YER
сущ. 1. ччил; Ччил, Ччилин шар, Ччилин гирда; 2. ччил, кьуру; 3. ччил; накьв; yerdə oturmaq ччилел ацукьун; 4. чка; əkin yeri никӀин чка (ччил); yarışda birinci yeri tutmaq акъажунра сад лагьай чка кьун; // уьлкве, ватан, диге, мемлекат; вилаят, шегьер, хуьр; идара, кархана ва мс.; // кӀвал; qalmağa yeri yoxdur адаз амукьдай чка авач; // кӀус, пай, чӀук; // везифа, къуллугъ, кӀвалах; // гел, лишан, эсер; yara yeri хирен чка; // мес-яргъан, ксудай чка; yer salmaq чка вегьин, мес(ер) вегьин, ксудай чка гьазурун; // гамунин, парчадин ва мс. асас ранг; фон; xalının yeri yaşıldır гамунин чка къацу я; // къапунин, ишигдин, шешелдин ва мс. ичӀи тир гьалда заланвал; // пер. рах. кӀвал, хзан; 5. yerdə чкадал, ...гьалда, ...чӀавуз, ...вахтунда; 6. yerində а) чкадал, вичин вахтунда; б) чка алаз, дуьзгуьн яз, гьахълу яз; в) ...чкадал, ...вахтунда, ...чӀавуз; г) ...гьалда, ...везиятда; д) акъвазай (ацукьай) чкадал; 7. yer(in)də чкадал (алай), ...яшда авай; 8. yeridir чка я, лайих я, жаза я, ажеб жеда; 8. yerinə чкадал, патахъай, эвезда; ** yer altından yasa gedən ччилерикай фидайди, чинеба, гъилин кӀаникай вичин кар аквадай кас; yer altından yasa getmək чилерикай фин, чинеба, гъилин кӀаникай, садазни хабар авачиз са кар авун; yer eləmək а) чка авун, масадаз чка гун; б) пер. эсер авун, заланз атун, кьун (мес. гафуни); yer quruculuğu ччиликай (накьвадикай) менфят къачунин къайдаяр гуьнгуьна ттвадай тедбиррин система; yer oynamaq ччилер зурзун (юзун), зурзалаг хьун; yer tutmaq пер. чка кьун а) роль къугъун, са метлеб аваз хьун; б) гзаф чка кьун, артухвал авун; yer üzündən yox olmaq ччилин винелай квахьун, квахьун; yerdə qalanı а) чкадал аламай(ди), чкадал аламай пай; б) амайбур, муькуьбур, масабур; yerdə qalmaq а) ччилел амукьун, жазасуз амукьун; б) килигдай кас авачиз амукьун, куьмек авачиз амукьун; в) чкадал аламукьун, артух аламукьун; г) са касдизни кӀан тахьун, бегенмиш тахьун; yerdən göyə qədər (kimi) ччилни цав кьван, акьалтӀай гзаф, лап гзаф, кьадардилай артух; yerdən olmaq а) чкадивай хьун, авара хьун, магьрум хьун (кӀвалахдивай ва мс.); б) фикир, къарар дегишрун (масадан гафуниз килигна); yerdən-yerə vurmaq чиляй-чилиз ягъун а) чилел гьалчун, чилел элягъун; б) пер. гьич авун, пуч авун; yerə atmaq (tullamaq) кил. yerə salmaq; yerə batsın! ччил(ер)ик фий! манада къаргъиш; yerə batmaq чилик фин, тӀвар (ван, эсер, суракь, гел, лишан) амукь тавун; yerə girmək пер. а) ччиляй-ччилиз фин, гзаф хажалат чӀугун, гзаф регъуь хьун; б) кил. yerə batmaq; yerə qoymaq мад хъувун тавун, гъил къачун, терг авун; yerə salmaq а) ччилел авудун, авудун; б) пер. ччилел вегьин, кьилиз акъуд тавун, ред авун; yerə sərilmək чилел ярх хьун, акьалдун, ччилел яргъи хьана аламукьун; yerə soxmaq регъуь авун, кьил агъузун, русвагь авун, хажалат чӀугуниз себеб хьун; yerə vurmaq ччилиз ягъун, магълуб авун, кӀаник кутун; гьич авун, пуч авун; yeri deyil чка туш; yeri düşəndə (gələndə) чка атайла, чка къведамаз, кутугай вахт атайла (хьайила); yeri gəlmişkən чка атайла, вахт