сущ. факт:
1. то, что действительно произошло. Mübahisəsiz fakt бесспорный факт, real faktlar реальные факты, təkzibedilməz fakt неопровержимый факт, tarixi faktlar исторические факты, inandırıcı faktlar убедительные факты, юрид. azsübutlu fakt малодоказательный факт
2. пример, материал. Dissertasiya konkret faktlar əsasında yazılıb диссертация написана на основе конкретных фактов, çoxlu faktlar toplanıb собрано много фактов, qanun fakt tələb edir закон требует фактов
3. реальность, действительность. İqtisadiyyatın yuxarı səviyyədə olması faktdır высокий уровень экономики – (это) факт; faktlar göstərir ki … факты показывают, что …, faktları təhrif etmək извратить факты, fakt göz qabağındadır факт налицо, bu faktlarla əlaqədar в связи с этими фактами
Fakt
Fakt (lat. factum — "baş vermiş", "olmuş") — reallığın təsdiq forması.
Fakt anlayışı müxtəlif elmlərdə insan fəliyyətinə uyğun olaraq müxtəlif formalarda qəbul edilir. Cəmiyyətdə "fakt" dedikdə "həqiqət"in bir hissəsi başa düşülür. Faktların qəbuluna bəzən konkret şərait və psixologiya təsir edir. İnsanlar bir qayda olaraq gördüklərini fakt kimi qəbul edirlər.
Elmi fakt – nəticə çıxarmaq və təsdiq etmək üçün əsas olan hadisə. Elmi biliyin əsasını təşkil edən element.
Ancaq bununla belə insanın qəbul etdiyi "modelə" sığışmayan reallıqlar situasiyadan asılı olaraq istər-istəməz fakt kimi diqqəti cəlb edə bilər.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
Reallıq
== Ədəbiyyat ==
R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova.
Hüquqi fakt
Hüquqi fakt — qanunun aliliyi ilə hüquqi münasibətlərin yaranmasını, dəyişməsini və ya dayandırılmasını birləşdirən xüsusi bir həyat vəziyyəti (şəraiti, situasiyası) .
Qanuni faktlar, bir qayda olaraq, qanundan kənar olaraq yaranır və mövcuddur, lakin qanunverici tərəfindən onlara hüquqi xarakter verilməsi onların tənzimlənməsi və qaydaları üçün lazımdır.
Hüquqi faktlar hüquqi münasibətlərin yaranması, dəyişməsi və dayandırılması üçün dərhal səbəblər, əsaslar kimi xidmət edir.
Bəzi hüquqi faktlar (məsələn, vətəndaşlıq vəziyyəti aktları) məcburi dövlət qeydiyyatına alınır.
== Hüquqi faktların təsnifatı ==
Qanuni faktlar çox və müxtəlifdir. Müxtəlif səbəblərdən təsnif edilə bilər.
Hüquqi faktlar:
qanun yaradıcılığı
qanunu dəyişdirən
xitam
dəstəkləyən (əsaslı faktlar)
bərpaedici
maneə törədir
Subyektin iradəsi ilə əlaqədar olaraq, hüquqi faktlar hadisələr (görünüşü obyektiv olaraq hüquqi münasibətlərin tərəflərinin iradəsindən asılı deyil) və hərəkətlər (görünüşü atın iradəsi ilə əlaqəli) hüquqi münasibət iştirakçılarından ən az biri) kimi təsnif edilə bilər.
Hadisələr — insanın iradəsindən asılı olmayaraq baş verən reallıq fenomenləridir. Məsələn, bir insanın ölümü, əmlak mirasının hüquqi əlaqəsi də daxil olmaqla çoxsaylı hüquqi nəticələrə səbəb ola bilər. Hadisələr mütləq və ya nisbi ola bilər.
Tarixi fakt
Tarix elmində tarixi faktların iki növü fərqləndirilir: faktiki tarixi fakt və elmi-tarixi fakt .
