Qıl “bərk tük” deməkdir. Qılpın, qılcıq sözləri həmin kəlmə ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qıymıldamaq şəklində olub, “əyri” anlamını verən qıy (gözünü qıymaq) kəlməsi ilə qohumdur. Qımıldamaq tarixi baxımdan “azca əyilmək (tərpənmək)” de
Kök qım hissəsidir, “azca hərəkət etmək” deməkdir, təqlidi sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Kök (qım) təqlidi sözdür (qımıltı). Görünür, həm də feil kimi işlədilib, qayıdış növdür. Ad (isim) yerində işlədilən qım sözündən qımıldamaq, qım-qımı
“Cəzlandırmaq” anlamında işlədilib, düzəltmə feildir. Qın sözü mənbələrdə ruscaya “упрекать” kimi tərcümə olunub
Mənbələrdə yazılanlara görə, türk igidlərindən biri Volqanı keçmək üçün qayıq (suda sürüşən, üzən ağac, oyulmuş ağac) düzəldib (qıf sözünü yada salın)
“Kül rəngində (boz) olan” deməkdir. Koroğlunun atlarından biri Qır, digəri isə Dür adlanıb. Hər ikisi rənglə bağlıdır
Qır “çöl, səhra” deməkdir. Qır toyuğu “kəklik” mənasını bildirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bu, nalbənd alətidir. Atı nallamaq üçün əvvəlcə onun dırnaqlarını yonur, hamarlayırlar. Həmin alət qıracaq adlanır, qırmaq feilindəndir, “yonmaq, kəsm
Qır sözü “kənar” demək olub. Ondan da qıraq əmələ gəlib. Görünür, qır həm də feil kimi işlədilib ki, -aq şəkilçisi onu sifətə çevirib
“Qırçın sular” deyirik. Qırçın sözü qırışmaq, qırıq kəlmələri ilə qohumdur. Qırçın sular suyun üzərindəki qırışlara işarədir
Sözün əsli qırıq kimi olub. Qır feildir, -ıq feildən ad düzəldən şəkilçidir. Say sistemində əvvəl 3, sonra 7, nəhayət, 40 rəqəmləri sonuncu olub: 3 –
F.Ələkbərov “Allah, Məhəmməd, ya Əli” kitabında yazır: “Hicri 61-ci il məhərrəmin 10-unda Hüseynin ətrafında 90-a yaxın adam vardı, bunlardan 40-ı ən
Kökü qırmaq feilidir. Mənbələrdə “saqqal qır” (saqqalı qırx) cümləsi var. –x şəkilçisi (əsli: -ıx) qalx feilində də var
Sözün ikinci komponenti, əslində, tökmək feili ilə bağlıdır: qırıq-tökük. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Hərəkət, həvəs, manevra” mənalarında işlədilir. Sözün əsli qılmaq feili ilə bağlıdır, “rəftar” deməkdir
1. Qırmaq feilindən düzəlib. Dəridəki qırışlar (paltarda da) qırılmaqla bağlı olub. 2. Ad-feil omonimi olan bu söz qırğız dilində qırış, qazaxlarda is
Əsli qorreş mal kimi olub (alınma kəlmədir). Qorreş –“səs-küy” anlamını verir. Qırışmal etimoloji baxımdan “səs-küy salan, qaraçı” mənasını əks etdiri
Fars sözüdür, “fazan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
E.ə. təxminən 1200-cü ildə başlayan Troya müharibəsindən qabaq yunan gəmiləri Troya yaxınlığındakı boğazlar vasitəsilə Qara dənizə keçməyə cəsarət edi
Qədim mənası “kəsmək” deməkdir, qırxmaq feili də bununla bağlıdır. Mənbələrdə qır sözünün bir mənası rusca “сбрить” kimi açıqlanıb
Bir ehtimala görə, sözün kökü qırmaq feili ilə bağlıdır. Saxlamaq feilindən saxlanc kəlməsi, tıxmaq feilindən tıxac kəlməsi əmələ gəldiyi kimi, qırmaq
Mənbələrdə qarlayu (qara oxşayan) formasında yazılıb. –layu şəkilçisinin –ov şəkilçisinə keçməsi isə təbiidir: oxlayu –oxlov, biləklayu-bülov və s
Qırpmaq “kəsmək” deməkdir, qırpıq isə “kəsik” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qırmaq sözünün sinonimidir. Hər ikisi qırmaq feili ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti) Kərt və kəs sözləri qohum olduğu kimi, qırp və qı
