Этимологический словарь азербайджанского языка

  • DA

    Da, də bağlayıcıları dəxi sözünün ixtisarından törəmədir. V.Bank yazır: “Türk dillərində “связывать” mənasını verən taq feili olub, ondan taqu (dağı f

    Полностью »
  • DAB

    ing. Digital Audio Broadcasting – «rə­qəmsal səs yayımı» ifadəsindən yaradılmış abreviatura

    Полностью »
  • DABAQ

    Alınma sözdür, türkmənlər buna “aqsı” deyirlər. Görünür, xəstəlikdə ağlıq əla­­­məti olur (ağsıl sözü “ağımsov” kimi başa düşülə bilər)

    Полностью »
  • DABAN1

    Bəzi türk dillərində bu söz təbən kimi işlədilir və “aşağı”,”yastı” mənasını verir. Su dəyirmanında da daban olur, qapının da dabanı var, mənaları “üs

    Полностью »
  • DABANKEŞ

    Daban və farsca keş (müq et: dudkeş) sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DADAMAL

    Sözün kökü “dad”dır, amma feil deyil. Fel dad-a (dad-a-n-maq...) sözü­dür (boşa, yaşa qəlibi üzrə), -mal isə feilə artırılmış şəkilçidir (sağmal, dəym

    Полностью »
  • DADANMAQ

    Dad sözündəndir, “nəyinsə dadını öyrənmək, aludə olmaq” deməkdir, semantik baxımdan qanıxmaq tipli sözlərlə oxşardır: dadanmaq dada, qanıxmaq isə qana

    Полностью »
  • DADAŞ

    Dədə sözünün dəyişmiş (əzizləmə mənasında) formasıdır. Müqayisə et: Abış, Məmiş, qaqaş.Bunu “qardaş” kimi yozanlar da var

    Полностью »
  • DADIQ

    Uşaq nitqində xörək əvəzinə, dada işlədilib. Dadıq dadmaq feilindəndir və “xörək” (bu, farscadır) deməkdir

    Полностью »
  • DAĞ1

    Bu anlam müxtəlif dillərdə müxtəlif cür verilib: Litvada “meşə”, alban dilində “daş”, daha hansı bir dildəsə “ağac” anlamını əks etdirir

    Полностью »
  • DAĞAL

    Farscadır, dəy (yalançı) sözü ilə qohumdur. Dəyyus (əsli: dəygöz) kəlməsi də buradandır. Bizdə cığal kimi də işlədilir

    Полностью »
  • DAĞARCIQ

    Dəricik sözünün təhrifi də ola bilər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DAĞARCIQLANMAQ

    Danışıq dilində işlədilən bu sözün “cığal” və “lovğa” mənaları məlumdur. Sözün kökü, əslində, dağar yox, ”dağal”dır

    Полностью »
  • DAĞDAĞAN

    Qaqauz dilindəki daalık (dağlıq) sözü ruscaya “лесистая местность” kimi tərcümə edilib. “Dağ” anlamını əks etdirən söz Litva dilində “ağac, meşə”, alb

    Полностью »
  • DAĞILMAQ

    Dağıntı (müq. et: yığ-ıntı...) sözü sübut edir ki, dağ kəlməsi haçansa müstəqil feil olub. Bu, dağ-ıt-maq sözündə də özünü büruzə verir

    Полностью »
  • DAĞINTI

    Dağ-ıl-maq, dağ-ıt-maq sözləri gəstərir ki, kök dağfeilidir. İndi bu feil müs­təqil işlədilmir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • DAĞIT

    Dağılmaq, dağınıq, darmadağın kəlmələri ilə qohumdur. Sözün kökü “dağ”dır. -ı şəkilçisi isimdən feil düzəldib (bərk-i-mək qəlibi üzrə)

    Полностью »
  • DAXMA

    Əsli damxa olub və dam kəlməsi ilə bağlıdır. “Kiçik dam” (damcığaz) anla­mını əks etdirir. -xa şəkilçisi (görünür, -ça, -çıq şəkilçisinin dəyişmiş for

    Полностью »
  • DAİRƏ

    Ərəb mənşəli hesab edirlər. Məncə, dəyirmi sözünün ərəb tələffüzünə uy­ğunlaşdırılmış formasıdır və türk mənşəlidir

    Полностью »
  • DAQQAPAPAQ

    Daqqa sözünün qədim kökü daq kəlməsidir; “qab” mənasında iş­lə­di­lib və çanaq kimi ölçü vahidi olub

    Полностью »
  • DALAB

    Heyvanlarda cinsi əlaqəni ümumi şəkildə höyürə gəlmək ifadəsi əks etdirir. Mənbələrdə höyur sözü erkək kimi açıqlanıb

    Полностью »
  • DALAQ

    Bu bədəndə uzunluğu 12 sm olan bir çıxıntıdır. Mənbələrdə dalaq anlayışı müxtəlif sözlərlə (dal, ayranlıq, sulaq, göy bağır

    Полностью »
  • DALAQOTU

    Buna rus dilində “стоног”deyirlər. Qatdalaq (dalağın şişməsi) xəstəli­yinin müalicəsində istifadə olunub

    Полностью »
  • DALAŞMAQ

    Feilin qarşılıq növündə olan sözdür, ”bir-birini dalamaq” deməkdir. Dala­maq isə “dişləmək, qıcıqlandırmaq” mənasını verən sözdür