Tarixi fakt baş vermiş və həmişə aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olan aktual hadisədir: zaman və məkanda lokallaşma, obyektivlik, tükənməzlik. Tarixi zaman xronoloji kateqoriyalarla təmsil olunur: il, əsr, minillik, dövr, era, mərhələ və s. Tarixi zaman kateqoriyaları tarixi keçmişin zamanla lokallaşdırılmasını təmin edir və temporal oriyentasiyaların inkişafına kömək edir. Tarixi məkan müəyyən bir ərazidə baş verən təbii-coğrafi, siyasi, sosial-mədəni proseslərin məcmusu ilə təmsil olunur. Tarixi hərəkat insanın və cəmiyyətin müxtəlif fəaliyyət sahələrindəki fəaliyyətini əks etdirir: əmək, sosial, siyasi, mədəni, təhsil, beynəlxalq, özünüinkişaf.
Bir çox alimlər tarixi faktların 3 kateqoriyasını müəyyən etmişdir:
Müəyyən məkan-zaman çərçivəsi daxilində yerləşən və maddiliyə malik olan obyektiv mövcud olan reallıq faktları (tarixi hadisələr, hadisələr, proseslər);
Mənbələrdə əks olunan faktlar, hadisə ilə bağlı məlumatlar;
Tarixçinin əldə etdiyi və təsvir etdiyi “elmi” faktlar.
Fakt-yoxlama
Fakt yoxlama — şübhəli xəbərlərin və ifadələrin faktiki düzgünlüyünün yoxlanılması prosesi. Fakt yoxlama mətnin və ya məzmunun dərc edilməsindən və ya başqa şəkildə yayılmasından əvvəl və ya sonra aparıla bilər. Daxili fakt yoxlaması qeyri-dəqiq məzmunun dərc olunmasının qarşısını almaq üçün naşir tərəfindən aparılan yoxlamadır. Lakin faktı üçüncü tərəf yoxladıqda, bu proses artıq xarici fakt yoxlama adlanır.
Tədqiqatlar göstərir ki, faktların yoxlanması həqiqətən də vətəndaşlar arasında təsəvvürləri düzəldə bilər, həmçinin siyasətçiləri yalan və ya çaşdırıcı iddialar yaymaqdan çəkindirə bilər. Bununla belə, düzəlişlər zaman keçdikcə azala bilər və ya daha az dəqiq iddialar irəli sürən elitaların göstərişləri ilə təzyiq altında qala bilər. Siyasi faktların yoxlanılması bəzən publisistika kimi tənqid olunur. ABŞ siyasətindəki fakt yoxlayıcılarının nəzərdən keçirilməsi fakt yoxlamanın yanlış təsəvvürləri azaltmaq üçün effektiv bir yol olub-olmaması və metodun etibarlı olub-olmaması ilə bağlı qarışıq bir nəticə göstərir.
== Tarixi ==
1850-ci illər və daha sonrakı tarixlərdə çıxan sensasiyalı qəzetlər daha faktiki mediaya tədricən ehtiyac yaradırdı. Kolin Diki faktların yoxlanmasının sonrakı təkamülünü təsvir etmişdir.
Fakt Yoxla
Fakt Yoxla — Azərbaycanda faktların yoxlanılması üzrə ixtisaslaşmış müstəqil qeyri-hökumət və qeyri-kommersiya təşkilatı. "Fakt Yoxla" Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu (IDI) tərəfindən həyata keçirilən təşəbbüsdür. Təşkilatın məqsədi siyasi xəbərləri və məlumatları qərəzsiz çatdırmaqla Azərbaycan cəmiyyətinin manipulyasiyasının qarşısını almaqdır. Məzmunu Azərbaycan və ingilis dillərindədir.
== Tarixi ==
"Fakt Yoxla" 2019-cu ildə Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu tərəfindən yaradılmışdır. 28 may 2021-ci il tarixində 406331063 identifikasiya kodu ilə Gürcüstanda müstəqil qeyri-hökumət təşkilatı olaraq qeydə alınmışdır. Bunda məqsəd Azərbaycanda məhdudiyyətlərin qarşısını almaq idi. Hər halda, təşkilatın onun baş ofisi Bakıda yerləşir. Jurnalist Leyla Mustafayeva "Fakt Yoxla"nın baş redaktorudur. Buna qədər o Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə Layihəsinin (OCCRP) Cənubi Qafqaz ofisi, "Yeni Müsavat" qəzeti, "Meydan TV", Müharibə və Sülh İcmalları İnstitutu ilə əməkdaşlıq etmişdir.