атайла, фирсетдикай менфят къачуна; yeri görünmək чка акун, са межлисда ва мс. авачир, амма хьун лазим тир (гзафни-гзаф кьенвай) касдикай рахадамаз; yeri var(dır) чка ала, гьахълу я (жеди); кутугайди я (жеди); yeri yoxdur чка туш, нагьахъ (ерсуз, манасуз, лазимсуз) я, артух я; yerin altını da, üstünü də bilmək ччилин кӀанни-кӀукӀни чир хьун, гьар са затӀ вири куьлуь шуьлуьйрал гьалтна чиз хьун (гзаф чидай, амалдар касдикай рахадамаз); yerin təkindən (dibindən) пер. ччилин кӀаняй, гьар гьинай хьайитӀани; yerində bitmək (donmaq) а) чкадал къах хьун, чкадал ацукьна аламукьун; б) пер. къах хьана амукьун, мягьтел хьана (пагь атӀана) амукьун; yerinda qalmaq чкадал аламукьун, алай чкадал кьин; yerində oturtmaq пер. чкадал ацукьарун, лавгъа касдиз вичин айибар къалурна жаваб хгун, чка къалурун (чирун), гьадди чирун; yerində saymaq а) акъвазай чкадал камар вегьин (къекъуьн, чукурун); б) пер. вилик тефин, кисир тавун, алай чкадал аламукьун; yerində turp əkilmək чкадал келемар (кӀлампӀар) цанваз хьун, барбатӀ хьун, харапӀа хьун; уьцӀена-чукӀун; yerindən dəli kimi qalxmaq (sıçramaq) чкадилай дилиди хьиз къарагъун (гадар хьун), къудгъунна къарагъун, чкадилай гадар хьун; yerindən eləmək чкадивай авун а) авара тун (авун), асас кардивай къакъатуниз, авара хьуниз себеб хьун; б) чкадикай, мукакай магьрум авун; yerindən qımıldanmamaq чкадилай юза тахьун а) юза тахьун, юзун тавун; б) ван акъат тавун; yerindən oynatmaq чкадилай юзурун а) юзурун; б) пер. фикир (къарар) дегишруниз мажбур авун; yerinə düşmək чкадал атун, кутугай вахтунда (макъамда) хьун (гаф); yerinə gəlmək чкадал атун, кьенвай са папан чкадал гъуьлуьз хъфин; yerinə qoymamaq гьисаб тавун, гьисаба такьун, кваз такьун; yerinə yetirmək кьилиз акъудун, ижра авун; yerini almaq чка кьун, кьилиз акъатун, кьиле фин; yerini dar eləmək (etmək) чка дар (сал) авун, манийвал (четинвал) арадал гъун; гьерекат авуниз, вилик финифиз, кӀвалахуниз маний хьун; yerini göstərmək чка къалурун а) са затӀ лишан гун; б) кил. yerində oturtmaq; yerini xəlvət etmək чка хелвет авун, чка садазни чир тавун, чка чинеба хуьн; yerini tutmaq чка кьун, эвез авун; yerini verməmək чка тагун, эвез ийиз тахьун; yerlə yeksan etmək а) чиле тун, кукӀварун; кӀаняй акъудун, терг авун, пуч авун; б) пер. ччилив(ди) сад авун, чукӀурун, уьцӀуьрун, харапӀадиз элкъуьрун; в) яна кьин; yerlə yeksan olmaq а) чиле гьатун; кӀаняй акъатун, терг хьун, пуч хьун; б) ччилив(ди) сад хьун, уьцӀуьн, чукӀун, ацахьун, харапӀадиз элкъуьн; bir yerdə кил. bir; bir yerə (araya) gəlmək са арадиз атун, санал кӀватӀ хьун; bir yerə gəlmək са къарардал атун; boş yerə кил. boş; dan yeri кил. dan; ...duran (olan) yerdə ...авай чкада, ...аламаз, ...аваз-аваз (...алаз-алаз); qara yer мичӀи чка, сур; qəlbində yer eləmək (etmək, salmaq) рикӀе чка авун (кьун), вичиз чка кьун, вичикай эсер ва лишан тун; nahaq yerə кил. nahaq; nə yerdə гьи гьалда, гьи везиятда, гьикӀа; öz yerində вичин чкадал, къайдада; sağ yer qoymamaq кил. sağ; yalan yerə тапарривай, гьахъ алачиз, нагьакьа.
