Finlandiya,[a] rəsmi adı ilə Finlandiya Respublikası[b][c] — Şimali Avropada yerləşən Skandinaviya ölkəsi. Şimal-qərbdə İsveç, şimalda Norveç və şərqdə Rusiya ilə həmsərhəddir. Qərbində Botniya körfəzi, cənubunda isə Estoniyanın qarşısındakı Fin körfəzi yerləşir. Finlandiya 338.145 km2 əraziyə[2] və 5,6 milyon əhaliyə malikdir. Helsinki paytaxt və ən böyük şəhərdir. Əhalinin böyük bir hissəsi etnik finlərdən ibarətdir. Rəsmi dövlət dilləri fin dili və isveç dilidir. Əhalinin 84,9 %-i ana dil kimi fin dilində, 5,1 %-i isə isveç dilində danışır.[3][4] Finlandiyanın iqlimi cənubda rütubətli kontinental iqlimdən şimalda subarktika iqliminə qədər dəyişir. Torpaq örtüyü əsasən tayqa biomudur və 180.000-dən çox qeydə alınmış göl vardır.[5][6]
Finlandiya | |||||
---|---|---|---|---|---|
Suomen tasavalta | |||||
| |||||
I wish I was in Finland, O na bawn yn y Ffindir | |||||
Himn: "Maamme / Vårt land" (azərb. "Bizim Torpaq") |
|||||
Tarixi | |||||
• Elan olunub | 6 dekabr 1917 | ||||
• Tanınıb | 4 yanvar 1918 | ||||
Rəsmi dilləri | |||||
Paytaxt | Helsinki | ||||
İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||||
Prezident | Aleksandr Stubb [1.III.2024 ~] | ||||
Baş nazir | Petteri Orpo [20.VI.2023 ~] | ||||
Sahəsi | Dünyada 64-cü | ||||
• Ümumi | 338424 km² | ||||
• Su sahəsi (%) | 10 | ||||
Əhalisi | |||||
• Əhali | 5400000 nəfər (115-ci) | ||||
• Sıxlıq | 15,6 nəf./km² | ||||
ÜDM (AQP) | |||||
• Ümumi | 221 milyard dollar (62-ci) | ||||
• Adambaşına | 40 300 dollar (38-ci) | ||||
İİİ (2013) | 0.892 | ||||
Valyuta | avro | ||||
İnternet domeni | .fi | ||||
ISO kodu | FI | ||||
BOK kodu | FIN | ||||
Telefon kodu | +358 | ||||
Saat qurşaqları | |||||
Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Finlandiyada ilk insanlar Son Buz dövründən sonra e.ə. IX minillik civarında yerləşmişdir.[7] Daş dövründə müxtəlif keramika üslubları ilə seçilən müxtəlif mədəniyyətlər meydana çıxdı. Tunc dövrü və Dəmir dövründə Fennoskandiya və Baltikyanının digər mədəniyyətləri ilə təmaslarla yadda qaldı.[8] XIII əsrin sonlarından Finlandiya Şimali Səlib yürüşləri nəticəsində İsveç imperiyasının bir hissəsi oldu. 1809-cu ildə Fin müharibəsi nəticəsində Finlandiya İsveçdən alınaraq Rusiya imperiyasının idarə etdiyi muxtar dövlət olan Finlandiya böyük hersoqluğuna çevrildi. Bu dövrdə Fin incəsənəti çiçəkləndi və tam müstəqillik ideyası özünü büruzə verməyə başladı. 1906-cı ildə Finlandiya ümumi seçki hüququ verən ilk Avropa dövləti və bütün yetkin vətəndaşlara dövlət vəzifələrinə namizəd olmaq hüququnu verən dünyada ilk dövlət oldu.[9][note 1] 1917-ci ildə Rusiya inqilabından sonra Finlandiya tam müstəqilliyini elan etdi. 1918-ci ildə gənc millət Finlandiya vətəndaş müharibəsi ilə parçalandı. İkinci Dünya müharibəsi illərində Finlandiya Qış müharibəsi və Davam müharibəsində Sovet İttifaqına qarşı, daha sonra Lapland müharibəsində nasist Almaniyasına qarşı vuruşdu. Nəticədə ərazisinin bir hissəsini itirdi, lakin müstəqilliyini qoruyub saxladı.