Fakt yoxlama
Fakt yoxlama — şübhəli xəbərlərin və ifadələrin faktiki düzgünlüyünün yoxlanılması prosesi. Fakt yoxlama mətnin və ya məzmunun dərc edilməsindən və ya başqa şəkildə yayılmasından əvvəl və ya sonra aparıla bilər. Daxili fakt yoxlaması qeyri-dəqiq məzmunun dərc olunmasının qarşısını almaq üçün naşir tərəfindən aparılan yoxlamadır. Lakin faktı üçüncü tərəf yoxladıqda, bu proses artıq xarici fakt yoxlama adlanır.
Tədqiqatlar göstərir ki, faktların yoxlanması həqiqətən də vətəndaşlar arasında təsəvvürləri düzəldə bilər, həmçinin siyasətçiləri yalan və ya çaşdırıcı iddialar yaymaqdan çəkindirə bilər. Bununla belə, düzəlişlər zaman keçdikcə azala bilər və ya daha az dəqiq iddialar irəli sürən elitaların göstərişləri ilə təzyiq altında qala bilər. Siyasi faktların yoxlanılması bəzən publisistika kimi tənqid olunur. ABŞ siyasətindəki fakt yoxlayıcılarının nəzərdən keçirilməsi fakt yoxlamanın yanlış təsəvvürləri azaltmaq üçün effektiv bir yol olub-olmaması və metodun etibarlı olub-olmaması ilə bağlı qarışıq bir nəticə göstərir.
== Tarixi ==
1850-ci illər və daha sonrakı tarixlərdə çıxan sensasiyalı qəzetlər daha faktiki mediaya tədricən ehtiyac yaradırdı. Kolin Diki faktların yoxlanmasının sonrakı təkamülünü təsvir etmişdir.
Ekoloji faktorlar
Ekoloji faktorlar — canlıya təsir edən mühit komponentlərinin cəmi. Ətraf mühitin ekoloji faktorları orqanizimdə gedən biokimyəvi və fizioloji proseslərə-qidalanma, tənəffüs, fotosintez və s. proseslərə, elə cə də onun yayılmasına, inkişafına, məhsuldarlığına, ömrünə, sutkalıq və illik fəaliyyətinə təsir edir. Faktorların orqanizmə təsiri müxanizminə görə xüsusi hallar ilə yanaşı müəyyən ümumilik də mövcuddur. Hansı faktor olursa olsun, onun canlıya təsiri optimal (ən əlverişli) hissədən kənarlaşdıqca zəiflədici, lap kənarda isə öldürücü olur.
Ekoloji faktorlar 3 böyük qrupa ayrılırlar:
Abiotik faktorlar-Ətraf mühitdən canlılara təsir edən cansız komponentlər- işıq, temperatur, hava, rütubət, təzyiq, sıxlıq, kimyəvi tərkib və s.
Biotik faktorlar-ətraf mühitdən canlıya təsir edən digər canlılar. Canlıların bir-birinə təsiri növdaxili və növlərarası olur. Biotik faktorlar 3 əsas istiqamətdə inkişaf edir və ya 3 əsas səbəbdən əmələ gəlir: 1.qida əlaqəsi, 2. sahə əlaqəsi, 3.
Faktor analizi
Faktor analizi — dəyişənlərin qiymətləri arasında qarşılıqlı əlaqələri öyrənmək üçün nəzərdə tutulan çoxölçülü metoddur. Qəbul edilir ki, məlum dəyişənlər naməlum dəyişənlərdən və təsadüfi səhvlərdən az asılıdırlar.
== Faktor analizinin məqsədi ==
Dəyişənlər arasında qarşılıqlı əlaqənin müəyyən olunması (dəyişənlərin təsnifatı)
Verilənlərin təsviri üçün vacib olan dəyişənlər sayının azaldılması
Analiz zamanı öz aralarında korelyasiya olunmuş dəyişənlər bir faktorda birləşirlər. Nəticədə faktorların sadə və anlamlı strukturu əldə olunur.
== Faktor analizinin tipləri ==
Determinə olunmuş (funksional) – nəticə göstəruicisi faktorların həndəsi cəmi kimi verilir
Stoxastik (korelyasiya) – faktor və nəticəvi göstəricilər arasında əlaqə dəqiq deyil və ehtimala söykənir.
