Lüğətlərdə axtarış.

Ay — Yerin yeganə daimi təbii peykidir. Ay insanların Yerdən kənarda ayaq basdığı yeganə kosmik cisimdir. Ay Günəş sistemində yerləşən peyklər arasında ölçüsünə görə beşinci, ətrafında döndüyü planetin ölçülərinə nəzərən isə birincidir. Ay sıxlığına görə Günəş sistemində sıxlığı məlum olan peyklər arasında İodan sonra ikincidir. Ayın təqribən 4,5 milyard il bundan əvvəl formalaşdığı ehtimal olunur. Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra fərziyyələr olsa da, ən geniş yayılmış fərziyyəyə görə Yer təqribən Mars böyüklüyündə olan Teya adlı planetlə toqquşmuş və toqquşma nəticəsində boşluğa saçılan maddələr Yerin cazibə qüvvəsi ətrafında hərəkət edərək tədricən Ayı formalaşdırmışdır. Ay Yerlə sinxronizə olunmuş şəkildə hərəkət edir. Bu səbəbdən də Yerdən baxan müşahidəçi Ayın həmişə eyni tərəfini görür. Ayın Yerdən görünən tərəfində maqma ilə örtülmüş tutqun Ay dənizləri, qədim parlaq kristal yaylaqları və zərbə kraterləri vardır. Ay Günəşdən sonra Yerdən görünən ən parlaq ikinci kosmik cismdir.

Aban (fars. آبان‎) və ya Əban — İran və Əfqanıstanın rəsmi təqviminin səkkizinci ayı. Aban ayında 3o gün var. Bu ay oktyabr ayında başlayıb noyabr ayında sona çatır. Aban payızın ikinci ayıdır.

Ay — Yerin yeganə daimi təbii peyki və Günəş sisteminin beşinci ən böyük təbii peyki. Ay həmçinin bu mənalara gələ bilər: Ay (zaman) — Ayın Yer ətrafında dövr etməsi vaxtına təqribən bərabər olan və təqvimlərdə istifadə edilən zaman ölçü vahidi. 1 ildə 12 ay var.

Qara Ay (ブラックムーン一族, Burakku Mūn Ichizoku) və ya Qara Ay klanı — Naoko Takeuçi tərəfindən yazılmış "Seylor Mun" manqa seriyasında düşmən qrup. Qara Ay manqa seriyasının ikinci arkının, orijinal animenin ikinci mövsümünün və ikinci animenin 15-26-cı seriyalarının əsas düşmən qrupudur. Buna görə də seriyanın ikinci arkı "Qara Ay" adlanır. DiC ingilis adaptasiyasında qrup Neqamun soyu adlanır. Qara Ayın üzvləri Günəş sistemində yerləşən uydurma Nemesis planetindəndirlər. Planet "mənfi enerjinin planeti" kimi təsvir olunur, gözlə görünmür və ancaq Rentgen şüaları ilə tapıla bilir. Qara Ayın üzvlərinin hamısının alınlarının ortasında aşağı doğru yönəlmiş qara aypara işarəsi vardır. Bundan başqa Qara Ayın üzvləri onlara teleportasiya bacarığını verən Qara Kristaldan hazırlanmış xüsusi sırğalar taxırlar. Ölüm fantomu (デス・ファントム, Desu Fantomu) və ya Müdrik adam (ワイズマン, Waizuman) — Xaosun gələcəkdən gəlmiş ölümsüz forması. Seriya başlamazdan əvvəl o Kristal Tokio şəhərində adi insan kimi yaşayırdı.

Savaş Ay (26 mart 1954, İstanbul – 9 noyabr 2013, İstanbul) — Türkiyəli məşhur televiziya və qəzet müxbiri. Savaş Ay Marmara Ticari Elmlər Akademiyasında təhsil alıb. Jurnalistikaya 1974-cü ildə "Dünya" qəzetində müxbir olaraq başlayıb. "Tərcüman", "Vətən", "Milliyyət", "Sabah" qəzetlərində və "Akajans"da çalışıb. ATV, TGRT, Kanal D, Kanal 6, Show TV, Flash TV, təkrar ATV, Star TV və Kanal 1-də "A Takımı" adlı müzakirə proqramı aparıb. İngiliscə bilən jurnalist 2000-ci ildə "Dansöz" adlı filmin rejissorluğunu və ssenaristi olub. 2 uşağı olan Savaş Ay proqramlar təşkil edərək yoxsullara yardım edirdi. Savaş Aya xərçəng diaqnozu təsadüfən qoyulub.1998-ci ildə proqramdan dərhal sonra zəng edən həkim tamaşaçısı "qırtlağınızı bir yoxlatdırın, xərçəng ola bilərsiniz" deyib. Bu xəbərdarlığın ardından xəstəxanaya gedən Savaş Ay testlərdən sonra xərçəng olduğunu öyrənib. Diaqnozdan sonra dərhal müalicələrə başlanıb və məcburən siqareti tərgidib.

Super ay — Bu, Ayın yer planeti ətrafında fırlandığı elliptik orbitlə bağlıdır. Bu fenomen sayəsində Yerdən Ay diskinin adi haldan daha böyük ölçüsünü görə bilərsiniz. "Superay" termini astroloji mənşəlidir və dəqiq astronomik tərifi yoxdur. Bu hadisəni Ay illüziyası ilə qarışdırmaq olmaz ki, burada Ay üfüqdən aşağı bir mövqedə vizual olaraq daha yüksək yerdən daha böyük ölçüdə görünür. Super Ayın əksi mikroay və ya mikroay adlanır, baxmayaraq ki, əvvəlkindən fərqli olaraq bu termin o qədər də geniş istifadə olunmur. Rus dilində "supermoon" termini ilk dəfə 1979-cu ildə Dell Publishing tərəfindən nəşr olunan ulduz falı jurnalında istifadə edilmiş ingiliscə super ay terminindən gəlir. İldə 12 və ya 13 tam aydan 3 və ya 4-ü super ay kimi təsnif edilə bilər. Sonuncu ən böyük super ay 2016-cı il noyabrın 14-də saat 16:54-də baş verib. Bundan sonra növbəti dəfə belə təsir 28 ildən sonra təkrarlanacaq. Və sonuncu dəfə belə təsir 1948-ci ildə müşahidə olundu, o zaman Ay Yerə daha 50 kilometrə yaxındır., 27-28 sentyabr 2015-ci il tarixlərində super ay da qeydə alınıb, o, Rusiyanın Avropa hissəsində də görünən tam Ay tutulması ilə üst-üstə düşdü.