Finlandiya 1950-ci illərə qədər əsasən aqrar ölkə olaraq qaldı. İkinci Dünya müharibəsindən sonra sürətlə sənayeləşdi və isveç modeli üzərində qurulmuş sosial dövlət ilə inkişaf etmiş bir iqtisadiyyat qurdu. Bu, ölkəyə ümumi rifah və adambaşına yüksək gəlir əldə etməyə imkan verdi.[10] Soyuq müharibə dövründə Finlandiya rəsmi olaraq bitərəflik siyasətini qəbul etdi. O vaxtdan bəri 1995-ci ildə Avropa İttifaqına, 1999-cu ildə Avrozonaya, 2023-cü ildə isə NATO-ya üzv olub. Finlandiya Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Skandinav Şurası, Şengen zonası, Avropa Şurası, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı və İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı kimi müxtəlif beynəlxalq təşkilatların üzvüdür. Ölkə təhsil, iqtisadi rəqabət qabiliyyəti, vətəndaş azadlıqları, həyat keyfiyyəti və insan inkişafı da daxil olmaqla milli performans göstəricilərində çox yaxşı nəticələr göstərir.[11][12][13][14]
Suomi adının (fin dilində "Finlandiya") mənşəyi qeyri-müəyyəndir, lakin saame (sami) ilə ortaq bir etimologiyası olduğu irəli sürülmüşdür.[15][16] Ən erkən tarixi mənbələrdə XII-XIII əsrlərdən etibarən Finlandiya termini Turku ətrafındakı sahil bölgəsini ifadə edir. Bu bölgə daha sonra ölkə adı olan Finlandiyadan fərqli olaraq Finlandiya Proper adı ilə ifadə edilməyə başlanmışdır.[17]
İndiki Finlandiya ərazisində ibtidai insanlar ən geci təxminən e.ə. 8500-cü illərdə, son buz dövrünün sonuna doğru Daş dövründə məskunlaşmışdır. İlk köçkünlərin geridə qoyduqları əsərlər Estoniya, Rusiya və Norveçdə tapılanlarla ortaq xüsusiyyətləri daşıyır.[18] Ən qədim insanlar daş alətlərdən istifadə edən ovçu-yığıcı idilər.[19]
İlk saxsı qablar e.ə. 5200-cü ildə Comb Ceramic mədəniyyətinin təşəkkül tapdığı zaman ortaya çıxdı.[20] Corded Ware mədəniyyətinin cənubi sahil Finlandiyaya e.ə. 3000-2500-cü illər arasında gəlişi kənd təsərrüfatının başlanğıcı ilə üst-üstə düşə bilər.[21] Kənd təsərrüfatı tətbiq edilsə belə ovçuluq və balıqçılıq yaşayış təsərrüfatının mühüm hissələri olmaqda davam etdi.
Tunc dövründə bütün il boyu daimi əkinçilik və heyvandarlıq yayıldı, lakin soyuq iqlim dəyişikliyi ləngitdi.[24] Seima-Turbino fenomeni bölgəyə ilk tunc artefaktları və ehtimal ki, fin-uqor dillərini də gətirdi.[24][25] O vaxta qədər əsasən Estoniyada olan ticarət əlaqələri Skandinaviyaya da yayılmağa başladı. Tunc artefaktların yerli istehsalı e.ə. 1300-cü ildə başlamışdır.[26]
Dəmir dövründə əhali artdı. Finlandiya Proper ən sıx məskunlaşılan ərazi idi. Baltik dənizi regionunda ticarət əlaqələri VIII-IX əsrlərdə artdı və genişləndi. Finlandiyadan Avropa saraylarına əsas ixrac xəzlər, qullar, kastorium və şahinlər idi. İdxallara ipək və digər parçalar, zərgərlik məmulatları, Ulfberht qılıncları və daha az dərəcədə şüşə daxildir. Dəmir istehsalı təxminən e.ə. 500-cü ildə başlamışdır.[27] IX əsrin sonlarında yerli artefakt mədəniyyəti, xüsusən də silahlar və qadın zərgərlik məmulatları əvvəlkindən daha çox ortaq yerli xüsusiyyətlərə malik idi. Bu, ümumi fin kimliyini ifadə etmək kimi şərh edilmişdir.[28]
Fin dillərinin erkən forması təxminən e.ə. 1900-cü ildə Baltik dənizi bölgəsinə yayıldı. Ümumi fin dili 2000 il əvvəl Fin körfəzi ətrafında danışılırdı. Müasir fin dilinin inkişaf etdirildiyi dialektlər Dəmir dövründə yaranmışdır.[29] Uzaqdan qohum olsalar da, sami xalqı ovçu-yığıcı həyat tərzini finlərdən daha uzun müddət saxlayıb. Sami mədəni kimliyi və sami dili ən şimal əyalət olan Laplandiyada yaşamışdır.