Faktorial
Faktorial — riyaziyyatda sağına nida işarəsi qoyulmuş ədədə verilən ad daha ümumi Qamma funksiyasının tam ədədlərlə məhdudlaşmış xüsusi bir vəziyyətidir. 1-dən müəyyən bir natural ədədə qədər olan ardıcıl bütün natural ədədlərin hasilinə o ədədin faktorialı deyilir. Əgər n bir natural ədəddirsə, n! ardıcıl natural ədədlərin hasilini ifadə edir. Məsələn, 5! (5 faktorial) ardıcıl natural ədədlərin (1, 2, 3, 4, 5) hasilini təmsil edir və 5!=1×2×3×4×5=120 olur.
Faktorialdan əsasən kombinatorika, ədədlər nəzəriyyəsi və funksional analizdə istifadə olunur.
Faktorinq
Faktorinq (factoring ingilis dilindən tərcümədə agent, vasitəçi mənasını daşıyır) kommersiya banklarının, onların törəmə faktor firmalarının kiçik və orta firmalara, müştərilərə göstərdikləri maliyyə xidmətinin bir formasıdır. Onun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, faktor firma öz müştərisindən borcları almaq hüququnu alır, öz müştərilərinin borclarını hissə-hissə ödəyir. Daha doğrusu, borcların 70-90%-ə qədərini ödəmə müddəti çatana kimi ödəyir. Borcun qalan hissəsini isə müştəriyə onun borclusunun bütün məbləği qaytardıqdan sonra müəyyən edilmiş faizlər çıxılmaq şərtilə qaytarılır. Nəticədə faktor-firmanın müştərisi borcları tez qaytarmaq imkanı əldə edir və buna görə də faktor firmaya faizlər ödəyir. Faktorinq əməliyyatlarının icra olunduğu şəraitdə müştəri öz borclusundan borcunu almaq hüququnu faktor firmaya verir.
Faktorinq XVI əsrin sonlarında ticarət vasitəçilərinin apardığı əməliyyatlar kimi meydana gəlmiş, XVII əsrdə daha da inkişaf etmişdir. Sonralar isə o kreditləşmə formasını almışdır.
Faktorinq özünün klassik məna və variantında banklar tərəfindən müştərisinin, borc öhdəliklərinin alınması vasitəsi ilə qısamüddətli kreditləşdirilmə və bununla bağlı çoxistiqamətli və çoxsaylı əməliyyatları əks etdirir. Müştərilərin bu borc öhdəlikləri hər şeydən əvvəl müştərinin mal-material və xammal, texnoloji maşın, avadanlıq, qurğular alması ilə, müştərinin ödəmələrin mümkün riskləri ilə bağlı sığorta olunması ilə və s.
Faktorizasiya
Faktorizasiya — riyaziyyatda vuruqlara ayırma. Bir çoxhədlinin, tam ədədin və ya matrisin müəyyən komponentlərin hasili şəklində yazılmasıdır. Məsələn, 15 ədədi 3 və 5 rəqəmlərə faktorizasiya olunur (15=3x5), ya da x2−4 polinomu (x — 2) (x + 2) şəklində yazıla bilir x2−4 = (x — 2) (x + 2).
Faktura
Faktura (ing. invoice) — beynəlxalq ticarət təcrübəsində satıcı tərəfindən alıcıya təqdim olunan və mal və xidmətlərin siyahısı, miqdarı və alıcıya təhvil verildiyi qiymət, malların formal xüsusiyyətləri (rəng, çəki və s.) olan sənəd, çatdırılma şərtləri və ya göndərən və alıcı haqqında məlumat.