Tefida və ya Saturn III, Saturn planetinin diametri 1,060 kilometr (660 mil) olan peykidir. Peyki 1684-cü ildə C.D. Kassini kəşf edib və ona Yunan mifologiyasının titanı Tefidanın adını verib.

Tir (fars. تیر‎) — İran və Əfqanıstanın rəsmi təqviminin dördüncü ayı. Tir ayında 31 gün var. Bu ay iyun ayında başlayıb iyul ayında sona çatır. Tir yayın ilk ayıdır.

Ay brilliant tammetrajlı bədii filmi rejissor Kənan Mahmudov tərəfindən 2015-ci ildə ekranlaşdırılmışdır. Azad Azərbaycan TV və İlk medianın istehsalıdır. Filmdə hadisələr "Bozbash Pictures"dən tanıdığımız 5 əsas qəhrəmanın ətrafında cərəyan edir. Əsas rolları İlkin Həsəni, Ramil Babayev, Elşən Orucov, Azər Baxşəliyev, Nicat Rəhimov, Şamil Süleymanov və Pərvin Abıyeva ifa edirlər. == Məzmun == Filmdə hadisələr "Bozbash Pictures"dən tanıdığımız 5 əsas qəhrəmanın ətrafında cərəyan edir. Filmin qəhrəmanlarından olan Şirin (Nicat Rəhimov) təsadüfən mafiyadan oğurlanmış medalyon əhvalatının qurbanına çevrilir. Nəticədə məsələni həll etmək istəyən Şirinin dostları — qohumları Şəmi (İlkin Həsəni), Şöşü (Ramil Babayev), Fəlakət (Elşən Orucov) və Şirinin özü Hacı (Şamil Süleymanov) adlı mafiya başçısının əsiri olurlar. Bütün bu hadisələrin fonunda Topal (Sərdar İsgəndərov) adlı başqa mafiya başçısı da məsələyə qarışır.

Ay — Ayın Yer ətrafında dövr etməsi vaxtına təqribən bərabər olan və təqvimlərdə istifadə edilən zaman ölçü vahidi. Ayın Yerdən görünən bütün mərhələlərini keçdiyi müddət orta hesabla 28,530588 günəş günüdür (28 gün, 12 saat, 44 dəqiqə, 3 saniyə). Bir ulduz ayı isə, Ayın hər hansı bir ulduzla ard-arda düzülməsi (ulduzla eyni mövqeyə gəlməsi) iki dəfə eyni yerə gəlməsi nəticəsində yaranan zaman müddətdir və 27,321661 gün davam edir (27 gün, 7 saat, 43 dəqiqə, 12 saniyə). Müasir təqvimlərdə ay ilin 12-də biri olaraq qəbul edilir.

Ay — Ayın Yer ətrafında dövr etməsi vaxtına təqribən bərabər olan və təqvimlərdə istifadə edilən zaman ölçü vahidi. Ayın Yerdən görünən bütün mərhələlərini keçdiyi müddət orta hesabla 28,530588 günəş günüdür (28 gün, 12 saat, 44 dəqiqə, 3 saniyə). Bir ulduz ayı isə, Ayın hər hansı bir ulduzla ard-arda düzülməsi (ulduzla eyni mövqeyə gəlməsi) iki dəfə eyni yerə gəlməsi nəticəsində yaranan zaman müddətdir və 27,321661 gün davam edir (27 gün, 7 saat, 43 dəqiqə, 12 saniyə). Müasir təqvimlərdə ay ilin 12-də biri olaraq qəbul edilir.

Ay Dədə ya da Ay Ata, altayların inancında Ay ilahı olaraq görülə biləcək bir müqəddəs varlıqdır və göy aləminin 6-cı yanında oturur. Bu inanca görə Ay Dədə insanların ilk babası və Gün Ana ilk nənəsidir. Ay, uşaqlara Ay Dədə olaraq tanıdılır. Yuxu vaxtının simvoludur. Uşağa, yatağına yatarsan, Ay Dədə sənə nağıl izah edəcək deyilir və uşağın yanında ya nağıl kitabı oxunur, ya da adam tərəfindən bilinən bir nağıl izah edilər. Memlüklər (Köləmənlər) dövründə misirdə yaşamış türk tarixçisi Aybek-üd Devâdârî'nin türklərin mənşəyi üzərinə izah etdiyi Ay Ata'nın əfsanəsində mağarada törəmə motivi iştirak edər. Bu əhvalata görə türklərin ilk atası olan Ay Ata, bir mağarada ortaya çıxmışdır. Bu mağara Ay Atanın doğumuna (Aybek-üd Devâdârî'nin ifadəsiylə) bir "ana rəhmi" vəzifəsi etmişdir. Bozqurd əfsanəsindəki qurdun yaralı türkü qaçırıb bəslədiyi mağara da belə bir Ata mağarasıdır və hər il bu mağarada mərasimlər edilərdi. Ata mağarası inancı və ənənəsi köhnə dövrlərdə türklər arasında çox geniş yayılmışdır.