XII-XIII əsrlər Baltik dənizinin şimalında şiddətli dövr idi. Livoniya Səlib yürüşü davam edirdi, həmçinin tavastianlar və karelyalılar kimi fin tayfaları Novqorod və bir-birləri ilə tez-tez münaqişələr edirdi. Həmçinin XII-XIII əsrlərdə Baltik dənizi regionundakı katolik krallıqları fin tayfalarına qarşı bir neçə səlib yürüşü başlatdı. Danimarkalılar 1187-ci il və ya bir az əvvəl,[30] 1191-ci il və 1202-ci ildə[31] və isveçlər təxminən 1249-cu ildə tavastianlara qarşı ikinci səlib yürüşü və 1293-cü ildə karelyalılara qarşı üçüncü səlib yürüşü olmaqla Finlandiyaya ən azı üç səlib yürüşü etmişdirlər. Çox güman ki, 1155-ci ildə Finlandiyaya qarşı olan birinci səlib yürüşü heç vaxt baş tutmamışdır.[32]
Səlib yürüşləri (əsasən Birqer Jarlın başçılığı ilə ikinci səlib yürüşü) və Orta əsrlər dövründə bəzi fin sahil ərazilərinin xristian isveç əhalisi ilə koloniyalaşdırılması nəticəsində[33] Finlandiya get-gedə İsveç krallığının və Katolik kilsəsinin təsir dairəsinə çevrildi.[34] İsveç dövründə Finlandiya Qərbi Avropanın mədəni nizamının bir hissəsi kimi ilhaq edildi.[35]
İsveç dili zadəganların, idarəçiliyin və təhsilin hakim dili idi. Fin dili isə əsasən fin dilli ərazilərdə kəndlilər, ruhanilər və yerli məhkəmələrin dili idi. Protestant reformasiyası zamanı finlər tədricən lüteranizmə keçdilər.[36]
16-cı əsrdə yepiskop və lüteran islahatçı Mikael Agricola fin dilində ilk yazılı əsərləri nəşr etdi.[37] Finlandiyanın indiki paytaxtı Helsinki 1555-ci ildə Kral Qustav Vasa tərəfindən təsis edilmişdir.[38] Finlandiyada ilk universitet olan Turku Kral Akademiyası 1640-cı ildə Qraf Per Brahenin təklifi ilə İsveç Kraliçası Kristina tərəfindən yaradılmışdır.[39][40]
Finlər Otuzillik müharibədə (1618-1648) "Hakkapeliitta" adlı yaxşı təlim keçmiş süvarilər kimi şöhrət qazandılar.[41] Finlandiya 1695-1697-ci illərdə şiddətli aclıqdan əziyyət çəkdi, bu müddət ərzində Finlandiya əhalisinin təxminən üçdə biri öldü[42] və bir neçə il sonra dağıdıcı vəba yaşandı.
XVIII əsrdə İsveç və Rusiya arasında müharibələr Finlandiyanın rus qüvvələri tərəfindən iki dəfə işğalına səbəb oldu. Finlər bu işğalları Böyük Qəzəb (1714-1721) və Kiçik Qəzəb (1742-1743) kimi tanıyırdı.[43][42] Böyük Qəzəb zamanı əsasən evlərin və təsərrüfatların dağıdılması və Helsinkinin yandırılması səbəbindən demək olar ki, bütün gənc kişi nəslinin məhv olduğu təxmin edilir.[44]
İsveç dövrü 1809-cu ildə Fin müharibəsi ilə başa çatdı. 29 mart 1809-cu ildə Rusiya çarı I Aleksandrın orduları tərəfindən fəth edildikdən sonra Finlandiya Porvoo Diyeti tərəfindən tanınan Rusiya imperiyasının hakimiyyəti altında muxtar böyük hersoqluğa çevrildi. Bu, 1917-ci ilin sonuna qədər davam etdi.[45] I Aleksandr 1812-ci ildə Rusiyanın Vıborq əyalətini Finlandiya böyük hersoqluğuna birləşdirdi. İngilis və fransız donanmaları 1854-cü ildə Aland müharibəsində Finlandiyanın sahillərini və Aland adalarını bombalayanda Finlandiya Rusiyanın Krım müharibəsinə daxil oldu.[46]
