Lüğətlərdə axtarış.

İsra Hirsi (ing. Isra Hisri; 22 fevral 2003, Minneapolis, Minnesota) — Gənclərin iqlim tətilinə rəhbərlik edən amerikalı ətraf mühit fəalı. 2020-ci ildə o, Fortunenin 40-dan 40-a qədər siyasətçilər və hökumət rəsmiləri siyahısına daxil edilir. Hirsi 22 fevral 2003-cü ildə Minnesota ştatının Minneapolis şəhərində ABŞ konqresmeni İlhan Ömərin ailəsində anadan olub. 12 yaşında o, Mall of America-da Jamar Clark tərəfindən ədalət uğrunda keçirilən etiraz aksiyasında iştirak edib. O, hazırda Minneapolis Liseyində oxuyur, burada ilk dəfə ətraf mühit klubuna qoşulub. O, gənclərin iqlim tətilinin qurucularından biridir. İsra 15 mart və 3 may 2019-cu il tarixlərində ABŞ-də yüzlərlə tələbənin başçılıq etdiyi tətilləri koordinasiya edib. 2019-cu ilin yanvarında Youth Climate Strike, iqlim dəyişikliyi üçün qlobal gənclər hərəkatının Amerika qolunun ABŞ-dəki həmtəsisçilərindən biri olub. O, bu qrupun birgə icraçısı kimi çıxış edir.

Əl-ələ tutmaq — bir çox mədəniyyətlərdə iki insan arasında mövcud olan məhəbbət ifadəsinin məşhur formasıdır. Əl-ələ tutmaq çox vaxt romantik cütlüklər arasında fiziki yaxınlığın ilk ictimai nümayişidir. Tərəfdaşlar arasında qarşılıqlı əlaqə sevginin ifadələrindən biridir. Əl-ələ tutmağın mənası və qəbulu ictimai yerlərdən və mədəniyyətdən asılı olaraq dəyişə bilər. Əl-ələ tutmaq salamlaşma ritualından, əl sıxmaqdan fərqləndirilir. 1960-cı illərə qədər Qərb mədəniyyətində ictimaiyyətdə əl-ələ tutmaq böyük ölçüdə qəbul edilmirdi, lakin sonrakı onilliklərdə bu tendensiya dəyişmişdir. 2002-ci ildə 20 ölkədən 6600 qadın və kişinin ictimai yerlərdə sekslə bağlı fikirlərini tədqiq edən Cora Romance Reporta görə, respondentlərin 78 faizi ictimai yerlərdə öpüşün və əl-ələ tutmağın geniş şəkildə qəbul edildiyini bildirmişdirlər. Yaşlılar arasında belə, əl-ələ tutmaq qəbuledilən sevgi əlaməti hesab olunur. "Lenz" jurnalının sifarişi ilə keçirilən sorğuya əsasən, sorğuda iştirak edən yaşlıların 65 faizi ictimai yerlərdə əl-ələ tutmağı məhəbbət ifadəsinin icazəli forması hesab etmişdirlər. Ərəb ölkələrində, Şimali Afrikada, Asiyanın bəzi regionlarında, bəzi Aralıq dənizi və Cənubi Avropa mədəniyyətlərində (xüsusilə Siciliyada) ənənəvi olaraq kişilər də dostluq və hörmət əlaməti olaraq əl-ələ tuturlar.

Tutaq — Türkiyənin İğdır vilayətinin Duzluca rayonunda kənd. Kənd 1928-ci ildən eyni addadır.

Əl-ələ tutmaq — bir çox mədəniyyətlərdə iki insan arasında mövcud olan məhəbbət ifadəsinin məşhur formasıdır. Əl-ələ tutmaq çox vaxt romantik cütlüklər arasında fiziki yaxınlığın ilk ictimai nümayişidir. Tərəfdaşlar arasında qarşılıqlı əlaqə sevginin ifadələrindən biridir. Əl-ələ tutmağın mənası və qəbulu ictimai yerlərdən və mədəniyyətdən asılı olaraq dəyişə bilər. Əl-ələ tutmaq salamlaşma ritualından, əl sıxmaqdan fərqləndirilir. == Mədəni aspektlər == 1960-cı illərə qədər Qərb mədəniyyətində ictimaiyyətdə əl-ələ tutmaq böyük ölçüdə qəbul edilmirdi, lakin sonrakı onilliklərdə bu tendensiya dəyişmişdir. 2002-ci ildə 20 ölkədən 6600 qadın və kişinin ictimai yerlərdə sekslə bağlı fikirlərini tədqiq edən Cora Romance Reporta görə, respondentlərin 78 faizi ictimai yerlərdə öpüşün və əl-ələ tutmağın geniş şəkildə qəbul edildiyini bildirmişdirlər. Yaşlılar arasında belə, əl-ələ tutmaq qəbuledilən sevgi əlaməti hesab olunur. "Lenz" jurnalının sifarişi ilə keçirilən sorğuya əsasən, sorğuda iştirak edən yaşlıların 65 faizi ictimai yerlərdə əl-ələ tutmağı məhəbbət ifadəsinin icazəli forması hesab etmişdirlər. Ərəb ölkələrində, Şimali Afrikada, Asiyanın bəzi regionlarında, bəzi Aralıq dənizi və Cənubi Avropa mədəniyyətlərində (xüsusilə Siciliyada) ənənəvi olaraq kişilər də dostluq və hörmət əlaməti olaraq əl-ələ tuturlar.

Hirs — bu və ya digər obyektin hərəkətləri nəticəsində insanda yaranan bəzi fenomen, qəzəb və ya qəzəbdən narazılıqda ifadə olunan mənfi duyğu və reaksiya, gərgin emosional cavab. Hirs qəbul edilən provokasiyaya, təhqirə və ya hədəyə güclü, narahat və qeyri-adekvat cavabı əhatə edir. Hirsli insan tez-tez ürək döyüntüsünün artması, qan təzyiqinin yüksəlməsi və adrenalin və norepinefrin səviyyələrinin artması kimi fiziki təsirlərlə üzləşir. Hirsin bir çox fiziki və zehni təsirləri ola bilər. Hirsin zahiri ifadəsi üz ifadələrində, bədən ifadələrində, fizioloji reaksiyalarda, bəzən isə ictimai aqressiv hərəkətlərdə müşahidə oluna bilər. Üz ifadələri qaşların içəriyə əyilməsindən tam qaşqabağa qədər dəyişə bilər. Müasir psixoloqlar hirsi, demək olar ki, bütün insanların zaman-zaman yaşadığı normal, təbii və yetkin bir duyğu və yaşamaq üçün funksional əhəmiyyəti olan bir şey kimi qiymətləndirirlər. Bununla belə, idarə olunmayan qəzəb şəxsi və ya sosial rifaha və başqalarına mənfi təsir göstərə bilər. Müasir cəmiyyətdə qəzəb tez-tez avtomobil idarə edərkən yaranır (“yol qəzəbi”).

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Cinsi həvəs — cinsi obyektlərə və ya fəaliyyətlərə maraq, ya da cinsi obyektləri axtarmaq və ya cinsi fəaliyyətlə məşğul olmaq həvəsi ilə xarakterizə olunan emosiya və motivasiya vəziyyəti. Bu, növün çoxalmasına yönəlmiş bioloji instinktlər əsasında yaranan istək və onlarla bağlı duyğu və həyəcan kompleksidir. Buraya xromosomlann genetik dəsti, beyinin diensefalit şöbəsi, daxili sekresiya vəzilərinin inkişafı və fərdi psixo-sosial təcrübənin formalaşması ilə bağlı olan cinsi əlaqəyə meyl daxildir. Avstriya psixoloqu, psixiatrl və nevropatoloqu Ziqmund Freyd cinsi həvəs anlayışını ifadə edən "libido sexualis" terminini təklif etmişdir. Cinsi həvəs əsasən şərtsiz reflekslərlə tərənnüm olunan təbii instinktdir və nəslin davam etdirilməsinə yönəlmişdir. Cinsi əlaqə zamanı həzzalma bu instinktin güclənməsi üçün təbii xüsusiyyətdir. Bioloji cəhətdən cinsi həvəs-in gücü və davamlılığı androgen hormonların, xüsusən də kişi və qadında böyrəküstü vəzilərdən, kişidə toxumluqlardan, qadında yumurtalıqlardan qana ifraz edilən testesteronun miqdarından asılıdır. “cinsi həvəs” məfhumu heyvanlarda çoxalma və cütləşmə ilə bağlı bir sıra davranış komplekslərini özündə əks etdirir. Dişi heyvanın yumurtalığındakı yumurtalar yetişmiş, özləri isə mayalanmaya hazır olduqları zaman erkəklə yaxınlıq axtarırlar. Heyvanlarda cinsi həvəs və bunun nəticəsi olan cütləşmənin yeganə məqsədi yetişmiş yumurtaların mayalanmasıdır.