Ay Fen (çin. 艾芬; 1974) — Çində Uhan Mərkəzi Xəstəxanasının Təcili yardım şöbəsinin müdiri. O, dünyada koronavirus epidemiyasının başlandığını elan edən ilk həkim olmuşdur. Çində nəşr edilən "People" jurnalı tərəfindən yayımlanan bir məqalədə ona "The whistle-giver" (发哨子的人) adı verilmişdi(发 哨子 的 人) (ilk həyəcan təbilini çalan). Məqalə Çin senzurası tərəfindən dərhal məhv edilmişdi. Lakin senzuranı keçmək üçün Çin internetində emoji, Morze əlifbası ilə tərcümə edilmiş repostlar şəklində saxlanılmışdır. == Həyatı == Ay Fen Tonzi Tibb Kollecini (indi Xuaçjun Elm və Texnologiya Universitetinin bir hissəsi) bitirib və Uhan Mərkəzi Xəstəxanasının ürək-damar xəstəlikləri şöbəsində çalışıb. 2010-cu ildən o, xəstəxananın təcili yardım şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. == COVID-19 epidemiyası == Ay Fen 2019-cu il dekabrın 18-də ilk dəfə koronavirusa yoluxmuş xəstə ilə üzləşib. Belə ki, həmin gün Uhan Mərkəzi Xəstəxanasına indiyə qədər müşahidə olunmayan qəribə tənəffüs yolu iltihabı ilə 65 yaşlı bir kişi müraciət edib.

Ay Tominaqa (冨永 愛, 1 avqust 1982, Saqamihara, Kanaqava prefekturası, Yaponiya) –Yaponiya modeli və aktrisası. Avropa podiumlarına çıxan ilk asiyalı qadın modellərdən biridir. Bon Image Corp (Tokio), Marilyn Agency (Paris), View Management (Barselona) kimi agentliklərlə əməkdaşlıq edir. == Karyerası == "Vogue" (Yaponiya), "Harper's Bazaar" (Yaponiya, Çin, Sinqapur, Malayziya, İndoneziya), "Elle" (Yaponiya, Sinqapur, Honkonq), "Marie Claire" (Honkonq), "Madame Figaro" (Tayvan, Tailand) jurnallarının üzlüklərində görünmüşdür. Tominaqa Con Qalyano, Vivianna Tam, Anna Sui, Kristian Dior, Karl Lagerfeld, Maykl Kors, Ralf Loren, Eli Saab, Aleksandr Makkuin kimi dəb modelyerləri, Valentino, Dolce & Gabbana, Lanvin, Gucci, Givenchy kimi brendlər üçün podiuma çıxmışdır. "Vogue" (ABŞ, Fransa, Britaniya, Yaponiya), "Harper's Bazaar", "i-D" kimi jurnallarda tez-tez görünmüş, Enni Leybovitz, Nik Nayt, Stiven Mayzel, Ellen fon Unvert, Mert və Markus, Peter Lindberq kimi dəb fotoqrafları üçün pozalar vermişdir. Tominaqa Yves Saint Laurent, Gucci, Hermès, Tag Heuer, Banana Republic və Moschino brendlərinin kampaniyalarında iştirak etmişdir. 2004-cü ildə buraxılmış Pirelli təqvimində görünmüşdür. Hazırda Tokioda yaşayır və modelliklə yanaşı, televiziya, radio və başqa fəaliyyətlər ilə məşğul olur. == Şəxsi həyatı == 2004-cü ilə bir yapon aşpazla evlənmişdir və 2005-ci ildə oğlu olmuşdur.

Ay Tsin (çin. ənən. 艾青, sadə. Aì Qīng), əsl adı Tsyan Çjenxan (çin. ənən. 蔣正涵, sadə. Jiǎng Zhènghán; 27 mart 1910[…], Çzinxua[d], Çjetszyan – 5 may 1996[…], Pekin) — Çin şairi. O, vətənpərvərlik mövzusunda "Günə doğru" (1938), "Şimal" (1939), "Sübh xəbərləri" (1943), "Bahar" (1956), "Qayıdış nəğməsi" (1980) şeir və şeirlər toplularının, "Poeziya haqqında" (1940) kitabının müəllifidir. Ay Tsin sərbəst şeir nəzəriyyəsinə mühüm töhfə vermişdir. == Həyat və yaradıcılığı == Ay Tsin 27 mart 1910-cu ildə Tsin imperiyası ərazisində, Çjetszyan əyalətinin Çzinxua mahalında anadan olmuşdur.

Ay Veyvey (çin. 艾未未; ing. Ai Weiwei; d. 28 avqust, 1957, Pekin, Çin) — Çinli müasir incəsənət rəssamı və fəal. == Həyatı == Ay Veyvey 1957-ci il avqustun 28-də Pekin şəhərində anadan olub. Rəssamın atası görkəmli Çin şairi Ay Qing, 1950-ci illərin sonuna kimi sürgündə olmuş və 1978-ci ildə reabilitasiyasına kimi çap edilməmişdir.

Ay Xanım (fars. آی‌خانم‎, özb. Oyxonim) — Əfqanıstanın şimalında, Pənc çayının sol sahilində, Kökçə çayının mənsəbində yerdə kənd. Ay Xanım yaxınlığında 1965–1978-ci illərdə aparılan qazıntılar nəticəsində Yunan-Baktriya şəhəri aşkar edilmişdir. Bu, həmin mədəniyyətə məxsus məlum olan ən qədim yaşayış məntəqəsidir. Alimlər buranın Oksiana İsgəndəriyyəsi (q.yun. Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐπὶ τοῦ Ὄξου) olduğunu güman edir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Tarn, W. W. The Greeks in Bactria and India. Chicago: Ares. 1984.