    Полностью »
  • DALDABAN

    Dal “lüt” deməkdir. “Daldaban”, “ayağı yalın” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DALDEY

    Sözün əsli dalda kəlməsi ilə bağlıdır. Gilə sözü giley şəklinə düşdüyü kimi, dal­da sözü daldey formasını kəsb edib

    Полностью »
  • DALĞA

    Sözün kökü dal feilidir, ondan dalğıc sözü də əmələ gəlib. “Yerimək”dən yorğa düzəldiyi kimi, “dalmaq”dan da dalğa əmələ gəlib

    Полностью »
  • DALQILIC

    Familiya, soyadı bildirən sözdür. Dal sözünün bir mənası “lüt” deməkdir. Dalqılıc - “qınından çıxarılmış qılınc” anlamını əks etdirir

    Полностью »
  • DALMAQ

    Dalğa, dalğıc, dalğın kəlmələri ilə kökdaşdır. Qədim mənası “batmaq, qərq olmaq” deməkdir (xəyala dalmaq, suya dalmaq

    Полностью »
  • DALMINMAQ

    Qərb dialektlərində “adamın yem axtarmaq üçün özünü ora-bura vur­ması” anlamında işlədilir. Türkmən dilində isə “yalanmaq” mənasını verir

    Полностью »
  • DAMAĞINI SALLAMAQ

    Damaq sözü farslarda “burun” mənasında işlədilir. İfadə “burunu sallamaq”kimi başa düşülə bilər. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • DAMAQ

    Ərəbcədir, bizdə qanraq sözü olub. “Kef” (damağım çağdır!), “beyin” anla­m­larında işlədilən söz olub

    Полностью »
  • DAMAZLIQ

    Bu söz barədə bir neçə ehtimal söyləmək olar: 1. Söz dam kəlməsi əsa­sında yaranıb, çünki döl ərəfəsində heyvanlara ev şəraitində (damda) xüsusi qul­l

    Полностью »
  • DAMBA

    holl. dam – bağlamaq

    Полностью »
  • DAMBAT

    Qərb dialektlərində “lovğa” mənasında işlədilir. Fars mənşəlidir (əsli: dombaz), onlarda daha çox “yaltaq” anlamını əks etdirir

    Полностью »
  • DAMCI

    Kökü dammaq məsdəri ilə bağlıdır, amma feil -cı şəkilçisi qəbul etmir. Dam kökünə -la şəkilçisi də artırıla bilər: damla (son damla qanına qədər

    Полностью »
  • DAMĞA

    “Möhür” mənasında işlədilən söz olub. Əslində, söz dağma (yandirma) olub, indiki dağlamaq (dağ su, dağ çəkmək ifadələrini yada salın) sözü ilə kökdaşd

    Полностью »
  • DAMLALIQ

    “Pipetka”, “qətrəçəkən” də deyirlər. Damla, damcı, dammaq sözləri ilə qo­humdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DAMOKL QILINCI

    E.ə. 405-ci ildə Dionisi adlı sərkərdə yunanların Siciliyada ən vacib şəhəri olan Sirakuzanın hökmdarı oldu

    Полностью »
  • DAN

    Mənbələrdə dan sözü “səhər şəfəqi”, inrik sözü isə “axşam şəfəqi” kimi açıq­lanıb. Aydın sözündəki dın hissəsi də həmin dan sözünün şəkilçiləşmiş for­

    Полностью »
  • DANAÇULU

    İri qar yağır, dananın belində qalın çul yaradır. Adı da burdandır. Buna “quşbaşı” da deyirlər. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • DANƏNDƏ

    Farsca danestən (bilmək) feili ilə qohumdur. Dana (bilən), daneş (bilik) sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • DANİYAL

    Danil kimi də işlədilir. Qədim yəhudi dilində “Allahverən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DANLAMAQ

    Dan sözü “səhər”(dan yeri sökülü), “təəccüb” (dan gəlir-“диву даешься”) mənalarında işlədilir (omonimdir)

    Полностью »
  • DANYARLI

    Tovuzun Alakol kəndində nüfuzlu bir tirənin adıdır. İlisu sultanı Əh­məd­xanın oğlu Danyal bəyin adı ilə bağlıdır (bu tirə Qaxdan gəlib)

    Полностью »
  • DAR AĞACI

    Bu birləşmədəki dar sözü farscadır və “kəndir, ip, sap” mənalarında işlədilir (kəndirbaz sözünün sinonimi kimi darbaz kəlməsi də mövcuddur)

    Полностью »
  • DARAQ

    Dırmığa- “torpaq darağı”, pipiyə-“quş darağı”, кист руки yerinə, əl darağı və s. işlədilib. Hamısı “çıxıntı, diş, ayrıc” anlamı ilı bağlıdır

    Полностью »
  • DARAQLIQ

    “Barmaqların ayağa birləşdiyi yer”dir. Daraq sözü “barmaq” mənasında işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Полностью »
  • DARAMAQ

    Ağacın budaqlarını kəsməyə “daramaq” deyirik. Mənbələrdə tarmaq kəl­məsi ilə budaq sözü sinonim kimi verilib

    Полностью »
  • DARANTI

    İki mənaya malikdir: 1. “Budaqlarını kəsəndə alınan məhsul”. 2. “Saçı (yunu) darama prosesində darağın dişlərinə ilişib qalan tük, yun” və s

    Полностью »