Ehtiras — (yunanca πάσχω (paşo) "əziyyət çəkmək, hərəkət etmək" və son latınca (əsasən xristian[2]) passio "ehtiras; əzab çəkmək" (latınca pati "əziyyət çəkmək"; iştirakçı: passus)), bu müəyyən bir şəxsə və ya əşyaya qarşı güclü və davamlı və ya çətin idarə olunan hiss və ya meyli göstərmək üçün istifadə edilən termin. qüvvətli və davamlı emosional hal. Ehtiras insanı daim müəyyən məqsədə, müəyyən obyektə təhrik edən fəal qüvvədir. Ehtiraslar müsbət və mənfi olur. Məsələn, elmə, incəsənətə, ixtiraçılığa, ixtisasa, saf məhəbbətə olan ehtiras müsbət, spirtli içkilərə, qumara, varlanmağa olan ehtiras mənfidir. Müsbət ehtiraslar insanı ictimai əhəmiyyətli böyük yaradıcılıq fəaliyyətinə sövq edir. Ehtiras, sözün mənası kimi; bir fikir, təklif və ya səbəb üçün həvəsli maraq və ya heyranlıqdan; maraq və ya fəaliyyətdən həvəslə həzz almaq; Bu, bir insana qarşı güclü cazibə, həyəcan və ya emosiyadan tutmuş dəyişə bilər. Çox vaxt sevgi hissini müşayiət etsə də, tək başına güclü bir hiss də ola bilər. Çox vaxt insanın şüurlu nəzarətindən kənarda qalan duyğu və düşüncələrə dərin bağlılıq var. Əslində TDK Lüğətində "iradə və mühakimələri aşan güclü həvəs və ehtiras" olaraq təyin edilmişdir.

Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısı – UNESCO-nun Dünya mirasları Komitəsi tərəfindən təyin olunmuş və yerləşdikləri ölkənin dövlət orqanları tərəfindən qorunması zəmanət edilmiş, bütün dünya üçün əhəmiyyətli bir dəyər daşıdığı qəbul edilən təbii və mədəni abidələrin siyahısıdır. Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısının yaradılmasında məqsəd, bütün insanlara məxsus olan dəyərlərin qorunmasında beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirməkdir. Nizamlı olaraq yenilənən siyahıya 2004 ildən etibarilə 134 ölkəyə aid 788 abidə daxil edilmişdir. Bunların 617-si mədəni, 154-ü təbii, 23-ü isə mədəni və təbii abidələrdir. 1972-ci ildə UNESCO 38 maddədən ibarət qətnaməni qəbul etdi.Qətnamədə hamı tərəfindən ümumdünya irsinin bir nəfər kimi qorumalı olduğu qeyd edilirdi. Qətnaməyə 175 dövlət qoşulmuşdur.Bunlardan 21 dövlət Ümumdünya irsinin idarə heyətinin üzvüdür. == Ümumdünya irsinin loqosu == Ümumdünya irsi dünyada olan nadir abidə və təbii qoruqların qorunması ilə məşğul olur. Bu idea Ümumdünya irsinin rəsmi loqosundada əks olunmuşdur. Bu loqo, Belçikalı Karikatura ustası Michel Olyff tərəfindən yaradılmış və 1998-ci ildən etibarən, rəsmi loqo olaraq istifadə edilir .Loqonun icərsində olan kvadrat insanın həyatda nələrə nail ola biləcəyni, onun ətrafında olan dairə isə təbiətin insana verdiyi gözəlliyi ifadə edir. Loqonun dairəvi formada olması, həm də bütün dünyada olan irsin qorunması deməkdir.

Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısı – UNESCO-nun Dünya mirasları Komitəsi tərəfindən təyin olunmuş və yerləşdikləri ölkənin dövlət orqanları tərəfindən qorunması zəmanət edilmiş, bütün dünya üçün əhəmiyyətli bir dəyər daşıdığı qəbul edilən təbii və mədəni abidələrin siyahısıdır. Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısının yaradılmasında məqsəd, bütün insanlara məxsus olan dəyərlərin qorunmasında beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirməkdir. Nizamlı olaraq yenilənən siyahıya 2004 ildən etibarilə 134 ölkəyə aid 788 abidə daxil edilmişdir. Bunların 617-si mədəni, 154-ü təbii, 23-ü isə mədəni və təbii abidələrdir. 1972-ci ildə UNESCO 38 maddədən ibarət qətnaməni qəbul etdi.Qətnamədə hamı tərəfindən ümumdünya irsinin bir nəfər kimi qorumalı olduğu qeyd edilirdi. Qətnaməyə 175 dövlət qoşulmuşdur.Bunlardan 21 dövlət Ümumdünya irsinin idarə heyətinin üzvüdür. Ümumdünya irsi dünyada olan nadir abidə və təbii qoruqların qorunması ilə məşğul olur. Bu idea Ümumdünya irsinin rəsmi loqosundada əks olunmuşdur. Bu loqo, Belçikalı Karikatura ustası Michel Olyff tərəfindən yaradılmış və 1998-ci ildən etibarən, rəsmi loqo olaraq istifadə edilir .Loqonun icərsində olan kvadrat insanın həyatda nələrə nail ola biləcəyni, onun ətrafında olan dairə isə təbiətin insana verdiyi gözəlliyi ifadə edir. Loqonun dairəvi formada olması, həm də bütün dünyada olan irsin qorunması deməkdir.

İrsi hemoxromatoz - Sinonimlər: Bürünc diabet, birincili hemoxromatoz. İrsi hemoxromatoz (İHX) – genetik defekt nəticəsində dəmirin mədə-bağırsaq traktında sorulmasının artması və onun orqanizmin toxumalarında toplanması ilə müşayiət olunan ağır, çoxsistemli xəstəlikdir. İnsan orqanizmində dəmir artığının ifraz olunmasının xüsusi mexanizmi olmadığından bu hal, bir qayda olaraq, qaraciyərin, mədəaltı vəzin, ürəyin, hipofizin funksiyasının pozulmasına səbəb olur. İHX “dəmirin izafi yüklənməsi” (DİY) nozoloji qrupuna daxildir. Bu xəstəliklərin əsas klinik təzahürləri ümumi patogenetik mexanizmlə – orqan və toxumalarda dəmirin izafi toplanması ilə əlaqədardır. İHX çox da nadir xəstəlik deyil. Avropoid populyasiyası nümayəndələri arasında bu xəstəliyin geninin yayılmasına təxminən 5%, xəstəliyin özünə (homoziqotlar) 0,3%, gəzdiriciliyinə isə (heterozigotlar) 10% tezlikdə rast gəlinir. Xəstəliyin ekspressiyasına bir sıra faktorlar, xüsusən qadınlarda menstruasiya və doğuşla əlaqədar qanitirmə təsir göstərir. Kişilərdə bu xəstəlik qadınlara nisbətən 5-10 dəfə çox rast gəlinir. Xəstələrin 70%-də ilk simptomlar 40-60 yaşda meydana çıxır.

İrsi monarxiya – irsi monarxiya və ya sülalə sistemi monarxiya idarəetmə sisteminin ən geniş yayılmış üsuludur və indiki monarxiyaların əksəriyyəti tərəfindən istifadə olunur. İrsi monarxiyada bütün monarxlar eyni ailədən gəlir və monarxiya ailənin bir üzvündən digərinə miras qalır. Sülalə sisteminin üstünlükləri sabitlik, davamlılıq və proqnozlaşdırıla bilənlik, həmçinin məişət məhəbbəti və sədaqətini sabitləşdirən elementdir. Məsələn, irsi monarxiyanın başında duran kral və ya kraliça ölürsə və ya taxtdan imtina edərsə, tac adətən sonrakı nəslə, padşahın və ya kraliçanın övladına müəyyən qaydada keçir. əgər o uşaq da ölürsə, bu dəfə tac öz övladına, övladı yoxdursa, qardaşına, bacısı oğluna, əmisi oğluna və ya başqa qohumuna keçir. İrsi monarxiyalarda varislik adətən müəyyən qaydalarla müəyyən edilir ki, kimin taxta çıxacağı çoxdan məlum olsun. Cari varislik adətən ən böyük uşaqla olur, lakin keçmişdə daha çox istifadə edilən başqa üsullar var, məsələn, ata nəslini, başqa seçilmiş vərəsə və ya yenidən seçilmiş vərəsə miras almaq kimi. Tarixən taxta çıxma sistemlərində, xüsusən də bu hüququn yalnız oğlanlara aid olub-olmaması və ya qızların da bu hüquqa malik olub-olmaması sualına diqqət yetirilməklə, fərqliliklər olmuşdur. Paternalist taxt-tac sistemində qadınlara nə taxta çıxmağa, nə də taxt-tacı öz nəsillərinə buraxmağa icazə verilmir. Ata qohumu ata nəslindən birbaşa ortaq əcdadı olan kimsədir.