Ay avtomobili (ing. Lunar rover, tam adı ilə: Lunar Roving Vehicle (LRV)) — Ayda istifadə üçün nəzərdə tutulmuş avtonəqliyyat vasitəsidir. Apollon proqramındakı Ay modulları ilə Aya nəql edilmişdirlər. Ay avtomobili, Aydakı aşağı cazibə mühitində işləmək, Ay səthində hərəkət etmək və Apollon astronavtlarına daha geniş bir ərazini tədqiq etməyə imkan vermək üçün hazırlanmışdır. Apollon 15-də David Scott və James Irwin tərəfindən, Apollon 16-da John Young ve Charles Duke tərəfindən, Apollon 17-də Eugene Cernan ve Harrison Schmitt tərəfindən istifadə edilən üç ədəd ay maşını Ay səthində olmuşdur. Hər vasitə gündə bir dəfə olmaqla, 3 günlük missiya dövründə 3 ayrı gəzintidə istifadə olunmuşdur. Apollon 15-in Ay avtomobili 3 saat 2 dəqiqə ərzində ümumilikdə 27,8 km yol qət etmişdir. Maksimum bir dəfəyə 12,5 km məsafə qət edilmiş və Ay modulundan maksimum 5 km məsafədə uzaqlaşılmışdır. Apollon 16-da Ay maşını ilə 3 saat 26 dəqiqə ərzində 26,7 km məsafə qət edilmişdir. Ən uzun gəzinti 11,6 km olmuş, və Ay modulundan maksimum 4,5 km uzaq yol gedilmişdir.

Ay cəngavəri (ing. Moon Knight) — Marvel Comics nəşriyyatı tərəfindən yaradılmış super qəhrəman. İlk dəfə 1975-ci ildə "Gecə Qurdadamı" komiksinin 32-ci buraxılışında oxucuların qarşısına çıxmışdır. "Ay cəngavəri" adı altında ilk komiks isə 1980-ci ilin noyabrında nəşr olunmağa başlamışdır. == Komiks tarixi == İlk dəfə 1975-ci ildə "Gecə Qurdadamı" komiksinin 32-ci buraxılışında oxucuların qarşısına çıxmışdır. Duqlas Monç və Don Perlin tərəfindən yaradılan bu personaj bu komiksdə bir qurdadamını tutub Komitə adlı mafiyaya təhvil vermişdir. Daha sonra bu personaj tərəf dəyişdirmişdir və məlum olmuşdur ki, bununla mafiya haqqında gizli məlumatları əldə etmək üçün etmişdir. Az görsənsə də, oxuyucular tərəfindən sevilmişdir. 1980-ci illərə qədər Ay cəngavəri ancaq "Marvel Spotlight" komiksinin 28 və 29-cu saylarında görünmüşdür. Bundan başqa oxuyucular onunla "Möhtəşəm Hörümçək-adam" jurnalının 22 və 23-cü buraxılışlarında, "Halk", "MK", "Müdafiəçilər", "Marvel Preview" komikslərində də qarşılaşmışdırlar.

Yerdə sıxılma nəticəsində ilkin nüvədə və mantiyada yüksək təzyiq yaranmışdır. Bunun nəticəsində radiaktiv elementlərin (uran, radium, torium, plutonium) zəncirvari parçalanma reaksiyaları baş vermişdir ki, bunun da nəticəsində temperatur qalxmışdır. Yerin daxilində olan mantiya əriyərək odlu kütləyə çevrilmişdir. Ərinti maddələri bərl yer qabığı olmadığından rahatlıqla səthə qalxmışdır. Beləliklə, yer səthini tamamiylə lava axınları tutmuşdur. Ayda da belə bir püskürmələr baş verdiyi üçün bu mərhələ Ay erası adını almışdır. Hazırda Ayın səthində soyumuş lavalar, nəhəng vulkan kraterləri və konusları qalmaqdadır.

Ay fırıldağı — Bir qrup insan tərəfindən irəli sürülmüş bir iddiadır. Apollon Layihəsi ilə insanlığın Aya ayaq basmadığını, əslində bütün layihənin bir yalandan ibarət olduğu iddiaları ictimaiyyət də əhəmiyyətli dərəcədə tərəfdar toplamışdır. Bu iddialar tarixçilər və kosmik araşdırmaçıları tərəfindən qəbul edilmir və bu əsilsiz iddianı təsdiq edən çoxlu sayda elmi dəlillər mövcud olduğu üçün bu fakt, elmi ictimaiyyətdə şübhə doğurmur. Ay fırıldağı iddialarının ABŞ əleyhdarı olan ölkələr, toplumlar və şəxslər ilə yaxından əlaqəsi vardır. Çünki Apollon Layihəsi, Soyuq Müharibə illərində ABŞ ilə SSRİ-nin girişdiyi Kosmik yarışın bir parçası idi və ABŞ-nin qələbəsi ilə nəticələnmişdi. Xüsusilə siyasi olaraq müxalif və ABŞ xaricindəki milliyyətçi iqtidara meylli kəslər, Apollon Layihəsini ABŞ-nin qlobal təhkiminin bir simvolu olaraq görməkdədir. Bu kəslərin ABŞ əleyhdarı duyğuları, Aya insanın getməsi fikrinin gətirdiyi qeyri-mümkünlük hissiylə birləşincə Ay fırıldağı inancına səbəb olmuşdur. Ay enişlərinin saxtakarlıq olduğunu müdafiə edənlər, bu iddialarını müxtəlif konkret dəlillərlə dəstəkləməyə çalışır. Ancaq indiyə qədər iddiaların etibarlılığının qəti bir dəlili ortaya qoyulmamışdır. 2000-ci illərin sonlarından bu yana, Apollon proqramının Ay üzərindəki izləri LROC kosmik gəmisi tərəfindən yüksək keyfiyyətli fotoşəkillərlə göstərilmişdir.