İsveç dilinin çox istifadə olunmasına baxmayaraq, fin dili bu dövrdə tanınmağa başladı. 1860-cı illərdən başlayaraq Fenoman hərəkatı kimi tanınan güclü fin millətçi hərəkatı təşəkkül tapdı. Hərəkatın ən görkəmli liderlərindən biri olan filosof və siyasətçi J.V.Snellman Finlandiya böyük hersoqluğunda fin dilinin və pul vahidi olan fin markkasının statusunu sabitləşdirmək üçün çalışmışdır.[46][47] Dönüş nöqtələrinə 1835-ci ildə Finlandiyanın milli dastanına çevriləcək "Kalevala"nın nəşri və 1892-ci ildə fin dilinin isveç dili ilə hüquqi bərabərliyi daxildir. Adolf İvar Arvidssonun ruhu ilə - "biz isveçli deyilik, rus olmaq istəmirik, ona görə də fin olaq" - fin milli kimliyi yaradıldı.[48] Buna baxmayaraq Finlandiyada XX əsrin əvvəllərinə qədər real müstəqillik hərəkatı olmadı.[49]
1866-1868-ci illərdəki Finlandiya qıtlığı sentyabrın əvvəllərindəki dondurucu temperaturun əkinləri məhv etməsi və əhalinin təxminən 15%-ni öldürməsi nəticəsində meydana gəlmişdi ki, bu da onu Avropa tarixindəki ən pis qıtlıqlardan birinə çevirmişdir.[50] Qıtlıq Rusiya imperiyasını maliyyə qaydalarını yumşaltmağa gətirib çıxardı və sonrakı onilliklərdə investisiyalar artdı. İqtisadi inkişaf sürətli idi.[51] Adambaşına düşən ümumi daxili məhsul (ÜDM) hələ də ABŞ-nin yarısı və İngiltərənin üçdə biri qədər idi.[51]
Rusiya imperiyası 1869-cu ildən 1917-ci ilə qədər “Finlandiyanın ruslaşdırılması” kimi tanınan bir siyasət həyata keçirmişdir. Bu siyasət 1905-1908-ci illər arasında dayandırılmışdır. 1906-cı ildə Finlandiya böyük hersoqluğunda ümumi seçki hüququ tətbiq edildi. Lakin Rusiya hökuməti Finlandiyanın xüsusi statusunu və muxtariyyətini məhdudlaşdırmaq üçün addımlar atmağa başlayanda Finlandiya böyük hersoqluğu ilə Rusiya imperiyası arasında münasibətlər pisləşdi. Məsələn, ümumi seçki hüququ praktiki olaraq mənasız idi, çünki çar Finlandiya parlamentinin qəbul etdiyi qanunların heç birini təsdiq etməli deyildi. Müstəqillik arzusu ilk növbədə radikal liberallar[52] və sosialistlər arasında qismən Rusiya imperiyasının sonuncu çarı II Nikolayın 15 fevral 1899-cu ildə Fevral manifesti adlı bəyannaməsi ilə əsaslandırıldı.[53]
1917-ci ildə Fevral inqilabından sonra Finlandiyanın Rusiya imperiyasının hakimiyyəti altında böyük hersoqluq kimi mövqeyi şübhə altına alındı. Sosial Demokratların nəzarətində olan Finlandiya parlamenti parlamentə ali səlahiyyət vermək üçün "Güc aktı" adlanan qanunu qəbul etdi. Bu, parlamenti buraxmaq qərarına gələn Rusiya müvəqqəti hökuməti tərəfindən rədd edildi.[54] Sağçı partiyaların kiçik səs çoxluğu ilə qalib gəldiyi yeni seçkilər keçirildi. Bəzi sosial demokratlar parlamentin buraxılmasının və sonrakı seçkilərin qanundan kənar olduğunu iddia edərək nəticəni qəbul etməkdən imtina etdilər. Demək olar ki, eyni dərəcədə güclü iki siyasi blok - sağçı partiyalar və Sosial Demokrat Partiyası - arasında dərin fikir ayrılıqları vardı.