İrsi xəstəlik — Ana atadan uşağa "irsi" olaraq keçən xəstəliklərə verilən addır. İrsi xəstəliklərə yaxın qohum olan ana-atanın uşaqlarında digər uşaqlara nisbətlə daha çox şahid olunur. Bu xəstəliklərə 2007-ci ildə doğulmuş 'Ayşarlı Aytacı' misal göstərmək olar. Karlıq, korluq, zehni zəiflik, şizofreniya, cinsi inkişafın, boyun ləngiməsi, skelet pozğunluqları, şəkərli diabet, hipertoniya xəstəliyi, bronxit, bir sıra allergik xəstəliklər, ateroskleroz, xora xəstəliyi, epilepsiya, böyrək patologiyaları, sonsuzluq, keçəllik və bir çox digər xəstəliklərə də irsi meyllilik mövcuddur. İrsi xəstəliklər çoxşaxəlidir: Bu xəstəliklərin başlıca səbəbi qohum nikahlar və tibbi müayinədən keçmədən evlənən cütlüklərdir. Çünki qan analizi nəticəsində irsi genetik xəstəlikləri olan gələcək valideynlərin evlənməsi tibbi nöqteyi-nəzərdən yolverilməzdir. Doğulan şikəst uşaqların əksəriyyəti bu evliliklər nəticəsində dünyaya gəlir. Maraqlısı budur ki, belə ailələrdə 3-4 uşaq şikəst olaraq doğulduqdan sonra məsələdən xəbərdar olurlar ki, bu xəstəliyin səbəbkarı ya ana, yada atadır. Bəzən şikəst doğulan uşaqların cərrahiyyə üsulu ilə müalicəsi tamamilə mümkün olur. Ancaq yenə də xəstəyə həkim nəzarəti mütləq olmalıdır.

İrsi xəstəlik — Ana atadan uşağa "irsi" olaraq keçən xəstəliklərə verilən addır. İrsi xəstəliklərə yaxın qohum olan ana-atanın uşaqlarında digər uşaqlara nisbətlə daha çox şahid olunur. Bu xəstəliklərə 2007-ci ildə doğulmuş 'Ayşarlı Aytacı' misal göstərmək olar. Karlıq, korluq, zehni zəiflik, şizofreniya, cinsi inkişafın, boyun ləngiməsi, skelet pozğunluqları, şəkərli diabet, hipertoniya xəstəliyi, bronxit, bir sıra allergik xəstəliklər, ateroskleroz, xora xəstəliyi, epilepsiya, böyrək patologiyaları, sonsuzluq, keçəllik və bir çox digər xəstəliklərə də irsi meyllilik mövcuddur. İrsi xəstəliklər çoxşaxəlidir: Bu xəstəliklərin başlıca səbəbi qohum nikahlar və tibbi müayinədən keçmədən evlənən cütlüklərdir. Çünki qan analizi nəticəsində irsi genetik xəstəlikləri olan gələcək valideynlərin evlənməsi tibbi nöqteyi-nəzərdən yolverilməzdir. Doğulan şikəst uşaqların əksəriyyəti bu evliliklər nəticəsində dünyaya gəlir. Maraqlısı budur ki, belə ailələrdə 3-4 uşaq şikəst olaraq doğulduqdan sonra məsələdən xəbərdar olurlar ki, bu xəstəliyin səbəbkarı ya ana, yada atadır. Bəzən şikəst doğulan uşaqların cərrahiyyə üsulu ilə müalicəsi tamamilə mümkün olur. Ancaq yenə də xəstəyə həkim nəzarəti mütləq olmalıdır.

İrsi xəta (ing. inherent error ~ ru. унаследованная ошибка ~ tr. kalıtsal hata) – fərziyyələrdə, layihədə, məntiqdə və / və ya alqoritmdə olan və proqramın yaxşı yazılmasına baxmayaraq, onu yanlış işləməyə vadar edən xəta. Məsələn, paralel portdan istifadə üçün yazılmış ardıcıl rabitə proqramında irsi xəta var. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Saspens (ingiliscə qeyri-müəyyənlik, narahatlıq, intizar mənasındadır) — adamın intizar, narahtlıq keçirən halını təsvir edir. Mədəniyyət elmində oxucu və ya tamaşaçılarda yaranan gərginliyi xarakterizə edir. Bu sözün latınca mənası hər hansı bir halın qeyri-müəyyən vəziyyətdə olması deməkdir. Bu gərginliyin yaranması üçün zəmin yaradır. Azərbaycan dilində bu termin adətən kinematoqrafiya sahəsinə aid işlədilir. "Saspens" sözü ilə bədii effekt, tamaşaçının filmə tamaşa etdiyi zaman xüsusi uzunmüddətli həyəcanlı vəziyyəti ifadə olunur. Saspensdən bir priyom kimi, adətən trillerlərdə və qorxu filmlərində istifadə edilir. Saspensin iki əsas növü vardır: açıq saspens və qapalı saspens. Qəhrəmanın təhlükədə olduğunu tamaşaçı bilir və narahat olursa, qəhrəmanın isə bundan xəbəri yoxdursa, bu, açıq saspensdir. Tamaşaçı təhlükənin olduğunu bilirsə, amma onun harada olduğu nə tamaşaçıya, nə də qəhrəmana məlumdursa, bu qapalı saspensdir.

UNESCO-nun baş qərargahı (ing. UNESCO Headquarters, fr. Maison de l'UNESCO) 1958-ci ilin 3 noyabrında Fransanın paytaxtı Paris şəhərində yerləşən Place de Fontenoy mərkəzində açılmışdır. Binaya giriş pulsuzdur. == Dizaynı == UNESCO-nun baş qərargahının binası üç memarın birgə əməyi nəticəsində ərsəyə gəlmişdir: Bernard Zerfus (Fransa), Marsel Broyer (Macarıstan) və Piyer Luiqi Nervi (İtaliya). == Quruluşu == İdarəetmənin yerləşdiyi əsas bina üçbucaqlı ulduz formasında olan yeddi mərtəbədən ibarətdir. Buraya daimi nümayəndə heyətləri və qeyri-hökumət təşkilatları üçün nəzərdə tutulmuş “akkerdeon” adlanan bir bina və kubik bina da əlavə edilmişdir. == Fransa ilə əlaqələr == Binanın tikildiyi ərazi Fransa hökumətinin mülkiyyətindədir. 22 dekabr 1952-ci ildə imzalanan sərəncama əsasən onun UNESCO-nun sərəncamına verilməsi Xarici İşlər Nazirliyinə təyin edildi.

Hiri-motu dili (həmçinin Polis Motu və ya Pidgin Motu kimi tanınır) Papua-Yeni Qvineyanın rəsmi dilidir. Hiri-motu dili, Motu dilinin sadələşdirilmiş bir versiyasıdır və qəti şəkildə nə bir picin və nədə kreol olsa da, hər iki dil növlərinin bəzi xüsusiyyətlərinə sahibdir.

Hiri-motu dili (həmçinin Polis Motu və ya Pidgin Motu kimi tanınır) Papua-Yeni Qvineyanın rəsmi dilidir. Hiri-motu dili, Motu dilinin sadələşdirilmiş bir versiyasıdır və qəti şəkildə nə bir picin və nədə kreol olsa da, hər iki dil növlərinin bəzi xüsusiyyətlərinə sahibdir.

Ümumdünya İrs Komitəsi, UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil ediləcək yerləri təyin edən təşkilatdır. Dünya Mədəni və Təbii İrsin Qorunması Konvensiyasının həyata keçirilməsindən məsuldur, Dünya Mirası Fondunun istifadəsini idarə edir və iştirakçı dövlətlərin istəyi ilə maliyyə yardımı paylayır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisi tərəfindən dörd il müddətinə seçilən iyirmi bir üzv dövlətdən ibarətdir. Ümumdünya irsi komitəsinə 21 ölkə daxildir. Hər il komitəyə bir dövlət rəhbərlik edir. İldə bir dəfə iclas keçirilir. İclasa həmin il komitəyə rəhbərlik etmiş, ölkə başçılıq edir. Komitənin əsas işi yeni namizədlər arasında seçim aparmaq və siyahıda olan irslərin vəziyyətini dəyərləndirməkdir. Ümumdünya irsi komitəsi, həm də Ümumdünya Mədəniyyət fondunu idarə edir. Ümumdünya irsi komitəsinə daxil olan 21 ölkənin siyahısı.