Ay hesabı və ya dəhşətli hesab — normal hesab qaydalarına əsaslanmayan, sadəcə vurma və toplama əməllərinin olduğu hesab sistemi. == Toplama == Ay hesabında toplama alt-alta şəkildə yerinə yetirilir. Ədədlərin mərtəbə dəyərlərindən ən böyük olanı götürülür. Məsələn: 17 {\displaystyle 17} + {\displaystyle +} 25 {\displaystyle 25} = 27 {\displaystyle =27} Bu hesab əməlində hər iki ədədin təklik mərtəbəsinin dəyərləri müqayisə edilir. 17-in təklik mərtəbəsi 7, 25-in isə 5-dir. Cəmin təklik mərtəbəsinə böyük olan 7 yazılır. Sonra isə onluq mərtəbəsinə keçilir. 1 < 2 {\displaystyle 1<2} olduğu üçün cəmin onluq mərtəbəsinə 2 yazılır və cəm 27 olur. == Vurma == Vurma əməlini yerinə yetirərkən toplamanın əksinə olaraq mərtəbə dəyərlərindən kiçik olan götürülür. Məsələn: 17 {\displaystyle 17} ∗ 25 {\displaystyle *25} 15 {\displaystyle 15} + 12 {\displaystyle +12} 125 {\displaystyle 125} Əvvəlcə ikinci ədədin təklik mərtəbəsi birinci ədədin mərtəbələrinə sıra ilə vurulur, sonra isə eyni əməl ikinci ədədin onluqlar mərtəbəsinə də tətbiq edilir.

Ay mifləri - ay və ay fazaları haqqında miflər. Astral miflərlə, ilk növbədə günəş mifləri ilə əlaqələndirilir: ay və günəş mifoloji şüura xas olan ikili oppozisiya sistemi (yuxarı-aşağı, kişi-qadın, diri-ölü) sistemi çərçivəsində bir-birinə qarşıdır . Beləliklə, qədim Çin təbiət fəlsəfəsində in passiv, qaranlıq, qadın prinsipi Ay ilə, aktiv, parlaq, kişi yan isə Günəşlə əlaqələndirilir. Adətən ay mənfi başlanğıcla əlaqələndirilir, lakin istisnalar var: məsələn, Dahome mifologiyasında ikili demiurq Mavu-Lizanın ay hipostazı (Mavu) gecəni, biliyi, sevinci və günəşi (Lisa) himayə edir. günü, gücü, işi himayə edir. Ayla əlaqəli ən çox yayılmış mifoloji motivlər arasında ayın özünün görünüşünü, ay dövrlərinin mənşəyini, ay ləkələrini və s. d. Hind-Avropa, Sibir, Hind mifoloji sistemlərində Ay və Günəşin “səmavi evlilik” süjeti görkəmli yer tutur . Bu halda ay həm qadın, həm də kişi xarakteri kimi çıxış edə bilər (sonuncu variant Sibir xalqları arasında və görünür, arxaik tayfaların əksəriyyəti arasında üstünlük təşkil edir ). Bu mif eyni zamanda Ay fazalarının mənşəyini izah edən etioloji bir mif kimi çıxış edir: Baltik mifologiyasında Perkunas Günəşə xəyanət etdiyi üçün Ayı qılıncla kəsir.

Dövlətlərin Ay və digər göy cisimləri üzərindəki fəaliyyətlərini tənzimləyən Saziş, yaxud digər adı ilə Ay Sazişi, Ay Müqaviləsi və ya Ay Konvensiyası, bütün səma cisimlərindəki (göy cisimlərinin orbitində olanlar da daxil olmaqla) yurisdiksiyanı beynəlxalq ictimaiyyətin səlahiyyətinə verən beynəlxalq bir konvensiyadır. Bu obyektlər üzərindəki bütün fəaliyyətlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsi də daxil olmaqla beynəlxalq hüquqa uyğun olmalıdır. Praktik olaraq insanlı kosmik uçuş proqramı olan və ya bununla bağlı planları olan ölkələr tərəfindən təsdiqlənmədiyi üçün uğursuz bir konvensiyadır.

Phalaenopsis amabilis (lat. Phalaenopsis amabilis) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin phalaenopsis cinsinə aid bitki növü. İndoneziyanın üç milli gülündən biridir ki orada anggrek bulan adlanır. == Sinonimləri == Epidendrum amabile L. (keçmiş elmi adı) Cymbidium amabile (L.) Roxb. Synadena amabilis (L.) Raf. Phalaenopsis grandiflora Lindl. Phalaenopsis grandiflora var. aurea auct. Phalaenopsis amabilis var. aurea (auct.) Rolfe Phalaenopsis gloriosa Rchb.f.

Uldız (IV əsr – 412) — Avropa Hun İmperiyasının hökmdarı. Uldız, Bizansı təzyiq altına almaq məqsədiylə Trakya üzərinə yeridi. Barış istəyən Trakya qubernatoruna "Günəşin batdığı yerə qədər hər yeri zəbt edə bilərəm" deyərək Şərqi Romaya (Bizansa) meydan oxudu. O, 404-409-cu illərdə Bizans üzərinə hücum etdi.Türklərin gücündən çəkinən Bizans, müqavilə bağlayaraq Hunların üstünlüyünü qəbul etdi.Bizans sülh bağlamağa məcbur oldu. Bu dövrdə Hunlar, Orta Avropadan Xəzərin şərqinə qədər uzanan geniş torpaqlara sahib olmuşdular. Dövlətin şərq bölgəsini Qaradonun idarə etdiyi bilinirsə də bu hökmdar haqqında çox məlumat yoxdur. Onun ölümündən sonra, 410-cu ildə hakimiyyətə Qaradon xan keçdi.

Mehmet Yıldız, 1981-ci ilin 14 sentyabrında anadan olub. Futbolçu kimi karyerasına "Tigemspor" klubunda başlayıb. Çox keçmədən gənc hücumçu nisbətən güclü klubların maraq dairəsinə düşür və 2000-ci ildə Mehmet "Sivasspor"a keçir. Onun komandaya gəldiyi vaxt "Sivasspor" aşağı dəstədə superliqaya çıxmaq üçün mübarizə aparırdı. Elə həmin il, yəni 2000-2001-ci il mövsümündə "Sivasspor" aşağı dəstənin çempionu olur və superliqaya vəsiqə əldə edir. Amma Mehmet yeni klubunda təsadüfi hallarda meydana çıxır, özünü göstərmək şansı əldə edə bilmirdi. Ona görə də gənc futbolçu klubunu dəyişməli olur. Mehmet 3-cü liqada mübarizə aparan "Samsun Çarşanbaspor"a keçir. 21 yaşlı futbolçu peşəkar karyerasında ilk qolunu da Samsunda vurur. Yıldız "Divriğispor"a qarşı oyunun 7-ci dəqiqəsində hesabı açır.

