Vudro Vilsonun 14 maddəsi

8 yanvar, 1918-ci il. ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun çıxışı

Vudro Vilsonun 14 maddəsi — 1918 ci ildə 8 yanvar ayı tarixində ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun[1] təklifi ilə Konqres tərəfindən qəbul edilən 14 maddədir.

Məzmunu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Maddələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Bütün danışıqlar açıq bir şəkildə olmalıdır, gizli danışıqlar bu normalar ziddir.
  2. Sərhəd suları xaricindəki dəniz sahələrində tam sərbəstlik hüququ.
  3. Ticarət azadlığı və maliyyə maneələrinin aradan qaldırılması.
  4. Daxili təhlükəsizliyi təmin etməyə yetəcək qədər silahlanma və daha artığının olmamasına dair öhdəlik.
  5. Dekolonizasiya təşkil edilməli və bu koloniyalardakı hüquqlar müstəmləkə və müstəmləkə himayədarı arasında bərabər bölünməlidir.
  6. Rusiya torpaqlarindaki xarici birliklər ayrılmalı və Rusiyanın istədiyi kimi inkişafına şərait yaradılmalı.
  7. Almaniyanin işğal etdiyi Elzas Lotorengiya Fransaya qaytarılması.
  8. Avstriya-Macarıstan xalqının inkişafı üçün sərbəst şərait.
  9. İtaliyanın milli sərhədlərinin bərpası.
  10. Belçika torpaqlarinin boşaldılması və onun suverenliyinin tanınması.
  11. Rumıniya, Serbiya və Monteneqro işğaldan azad edilməlidir.
  12. Türkiyənin Osmanlı İmperiyası ərazisi suverenliyini qazanmalıdır, lakin onların hakimiyyətində olan dövlətlər müstəqil muxtariyyət əldə etməlidilər. Dardanel boğazı ticarət üçün açıq olmalıdır.
  13. Polşanın bütün ərazisini əhatə edən və dənizə çıxışı olan müstəqil Polşa dövləti yaradılmalıdır.
  14. Eyni böyük və kiçik millətlərin siyasi müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü qarşılıqlı təminat verən və onların qorunması üçün xüsusi Millətlər liqası yaradılmalıdır.

Xülasəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Ölkələr arasında heç bir gizli ittifaqlar olmamalıdır.
  2. Azad dənizlərin sülh və müharibə zənnində.
  3. Xalqlar arasında ticarət maneələrin azaldılması.
  4. Silahların ümumi azaldılması.
  5. Əhalinin maraqlarına müstəmləkə iddialarının tənzimlənməsi haqqında olan müstəmləkə səlahiyyətləri.
  6. Rusiya ərazisinin evakuasiyası.
  7. Almaniya və Belçika ərazilərin bərpası.
  8. Alsak-Lorrren daxil olmaqla, bütün Fransız ərazinin evakuasiyası.
  9. Milli aydın anlaşılması xətt İtalyan sərhədlərinin düzəltmə.
  10. Avstriya-Macarıstan müxtəlif milli qrupları üçün müstəqillik.
  11. Balkan xalqlarının bərpası və Serbiya üçün dənizə sərbəst girişi.
  12. Çanaqqala vasitəsilə Türkiyə azlıqların qorunması və bütün millətlərin gəmilərinin azad keçidi.
  13. Dənizə çıxışı, o cümlədən Polşa üçün müstəqillik.
  14. Millətlər liqasının "eyni böyük və kiçik millətlərin siyasi müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü qarşılıqlı təminat verir" üçün qorumaq.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Irwin Unger, These United States (2007) 561.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]