Ümumdünya irsi, UNESCO tərəfindən tərtib edilmiş, xüsusi mədəni və ya fiziki dəyərə malik olan yerlərdən hər birinə verilən addır. Ümumdünya irsi siyahısı üçün baxın: Aşağıda ümumdünya irslərinin siyahısı mövcuddur. Siyahıda hər irsin yanında qəbul edilmə ili qeyd edilmişdir. Bir obyektin yanındakı (T) işarəsi isə o irsin təhlükə altında olduğunu göstərir. Əfqanıstan Cam minarəsi (2002) (T) Bamyan Buda heykəlləri (2003) (T) Avstraliya Büyük Resifi (1981) Kakadu Milli Parkı (1981) Villandra gölləri (1981) Lord Hov Adası (1982) Tazmaniya, heyvanların yaşadığı dövlət qoruğu (1982) Avstraliyanın şimalında olan Godvana meşələri (1986) Uluru və Kata Tjuta Milli Parkları (1987) Queensland bölgəsində yerləşən tropik bölgələr (1988) Qərbi Avstraliya (1991) Fraser Adası (1992) Avstraliyanın şərqində yerləşən gümüş yataqları (1994) Herld və McDonald Adaları (1997) Macquarie Adası (1997) Büyük göy dağlar (2000) Purnululu Milli Parkı (2003) Kral sərgi salonu və Carlton bağları (2004) Sidney Opera Binası (2007) Banqladeş Baqerhat məscid şəhəri (1985) Paharpur şəhərində Budist və Vihara məbədlərinin xarabalıqları (1985) Sundarban (1997) ÇXR Ming və Qing sülalələrinin Pekin və Şanxayda yerləşən sarayları (1987) Xian – ilk Çin imperatorunun məzarının yerləşdiyi abidə. (1987) Moqao Mağaraları (1987) Taishan Dağı (1987) Zhoukoudian dövlət qoruğu (1987) Böyük Çin səddi (1987) Huangshan Dağı (1990) Huanglong elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992) Jiuzhaigou vadisi elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992) Vulingyuan elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1992) Vudang Dağında olan tarixi tikililər (1994) Potala Sarayı (1994) Dağlarda olan mərkəzlər və ətrafında ki, məbədlər (1994) Qufu şəhərində olan Kanfutsi məbədi, məzar və müzey kompleksi (1994) Lushan Milli Parkı (1996) Emei – elmi və tarixi araşdırma mərkəzi (1996) Ping Yao (1997) Suzhou şəhərində yerləşən bağlar (1997) Tarixi Lijiang şəhəri (1997) Yaz Saray, Pekin (1998) Cənnət məbədi (1998) Dazu Qayaüstü Təsvirləri (1999) Vuyi Dağı (1999) Anhui şəhərində tarixi kəndlər (Xidi və Hongcun) (2000) Ming və Qing sülalələrinin kral məzarlıqları (2000) Longmen katakomba məzarlar (2000) Qingcheng Dağı və Dujianyang su anbarı (2000) Yungang katakomba məzarları (2001) Üç paralel çay (2003) Antik Koguryo Krallığının paytaxtı (2004) Tarixi Macao şəhəri(2005) Sichuan Panda Barikadaları (2006) Yin Xu (2006) Diaolou və ətraf ərazilərdə olan kəndlər (2007) Cənubi Çin mədəni bölgəsi (2007) Fujian Tulou (2008) Sanqingshan Milli Parkı (2008) Vutai Dağı (2009) İndoneziya Borobudur məbədi (1991) Komodo Milli Parkı (1991) Prambanan məbədi (1991) Ujung Kulon Milli Parkı (1991) Sangiran ilk insanların yaşadığı düşərgə (1996) Lorentz Milli Parkı (1999) Sumatra şəhərində yağış meşələri (2004) Filippin Barok Kilisəsi (1993) Tubbataha Resifi (1993) Qarğıdalı tarlaları (1995) (T) Antik Vigan şəhəri (1999) Puerto-Princesa Milli Parkı (1999) Cənubi Koreya Haeinsa məbədi, Tripitaka Koreana (1995) Jongmyo məbədi (1995) Seokguram katakomba məzarları (1997) Changdeokgung Sarayı (1997) Hwaseong Qalası (1997) Gochang, Hvasun və Gangva (2000) Gyeongju şəhərində tarixi yerləri (2000) Volkanik Jeju Adası (2007) Joseon sülaləsinin məzarlıqı (2009) Hindistan Agra Qalası (1983) Ajanta Mağaraları (1983) Ellora mağaraları (1983) Tac Mahal (1983) Mahabalipuram şəhərində olan qalıqlar (1984) Konarakda yerləşən günəş məbədi (1984) Manas Təbiət qoruğu (1985) (T) Kaziranga Milli Parkı (1985) Keoladeo Milli Parkı (1985) Goa şəhərində qədim kilsə və monastır (1986) Fatehpur Sikri (1986) Hampi qalıqları (1986) Xacuraho məbədinin qalıqları (1986) Elephanta Mağaraları (1987) Böyük Chola məbədi (1987) Pattadakal qalıqları (1987) Sundarban Milli Parkı (1987) Nanda Devi Milli Parkı (1988) Sanchi Budist məbədi və qalıqları (1989) Hümayun türbəsi, Dehli (1983) Qütb Minar kompleksi, Dehli (1993) Hindistanda dağlarda yerləşən gizli dəmiryol xəttləri (1999) Bodh Gayada yerləşən Mahabodi məbədi (2002) Bhimbetka (2003) Champaner-Pavagadh bölgəsində Arxeoloji məntəqələr (2004) Chhatrapati Shivaji Terminus (2004) Qızıl Qala (2007) İran Nəqşi Cahan meydanı, İsfahan (1979) Persepolis (1979) Çoge (1979) Süleyman taxtı (2003) Bam və ətraf ərazilər (2004) (T) Pasargad (2004) Sultaniyə şəhəri (2005) Bisotun (2006) İranda olan erməni kilsələri (2008) Şuştar su anbarı (2009) Təbriz qapalı bazarı (2010) Şeyx Səfi kompleksi (2010) İsrail Tarixi Qüds şəhəri və xarabalıqları (1981) (İsrail, Kudüs üzerinde hak talep etmektedir) (T) Masada (2001) Tarixi Akka şəhəri (2001) Təl Əviv şəhəri ətrafında yerləşən ağ şəhər (2003) Müqqədəs İncildə adı qeyd olunan yerlər: Meggido, Hazor və Beer Sheba (2005) Neqev çöllük ərazidə olan antik şəhərlər kompleksi (2005) Hayfa şəhərində olan müqqədəs yerlər və qərbi Galilee (2008) Yaponiya Horyu-jidə Budist məbədinin qalıqları (1993) Himeji-jo (1993) Shirakami-Sanchi (1993) Yakushima (1993) Tarixi Kyoto, Uji və Otsu şəhərləri (1994) Tarixi Shirakava-go və Gokayama kəndləri (1995) Xirosima qardaşlıq heykəli (At(1996) İtsukuşima məbədi (1996) Nara şəhərinin qalıqları (1998) Nikko məbədlər kompleksi (1999) Ryukyu Krallığının dövrünə aid olan əsərlər (2000) Kii Dağlarında olan müqqədəs yerlər (2004) Shiretoko (2005) İvami Ginzan gümüş mədənləri və ətrafı (2007) Kamboca Angkor (1992) Preah Vihear məbədi (2008) Qazaxıstan Xoca Əhməd Yasəvinin türbəsi (2003) Tamgalı Qayaüstü Təsvirləri (2004) Saryarka; şimali Qazaxıstanda göllər (2008) Qırğızıstan Süleyman – Müqqədəs dağ (2009) KXDR Koguryo Krallığının məzarlığı (2004) Laos Luang Prabang şəhəri (1995) Vat Phou və Champasak antik şəhərlər (2001) Malayziya Gugung Mulu Milli Parkı (2000) Kinebalu Milli Parkı (2000) Maleka və Corctoun şəhərləri (2008) Monqolustan Uvs Nuur (2003) (Yarısı Rusya'da) Orxan yenisey abidələri (2004) Nepal Katmandu Vadisi (1979) Sagamartha Milli Parkı (1979) Chitvan Milli Parkı (1984) Lumbini; Buda'nın Doğum Yeri (1997) Özbəkistan İtçan Kala (1990) Buxara şəhərinin qalıqları (1993) Şehri Sebz antik şəhəri (2000) Səmərqənd; Mədəniyyətlərin qovuşduğu yer. (2001) Pakistan Moenjodaro xarabalıqları (1980) Tahti Bahi budist məbədi və Şehri Bahlol yaxınlığında olan xarabalıqlar (1980) Taxila (1980) Lahor qalası və Şalemar bağları (1981) (T) Makli şəhərinin tarixi yerləri (1981) Rohtas Qalası (1997) Papua-Yeni Qvineya Kuk – Əkin sahələri (2008) Solomon adaları Rennell dövlət qoruğu (1998) Şri-Lanka Polonnaruwa antik şəhəri (1982) Sigirya antik şəhəri (1982) Anuradhapura antik şəhəri (1982) Gallle antik şəhəri və xarabalıqları (1988) Müqqədəs Kandy şəhəri (1988) Sinharaja meşə sahələri (1988) Dambullada qızıl məbədi (1991) Tailand Ayutthaya antik şəhəri (1991) Sukhotai antik şəhəri (1991) Thungyai təbiət qoruğu (1991) Ban Chiang antik şəhəri (1992) Dong Phayayen Khao Yai meşələri (2005) Türkmənistan Qədim Mary tarix mərkəzi (1999) Qədim Ürgənç (2005) Nisa şəhərində yerləşən Part Krallığının Qalası (2007) Vanuatu Kral Roi Matanın Mülkü (2008) Vyetnam Hue şəhərinin qalıqları (1993) Ha Long kəndi (1994) Hoi An antik şəhəri (1999) Mənim övladım məbədi (1999) Phong Nha-Ke Milli Parkı (2003) Yeni Zelandiya Te Wahipounamu (Qərbi Yeni Zelandiyada yerləşir) (1990) Tongariro Milli Parkı (1990) Yeni Zelandiya qərbi qütb adaları (1998) Benin Abomey Kral Sarayı kompleksi (1985) Botsvana Tsodilo (2001) Burkina-Faso Loropeni Xarabalıqları (2009) Efiopiya Simien Milli Parkı (1978) (T) Lalibelada dağın icərsində oyulmuş kilsələr (1978) Fasil Ghebbi (1979) Aksum (1980) Aşağı Avash Vadisi (1980) Aşağı Omo Vadisi (1980) Tiya (1980) Harar Jugol; antik şəhəri (2006) Kot-d'İvuar Nimba Dağı (1981) (yarısı Qvineyada yerləşir) (T) Tai Milli Parkı (1982) Comoe Milli Parkı (1983) (T) KDR Virunqa Milli Parkı (1979) (T) Kahuzi-Byeqa Milli Parkı (1980) (T) Qaramba Milli Parkı (1980) (T) Salonqa Milli Parkı (1984) (T) Okapi qoruğu (1996) (T) Qabon Lope Milli Parkı (2007) Qambiya Ceyms Adası (2003) Senegambiada daş hasarlar (2006) Qana Qalalar və Hasarlar, Büyük Acra, ölkənin mərkəzi və qərb hissəsində yerləşir (1979) Ənənəvi Asanti tikililəri (1980) Qvineya Nimba Dağı (yarısı Kot-d’İvuarda yerləşir) (1992) (T) CAR Sterkfontein, Swartkrans, Kromdraai və Environs mağaraları (1999) Simangaliso Milli Parkı (1999) Robben Adası (1999) Drakensberg Dağları (2000) Mapungubwe Mədəniyyət qoruğu (2003) Ümid burnuda olan mühafizə mərkəzləri (2004) Vredefort (2005) Richtersveld Mədəniyyət qoruğu və Botanika bağı (2007) Dja Doğa Siti (1987) Kamerun Dıja təbiət qoruğu (1987) Keniya Turkana Gölü təbiət qoruğu (1997) Kenya dağı Milli Parkı (1997) Lamu intik şəhəri (2001) Müqqədəs Mikenda Kaya meşələri (2008) Madaqaskar Tsingy de Bemeraha Milli Parkı (1990) Ambohimanga Təpələri (2001) Atsinanada yerləşən yağış meşələri (2007) Mali Djenne antik şəhəri (1988) Timbuktu (1988) Bandigara Təpələri (1989) Askianın Türbəsi (2004) Malavi Malavi Gölü Milli Parkı (1984) Chongoni Qayaüstü Təsvirləri (2006) Mavritaniya Banc d'Arguin Milli Parkı (1989) Ouadane, Chinguetti, Tichitt və Oualata antik şəhərləri (1996) Mozambik Mozambik adası (1991) Namibiya Tvyfelfonteyn (2007) Niger Air Dağları və Tenere təbiət qoruğu (1991) (T) W Milli Parkı (1996) Nigeriya Sukur Mədəniyyət qoruğu (1999) Osun və Osogbo Müqqədəs meşələri (2005) MAR Manovo-Gounda Floris Milli Parkı (1988) (T) Seneqal Gore Adası (1978) Niokolo-Koba Beynalxalq park və qoruğu (1981) (T) Cuc quş yuvaları (1981) Müqqədəs luis Adası (2000) Seneqambiyada yerləşən daş hasarlar (yarısı Qambiyada yerləşir) (2006). Seyşel adaları Aldabra adası (1982) Vallee de Mai qoruğu (1983) Tanzaniya Ngorongoro müdafiə zonası (1979) Kilva Kisivani və Songo Mnara xarabalıqları (1981) (T) Serengeti dövlət qoruğu (1981) Selous müdafiə zonası (1982) Kilimancaro Milli Parkı (1987) Zənzibarda yerləşən antik daş şəhər (2000) Kondoa Qayaüstü Təsvirləri (2006) Toqo Koutammakou (2004) Uqanda Bvindi Milli Parkı (1994) Rvenzori Milli Parkı (1994) Kasubida yerləşən kral məzarları (2001) Kabo-Verde Cidadə Velha, Ribeira Grandenin tarixi mərkəzi (2009) Zambiya Viktoriya şəlaləsi (1989) (yarısı Zimbabvedə yerləşir) Zimbabve Mana Gölləri Milli Parkı (1984) Büyük Zimbabve Milli Parkı (1986) Khami Xarabalıqları (1986) Viktoriya şəlaləsi (1989) (Yarısı Zambiyada yerləşir) Motabo Dağları (2003) Bəhreyn Qalat al-Bahrain – Antik Liman və Dilmun Sivilizasiyasının paytaxtı (2005) Əlcəzair Al Qala, Beni Hammad (1980) Djemila (1982) MZab Vadisi (1982) Tassili Ajjer (1982) Timgad (1982) Tipasa (1982) Əlcazayirdə Kasbah şəhəri (1992) Mərakeş Tarixi Fas şəhəri (1981) Tarixi Mərakeş şəhəri (1985) Ait-Ben-Haddouda yerləşən bədəvi evlər (1987) Tarixi Meknes şəhəri (1996) Volubilis antik şəhəri (1997) Tarixi Tetouan şəhəri (1997) Tarixi Essaouira şəhəri (2001) Mazagan – antik portuqaliya koloniyası (2004) İraq Hatra (1985) Asur (2003) (T) Samarra antik şəhəri (2007) (T) Liviya Cyrene antik şəhər (1982) Leptis Magna antik şəhər (1982) Sabratha antik şəhər (1982) Acacus Dağları Kaya Resimleri (1986) Tarixi Ghadames şəhəri (1985) Livan Anjar (1984) Baalbek (1984) Biblos (1984) Sur şəhəri (1984) Müqqədəs vadi və Allahın sədirləri (1998) Misir Abu Mena (1979) (T) Teb antik şəhəri və Nekropolu (1979) Tarixi Qahirə Şəhəri (1979) Memfis və Nekropol, Qizada yerləşən piramidalar (1979) Əbu Simbel (1979) Müqəddəs Yekaterina monastırı (2002) Əl-Hitan vadisi (Balinalar Vadisi) (2005) Sudan Gebel Barkal və Napatan ərazilərində olan abidələr (2003) Suriya Tarixi Şam şəhəri (1979) Tarixi Busra şəhəri (1980) Palmira antik şəhəri (1980) Tarixi Halep şəhəri (1986) Crac des Chevaliers və Salah El-Din Qalası (2006) Səudiyyə Ərəbistanı El Hicr antik şəhəri (2008) Tunis El Jem Amfiteatrı (1979) Tarixi Tunis şəhəri (1979) Kartaca (1979) Ichkeul Milli Parkı (1980) Kerkuane antik şəhəri və Nekropol (1985) Kairouan (1988) Tarixi Sus şəhəri (1988) Dougga (1997) Oman Bahla Qalası (1987) Bat, Al-Khutm və Al-Ayn antik şəhərləri (1988) Ərəb oriks mağarası (1994) (2007-ci ildə siyahıdan çıxarılmışdır.) Frankincense (2000) Aflaj Su anbarı və mədəni qoruğu (2006) İordaniya Petra (1995) Quseir Amra (1995) Um er-Rasas (2004) Yəmən Tarixi Şibam şəhəri (1982) Tarixi Sana şəhəri (1986) Tarixi Zabid şəhəri (1993) (T) Socotra Adası (2008) Almaniya Aachen Kafedralı (1978) Speyer Kafedralı (1981) Würzburg meydaı və bağları (1981) Vies Kilsəsi (1983) Augustusburg və Falkenlust Qalaları (1984) Məryəm Ana Kafedralı və Müqqədəs Maykl Kilsəsi(1985) Trier Roma qalıqları, Müqqədəs.