== Fakturalar ==
Tipik fakturada aşağıdakılar daxil ola bilər:
Faktura sözü (və ya vergi fakturası);
Unikal istinad nömrəsi (hesabdakı yazışmalar üçün);
Faktura tarixi;
Kredit şərtləri;
Mümkün olduqda vergi məbləğləri (GST və ya ƏDV kimi);
Satıcının adı və əlaqə məlumatları;
Satıcı şirkətinin vergi və ya qeydiyyat məlumatları, əgər varsa, Avstraliya müəssisələri üçün AŞN və ya AB müəssisələri üçün ƏDV nömrəsi;
Alıcının adı və əlaqə məlumatları;
Məhsul və ya xidmətin göndərildiyi və ya çatdırıldığı tarix;
Satınalma sifariş nömrəsi (və ya alıcı tərəfindən fakturada görünməsi üçün tələb olunan oxşar izləmə nömrələri);
Məhsul (lar)-ın təsviri;
Mümkün olduqda məhsul (lar) vahid qiyməti;
Valyuta ilə göstərilən ümumi məbləğ (simvol və ya qısaltma);
Ödəniş şərtləri (bir və ya daha çox məqbul ödəniş üsulu, gözlənilən ödənişin son tarixi və gecikmiş ödənişlər üçün ödənişlərin təfərrüatları, yəni həmin tarixdən sonra edilən ödənişlər daxil olmaqla);
Pul köçürməsinin borcları ödəmək üçün üstünlük verildiyi ölkələrdə çap olunmuş hesab-fakturada kreditorun bank hesabı nömrəsi və ümumiyyətlə ödəyəni müəyyənləşdirən əməliyyatla birlikdə göndəriləcək bir istinad kodu olacaqdır.
ABŞ Müdafiə Logistika Agentliyi hesablarda işəgötürənin şəxsiyyət nömrəsini tələb edir.
Avropa Birliyi rəsmi hesab-fakturalar üçün ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçmiş bütün müəssisələrin müştərilərinə təqdim etmələri üçün ƏDV (Əlavə Dəyər Vergisi) identifikasiya nömrəsi tələb edir. İngiltərədə rəqəm "bu ƏDV-nin fakturası deyil" sözlərini ehtiva etdikdə fakturalarda görünə bilməz. Belə bir hesab-fakturaya pro-faktura deyilir və ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçmiş müştərilər üçün tam hesab-fakturanın əvəzedicisi deyil.
Kanadada, vergi güzəştinə layiq görülmək üçün qeydiyyatdan keçmiş təchizatçı tərəfindən istehsal olunan 30 ABŞ dollarından yuxarı göndərmələr üçün SATIŞ VERGİSİ qeyd nömrəsi verilməlidir .
Beynəlxalq ticarətdə istifadə olunan fakturalar üçün tövsiyələr, eyni zamanda, malların lojistik aspektinin daha ətraflı təsvirini özündə cəmləşdirən və bu səbəbdən beynəlxalq logistika və gömrük prosedurları üçün əlverişli ola biləcək BMTAİK Ticarət Komitəsi tərəfindən verilir.
Faktura (musiqi)
Faktura (lat. factura – hərfi mənada emal, məcazi mənada quruluş) — musiqinin əsası, məğzi, texniki quruluşu, musiqi səslənməsinin tərkibi.
== Faktruanın elementləri ==
Melodiya, müşayiət, bas, ayrı-ayrı səslər, səsaltı xəttlər, mövzular və s.
Luici Fakta
Luigi Fakta (13 sentyabr 1861 və ya 16 noyabr 1861 – 5 noyabr 1930[…]) — italyan siyasətçisi, jurnalisti və Benito Mussolini rəhbərliyindən əvvəl İtaliyanın son Baş naziri idi.
== Həyatı ==
Luici Fakta İtaliyanın Piemont əyalətinin Pinerolo şəhərində anadan olub. Hüquq təhsili alıb, sonra jurnalist olub. O, siyasətə 1892-ci ildə Pinerolodan deputatlar palatasına seçildikdə, 30 il bu vəzifəni tutdu. Liberal Partiyasının üzvü olan Fakta, parlamentdəki vaxtının çox hissəsini koalisiya kabinetində ədliyyə və daxili işlər departamentlərinin müşaviri vəzifəsində çalışıb. O, Eyni zamanda 1910-cu ildən 1914-cü ve 1920-dən 1921-ci ilə qədər İtaliyanın Maliyyə Naziri olub. Birinci Dünya Müharibəsi başlayanda Fakta İtaliyanın neytrallığını dəstəklədi, lakin sonra İtaliya ona daxil olanda müharibəni dəstəklədi. Oğlu müharibədə şəhid olub, ölkəsinə oğul bəxş etdiyinə görə fəxr etdiyini bildirib. Fakta 1922-ci ilin iyulunda baş nazir təyin edildi. Həmin vaxt İtaliya siyasi qarışıqlıq içərisində idi və Mussolininin faşist üsyanı ilə mübarizə aparırdı.