Rusiyada Oktyabr inqilabı geosiyasi vəziyyəti bir daha dəyişdi. Finlandiyadakı sağ partiyalar bolşeviklər Rusiyada hakimiyyətə gələndə ali icra hakimiyyətinin Rusiya hökumətindən Finlandiyaya keçməsinə mane olmaq qərarına birdən-birə yenidən baxmağa başladılar. Baş nazir P.E.Svinhufvudun rəhbərlik etdiyi sağçı hökumət 4 dekabr 1917-ci ildə İstiqlal bəyannaməsini təqdim etdi və bu bəyannamə dekabrın 6-da Finlandiya Parlamenti tərəfindən rəsmi olaraq təsdiq edildi. Vladimir Leninin başçılıq etdiyi Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası (RSFSR) 4 yanvar 1918-ci ildə Finlandiyanın tam müstəqilliyini tanıyan ilk ölkə oldu.[55]
Hökumət 27 yanvar 1918-ci ildə Ostrobotniyadakı rus qoşunlarını tərksilah etməyə başladı. Sosialistlər cənubi Finlandiya və Helsinki üzərində nəzarəti ələ keçirdilər, lakin ağ hökumət Vaasada sürgündə qalmağa davam etdi.[56][57] Bu, qısa, lakin şiddətli vətəndaş müharibəsinə səbəb oldu. Almaniya imperiyası tərəfindən dəstəklənən ağlar qırmızılar[58] və özlərinin elan etdikləri Finlandiya Sosialist İşçi Respublikası üzərində üstünlük təşkil etdilər.[59] Müharibədən sonra on minlərlə qırmızı düşərgələrdə həbs edildi, minlərlə adam edam edildi və ya pis qidalanma və xəstəlikdən öldü. Qırmızılar və ağlar arasında Qış müharibəsinə qədər və ondan sonra da davam edəcək dərin sosial və siyasi düşmənçilik başladı.[60][61] Vətəndaş müharibəsi və 1918-1920-ci illərdə Sovet Rusiyasına qarşı “Qohumluq müharibələri” kimi tanınan aktivistlərin ekspedisiyaları Şərqlə münasibətləri gərginləşdirdi.[62][63]
Hesse şahzadəsi Frederik Çarlzı Finlandiya kralı etmək cəhdinin uğursuz olduğu qısa monarxiya təcrübəsindən sonra Finlandiya prezidentli respublikaya çevrildi və 1919-cu ildə KJ Ståhlberg onun ilk prezidenti seçildi. Hüquqi mənşəli liberal millətçi olan Ståhlberg dövləti liberal demokratiyaya bağladı, qanunun aliliyini təşviq etdi və daxili islahatlara başladı.[64] Finlandiya həmçinin qadın bərabərliyini güclü şəkildə təşviq edən ilk Avropa ölkələrindən biri oldu və Miina Sillanpää 1926-1927-ci illərdə Väinö Tanner hökumətində Finlandiya tarixinin ilk qadın naziri oldu.[65] Finlandiya-Rusiya sərhədi 1920-ci ildə Tartu müqaviləsi ilə qurulmuşdur, bu müqavilə əsasən tarixi sərhədi izləyir, lakin Finlandiyaya Peçenqa (fin Petsamo) və Barents dəniz limanını verir.[66] Finlandiya demokratiyası sovet çevriliş cəhdlərindən və anti-kommunist Lapua hərəkatından sağ çıxmışdır.
1917-ci ildə ölkədə üç milyon əhali var idi. Vətəndaş müharibəsindən sonra əhalinin kapitalla nisbətini artıran kredit əsaslı torpaq islahatı həyata keçirildi.[67] İşçi qüvvəsinin təqribən 70 %-i kənd təsərrüfatında, 10 %-i isə sənayedə işləyirdi.[68]
Əhalinin 93,4%-ni finlər, 5,7%-ni isveçlilər, 0,12%-ni qaraçılar, 0,4%-ni ruslar, 0,2%-ni saamlar təşkil edir.
Finlandiyada iki rəsmi dövlət dili mövcuddur, fin və isveç dilləri. XIII əsrin ortalarından XIX əsrin əvvəllərinədək Finlandiya İsveçin əsarəti altında olmuşdur və bu dövr ərzində Finlandiyanın dövlət və ədəbi dili isveç dili olmuşdur. Fin dili isə yalnız məişət səviyyəsində istifadə olunurdu. Yalnız 1865-ci ildə fin dili rəsmi dilə çevrilmişdir. Fin dilinin iki böyük dialekti mövcuddur: şərq və qərb dialektləri. Ölkədə yaşayan saamların böyük hissəsi öz ana dilində danışırlar. Hətta saam dilində məktəblər də fəaliyyət göstərir.
Əhalinin 90%-ni lüteranlar, 1%-ni pravoslavlar təşkil edir.
