Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • YANMAQ1

    Dilimizdıə həmin mənanı verək köymək feili olub və yanmaq onun dəyişmiş, təhrif edilmiş formasıdır. Güman edirəm ki, ruslarda olan гореть sözü də həmi

    Tam oxu »
  • YANVAR

    Eradan min il bundan əvvəl Romada yaşamış bir dəmirçinin adı ilə bağ­lıdır: qapı üçün qıfıl düzəldirmiş, ölümündən sonra onu Allah səviyyəsinə qaldırı

    Tam oxu »
  • YAPIXMAQ

    Dur-ux-maq qəlibi üzrə yap (yapışmaq feilinin köküdür) sözündən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YAPINCI

    Yapı (Krışa, Kopot) sözü ilə kökdaşdır.Gecə yerinə, yaptaq işlətdiyimiz vaxtlar olub. Yapmaq (покрывать, закрывать), yapışdırmaq sözləri ilə yapıncı,

    Tam oxu »
  • YAPIŞQAN

    Yap sözünün çox mənaları olub: rusca покрывать, закрывать, прик­леивать və s. Keçə yerinə yaptaq işlədilib (keçə yunun, qılın yapışma­sın­dan alınır),

    Tam oxu »
  • YAPIŞMAQ

    Yapmaq feilin qarşılıq növüdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YAR

    “Dost” mənasında işlədilən bu söz fars mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YARA

    Yarmaq feili ilə qohumdur. Yarmaq həm parçalamaq, həm də rusca “разбить” mənalarında qeydə alınıb. Əgər başı daş yarırsa, demək yara zərbənin nəticəsi

    Tam oxu »
  • YARAQ

    Yaramaq feili rusca “годиться” deməkdir. Həmin feildən yaraq (silah) sözü əmələ gəlib, qədim mənası “işə yarayan” demək olub, indi silah anlamını əks

    Tam oxu »
  • YARASA

    Xalq etimologiyasına bu məməli heyvanın adını yara salan kimi izah edir­lər: guya bədənə yapışır, qanı sorur və yara salır

    Tam oxu »
  • YARAŞIQ

    Mənbələrdə yar, yaru (светиться) feili, yaruq (свет), yarun (заря, işıqlan­dırma) sözləri mövcuddur. “Yaraşıqlı gözəl, bəzəkli” deməkdir, “işıqlı”, “p

    Tam oxu »
  • YARAT

    Kökü indi müstəqil işlədilməyən yara (xəlq olmaq) feilidir yaran və yarat formalarında mövcuddur (yaran qayıdış növüdür, yarat təsirli feildir)

    Tam oxu »
  • YARDANQLAR

    türk. yardanq – uçurum, sıldırım tirə

    Tam oxu »
  • YARDIM

    Fars mənşəli hesab edilir. Belə düşünmək olar ki, yarmaq (bölmək, kəsmək) kəlməsi bağlıdır, nəyinsə bir hissəsini kiməsə vermək deməkdir

    Tam oxu »
  • YARƏLİ

    Əliyar sözünün semantik variantıdır. “Əlinin dostu” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YARĞAN

    Müasir dilimizdə bu söz suyun açdığı uçurumu bildirir. Mənbələrdə yar kimi qeydə alınıb və ruscaya “овраг” kimi tərcümə edilib

    Tam oxu »
  • YARIQ

    Ayırmaq (ayrıq) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır. Ayır və yar eyni söz olmuş, sonra həm forma, həm də mənaca müxtəlif kəlmələr kimi sabitlənmişdir

    Tam oxu »
  • YARIM

    Yarmaq (kəsmək) feili zəmində əmələ gəlib, yarısı sözü ilə qohumdur. Yarı kəlməsi yar feilindən düzəlmiş (öl-ü qəlibi üzrə) sözdür, “tən bölünmüş” dem

    Tam oxu »
  • YARIMÇIQ

    Yarmaq feilindən yarı sözü, onun əsasında yarım kəlməsi əmələ gəlib. Yarımçıq, əslində, yar-ı-m-sı-q kimi olub

    Tam oxu »
  • YARIN

    Yaru “işıqlanmaq” deməkdir. Həmin feildən yaruq sözü düzəlib və “işıq” an­la­­mında işlədilib. Yarın sözü “заря” kimi tərcümə olunub

    Tam oxu »
  • YARMAÇA

    “Yarılmış odun parçası” deməkdir. Yarmaq feilindən əmələ gəlib. Yarma sözü də buradandır: kirkirədə dəni hissələrə bölməkdə bağlıdır

    Tam oxu »
  • YARMAQ

    Türkmən dilindən ayırıq sözünü ruscaya “трешина” kimi tərcьmə ediblər. Belə məlum olur ki, yarmaq və ayırmaq tarixən eyni söz olub, sonra iki müstəqil

    Tam oxu »
  • YARMARKA

    Almanca yarmarket sözünün dəyişmiş formasıdır (“ticarət yeri” deməkdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YARMƏMMƏD

    “Məhəmmədin dostu” deməkdir (yar farscadır, Məhəmməd isə ərəbcə). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YARPAQ

    “Yastı” mənasında yalbı, “yarpaq” mənasında yalbırğaq sözləri olub. Bunlardan sonuncusu yarpaq (yastı olan, yapıq olan) şəklinə düşüb, sonra isə indik