MKİ-nin Ümumdünya Faktlar Kitabı
Ümumdünya Faktlar Kitabı (ing. The World Factbook) — ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin nəşri; dövriliyi ildə bir dəfə olmaqla, dünya ölkələri haqqında almanax üslublu kitabdır.
Birinci məxfi nəşri 1962-ci ilin avqust ayında, birinci qeyri-məxfi nəşri 1971-ci ilin iyun ayında olmuşdur. Kitabın saytında yerləşdirilmiş elana görə, MKİ daha bu kitabın dövri-nəşrini davam etdirməyi planlaşdırmır, amma kitabın onlayn-versiyasının yenilənməsi məsələsi üzərində düşünürlər.
Dünya ölkələri haqqında aşağıdakı mövzularda məlumatlar var:
tarix
coğrafiya
demoqrafiya
dövlət quruculuğu
iqtisadiyyat
Telekommunikasiya
nəqliyyat
silahlı qüvvələr
Rusiyada 2007–2008-ci illər tərcümə nəşri rus. «Все страны и территории мира: Новый географический справочник ЦРУ» (ISBN 978-5-9757-0410-8) adı ilə işıq üzü görmüşdür.
Psi-faktor
Psi-faktor ya da psi enerjisi parapsixologiya sahəsində istifadə edilən bir termin olub insanın paranormal qabiliyyətləriylə əlaqədar olan gücü ya da təsiri ifadə etmək üzrə ortaya atılmışdır. Yunan əlifbasında 23-cü hərfi olan "psi" bəzi filosoflara görə "ruh" ya da "həyati güc" mənasında istifadə edilən "psikhe" sözünün ilk hərfi olduğundan parapsixologiyada ESP (qeyri-duyğusal dərk etmə) və PK fenomenlərinin açıqlanmasında istifadə edilən bir termin halına gəlmişdir.
Parapsixoloqlar edilən sınaq və yanılmalar nəticəsində insanın fiziki bədəninin kənarında fiziki olmayan bir tərəfinin olması gərəkdiyini düşünürlər. Parapsixik qabiliyyətlərin, müxtəlif zamanlarda, müxtəlif tədqiqatçılar tərəfindən müctəlif adlarla anılmış olan və fiziki qanunlarla açıqlana bilməyən bir enerji sahəsi içində gerçəkləşdiyi düşünülür. Qədim Çində buna həyat enerjisi mənasında çi (chi) və ya Hindistanda isə Prana, Çexoslovakiyada Psixotronik enerji və hal-hazırkı parapsixologiyada PSİ-faktor (psi enerjisi) adı verilmişdir.
Psi-faktorun sadəcə beyinə bağlı bir enerji deyil, bütüm varlığımıza aid bir enerji olduğu və yayıldığı iddia edilir. Bu möbzi üzrə tədqiqatlar davam edir. Ancaq psi-faktorun fiziki qanunlara tabe olmadığı zənn edilir. Bu enerjinin fiziki hissiyyatlarımızla dərk edilməməsinə baxmayaraq bir fövqəltəbii qabiliyyətlərimizlə varlığının "hiss edildiyi" iddia edilir.
Q faktoru
Radiolar müəyyən bir elektromaqnit spektrini dinləmək üçün hazırlanmışdır. Radionun keyfiyyətini seçicilik və həssaslıq amillərinə görə qiymətləndirmək mümkündür, buna Q faktoru deyilir.
Bu tezlik diapazonundakı radio qəbulediciləri keyfiyyətinə və xüsusiyyətlərinə görə bir çox fərqli modelə bölünə bilər.
Risk faktoru
Risk faktoru- müəyyən xəstəliyin bilavasitə səbəbi sayılmayan, lakin onun baş verməsi ehtimalını artıran ümumi faktorların adıdır. Bura həyat şəraiti və tərzi xüsusiyyətləri , həmçinin orqanizmin anadangəlmə və ya qazanılan xüsusiyyətləri aid edilir. Onlar individiumda (fərddə) xəstəlik ehtimalını artırmaq, yaxud mövcud xəstəliyin gedişinə və proqnozuna əlverişsiz təsir göstərmək qabiliyyətinə malikdir. Adətən bioloji, ekoloji və sosial risk faktorları ayrılır. Əgər risk fatorlarına bilavasitə xəstəliyə təsir göstərən faktorlar da əlavə edilsə, onlar birlikdə sağlamlıq faktorları adlanır ki, onlar da analoji təsnifata malikdir.