Hiroşi — ad. Hiroşi Yoşida — Yaponiya futbolçusu.

İrşi - türk və altay xalq inancında və xalq mədəniyyətində pəri. Cisimsiz dişi varlıq. Bütün dünya mifologiyalarında fərqli adlarla iştirak edər. Çox vaxt yaxşı varlıqlardır. Çox gözəl qız bir qılığına bürünür. Lakin əslində nə gözü, nə qulağı, nə burnu, nə saçı olmayan bir canlıdır. Nağıl qəhrəmanı igidlərlə evlənərlər. Bəzən də onları görünməz edən sehrli köynəkləridir. Təpəgözün anası bir pəridir. Bəzən iye anlayışı ilə ekvivalent olaraq istifadə edilər.

Yuxu — beynin fəaliyyət normasının minimal səviyyəyə enməsi və ətraf mühitə olan reaksiyaların azalması ilə müşayiət olunan təbii fizioloji proses. Bu proses məməlilərə, quşlara, balıqlara və bəzi başqa heyvanlara, həmçinin bəzi həşəratlara (məsələn, drozofillərə) məxsus prosesdir. Bütün canlı varlıqlar öz güclərini bərpa etmək və həyat fəaliyyətini davam etdirmək üçün istirahətə ehtiyac duyurlar. Məcburi yuxu canlıların bütün cismi və zehni fəaliyyətlərini dayandırır. Yuxuda anabolizm proseslərinin səviyyəsi artır, katabolizm isə enir. Normal yuxu dövri təxminən hər 24 saatdan bir olur. Bu dövr sirkad ritmi adlandırılır. Bioloji ritmin sirkad forması bir növ işıq və temperatur təsirləri ilə ontogenez dövrdə orqanizmin qazandığı, "bioloji saatlar" vasitəsi ilə həyata keçirilir. Bu haqda alimlərin bir çox fikirləri vardır. Bəziləri hesab edirlər ki, yuxu zamanı beyindəki qanın bir çox hissəsi bədənin müxtəlif yerlərinə axır.

Eşitmə və ya duyma — canlıların ətraflarında meydana gələn səsləri eşitmə orqanları vasitəsilə qavramasıdır.

Toxmaq (xalça) — ucu kəsik, dişli alət. Toxmaq barmağı — barmağın ən kənar birləşməsindəki vətər zədəsi. Toxmaq (Altınova) — Türkiyənin Yalova vilayətinin Altınova rayonuna bağlı kənd.

Sumaq (lat. Rhus) – sumaqkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Dünyada 250-ə qədər kol və ağac növləri məlumdur. Meyvəsinin tərkibində 18 – 20 % aşı maddə, şəkər, üzvi turşular [alma, çaxır və s.], C, K vitaminləri vardır. Meyvəsindən xalq təbabətində çay kimi dəmləyib ishala və dezinteriyaya qarşı işlədilir. Elmi təbabətdə duru ekstrakt hazırlayıb hipertoniyada, eləcə də şəkər xəstəliyində içirlər. Yabanı sumaq bitkisinə Şimali Qafaqazda, Dağlıq Krımda, Zaqafqaziyanın dağlıq-meşəlik rayonlarında, Azərbaycanda isə Lənkəran, Göyçay, Quba, Şəki- Zaqatala rayonlarının dağ meşələrində çox təsadüf edilir. Sumaq iyun-iyulda çiçəkləyir. Xırda yaşıltəhər göy rəngli tutqun çiçəkləri uzunsov-konusvari süpürgəciyin üzərində toplanır. Sumağın meyvəsi sentyabr-oktyabrda yetişir.

Tamag, köhnə türklərdə cəhənnəm sözünün sinonimi. Sözün tamağ, tamuq, tamug və tamu formaları da vardır. Monqollar Tam deyirlər. Öldükdən sonra günahkarların cəzalandırılmaq üzrə getdiyi yerdir. İslam inancı ilə birlikdə geniş təsvirlər edilmiş və necə bir yer olduğu haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürülmüşdür. Lakin bütün görüşlərdəki ortaq nöqtə atəş ilə əlaqədar olmasıdır. Xakaslarda cəhənnəmi idarə edən "Tamı Xan" adlı bir tanrının varlığından söz edilər. Köhnə türklər Tamuqun yeraltında olduğuna inanardı. Tamuqun əfəndisi Erlik Xandır və günahkar insanları cəzalandırmaq üçün vardır. Əleyhdarı Uçmaqdır.

Tuman — alt geyimi. Həmçinin bu mənalara gələ bilər: Tuman (Özbəkistan) — Özbəkistanda inzibati ərazi vahidi.

Tumar — türk, altay və orta asiya türk birlikləri xalq mədəniyyətində və xalq inancında tilsim. Tomar olaraq da deyilər. Bəzi xəstəlikləri, pislikləri və nəzəri uzaqlaşdırmaq üçün boya asılan və ya üstdə daşınan yazılı kağız. Ümumiyyətlə ola biləcək bir xəstəlikdən qorunmaq məqsədilə və ya müalicə üçün daşınar. Əksəriyyətlə üçbucaq formasındadır. Dəri, meşin, gümüş və qızıl örtüklər içinə qoyularaq boyuna asılır ya da qola ilişər. Dörd bucaqlı olan və xamaylı (xamayıl) adıyla bilinən növü bütün İslam dünyasında məşhur şəkildə istifadə edilir. Muskalara surə, ayə, hədis və ya bir dua yaxud da Allahın adları yazılar. Bundan başqa mələklərin, peyğəmbərlərin, hətta əfsanəvi şəxslərin adları və aydın olmaz sehrli sözlər, işarələr, ulduz işarələri, rəqəmlər, insan və heyvan şəkilləri ilə qəribə hərf şəkilləri belə yazılıb çəkilmişdir. İslam inancı isə köməyin yalnız Allahdan dilənməsi vurğulamışdır və tilsimlere çox da çox icazə verilməmişdir.

Turma - (latın dilində: turma) - Roma ordusunda 30-32 nəfərdən ibarət atlı dəstəsi, Ala (Roma ordusu)nun onda bir hissəsi. Roma respublikası dövründə süvarilər romalılardan və ya onların müttəfiqlərindən təşkil olunurdu, legionun tərkibinə daxil idi. Hər bir legionda atlıların sayı 300 nəfər idi və onların hər biri 30 nəfərdən ibarət 10 turmaya, hər turma isə 3 dekuriyaya (onluğa) bölünürdü. Roma imperatoru Oktavian Avqustun hakimiyyəti dövründə süvarilər köməkçi qoşun hissələrinə daxil idi. Roma qoşunlarında süvari hissələrin əsasını atlılardan və piyadalardan ibarət cohors equitatа adlanan hissələr, həmçinin cohors equitata quingenaria adlanan və 480 nəfər piyadadan, 4 turmadan ibarət hissələr və həmçinin cohors equitata milliaria adlanan, 88 nəfər piyadadan və 8 turmadan ibarət hissələr təşkil edirdi. Sonralar dəvələrdən ibarət turmalar (dromedarii) təşkil olunmuşdur. İlk dəfə olaraq imperator Trayan atların yerinə dəvələrindən istifadə olunan və Ala I Ulpia dromedariorum Palmyrenorum adlanan belə hərbi hissələri təşkil etmişdir. Imperiya dövründə türmaya dekurion komandanlıq edirdi və ona iki köməkçisi, həmçinin sesquiplicarius (ənənəvi əməkhaqqından 1,5 dəfə çox əməkhaqqı alan əsgər), duplicarius (ikiqat ödənişlə), bayraqdar köməklik göstərirdilər. Prinsipat dövründə hər bir legionun tərkibinə dörd turma daxil idi. Piyadalara nisbətən süvarilərin statusu daha aşağı idi və onlar düşərgədən kənarda yerləşdirilirdi.