Taner Yıldız (3 aprel 1962) — Türk siyasətçi, elektrik mühəndisi. 22., 23. və 24. Dövr Ədalət və İnkişaf Partiyası Kayseri millət vəkili və Türkiyə respublikasın Enerji və Təbii Qaynaqlar Naziridir. 3 Aprel 1962 tarixində Yozğadın Boğazlıyan mahalına bağlı Dəvəçipinar Qəsəbəsində dünyaya gəldi. Lisey təhsilini Kayseri Liseyində tamamladı. İstanbul Texniki Universiteti Elektrik-Elektronik Fakültəsi Elektrik Mühəndisliyi Hissəsini bitirdi. Kayseri Elektrik İstehsal Şirkətinin İdarə heyəti Üzvü, Kayseri və Ətrafı Elektrik TAŞ-ının İdarə heyəti Üzvü və Ümumi Müdiri olaraq vəzifə yerinə yetirdi. 2002 ümumi seçkilərində Əİ Partiyasından Kayseri millət vəkili namizədi oldu, 22. Dönəmdə Türkiyə Böyük Millət Məclisinə girdi.

Yıldız Moran (24 iyul 1932, İstanbul – 15 aprel 1995, İstanbul) — tərcüməçi, Türkiyənin peşəkar və akademik təhsil almış ilk qadın fotoqrafı Yıldız Moran 24 iyul 1932-ci ildə İstanbulda doğulmuşdur. 1950-ci ildə İstanbulda Robert Kollecindən məzun oldu. Daha sonra İngiltərə Bloomsbury Texniki Kolleci və Ealving Texniki Kollecində fotoqraflıq təhsili aldı. İngiltərə də Old Vic Teatrının məşhur fotoşəkil sənətçilərindən John Vickerin yanında assistentlik etdi. 1952-ci ilin yazında İtaliyaya gedən Yıldız orada bir fotoqraf klubuna üzv oldu, İspaniyanı və Portuqaliyanın gəzdi. İlk Fotograf sərgisini 1953-ci ildə 21 yaşında Kembricdə açdı. Şərqdən gəlmiş Türk qızının 25 fotoşəkili bir gün içində satıldı, 1954-cü ilə qədər Londonda beş sərgi daha açdı. Amma işləri istədiyi kimi getmirdi. Sərgiləri çox şöhrət gətirmişdi, bir çox tamaşaçı çəkmişdi amma Kembricdə açdığı tək bir sərgidə bir gündə 25 fotoşəkil satarkən, öz ölkəsində fotoşəkillərindən bir dənəsini belə sata bilməmişdi. Fotoşəkildən yetərli pul qazana bilmədiyini görüncə, yeni il kartları hazırlayıb satmağa qərar verdi.

Ulduz sarayı (Bakı) — Prezidentin İşlər İdarəsinin tərkibində olan və Prezident iqamətgahı ilə birlikdə “Ulduz” Qonaq Evi adlandırılan obyekt.

Yıldız Tilbə (16 iyul 1966, Konak, İzmir ili) — Türkiyə müğənnisi. İzmirin Konak mahalına bağlı Gültepe səmtində gecəqondu məhəlləsində doğulmuş olan Yıldız Tilbe ailəsinin altı uşağından ən kiçiyidir. Ailəsi içində "Yadigar" taxma adıyla xitab edilmişdir. Yıldız Tilbənin atası Ağrılı bir sünni kürd, anası isə Tuncəlili bir ələvi zazadır Anasının adı Altun Tilbe, atasının adı Əli Tilbenin. Tilbenin öz sözlərinə görə, atası Ağrılı bir sünni kürdü, anası isə tuncelili şiə zazadır. Atası Əli Tilbe mövsüm işçisi idi. İkinci sinifdə oxuduğu Mustafa Rəhmi Balaban Məktəbində təhsilini buraxmaq məcburiyyətində qalmışdır. Çox kiçik yaşlardan bəri mahnı oxumağa başlamışdır. 18 yaşından əvvəl evlənmişdir. İlk evliliyindən Sezen Burçin adlıbir qız uşağı dünyaya gətirmişdir.

Yıldız Tilbə (16 iyul 1966, Konak, İzmir ili) — Türkiyə müğənnisi. İzmirin Konak mahalına bağlı Gültepe səmtində gecəqondu məhəlləsində doğulmuş olan Yıldız Tilbe ailəsinin altı uşağından ən kiçiyidir. Ailəsi içində "Yadigar" taxma adıyla xitab edilmişdir. Yıldız Tilbənin atası Ağrılı bir sünni kürd, anası isə Tuncəlili bir ələvi zazadır Anasının adı Altun Tilbe, atasının adı Əli Tilbenin. Tilbenin öz sözlərinə görə, atası Ağrılı bir sünni kürdü, anası isə tuncelili şiə zazadır. Atası Əli Tilbe mövsüm işçisi idi. İkinci sinifdə oxuduğu Mustafa Rəhmi Balaban Məktəbində təhsilini buraxmaq məcburiyyətində qalmışdır. Çox kiçik yaşlardan bəri mahnı oxumağa başlamışdır. 18 yaşından əvvəl evlənmişdir. İlk evliliyindən Sezen Burçin adlıbir qız uşağı dünyaya gətirmişdir.