Bioloji risk faktorlarına genetik və ontogenez dövründə insan orqanizminin qazandığı (əldə etdiyi) xüsusiyyətlər aiddir. Məlum olduğu kimi, bəzi xəstəliklərə çox vaxt müəyyən milli və etnik qruplarda rast gəlinir. Hipertoniya, xora xəstəlikləri, şəkərli diabeti və b. xəstəliklərə irsi meyillik mövcuddur.
Bir sıra xəstəliklərin, o cümlədən şəkərli diabeti, ürəyin işemiya xəstəliyinin baş verməsinin ciddi faktoru köklük hesab olunur.
Zoya fakturası (film)
Zoya fakturası — rejissor Abişek Şarma və ssenarist Şahrux Xan tərəfindən 2019-cu ildə çəkilən Hindistanın romantik komediya filmidir. Baş rolda Sonam Kapur və Dulkar Salman oynamışdır.Film 2008-ci ildə yazıçı Anua Çauan tərəfindən yazılmış eyniadlı roman əsasında çəkilib.Ssenaristi dünyaca məşhur aktyor Şahrux Xandır.
Zoya Solanki ( Sonam Kapoor Ahuja ) sevgisi və peşə həyatında bir cavandır, zəngin diş həkimi sevgilisi (Rishi Hapawat) onu çox infra qazma olduğuna görə atdıqda və müdiri ( Koel Purie ) reklam agentliyində. səmərəsiz işindən narazı böyüyür. Lakin tezliklə, şansları Hindistan kriket komandası ilə reklam filmi çəkmək üçün Srilankaya göndərildi. Zoya təsadüfən zəhmətə inanan və komandasının xurafatlardan asılılığına qarşı olan Hindistan komandasının kapitanı Nikhil Khoda ( Dulquer Salmaan ) ilə qarşılaşır. Zoya komanda ilə səhər yeməyinə dəvət alanda, Hindistanın ilk Dünya Kubokunu qazandığı gün doğulduğunu ortaya qoyur. Bu, komandaya Zoya'nın şanslı maskot ola biləcəyinə inanır.
Komanda Şri-Lankadakı qarşılaşmada qalib gələndə şansları sensasiyalı şəkildə silinir. Bu, Zoya cəlb olunan, lakin qazandıqları üçün kredit verdiyi üçün medianı qıcıqlandıran Kapitan Khodanın istəklərinə ziddir.
Hepatosit böyümə faktoru
Hepatosit böyümə faktoru (HBF) — spesifik olaraq, hepatositlərin proliferasiyasını sürətləndirən zülal təbiətli maddədir və təsiri hepatositlərin membranında yerləşən spesifik reseptorlar — HBFr — vasitəsilə həyata keçirilir. HBF-nin c-met onkogeninin məhsulu olduğu bildirilir. HBF-in bir neçə yerdə: ağciyərlərdə, böyrəklərdə, dəridə, leykositlərdə, Kuppffer hüceyrələrində sintez olunduğu guman edilir. Hesab edilir ki, HBF başlıca olaraq, retikuloendotelial sistem tərəfindən sintez edilir və bu sistemin aktivləşmə dövründə leykosit və limfositlərdən ifraz olunan böyümə faktorları qrupundandır. HBF-nin ifraz olunmasının başlıca səbəbi kimi, qaraciyərdə hüceyrə zədələnməsi göstərilir. Rezeksiya və toksiki hepatitlərdə qanda HBF-nin artmasını bu fikri təstiqləyən dəlil kimi göstərirlər. Rezeksiyadan sonra HBF və HBFr-in 15-ci dəqiqədən başlayaraq 24 saat ərzində artığı müşahidə edilmişdir. HBF-nin neoplastik proseslərdə də aktiv rol oynadığı bildirilir.
İstehsal faktorları
İstehsal faktorları (ing. factors of production) — əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün lazım olan iqtisadi resurslar.