“Gödəltmək” mənasında qısmaq feili olub (“sıxmaq” mənası da olub), ondan qısğa (короткий) sifəti əmələ gəlib
Əsli sıxmaq feili ilə bağlıdır, “kəlbətin” mənasında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qədim mənası “dişi” deməkdir. Görünür, qız sözü ilə qohumdur. M.Kaşğaridə “adğır (ayğır), qısır (madyan) kişnədi” cümləsi var və bu qısır sözünün “diş
Əsli sıxılmaq feili ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, qıs feili olmayıb, sızmaq feili olub, indi bunlar iki müxtəlif sözdür
Dişi anlamında işlədilib, ehtimal ki, qız sözü də buradandır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Şübhəsizdir ki, qış və üş (üşümək) sözləri tarixi baxımdan eyni kökdən törəmişdir (rus dilində də зима və мороз kökdaş kəlmələrdir)
Mənbələrdə ısırmaq feili var və “dişlə dağıtmaq, cırmaq, didmək, parçalamaq” anlamında işlədilib. Görünür, qıs (qır) və ıs (ır) sözü kökdaş olub
Kökü qış ismidir, ondan qışlamaq feili, sonuncudan isə qış-la-q ismi əmələ gəlib. Deməli, burada –laq şəkilçisindən deyil, -la və -q şəkilçilərindən d
Dilimizdə “yığcam”, “çevik” mənalarında işlədilən qıvraq sözü, ehtimal ki, qıvrılmaq feili ilə bağlıdır, etimonu qıv hissəsidir
Qıymaq (əymək) feili ilə qiç, gəc (əyri) kəlməsindən törəyib, sinonimlər birləşməsidir. Uzundraz, yığcam sözlərinin qəlibi əsasında əmələ gəlib
“Kəsmək” mənasını verən qıy sözü ilə bağlıdır. Bir şeyi kiməsə qıyanda sanki öz boğazından kəsib ona verirsən
Mənbələrdə qısır qısraq ifadəsi var və hələ cinsi əlaqəyə girməmiş dişi ata deyiblər. Zənn edirəm ki, qısır sözünün qədim mənası qız sözü ilə eyni olu
İki yozumu var: 1. Gözlə bağlıdır, “gözətləmə yeri” deməkdir. 2. Burada qız “alınmaz” (bakirə) mənasındadır (“alınmaz qala” deməkdir)
Qız sözündən düzəlmiş feildir, indi işlədilmir, qədimdə “bakirəliyi pozmaq” anlamını əks etdirib. (Bəşir Əhmədov
Kök qırdır (r-z əvəzlənməsi baş verib), qırmızı sözündə qır hələ də qalır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Kökü köz kəlməsi ilə bağlıdır. Köz həm sifət (köz-ər-mək), həm isim, həm də feil kimi işlədilib. Feil olan köz kəlməsi qız(maq) formasına düşüb və bun
Qız və xanım sözlərinin birləşməsindən törəyib, “xanım-xatın qız” mənasını əks etdirir. Görünür, “gələcəkdə xan arvadı (xanım) olmağa layiq qız” an
“Qırmızı” deməkdir. Kök qız yox, qır olub. Metalın bu növü qırmızı olduğu üçün (rənginə görə) belə adlanıb; köz (qızmaq) sözü ilə bağlıdır (köz rəngin
Xəstəlik adıdır və qırmızı sözü ilə qohumdur. Bədəndə qırmızı səpkilər əmələ gəlir və ona görə də xəstəliyə qızılca adı verilib (qızıl sözü ilə qırmız
“Qırmızı gül” deməkdir, kök, əslində, qız yox, qır olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qıs (maq) kəlməsi ilə bağlıdır. Qısmaq, sıxmaq kəlmələri eyni söz olub, səslərin yerdəyişməsi nəticəsində iki müxtəlif sözə çevrilib
Mənbələrdə söz qısırğan kimi verilib və “xəsis olmaq” kimi açıqlanıb. Qısqan sözü də həmin mənanı əks etdirib
Köz kəlməsi ilə kökdaşdır. Köz, kösöv, qızmaq, kömür kəlmələrinin hamısı eyni kökdən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov
Sözün birinci hissəsi millidir, -mar isə qədim hind (eyni mənada yunan dilində də var) sözüdür, mənası “isti, yandıran” deməkdir
Ərəbcədir, “Aləmin qibləsi” (hamının üz tutduğu tərəf) deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)