Ulduz Parkı — Ulduz Qoruğu olaraq da bilinir, İstanbulun, Beşiktaş rayonunda yer alan tarixi park. Balmumcuda Ortaköyə uzanan Şkiv prospektinin şimal və şərq sərhədini, Ortaköy Beşiktaşa uzanan Çırağan prospektinin cənub sərhədini təşkil edir. Biri Şkiv prospektinə, digəri də Çırağan prospektinə iki ayrı qapısı olan Ulduz Parkının içində Malta köşkü və Çadır köşkü adı altında iki köşk vardır. Osmanlı dövründə, xüsusilə 1600-cü illərin əvvəllərində ön plana çıxmağa başlamışdı. O zamanlar Kazancıoğlu Bağçası adını daşıyan və bu ailənin mülkü olan torpaqlar padşah IV Murad tərəfindən satın alınaraq qızı Qaya Sultana hədiyyə edilmişdir. Lalə Dövrü dövründə bəzəmə zövqünə söykənən təşkil edilən çırağan aləmləri zamanı müxtəlif əyləncələrə məkan olmuşdur. Divarın dəniz tərəfindəki közülük və içindəki Çadır və Malta Köşkləri isə İstanbul Bələdiyyəsinə verildi. Əvvəl Çırağan Sarayının arxa bağçası, sonra da 1877-ci ildə etibarən genişləndirilməsinə başlanan Ulduz Sarayının çöl hissəsi olan yaşıllıq, 1940-cı ildən sonra Ulduzz Parkı olaraq adlandırıldı. 1925-ci ildə bir İtalyan iş adamın verilən və bir kazino olaraq istifadə Şəalə köşkü, Atatürkün müdaxiləsilə həmin iş adamından alınmışdır. 1930-cu illərdə üç yerə bölünərək, təpə qisimindəki strukturlar Hərb Akademiyasına verildi (1978-ci ildə Mədəniyyət Nazirliyinə buraxıldı), divarın arxasında şimal istiqamətində olan Şale köşkü Türkiyə Böyük Millət Məclisinə verildi.

Yıldız İrengün (16 sentyabr 1938, Ankara – 15 iyun 2021, Antalya) — klassik türk musiqi bəstəkarı, müğənni və şərhçi. 16 sentyabr 1938-ci ildə Ankarada anadan olub. Anası Xədicə, atası Muhittin bəydir. Ailənin böyüyü, ikisi qız, dördü oğlan olan Yıldız İrengün təhsili Ankara Dumlupınar İbtidai məktəbində başladı. Ankaradakı orta məktəbi və liseyi bitirmiş İsmet Paşa Qızlar İnstitutu. İlk evliliyini 1958-ci ildə etdi, 1961-ci ildə boşandı və 1966-cı ildə Mithat İrengün ilə evləndi. İki uşaq anası Bahar və Gültekin olan Yıldız İrengün, uzun illər TRT Baş İdarəsi Təsisat və Tətbiq şöbəsində çalışmış, TRT-dən ayrılmış və karyerasını xüsusi bir şirkətdə davam etdirərək təqaüdə çıxmışdır. Orta məktəbdə oxuyarkən, Ankara Radio Uşaq Saatları proqramında canlı yayımda mandolin çaldı və Erdoğan Çaplı və Nurullah Şevket Taşkıranın təşəbbüsü ilə Radio Uşaq Saatları proqramlarına davam etdi. Orta və lisey tələbat dövründə, musiqi müəlliminin istəyi ilə Qızlar Texniki Müəllim Məktəbi xoruna rəhbərlik etdi və 5 il məktəb xorunu davam etdirdi. Xarici dildə oxumağı çox sevdiyindən, sözləri düzgün tələffüz etmək üçün İngilis və İtalyan kurslarına qatıldı.

Yıldız Holding — qida məhsullarının istehsalı ilə tanınan Türkiyə konqlomeratı. Şirkət digər istehlak məhsulları da istehsal edir və öz pərakəndə, özəl kapital və daşınmaz əmlak əməliyyatlarına malikdir. "Yıldız Holding" 2017-ci ildə bütün müəssisələr üzrə 42,3 milyard TL gəlir əldə edərək CEEMEA regionunda ən böyük qida istehsalçıları arasındadır. Şirkətin 56,000 işçisi var və 80 fabriki var (bunlardan 25-i Türkiyədən kənarda yerləşir). "Yıldız Holding"in 130-dan çox ölkədə 320-dən çox brendi var. "Yıldız Holding"in əsas diqqətini peçenye, tort və qənnadı məmulatlarına yönəldir. Şirkət gəlirinə görə şirin peçenye kateqoriyasında dünyada ikinci, şokolad kateqoriyasında isə yeddinci yerdədir.

Fəti Yıldız (1953, Yozqat ili) — hüquqşünas və siyasətçi; Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 27 və 28-ci çağırışlarının deputatı. == Həyatı == Fəti Yıldız 1953-cü ildə Yozqat ilinin Boğazlıyan ilçəsində anadan olub. İstanbul Universiteti Hüquq Bölməsindən məzun olub. Hüquqşünas olaraq çalışıb. MHP sədri Devlet Bahçelinin baş müşaviri olub. 18 mart 2018-ci ildə MHP sədrinin müavini seçilib. 2018 və 2023-cü illərdə MHP namizədi olaraq İstanbul ilindən Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 27 və 28-ci çağırışlarının deputatı seçilib. 27 və 28-ci çağırışlarda TBMM Konstitusiya Komissiyasının üzvü vəzifəsində təmsil olunub. Fransızca bilir. Evli və 2 uşaq atasıdır.

Fəti Yıldız (1953, Yozqat ili) — hüquqşünas və siyasətçi; Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 27 və 28-ci çağırışlarının deputatı. == Həyatı == Fəti Yıldız 1953-cü ildə Yozqat ilinin Boğazlıyan ilçəsində anadan olub. İstanbul Universiteti Hüquq Bölməsindən məzun olub. Hüquqşünas olaraq çalışıb. MHP sədri Devlet Bahçelinin baş müşaviri olub. 18 mart 2018-ci ildə MHP sədrinin müavini seçilib. 2018 və 2023-cü illərdə MHP namizədi olaraq İstanbul ilindən Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 27 və 28-ci çağırışlarının deputatı seçilib. 27 və 28-ci çağırışlarda TBMM Konstitusiya Komissiyasının üzvü vəzifəsində təmsil olunub. Fransızca bilir. Evli və 2 uşaq atasıdır.