    Tam oxu »
  • YAS

    “Dərd”, “kədər” mənasında işlədilən bu söz ərəb mənşəlidir (əsli yəs kimi olub). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YASAMAL

    Yastana forması da olub. Mənası dağın üstündə “yastı yer” deməkdir. Deməli, yastı kəlməsindən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • YASOVUL

    Kazaklarda atamandan sonra 2-ci rütbəyə deyilib, “Aul qanunlarını qoruyan”, “əmri icra edən (məmur)” deməkdir

    Tam oxu »
  • YASTI

    Bu söz yatmaq feili ilə kökdaşdır, əsli yatsı kimi olub. Bəzi dialektlərdə yat və yas feilləri eyni mənada işlədilir

    Tam oxu »
  • YASTIQ

    Bir mənası arabanın qabaq oxunun üstündə olan “yastı ağac” deməkdir. Onu ortadan deşir və boltla oxa birləşdirlər ki, arabanı sağa-sola döndərmək mümk

    Tam oxu »
  • YASTIQDAŞ

    Rus dilindəki супруг (супругa) kəlməsinin qarşılığı kimi işlədilir. Yastıq və -daş (birgəlik) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • YAŞ

    “Возрасть” mənasını verən bu söz “bahar” mənalı yaz (ças, caz, yaş) kəlməsi ilə eyni olub, iki bahar arasındakı müddəti bildirib (necə ki, ay sözü eyn

    Tam oxu »
  • YAŞAMAQ

    Kökü yaş, yaz (bahar) sözü ilə bağlıdır. Ondan -a şəkilçisi feil düzəldib (ömürdən keçən yazların sayını bildirir)

    Tam oxu »
  • YAŞARMAQ

    Yaş (sulu) sifətindən bozarmaq qəlibi üzrə əmələ gəlib. Yaş sözü həm də rəng (yaşıl) bildirib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YAŞIL

    Yaş sözü зеленый, молодой, возраст, жизнь, слеза mənalarını əks etdirib. Bizdə indi молодой mənası aradan çıxıb

    Tam oxu »
  • YAŞMAQ

    Yöşürmək (gizlətmək, örtmək) sözü ilə bağlıdır. Dialektlərdə yamşaq kimi də işlədilir, ağızı örtmək deməkdir

    Tam oxu »
  • YATAĞAN

    İlan növüdür, (rusca: удав), “gömülgən” də deyirlər. Qumun altında yatdığı üçün belə adlanıb. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YATALAQ

    Rus dilinə “быть прикованным к постели” kimi tərcümə olunub. Deməli, söz yatmaq feili ilə bağlıdır, yat – kök, -alaq isə şəkilçidir

    Tam oxu »
  • YATIR

    Gəlmək feilindən gəlir ismi düzəldiyi kimi, yatmaq sözündən də yatır (dövlət, var) ismi düzəlib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YATMAQ

    Yastı sözü ilə qohumdur, “yuxulamaq” yox, “uzanmaq” (yastılanmaq, yas­lanmaq) deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YAY

    Tuva dilində bərk, şiddətli istiyə, qızmar günəşə “çalış” deyirlər. Bəzi türk dil­lə­rində yay əvəzinə, “çay” işlədilir

    Tam oxu »
  • YAY (ÇİLLƏSİ)

    25 iyundan 5 avqusta qədər olan dövr (ən isti vaxt) belə adlanır. “Qora bişirən” də deyirlər. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • YAYLAQ

    Dilçilər belə hesab edirlər ki, müasir dil baxımından yaylaq, qışlaq, otlaq sözlərinin şəkilçisi “-laq”dır

    Tam oxu »
  • YAYLIQ

    Fars mənşəli dəsmal sözünün bizim dildəki qarşılığıdır. Mənbələrdə bu kəlmə yağlıq kimi əks etdirilib

    Tam oxu »
  • YAYPAN

    Yastı, yaymaq sözləri ilə qohumdur. Alçaqboylu və enlibədənli olan adamlara deyilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • YAZ

    Fəsil adı olan yaz və rəng bildirən yaşıl sözləri eyni kökə malikdir. Qaynaqlarda yazar sözü (göy-ər-mək qəlibi üzrə yaranıb) “göyərmək” anlamında acı

    Tam oxu »
  • YAZDIĞIM

    Bu tipli sözlər feili sifət düzəldən -dıq şəkilçisinin köməyi ilə əmələ gəlib. İndi biz -dığım4 şəkilçisini mürəkkəb hesab edir və böyük səhvə yol ver

    Tam oxu »
  • YAZIQ

    Dilimizdə azmaq (yazmaq) sözü var. El arasında azca səhvə yol verən adam “qıl yazdı” deyir (yəni qılın diametri qədər səhv edildi)

    Tam oxu »
  • YAZMAQ1

    Tuva dilində yazı əvəzinə, cazı işlədilir. Cızmaq feili ilə bağlıdır. Azər­baycan dilində filankəsin üzünü ülgüclə yazıblar tipli cümlələr işlədilir

    Tam oxu »
  • YEDDİLİK

    Lampaların piltəsinin neçə sapdan toxunması ilə bağlı olaraq onlara yed­dilik,onluq, otuzluq və s. adlar veriblər

    Tam oxu »