Tutak (türk. Tutak) — Türkiyənin Şərqi Anadolu regionunda yerləşən Ağrı ilində bir ilçə. Yüksək dağlarla əhatə olunmuş və Murad çayı ilə suvarılan kiçik bir düzənlikdə, Ağrı şəhərindən Patnos ilçəsinə gedən yolda yerləşir. 1562 km² ərazini əhatə edir və hündürlüyü 1535 metrdir. Əhalisi 2010-cu il siyahıyaalmasına əsasən 34 812 nəfərdir, onlardan 7170 nəfəri Tutak şəhərində, əksəriyyəti isə ətraf kəndlərdə yaşayır. Bələdiyyə başçısı Fırat Öztürkdür (BDP). Tutak ilçəsində Azərbaycan türklərinin subetnik qrup olan qarapapaqlar və kürdlər iç-içə yaşayır. İlçə mərkəzində qarapapaq türkləri çoxluqda olsa da, kəndlərdə kürdlər üstünlük təşkil edir. Tutak, bu kasıb kənd bölgəsinə məktəblər, xəstəxana və digər əsas imkanlar verən kiçik bir şəhərdir. İlçənin əsas gəlir mənbəyi dağ kənarındakı mal-qaradır.

Uçmaq - türk və altay mifologiyasında cənnət. Uçmağ (Uçmak, Ocmah, Uçmax) olaraq da deyilər. Əleyhdarı Tamaqdır. Ölümdən sonra yaxşı insanların mükafat olaraq gedəcəyi yer. Yaşıllıqlarla və nemətlərlə doludur. İşıq dolu bir məkandır. Hər inancda ölümdən sonra yaxşı insanların gedəcəyi gözəl bir dünya və ya məkan vəd edilir. Uçmaq sözü türk mədəniyyət tarixində bir dövr "cənnət" sözündən çox daha çox istifadə edilmişdir və daha məşhurdur. Yunus Əmrənin sətirlərində tez-tez rast gəlinən bir sözdür. Anlayışın əsasında, ruhun bədəni tərk etdiyi zaman "uçan quş" qılığında olduğuna dair köhnə türk inancları vardır.

Orqazm (q.yun. ὀργασμός, ὀργάω sözündən — coşmaq, şişmək; bəzən seksual klimaks kimi qeyd olunur) — güclü məmnunluq, həzzi hissi ilə xarakterizə olunan cinsi coşqunun kuliminasiya zirvəsi. Kişilər və qadınlar tərəfindən yaşanan orqazmlar məcburi və ya avtonom sinir sistemi tərəfindən idarə olunur. Bunlar ümumiyyətlə bədənin bir çox bölgəsindəki əzələ spazmları, ümumi eyforik hiss və tez-tez bədən hərəkətləri və səsləndirmələr daxil olmaqla qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. İnsanlarda orqazmlar, ümumiyyətlə, kişilərdə penisin (adətən boşalma ilə müşayiət olunur) və qadınlarda klitorun fiziki cinsi stimullaşdırılması ilə nəticələnir.

Abe Hiroşi (yap. 阿部 寛; d. 22 iyun 1964, Yokohama, Kanaqava prefekturası, Yaponiya) — Yaponiyanın məşhur model və aktyorlarından biri == Həyatı == Abe Hiroşi 1964-cü il iyun ayının 22-də Yaponiyanın Kanaqava prefekturasının paytaxtı Yokohama şəhərində anadan olmuşdur. 2009-cu ildə "Mainichi Film Award" 63-cü film festivalında "Still Walking" və "Aoi Tori" filmərində olan roluna görə "Ən yaxşı aktyor" adına layiq görülüb. O, həmçinin, Hideki Takeuçinin Mari Yamadzakinin 2008-ci ildə "Comic Beam" jurnalında nəşr olunan və 2011-ci ildə 5 mln tom satan manqası əsasında çəkilən "Thermae Romae" (yap. テルマエ・ロマエ) filmində Lucius obrazını canlandırıb. == Filmoqrafiya == === Filmlər === Bir çox filmlərdə müxtəlif rolları ifa edib: "Haikarasan ga Tōru" (1988) "Yavara!" (1989) "Spirit Warrior" (1990) “Yamato Takeru” (1994) “Moon Over Tao” (1997) “Godzilla 2000: Millennium” (1999) “Tokyo raiders” (2000) “Crazy Lips” (2000) “Blood Sucking Space” (2001) “Rush!” (2001) “Platonic sex” (2001) “Trick” (2002) “Hana and Alice” (2004) “Hotel Venus” (2004) “Survive Style 5+” (2004) “My Lover is a Sniper: The Movie” (2004) “Hasami Otoko” (2004) “Ubume no Natsu” (2005) “Legend of Raoh: Chapter of Love in Death” (2006) “Trick 2” (2006) “Baruto no Gakuen” (2006) “Forbidden Siren” (2006) “Bubble Fiction: Boom or Bust” (2007) “Hero” (2007)"Taitei no Ken" (2007) "Legend of Yuria" (2007) “Legend of Raoh: Chapter of Fierce Fighting” (2007) “Legend of Toki” (2008) “Zero: Legend of Kenşiro” (2008) “Team Batista no Eikō” (2008) “Şokolad” (2008) “Mōryō no Hako” (2008) “Kakuçi Toride no San-Akunin: Sonuncu şahzadə” (2008) “Still walking” (2008) "Ümid edirəm" (2011) "Once in a Blue Moon" (2011) “A yell from Heaven” (2011) “The wings of the Kirin” (2012) “Thermæ Romæ” (2012) “Crow's Thumb” (2013) “Before the Vigil” (2013) “Thermae Romae II” (2014) === Televiziya serialları === Abe bir çox televiziya seriallarında da rol alıb: "Glorious Yorucuro" (1996-1997) "Honeymoon divorce" (1997) "Yaşa"(2000) "Trik" (2000-2003) "Qəhrəman" (2001) "Antique" (2001) "Midnight rain" (2002) "My little chef" (2002) "The last lawyer” (2003) "Rika" (2003) "Musaş" (2003) "Wedding planner" (2003) "Smile" (2003) "Fugitive: Runaway" (2004) "At Home Dad" (2004) "Yoşitsune" (2005) "Draqon Zakura" (2005) "Kekkon Dekinai otoko" (2006) "Tençicin" (2008) "Change" (2008) "Saka no Ue no Kumo" (2009-2011) "Şiroi Haru" (2009) "Şinzanmono" (2010) "Going my home" (2012) == İstinadlar == == Mənbə == Gülşən Cabbarlı.

Hiroşi Hamaya — Yaponiya fotoqrafı. == Həyatı == Hiroşi Hamaya 28 mart 1915-ci ildə Tokio şəhərində, Şitayada anadan olub. Hamaya 1960-cı ildə Maqnum Fotoya qoşulmuşdur. O, bu beynəlxalq foto agentliyə qoşulan ilk yapon fotoqrafıdır. 1986-cı ildə Beynəlxalq Fotoqrafiya Mərkəzinin (Nyu-York) Fotoqrafiya Mükafatına layiq görülmüşdür. Hamaya 6 mart 1999-cu ildə vəfat etmişdir.

Hiroşi Hirakava (d. 10 yanvar 1965) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 13 oyun keçirib.

Hiroşi Kanazava — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 2 oyun keçirib.

Hiroşi Katayama (d. 28 may 1940) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 38 oyun keçirib.

Hiroşi Kiyotake (d. 12 noyabr 1989) — Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 33 oyun keçirib, 1 qol vurub.

Hiroşi Nanami (d. 28 noyabr 1972) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 67 oyun keçirib, 9 qol vurub.

Hiroşi Ninomiya (13 fevral 1937, Yaponiya) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 12 oyun keçirib, 9 qol vurub.

Hiroşi Oçiay (d. 28 fevral 1946) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 63 oyun keçirib, 9 qol vurub.

Hiroşi Saeki (d. 26 may 1936) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 4 oyun keçirib.

Hiroşi Soecima (d. 26 iyul 1959) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 3 oyun keçirib.