Finlandiya ali təhsil müəssisələri universitetlərə və politexnik təhsil ocaqlarına bölünür. Ali məktəblərə qəbul zamanı tələbələrin seçimi əsasında milli və qəbul imtahanlarından istifadə edilir.
Universitetlərdə əsas diqqət elmi tədqiqatlara ayrılır və tələbələrə hərtərəfli nəzəri biliklər verilir. Politexnik profilli təhsil müəssisələrində isə, əsasən, praktiki bacarıqlar xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ali məktəblər bəzi hallarda tədqiqat məsələlərini gündəmə gətirsə də, əsasən sənayenin inkişaf layihələri ilə məşğul olur. Politexnik profilli təhsil müəssisələri, əsasən bələdiyyələr, bəzi hallarda isə özəl qurumlar tərəfindən idarə olunur.
Finlandiyanın bütün universitetlərində bakalavr dərəcəsi üzrə təhsil müddəti təxminən 3–4 ildir. Proqramdan asılı olaraq, bu pillədə ali təhsil tamamlana bilər. Ancaq bəzi hallarda bu pillə magistratura pilləsi üçün aralıq mərhələ hesab edilir.
Politexnik təhsilin tamamlanma müddəti isə 3,5–4,5 il arasında dəyişir. Politexnik təhsil üzrə dərəcə Finlandiyanın təhsil sistemində hüquqi baxımdan aşağı səviyyəli universitet dərəcəsi hesab edilmir. Finlandiyadan kənarda isə politexnik dərəcələr nisbətən aşağı səviyyəli universitet dərəcəsi kimi qəbul olunur.
Politexnik təhsil müəssisələrini bitirən bakalavrlar universitetlərdə magistratura dərəcəsi üzrə proqramlarda təhsillərini davam etdirə bilərlər. Universitetlərdə magistratura proqramının müddəti iki il, politexnik ali məktəblərində isə bir ildir. Boloniya prosesinin tələbləri nəticəsində politexnik müəssisələri bitirənlərdən tələb olunan əlavə təhsilin həcmi tədricən azaldılır. Bununla da politexnik müəssisələri bitirənlərdən bəzi hallarda heç bir əlavə təhsil almaq tələb olunmur.
Politexnik təhsil müəssisələrini bitirənlər öz sahələri üzrə üçillik iş təcrübələrini tamamladıqdan sonra onlara müvafiq ixtisas üzrə magistratura dərəcəsi almaq hüququ verilir. Bu dərəcə yalnız ixtisasyönümlü səciyyə daşıyır. Politexnik profilli magistratura dərəcəsinin müddəti iki ildir və müntəzəm işdən ayrılmamaqla bu dərəcə üzrə təhsil almaq olar. Bakalavr pilləsindən fərqli olaraq, politexnik profilli magistratura dərəcəsi müvafiq sahə üzrə akademik magistratura dərəcəsinə bərabər tutulur.
Finlandiyada doktorluq dərəcəsinə yalnız universitetlərdə yiyələnmək mümkündür. Politexnik ixtisaslı magistratura dərəcəsi isə tələbələrə doktorantura pilləsi üzrə təhsil almaq hüququ vermir.
Bütün bu ekvivalentlik yalnız dövlət sektorunda işə qəbul zamanı nəzərə alınır.
Universitet və politexnik profilli ali təhsil müəssisələrində tələbələrin dərsə davamiyyəti könüllüdür. Finlandiya ali təhsil müəssisələrində tələbələrdən heç bir təhsil haqqı tələb olunmur. Avropa İttifaqına daxil olmayan ölkələrdən gələn tələbələr üçünsə pullu ali təhsil tətbiq olunur.
Universitetlərdə təhsil alan hər kəsin tələbə ittifaqına üzvlüyü məcburidir. Politexnik ali təhsil müəssisələrində isə tələbə ittifaqına üzvlük könüllüdür.
Finlandiyada tələbələrə bir sıra maliyyə yardımları da verilir. Belə yardımlar tələbənin təhsilində davamlı geriləmələr və müvəffəqiyyətsizlik olduqda ləğv edilə bilər. Yardımın miqdarı, adətən, o qədər də çox olmur. Buna görə də tələbələrin əksər hissəsi özlərini maliyyələşdirmək üçün işləyirlər. Finlandiyada tələbələr həmçinin dövlət təminatlı tələbə borclarından da yararlana bilərlər.