Əhməd İldiz (29 noyabr 1996-cı ildə anadan olub) — Türkiyə Super Liqası təmsilçilərindən olan Kasımpaşa klubunda yarımmüdafiəçi kimi çıxış edən peşəkar Avstriya futbolçusudur. İldiz öz gənclik karyerasına Rapid Vyana FK klubunda başlamışdır. 14 yaşı olarkən klubun gənclər akademiyasında çıxış etməyə başlamışdır. İldiz 1 sentyabr 2016-cı ildə Kasımpaşa klubu ilə müqavilə imzalamışdır. İldiz öz peşəkar karyerasında debütünü Kasımpaşa klubu ilə 6 noyabr 2016-cı ildə Konyaspor klubuna qarşı oyunda etmişdir. Həmin görüşdə Kasımpaşa liqa oyununda Konyaspora 2-1 hesabı ilə məğlub olmuşdur. İldiz Avstriyada anadan olmuşdur. Valideynləri isə Türkiyə vətəndaşıdır. Onun qardaşı Məhəmməd İldiz də peşəkar futbolçudur. Haı-hazırda Süper Liqa komandalarından olan Qaziantepspor FK klubunda çıxış edir.

İlbiz — (Gastropod) dəstəsindan bir Molyusk növü. Onların bədənləri 3 əsas hissədən: baş, gövdə və ayaqdan ibarətdir. Əzələli ayaqları qarın hissədə yerləşir. İlbizlər şirin sularda, okeanlarda və bütün ətrafda görüləbilən heyvanlardır. Nəmli yerlərdə, yağışın bol olduğu və havanın tam soyumadığı payız aylarında tez-tez görünərlər. Bədənlərində bol miqdarda su olduğu üçün çox soyuq havalarda donarlar. Çox isti havalarda isə su itirərək quruyabilərlər. Keçdikləri yerdə iz buraxmalarının səbəbi parlaq rəngdə sümüksü bir maye istehsal etmələridir. Qabıqlarıyla gövdələrinin arasındakı qurumuş sümüksü maye, bədənlərindəki nəmi itirməmələrini etməyə imkan verir. Qışda torpaq altına ya da ağac gövdələrinə sığınaraq aktivliklərini sürdürürlər.

Səkkizayaq Paul — "öncəgörən" səkkizayaq (lat. Octopus vulgaris), İtaliyanın Toskana şəhərinin vətəndaşı, Qərb xurafatı. Səkkizayaq Paul Cənubi Afrikada keçirilən futbol üzrə dünya çempionatı zamanı matçların nəticələri ilə bağlı verdiyi proqnozlarla məşhurlaşmışdır. Səkkizayağın bütün proqnozları doğru çıxmışdır. O, Almaniya yığmasının 6 oyununun və İspaniyanın çempion olacağının "dəqiq" proqnozunu vermişdir. Bununla da dünya xəbərlərinin baş mövzusuna çevrilmişdir. Paulun necə seçim etdiyi də maraqlıdır. Ona içərisi yeməklə dolu olan iki qab verilir və hər qabın üzərində qarşılaşacaq yığmaların ölkələrinin bayraqları əks olunur. Paul hansı ölkənin bayrağı olan qabdan yemək yesə, demək o ölkə "qalib"dir. Almaniyanın Oberhauzen şəhərindəki "Sea Life" adlı okeanariumda saxlanılan bu dəniz heyvanı 2010-cu il oktyabrın 26-da keçinib.

İlgiz Törökül oğlu Aytmatov (qırğ. Илгиз Төрөкул уулу Айтматов; 8 fevral 1931, Bişkek) — SSRİ və Qırğızıstan alimi, texnika elmləri doktoru (1985), professor (1991), Qırğızıstan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki (1989). Beynəlxalq Mühəndislik Akademiyasının və bir sıra digər akademiyaların üzvü. Elm və texnika sahəsində SSRİ (1989) və Qırğızıstan SSR Dövlət mükafatları laureatı. Qırğızıstan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti (1990–1993) və Qırğızıstan Milli Elmlər Akademiyasının Süxurların Fizikası və Mexanikası İnstitutunun direktoru, 2005-ci ildən bu institutun direktorluğunun müşaviri. Bişkekin fəxri sakini. Тампонирование обводненных горных пород в шахтном строительстве. М., 1972; Современные проблемы механики скальных пород в гидро-энергетическом строительстве. М., 1985; Управление горным давлением на рудниках и шахтах Киргизии. Ф., 1979; Геомеханика рудных месторождений Средней Азии.

"Ay-Ulduz" medalı — 7 iyul 1992-ci ildən 6 fevral 1998-ci ilə qədər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı. == Təsisi == "Ay-Ulduz" medalı "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanını təsis etmək haqqında" Azərbaycan Respublikasının 7 iyul 1992-ci il tarixli, 201 nömrəli Qanunu ilə təsis edilmişdir. == Təsviri == "Ay-Ulduz" medalı aypara və səkkizguşəli ulduzdan ibarətdir, üz tərəfində ikitilli hamar şüalar təsvir edilmişdir. Arxa tərəfin səthi hamardır və kontur üzrə qabarıq nazik sağanaqla əhatələnmişdir. Arxa tərəfdə medalın mərkəzində qabarıq hərflərlə yazılmışdır: "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı". Yuxarıdakı şüada medalın 1 mm hündürlüyündə nömrəsi göstərilmişdir. Medal ilgək və halqa ilə zərli metal qəlibə birləşir. Qəlib hündürlüyü 20 mm, eni 26 mm olan beşbucaqlı lövhəcikdən ibarətdir, lövhəcik perimetr üzrə haşiyələnmişdir. Qəlibin oturacağı boyunca kəsiklər açılmışdır, onun iç hissəsinə Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının rənglərinə uyğun olan üçrəngli xara çəkilmişdir. Qəlibin arxa tərəfində medalı paltara bərkitmək üçün yivli çiv və somun vardır.