Hiroşi Yoşida (d. 11 fevral 1958) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 9 oyun keçirib, 1 qol vurub.

Hiroşi Şibutani (6 aprel 1967) — Yaponiyanı təmsil edən stolüstü tennisçi. == Karyerası == Hiroşi Şibutani Yaponiyanı 1992-ci ildə Barselona şəhərində baş tutan XXV Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 17-ci, cüt turnirdə isə 9-cu pillənin sahibi olub. Daha sonra Hiroşi Şibutani Yaponiyanı 1996-cı ildə Atlanta şəhərində baş tutan XXVI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 17-ci, cüt turnirdə isə 5-ci pillənin sahibi olub. Hiroşi Şibutani Yaponiyanı 2000-ci ildə Sidney şəhərində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və cüt turnirdə 17-ci pillənin sahibi olub.

h-indeks, və ya Hirşa indeksi — 2005-ci ildə Argentina-ABŞ fiziki Xorxe Hirşanın təklif etdiyi elmmetrik göstərici. . Hirşa indeksi alimlərin, alim qrupunun, elmi təşkilatın fəaliyyətinin elmi məqalələr və həmin məqalələrə istinada görə kəmiyyət göstəricisidir. == Tətbiqi == Alimin bir məqaləsinə yüz istinadla 100 məqaləsinin hərəsinə bir istinad eyni indeks hesab edilir. == Həmçinin bax == Elmi məqalələrin istinad indeksi İmpakt-faktor == Mənbə == Hirsch, Jorge E., (2005), «An index to quantify an individual’s scientific research output». Retrieved from arXiv February 13, 2006. Impact factor Science 309:1181, 19 August 2005.

Hiroşi Noma (野間宏, Noma Hiroşi, 23 fevral 1915, Kobe – 2 yanvar 1991[…], Tokio[d]) – Yaponiya yazıçısı. O, Yaponiyada "postmüharibə ədəbiyyatı"nın qurucusu hesab olunur. == İlk illəri == Hiroşi Noma 1915-ci ildə Yaponiyanın Kobe şəhərində doğulmuşdur. Elektrikçi olan atası Şinranın təlimlərini qəbul edən buddizm hərəkatının lideri idi. Nomanın 10 yaşında olanda atası ölmüşdür. Noma 1932-ci ildə Kioto Üçüncü Ali Məktəbinə daxil olmuşdur. Burada fransız simvolist poeziyasına maraq göstərmiş və Fyodor Dostoyevski, Andre Jid, Marsel Prust və Ceyms Coys kimi yazıçıların əsərlərini öyrənmişdir. Simvolist şair Katsutaro Takeuçinin rəhbərliyi altında şeirlər yazmağa başlamışdır. Noma 1935-ci ilin aprelində Kioto Universitetinin fransız ədəbiyyatı fakültəsinə daxil olmuşdur. Həmin il Takeuçinin ölməsi onda şok təsiri buraxmışdır.

Aleksandr Robert Hirş (ing. Alexander Robert Hirsch; 18 iyun 1985 və ya 1985, Pyemont[d], Alamida qraflığı) — amerikalı animasiyaçı, yazıçı, prodüser və səs aktyoru. O, Disney kanalında yayımlanan "Qraviti Fols" cizgi serialının yaradıcısıdır. Bu serialda o, Sten dayı, Zus, Bill Şifer və digər personajları səsləndirib. Bu işinə görə "BAFTA" və "Enni" mükafatına layiq görülüb. == Həyatı == Aleksandr Robert Hirş 18 iyun 1985-ci ildə Kaliforniyanın Pyemont şəhərində dünyaya gəlib. Onun atası yəhudidir, ancaq o aqnostik kimi böyüdülüb, milad və hanukka bayramlarını qeyd edib. Hirş uşaq yaşlarında əkiz bacısı ilə birlikdə yay tətili üçün nənəsi ilə qalmağa gedirdi. O, "Qravity Fols" serialını uşaq ikən yaşadığı macəralardan ilhamlanaraq yaratmışdır. Hirş Kaliforniya İncəsənət İnstitutunu (CalArts) bitirib.

Franyo Tucman (14 may 1922[…], Veliko-Trqovişçe[d], Zaqreb diyarı[d], Serblər, xorvatlar və slovenlər krallığı[d] – 10 dekabr 1999, Zaqreb) — Xorvatiyanın 1-ci prezidenti. Müstəqil Xorvatiyanın marşalı, xorvat millətçisi, antiyuqoslavist, Xorvat Demokratik İttifaqının banisi və sədri kimim tanınan Tucman, yuqoslav dövründə kommunist, hərbi və elm xadimi idi.

II Tutmos (təq. e.ə. 1510 – təq. e.ə. 1479) — Misir fironu.

I Tutmos (e. ə. XVI əsr – təq. e.ə. 1493) — == Həyatı == I Tutmosun hakimiyyəti işğalçılıq müharibələrinin genişlənməsi ilə səciyyələnir. I Amenxotepin bacısına evlənən I Tutmos bu nikaha əsasən hakimyyətə sahib olmuşdu. I Tutmos cənubda Misirin siyasi mövqeyini möhkəmləndirmək məqsədilə yürüş təşkil etmiş və burada baş vermiş üsyanı yatırmışdı. I Tutmosun Şərqi Aralıq dənizi ölkələrinə yürüşü də uğurlu olmuşdu. O, Fərat çayına qədər gəlib çatmış, Mitanni qoşununu darmadağın etmişdi. Qələbə zamanı qənimət kimi ələ keçirdiyi hərbi əsirlərin sayı məlum deyildi.

Sentyabrın 27-də Laçın dövlət sərhədindən buraxılış məntəqəsində Dövlət Sərhəd Xidmətinin (DTX) hərbi qulluqçularının sayıqlığı nəticəsində Azərbaycan ərazisinə qeyri-qanuni gələn qondarma "Dağlıq Qarabağın Dövlət naziri" vəzifəsində çalışmış 1968-ci il təvəllüdlü Ruben Karlenoviç Vardanyan Azərbaycanın Ermənistan istiqamətində gələn zaman saxlanıldı. Dövlət Sərhəd Xidmətinin Çevik Hərəkət Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının müşayiəti ilə Bakı şəhərinə gətirildi. Saxlanılan şəxs barəsində müvafiq qərar qəbul edilməsi üçün aidiyyəti dövlət orqanlarına təhvil verildi. Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin məlumatına əsasən Ruben Vardanyan xarici dövlət vətəndaşı olduğu halda terror-təxribat əməlləri törədilməsi məqsədilə 2022-ci ilin sentyabr ayında Azərbaycanın dövlət sərhədinə qanunsuz daxil olaraq, Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi əraziyə daxil olmuş, həmin ərazidə Azərbaycanın qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələrin formalaşdırılması və fəaliyyətinin qurulmasında, habelə idarələrə və ayrı-ayrı şəxslərə insanların öldürülməsinə və digər ağır nəticələrə səbəb olan basqınlar etmiş sözügedən qanunsuz hərbi birləşmələrin silah, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr, hərbi nəqliyyat vasitəsi və əsgəri ləvazimatla təchiz edilməsində rol alıb. Bundan başqa o, pul vəsaitlərini həmin qanunsuz silahlı birləşmələrin terrorçuluq fəaliyyətinin qurulmasına maliyyələşdirib. Ermənistan vətəndaşı olan 1968-ci il təvəllüdlü Ruben Karlenoviç Vardanyanın Cinayət Məcəlləsinin 214-1, 279.3 və 318.1-ci maddələri ilə nəzərdə tutulan cinayət əməllərini törətməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edildi. Sentyabrın 28-də Səbail rayon Məhkəməsində Ruben Vardanyan barəsində Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin İstintaq İdarəsinin təqdimatına baxıldı. Hakim Ülviyyə Şükürovanın sədrliyi ilə baş tutan prosesdə təqdimat təmin edildi və Ruben Vardanyan barəsində 4 aylıq həbs tədbiri seçildi. Sentyabrın 29-da Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) Ermənistan vətəndaşı Davit Manukyanın Qarabağda törətdiyi terrorçuluq cinayətlərinə görə həbs edildiyini bildirdi. DTX məlumatında əldə olunmuş sübutlar əsasında, Ermənistan vətəndaşı, 1971-ci il təvəllüdlü Manukyan Davit Azati tərəfindən Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 214.2.1, 214.2.2, 214.2.3, 228.3, 279.3 və 318.1-ci maddələrində ehtiva olunan cinayət əməllərinin törədilməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edildiyini bildirdi.