol və Mübahisələrin məcburi həlli haqqında fakultativ Protokol). Preambulada Konvensiyanın bağlanmasının məqsədləri açıqlanır. Konvensiyanın 1-ci maddəsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, belə ki, burada konvensiyada yer alan “konsul müəssisələri”, “konsul dairəsi”, “konsul vəzifəli şəxsi”, “konsul əməkdaşı” və s. kimi terminlərin açıqlaması verilir.

Təbiət Tarix muzeyi (alm. Naturhistorisches Museum‎) - Vyananın ən böyük və dünyanın ən əhəmiyyətli muzeylərindən biridir. Muzeyin açılışı 1889-ci ilə təsadüf edir. Müzeyin yaradılmasında hədəf iri eksponatların yerləşdirilməsi olmuşdur. 39 zaldan ibarət muzeydə tarixən mövcud olan bitki və heyvan qalıqları saxlanılır. Bunlara misal kimi Dəniz inəyinin qalıqlarını göstərmək olar. 1750-ci ildə imperator I Fransin həyat yoldaşı Mariya Tereziya 30000 təbiət eksponatından ibarət kolleksiyanı satın alır. Bu kolleksiyaya mərcanlar, balıqqulağı, qiymətli daşlar və nadir minerallar daxil idi. Tədricən eksponatların sayı o qədər atırki, hətta saraya belə yerləşmir. 1857-ci ildə Rinqştrasda yeni iki muzeyin tikintisi planlaşdırılır.

Volfqanq Amadey Motsartın heykəli (Vyana) - 1953-cü ildən Avstriyanın Vyana şəhərindəki İnnere Ştadt (Daxili Şəhər) bölgəsindəki Burqqarten qəsəbəsində yerləşən bir abidədir. Bəstəkar Volfqanq Amadey Motsarta (1756–1791) həsr edilmişdir. 7,5 metr hündürlüyündə olan bu heykəl, memar Karl Köniq (1841–1915) və heykəltaraş Viktor Tilqner (1844–1896) tərəfindən hazırlanmış və Albertinaplatz-da (Albertinaplatz Vyananın 1-ci rayonunda, Daxili Şəhərdə (İnnere Ştadt) yerləşir.) 21 aprel 1896-da açılış mərasimi keçirilib. Mərasim memar Tilqnerin ölümündən sonra keçirilib. Heykəl Vinşqaudan, daha doğrusu Cənubi Tiroldan gətirilən Laas mərmərindən, təməl pillələri isə qaranlıq dioritdən hazırlanmışdır. Heykəldə musiqi stendi olan bəstəkar Motsart var. Ətrafı naxışlar, maskalar və çələnglər ilə bəzədilib və heykəəl Stertsinqdən gətirilən kobud mərmərdən hazırlanmış yarım dairəvi ballustrade içərisindədir. Ön tərəfdə bir relyef verilib və bu Motsartın "Don Covanni" operasının iki səhnəsinə aiddir. Luis Karmontellenin dizaynı əsasında heykəlin arxa tərəfində barelyef yerləşdirilib və burada altı yaşlı Motsartı atası Leopold və bacısı Nannerl ilə birlikdə musiqi ifa etmdiyi səhnə canlandırılıb. Heykəlin açılışından 77 il əvvəl Motsart abidəsi üçün vəsait toplanmışdır.

Vyanada Lyudviq Fondunun Müasir İncəsənət Muzeyi (alman dilində:Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig Wien, qısaldılmış şəkildə MUMOK) — Vyanada Muzey kvartalının tərkibində bədii muzey. Vyana Müasir İncəsənət Muzeyinin əsası 2001-ci ildə qoyulmuşdur . Vyana Müasir İncəsənət Muzeyinin eksponatlarının əsasını Avstriyanın Lyudviq Fondundan olan tanınmış kolleksiyaçılar İren və Peterin əvvəllər «20-er Haus» adlanan muzey binasında və Fyurstenqassda yerləşən Lixtenşteyn sarayında nümayiş etdirilən əsərlər təşkil edirdi. Vyana Müasir İncəsənət Muzeyinin «Ortner & Ortner» bürosu tərəfindən layihələşdirilən binası kub formasında tikilmiş və vulkahik dağ mineralları ilə üzlənmişdir. Layihənin ilk variantında binanın daha hündür inşa edilməsi nəzərdə tutulsa da, uzun sürən müzakirələrdən sonra bir neçə yeraltı mərtəbənin inşasının reallaşdırılması nəticəsində binanın hündürlüyü azaldılmışdır.

Vyana Xalq Opera, Volksoper, Vyana operasından sonra Vyana'daki ikinci opera evi. Mövsümdən sentyabr ayına qədər teatr üç yüz tamaşa verir. Əlavə olaraq 1473 oturacaq üçün nəzərdə tutulmuşdur, ayaq üstə yerlərdə 102 tamaşaçı yerləşdirilə bilər. Repertuvar Volksoper ənənəvi olaraq operettası və Alman dilində opera ilə əlaqələndirilir. İndi opera, operettalar, singspils, musiqilər və baletlər səhnəyə qoyulub. Teatr 1898-ci ildə tikilmişdir. Əvvəlcə Volksoper İmperator Franz Joseph I hökmranlığının 50 illiyi şərəfinə imperatorun (Alman Kaiser-Jubiläums-Stadttheater) İlin Şəhər Teatrı adlandırılmışdı və yalnız oyunların istehsalı üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin 1903-cü ildə opera və operettalar səhnəyə çıxmağa başladı. 1906-cı ildə ilk dirijor Aleksandr Tsemlinsky oldu. Tosca və Salomanın ilk istehsalı 1907 və 1910-cu illərdə keçirilmişdir. müvafiq olaraq.