Xaricdə təhsil üçün də müvafiq tələbə yardımlarının mövcudluğu beynəlxalq tələbə mübadiləsinin yüksəldilməsini təmin edir. Tələbələrin xaricdə təhsili üzrə maliyyə yardımı yalnız Finlandiya hökumətinin maliyyələşdirdiyi prioritet təhsil sahələrinə verilir.
Finlandiya ali məktəblərində oxuyan əcnəbi tələbələrin təhsili, adətən onları göndərən ölkə tərəfindən maliyyələşdirilir. Təhsil almaq məqsədilə gələn əcnəbilərin bu ölkədə daimi yaşayış hüququ varsa, onların təhsili Finlandiyanın tələbələrə maliyyə yardımı proqramı çərçivəsində maliyyələşdirilə bilər.
Qurudan Norveç, İsveç və Rusiya dövlətləri ilə həmsərhıddir. Baltik dənizinin Botnik və Fin körfəzlərı ilə okeana çıxış yolu vardır. Relyefdə düzənlik sahələrin çox olması onun təsərrüfat əhəmiyyətini artırır. Dördüncü dövr buzlaşmalarının izlərı relyefdə daha yaxşı əks olunmuşdur. Bir çox faydal qazıntılarla, dəmir, mis, əlvan metal filizləri, tikinti materialları, qrafit, aratit ilə zəngindir. Ölkə ərazisinin çox hissəsi (əsasən cənubu) düzənliklərdir. Çoxlu gölləri olan mərkəzi hissə cənub və cənub-şərqdən Salpausselkya tirəsi, şimal və şimal qərbdən Suomenselkya yüksəkliyi, şərqdən Qərbi Kareliya yüksəkliyi ilə əhatələnmişdir. Ölkənın şimalını və şərqini hündür 400–600 m-ə çatan yüksəkliklər (Manselkya və s.), şimal-qərbini Skandinaviya yaylası (mak. hündür. 1365 m. Xaltiatunturi dağ.) tutur.
Kiçik ailə fermalarının, əkinçiliyin təməlini təşkil etdiyi Finlandiya uzun bir zamandan bəri məhsular baxımdan özünü bəsləyən bir dövlətdir. Ayrıca bölgədə ət, süd və süd məhsulları, yumurta kimi məhsulların böyük bir ixracatçısı vəziyyətindədir. Buğda və çovdar, ölkənin istehsal mövsümünün 200 günün üzərində olduğu cənub-qərb seqmentinin ana məhsullarıdır.
Bunları yenə böyük miqdarlarda yetişən yulaf, arpa, kartof və çovdar təqib edər. İstehsal mövsümünün 150 günün altına düşdüyü şimal bölgələrindəki əkinçilik ərazisi isə, geniş otlaqlardan meydana gəlir. Bu otlaqlarda xüsusilə süd istehsalı üçün iki milyon ətrafında kiçik və yenə iki milyon ətrafında da büyükbaş heyvan bəslənməkdədir. Ölkənin hər yerində görülən və cəmi yüzölçüm içərisində əhəmiyyətli bir yer örtən göllərdə də geniş ölçüdə balıqçılıq edilər.
Meşələr də Finlandiyənin təbii qaynaqları arasında böyük əhəmiyyətə sahibdirlər. Bunların 46 % şam, 36% 16 % huş, geri qalan 2% də digər növ ağaclar təşkil edər. Dövlət, şimaldakı meşələrin hamısına, digər bölgələrdə də bir qisiminə malikdir. Meşələrin 60 % ının xüsusi sektora, 40% ının dövlətə aid olmasına baxmayaraq, xüsusi sektor çıxardıqlarının 16% ını dövlətə buraxmaq məcburiyyətindədir. Cəmi sahənin 65% ini meşələrin təşkil etdiyi Finlandiyada ildə təxminən 40 milyon kub metr taxta-şalban işlənməkdədir
6 Lyani (quberniya) və Muxtar Aland adalarından ibarətdir. Bunlar:1)Helsinki,2)Saamland,3)Turku,4)Laplandiya,5)Uqorland,6)Botnika.
