10 Noyabr Atatürkün anım günü və Atatürk həftəsi

10 Noyabr Atatürkün anım günü və Atatürk həftəsi — 10 noyabr 1938-ci ildə saat 09:05-də həyatını itirən, Türkiyə qurucusu və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürk xatirəsinə hər il tutulan milli yasdır. 10 noyabr gününü əhatə edən Atatürk Həftəsi isə Atatürkün yurd daxilində anıldığı, qanun və inqilablarının izah edildiyi, radio və televiziyada danışıqlarının öz səsindən nümayiş olunduğu, Atatürklə əlaqədar filmlərin göstərildiyi; Noyabrın 10–16-dək davam edən həftə adlanır.

10 noyabr günləri saat 09: 05-də fit səsləriylə birlikdə Türkiyə daxilində 2 dəqiqə sükutla Atatürk xatirəsinə hörmət duruşuna keçilir. Ardından Türkiyə Böyük Millət Məclisi binası önündəki bayraqlar xaric, Türkiyədəki bütün rəsmi binalarda və ölkənin xarici nümayəndəlikləri bayraqları, yas göstəricisi olaraq yarıya endirilər. Anıtqəbirdəki bayraqlar digər günlərdə heç bir səbəbə görə yarıya endirilmir. Bayraq daimi qaldırılmadığı yerdə bayraq əvvəlcə göndərən tərəfə çəkilir; sonra iki dəfə azalır.

Paytaxt Ankaradakı mərasimlər prezidenti, prezidenti müavini, Məclis Başçısı, Məclisdə qrupu olan siyasi partiyaların ümumi başçıları, Baş qərargah Başçısı, qüvvət komandirləri və digər dövlət nümayəndələrinin iştirakı ilə Anıtkqəbirdə həyata keçirilir. Mərasim Aslan Yolunda gəzinti ilə başlayır. Yürüşdən sonra Prezident Atatürkün məqbərəsinə çələng qoyur. 09:05-də dövlət adamları iki dəqiqə sükut içində dayanır və İstiqlal Himnini oxuyur. Mərasimdən sonra Anitqıbir Xüsusi Kitabına imza atılır.

İstanbulda rəsmi və hərbi adamlar və qeyri-hökumət təşkilatları, tələbələr və insanlar Atatürkün anım mərasiminə qatıldı, Atatürkün ölümünün bir ili İstanbulda, Beşiktaş Dolmabahce Sarayında olan 'Yox. Mərasimin Taksim Meydanındakı Respublika Anıtında edildiyi illərdə də, ictimaiyyətin iştirakı ilə Dolmabahçe Sarayında Atatürkün xatirəsinə bir mərasim təşkil edildi. Bir sirenin müşayiəti ilə iki dəqiqəlik sükutdan sonra İstiqlal Marşı oxunur. Mərasimdən sonra Saray ziyarətçilərin üzünə açılır.

Məktəblərdə bayraq mərasimləri bayrağı yarıda kəsəcək şagirddən başlayır və bayraqın sağında və solunda dayanan digər iki şagird "hazır ol" yazısında bayrağını salamlayırlar. 09:05-də məşəllər siren və ya boru ilə yandırılır və iştirakçılar iki dəqiqə dayanırlar. 10 Noyabr istisna olmaqla, bu müddət bir dəqiqədir. Sükut duruşundan sonra daşınma üzərinə qaldırılan bayraq Dövlət Himni ilə yavaş-yavaş yarıya endirilir. Bayraq mərasimi himnin sonu və cavabdeh müəllimin əmri ilə başa çatır. Mərasim zamanı iki tələbə, bir qadın və bir kişi Atatürk büstünün sağ və sol tərəflərində ayıq-sayıq saxlanılır. Mərasim kurs gününün sonunda yenidən keçiriləcəyi təqdirdə bayraq yenidən qaldırılmayacaqdır. Yeni mərasim mobil motosikl ilə bayraq ilə keçirilir. Bayraq gün batanda vəzifəli şəxs tərəfindən mərasim olmadan təpəyə qaldırılır.

Bir çox vilayət və kənddə qubernatorluq tərəfindən təşkil edilən Atatürkü anma mərasimləri çərçivəsində, dövlət işçiləri və yerli xalqın iştirakı Atatürk abidəsinə çələng buraxılar. 09:05-də siqnal iki dəqiqə səslənəcəkdir. Bayraqlar daha sonra Dövlət Himni ilə yarıya endirildi. Mərasimdən sonra günün məna və əhəmiyyətinə uyğun olaraq bölgədəki məktəb və ya mədəniyyət mərkəzləri kimi yerlərdə tez-tez çıxışlar edilir, sərgi açılışı, oratoriya, şeir və musiqi konsertləri təşkil olunur.

Bir çox iri dövlət qurumları və universitetləri də öz anma mərasimlərini təşkil edirlər. Qurum işçilərinin qatıldığı bu mərasimlərdə Atatürkün büstünə çələng qoyulur; iki dəqiqəlik sükut və Bayraqları müşayiət edən İstiqlal Marşı ikiqat endirilir. Mərasimin ardından günün mənasını və əhəmiyyətini vurğulayan çıxışlar və təqdimatlar edilir; sərgilər və konsertlər təşkil edilir.

Siqnalların hər il 10 noyabr saat 09:05-də səslənməsi ilə, ölkə daxilində bir çox insan, o zaman mərasimdə olmasa da, bir anlıq susur. Yol hərəkətində olan insanlar bu an maşınlarından düşürlər, bir səssizlik durumunda olurlar və ya siqnal səsləndirirlər və siqnal müşayiət edirlər. Dövlət qurumlarının təşkil etdiyi anma mərasimləri ilə yanaşı qeyri-hökumət təşkilatları da mərasimlər, nümayişlər və ya yürüşlər kimi fəaliyyətlər təşkil edir və ya rəsmi qurumların təşkil etdiyi tədbirlərdə iştirak edirlər. Dolmabahçe Sarayında Atatürkün həyatını itirdiyi otaqda təşkil edilən anma mərasimində iştirak etmək istəyənlər uzun növbələr təşkil edirlər.

Ayrıca Türkiyənin bir çox yerindən yüz minlərlə insan, hər il Atatürkü məzarı başında xatırlamaq üçün Anitkabirin ziyarət edir. Türkiyə Baş Qərargahının açıqladığı məlumatlara görə, 2013-cü ildə Atatürkün ölümünün 75-ci ildönümündə bu say 1 milyon 89 min 615-ə çatdı. 2014-cü ildə ziyarətçilərin sayının 850 min ətrafında olduğu təxmin edilir.

• Mustafa Kamal Atatürkün xatirəsi