Vyanalı Avit və ya Alkim Ekdikiy Avit (lat. Alcimius Ecdicius Avitus; təq. 450, Vyen – güm. 5 fevral 518, bilinmir) - müqəddəs, Vyana yepiskopu (Burqon). Ondan frank və burqund padşahlarına və bir sıra yepiskoplara 80 məktub, həmçinin "De mundi Principio" didaktik kitabı qorunub-saxlanılmışdır. Vyanalı Avit katoliklər və pravoslavlar tərəfindən müqəddəs kimi anılır.

Vyana döyüşü — İkinci Dünya Müharibəsinin Şərq Cəbhəsində Sovet 3-cü Ukrayna Cəbhəsi tərəfindən Avstriyanın paytaxtı Vyananın işğalı məqsədilə girişilən bir hücumdur. Döyüş 2 aprel 1945-də başlamış, 13 aprel 1945-də sona çatmışdır. Şəhər mühasirəyə alındı və döyüşün böyük hissəsində mühasirə altında qaldı. Stalinin Qərb müttəfiqləri ilə 1945-ci ilin aprel ayı ərəfəsində verdiyi anlaşmalar, Şərqi və Mərkəzi Avropada tərəflərin müharibə sonrası nisbi nüfuzuna dair anlaşmalar idi. Amma bu anlaşmalar Avstriyanın gələcəyi haqqında heç bir hökm gətirmirdi. Bundan başqa, Avstriyanın Almaniya tərəfindən ilhaqından sonra Sovetlərin Qərb müttəfiqləri, Avstriyanı az qala rəsmən Almaniyanın təsir sahəsində sayırdı. Bu halda Stalin, əsasən 1945-ci ilin fevral ayında hazır olduğu Berlinə ediləcək ümumi hücumu təxirə salmağa, bu arada hücum tandeminin iki qanadı ilə Avstriya torpaqlarını güvən altına almağa qərar verdi. Beləliklə, Stalin müttəfiqlərlə müharibə sonrası müzakirələrdə dəyərli bir alver obyekti əldə etmiş olacaqdı. Almanlar Balaton gölü əməliyyatının uğursuzluğa uğramasından sonra General Sepp Dietrixin 6-cı SS Panzer Ordusu, mərhələli olaraq Vyana ətrafına çəkilmişdi. Almanlar sürətlə irəliləyən Qızıl Ordu qüvvələrinə qarşı şəhəri müdafiə etmək üçün müdafiə mövqeləri hazırlığına girişdilər.

Yol Hərəkəti Haqqında Konvensiya (bəzən Yol Hərəkəti üzrə Vyana Konvensiyası kimi də tanınır) — beynəlxalq yol hərəkətini asanlaşdırmaq və müqavilə bağlayan tərəflər arasında standart yol hərəkəti qaydalarını müəyyən etməklə yol təhlükəsizliyini artırmaq üçün nəzərdə tutulmuş beynəlxalq müqavilədir. Konvensiya Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi və Sosial Şurasının Yol Hərəkəti üzrə Konfransında (7 oktyabr – 8 noyabr 1968) razılaşdırıldı və 8 noyabr 1968-ci ildə Vyanada bağlandı. 21 may 1977-ci ildə qüvvəyə minmişdir. Bu konfrans həm də Yol nişanları və siqnalları haqqında Konvensiyanı da hazırlamışdır. Konvensiyaya 3 sentyabr 1993-cü ildə və 28 mart 2006-cı ildə düzəlişlər edilmişdir. 1 may 1971-ci ildə Cenevrədə bağlanmış Yol Hərəkəti haqqında Konvensiyaya (1968) əlavə edən Avropa Sazişi mövcuddur. Yol hərəkəti haqqında Vyana Konvensiyası 8 noyabr 1968-ci ildə Vyanada bağlanmışdır. 21 may 1977-ci ildə qüvvəyə mindiyi vaxtdan, imzalayan ölkələrdə konvensiyanın 48-ci maddəsinə uyğun olaraq, əvvəlki yol hərəkəti konvensiyalarını, xüsusən də Yol Hərəkəti haqqında 1949-cu il Cenevrə Konvensiyasını əvəz edir. 2022-ci ilin oktyabr ayına olan məlumata görə, konvensiya 86 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilib, lakin konvensiyanı ratifikasiya etməyənlər hələ də Yol Hərəkəti üzrə 1949-cu il Cenevrə Konvensiyasının tərəfləri ola bilərlər. İrlandiya, Kanada, ABŞ, Kipr, İslandiya, Malta, Çin və Malayziya imzalamayan ölkələrə misaldır.

Venta (lit. Venta) — Litavanın Akmyansk rayonunun Şyaulyay uezdinin şəhəri. Vyanta eyni adlı starostvalığın inzibati mərkəzidir. Əhalisi 2 867 nəfərdir. (2010). Venta çayının sağ sahilində yerləşir. Vekşnyai şəhərindən 12 km, Papile şəhərindən isə 9 km aralı yerləşir. Şəhər daxilindən Kurşenay — Maıeykyay şosi keçir. Maıeykyay — Şyaulyay dəmir yol xəttinə yaxındır. Şəhər 1996-cı ildə Bauskas və Purviay adlı yaşayış məntəqələrinin birləşməsi nəticəsində yaranıb.

Yana (çay, Oxot dənizi hövzəsi) — Rusiya Federasiyasının şimali–şərqində, Maqadan vilayətində çay. Yana (çay, Laptevlər dənizi hövzəsi) — Saxa Respublikasında çay.