Finlandiya daxili sularla çox zəngindir. Ən yaxşı inkişaf etmiş çay şəbəkəsinə şimalda rast gəlinir. Bunlara Kemi-Yoki, Tornio-Yoki və s. misal ola bilər. Cənubda çaylar qısa olub, göllər arasında axın təşkil edir. Finlandiyanı mingöl ölkəsi də adlandırırlar. Burada 60 minə yaxın göl vardır. Göllər ərazinin 12%-ni tutur. Gölləri tektonik və buzlaq mənşəlidir. Böyük göl çalaları tektonik çatlara və çökəkliklərə uyğun gəlir. Göl çalalarının forması və sahil xətlərinin çox girintili-çıxıntılı olması burada relyefin cavanlığı ilə izah edilir. Ən böyük gölləri Sayma (sahəsi 1800 km²), Pyayyanne (1065 km²), İnari (1000 km²), Venern (550 km²), Vettern (1900 km²), Melaren, Yelmaren və s.-dir.
Meşə Finlandiyanın ən əsas təbii sərvətlərindən biridir. Ərazinin 70%-i meşələrlə örtülüdür. Avropa tayqası meşələri geniş yayılmışdır. İynəyarpaqlı və qarışıq meşələr şam, küknar, qızılagac, ağcaqayın və fısdıq ağacları ilə zəngindir. Finlandiyanın cənubunda enliyarpaqlı ağaclar geniş yer tutur. Meşələr Finlandiyanın orta və cənub hissələrini əhatə edir. Ərazinin iqlimi daha sərt olan şimal sahələrdə tundra və meşə-tundra bitkiləri yayılmışdır. Meşə-tundra bitkiləri içərisində alçaq boylu tozağacı və ardıc kolları əsas yer tutur. Finlandiya ərazisində podzol və bataqlıq torpaqları geniş yayılmışdır. Heyvanlar aləmində meşə heyvanları üstünlük təşkil edir. Bir sıra yırtıcı heyvan növləri (ayı, canavar, tülkü və s.) insan tərəfindən məhv edilmişdir.
Finlandiyada yay qısa və mülayim keçir. İyul ayının orta temperaturu cənubda 17°, şimalda 11°-dir. Buludlu günlərin miqdarı il ərzində 65–70%-dir. Payız və yay ayları daha çox buludlu keçir. Ərazidə yağıntıların miqdarı da temperatura müvafiq olaraq dəyişir. Cənub və qərb sahillərdə yağıntının illik miqdarı 750 mm olduğu halda, şimalda 400 mm-dir. Finlandiya ərazisinə düşən yağıntının miqdarı buxarlanmadan çox olduğu üçün, ərazidə bataqlıqlar yayılmışdır. Cənub və cənub-qərb sahillərdə ərazinin 45%-i, şimalda isə 15–20%-i bataqlıqlarla örtülüdür.
Quru yolu nəqiliyyatı ölkədaxili nəqliyyatda ilk sırada yerləşir. Bunu sıra ilə dəniz, dəmiryolu və hava yolu nəqliyyatı təqib edər. 1960-cı illərdə quru yolu nəqliyyatına verilən ağırlıq üzərinə, Finlandiya indiki vaxtda bu baxımdan olduqca inkişaf etmiş bir ölkədir. Xarici ticarət və yolçu əlaqələrinin 90% ı dəniz yoluyla təmin edilər. Qış boyunca çalışan buzkıranlar, cənub-qərbdəki əhəmiyyətli limanları daim açıq saxlayırlar. Ölkə içindəki göl, çay və kanallarda da nəqliyyat edilməklə birlikdə, bunun nəqliyyat içərisində əhəmiyyətli bir yeri yoxdur. Finlandiya dəmiryollarındakı rels arası açıqlığı Rusiya Federasiyası dəmiryollarıyla eyni, lakin Türkiyədə də istifadə edilən standart dünya ölçüsündən fərqlidir. Buna görə Rusiya istisna olmaqla digər qonşularıyla dəmiryolu əlaqəsi yoxdur. 1924-cü ildən beynalxalq hava yollarının əhəmiyyətli bir əlaqə yeri olan Finlandiyada nizamlı iç xətt səfərləri davamlı çalışmaqdadır.
İdarə olunma forması respublikadır.
Ali qanunverici orqan — Eduskunta (birpalatalı parlament)
Ali icraçı orqan — hökumət
Baş nazir — Matti Vanxanen (2003)
İllik hərbi xərclər 1,8 mld dollar (1998) təşkil edir.
<ref>
teqi; auto2
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib<ref>
teqi; statistics-finland-population-2023-final
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib<ref>
teqi; tif2
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib<ref>
teqi; tif3
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib<ref>
teqi; equity2
adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
Sitat səhvi: " note " adlı qrup üçün <ref>
teqləri mövcuddur, lakin müvafiq <references group="note"/>
teq tapılmadı