İstənilən istehsal müəyyən tələbatları ödəyən nəticələr əldə etmək üçün insanın əşya və əmək vasitələrinə təsir prosesidir.
İqtisadiyyat elmində istehsal haqqında təlim aşağıdakı hissələrə bölünür:
istehsal amilləri doktrinası — təbiət, əmək və kapital;
istehsalın təşkili doktrinası
Ənənəvi olaraq aşağıdakı istehsal amilləri fərqləndirilir:
Torpaq (təbii ehtiyatlar);
Əmək (əmək resursları);
Kapital (investisiya resursları).
Hal-hazırda onlara əlavə olunur:
sahibkarlıq qabiliyyəti;
məlumat;
innovasiyalar.
Qeyri-marksist iqtisadi nəzəriyyəçilər K.Marksın yeni dəyərin yalnız muzdlu işçilər tərəfindən yaradılması mövqeyi ilə razılaşmırlar, lakin hesab edirlər ki, onun yaradılmasında bütün istehsal amilləri bərabər iştirak edir. Beləliklə, Alfred Marşall yazırdı: “ümumilikdə kapital və ümumilikdə əmək milli dividend istehsalında qarşılıqlı əlaqədə olur və öz (marjinal) məhsuldarlıq ölçüsünə uyğun olaraq gəlirlərini ondan alırlar. Onların qarşılıqlı asılılığı ən yaxındır; kapital əməksiz ölür; öz və ya başqasının kapitalının köməyi olmadan fəhlə çox yaşamayacaq. Əmək enerjili olduqda, kapital zəngin meyvələr toplayır və sürətlə inkişaf edir; Kapital və bilik sayəsində Qərb dünyasının adi işçisi bir çox cəhətdən keçmiş şahzadələrdən daha yaxşı qidalanır, geyindirilir və hətta evlə təmin olunur. Kapital ilə əmək arasında əməkdaşlıq əyirici ilə toxucu arasında olduğu qədər zəruridir; əyirici tərəfdə bir az üstünlük təşkil edir, lakin bu ona heç bir üstünlük vermir.
İki faktorlu autentifikasiya
Çoxfaktorlu autentifikasiya və ya ikifaktorlu autentifikasiya — istifadəçiyə yalnız iki və ya daha çox sübut (faktor) təqdim etdikdən sonra vebsayt və ya tətbiqə girişin verildiyi autentifikasiya üsulu. Çoxfaktorlu autentifikasiya parol kimi şəxsi məlumatları (şəxsi identifikasiya və ya maliyyə aktivləri aid ola bilər) icazəsiz üçüncü tərəfin əldə etməsindən qoruyur.
Üçüncü tərəf autentifikatoru proqramı adətən identifikasiya üçün istifadə etmək üçün təsadüfi generasiya edilən və tez-tez dəyişən kodu göstərməklə çoxfaktorlu autentifikasiyaya imkan yaradır.
Kimsə kompüter resursuna (məsələn, kompüter şəbəkəsi, cihaz və ya proqram) daxil olmağa çalışdıqda autentifikasiya baş verir. Resurs istifadəçidən istifadəçinin resursa məlum olan kimliyi və istifadəçinin həmin kimliyə olan iddiasının həqiqiliyinə dair sübut təqdim etməyi tələb edir. Sadə autentifikasiya yalnız bir belə sübut (faktor), adətən parol tələb edir. Əlavə təhlükəsizlik üçün resurs birdən çox amil tələb edə bilər. Çoxfaktorlu autentifikasiya və ya ikifaktorlu autentifikasiya tam olaraq iki sübutun təqdim olunmağını tələb edir.
Kimliyi sübut etmək üçün çoxfaktorlu autentifikasiya faktorlarından istifadə olunması icazəsiz iştirakçının giriş üçün tələb olunan amilləri təmin edə bilməyəcəyi ideyasına əsaslanır. Əgər autentifikasiya cəhdi zamanı komponentlərdən ən azı biri əskik olarsa və ya səhv formada təmin edilərsə, istifadəçinin kimliyi kifayət qədər əminliklə müəyyən edilməmiş hesab olunur və çoxfaktorlu autentifikasiya ilə qorunan aktiv (məsələn, bina və ya verilənlər) blokda qalır.