viski

Viski (ingiliscə "whisky" və ya "whiskey"; şotlandca "whiskey", bretonca "wiski", irlandca "uisce beathadh" və keltçə "uisge beatha", latınca "aqua vitae" - "həyat suyu"nun hərfi tərcüməsi) müxtəlif növ taxıllardan əldə edilən aromatik, sərt spirtli içkidir. Palıd çəlləklərində çürümə, fermentasiya, distillə və uzunmüddətli saxlanma proseslərindən keçərək alınan içkidir. Viski arpa, çovdar, buğda və ya qarğıdalıdan hazırlana bilər. Fransanın Bretan bölgəsində qarabaşaqdan belə viski hazırlayırlar. Alkoqolunluluğu adətən 40-50%-dir, lakin bəzi viski növləri daha yüksək sərtliliyə malikdir (60% -ə qədər). İçkinin rəngi açıq sarıdan qəhvəyi rəngə qədər dəyişir, şəkərin miqdarı həddindən artıq aşağı və ya heç yoxdur. Ənənəvi viski istehsal edən bölgələr Şotlandiya və İrlandiyadır. Böyük Britaniya və ABŞ-də çox içilir. Dənli bitki xammalından hazırlanan qıcqırdılmış qatı mayenin distilləsi yolu ilə alınır. Hazır viski distillə olunmuş spirt, bəzi hallarda şərab, ətirli maddələrin ekstraktları və s.

Ankara viskisi — 1963-cü ildə Ankara, Atatürk Meşə Fermasında istehsalına başlanan, Türkiyənin ilk və tək viskisi. == Tarixçə == 1960-cı illərə qədər xaricə qapalı bir iqtisadiyyat modeli mənimsənən Türkiyədə, dövrün hökuməti tərəfindən yerli məhsulların istehsalını dəstəkləmək və xüsusilə spirtli içkilərin idxalı vəsiləsiylə xaricə yerli valyutanın çıxmasının qarşısını almaq məqsədilə yerli bir viski istehsalı edilməsi qərarlaşdırılmışdır. 1963-cü ildə viski istehsal etmək üçün TEKEL-in Ankaradakı pivə zavoduna kiçik bir hissə inşa edildi. Bu qurğunun istehsal həcmi 200.000 litrə yaxındır. 1980-ci illərə gəlindiyində Türkiyənin, iqtisadi siyasətlər istiqamətində açıq iqtisadiyyata keçid etməsiylə birlikdə daxili bazara idxal spirtli içkilərin girişi sərbəst buraxılmışdır. Belə bir rəqabət şəraitində Ankara viskisinin populyarlığı gündən-günə azalmağa başladı. O dövrdə hələ də viski istehsalına cavabdeh olan TEKEL, satış siyasəti və reklamda bəzi dəyişikliklər etməyə və bazarda saxlamağa çalışsa da, bu təşəbbüslərdən heç biri müsbət nəticə almadı. Ankara viskisinin istehsal hüquqları əvvəlcə Mey içki şirkətinə verildi və təxminən 10 il bu şəkildə davam etdikdən sonra dünyaca məşhur spirt istehsalçısı Diageoya satıldı. Xarici sərmayəçilər tərəfindən alınan Ankara viskisi qısa müddətdə fəaliyyətini dayandırdı. == İstehsal texnikası və xüsusiyyətləri == İstehsal müddətində Ankara viskininin əsas tərkib hissəsi kimi taxıl və düyü istifadə edilmişdir.

Viski və kola (ing. Whiskey and Coke) — adətən burbon və ya Tennessi viskisi olmaqla viskinin Koka-Kola və ya digər kolalar ilə qarışdırılmasıyla hazırlanan kokteyl. Bu içkinin məşhur versiyası "Cek və Kola" (ing. Jack and Coke) adlanır və bu versiyada Jack Daniel’s brendli viskidən istifadə olunur. İçki xüsusilə Amerikanın cənubunda məşhurdur. "Viski və kola" əsasən buzla, bəzən old feşen və ya kollins stəkanlarda, bəzən isə birdəfəlik plastik stəkanlar kimi daha ucuz qablarda təqdim edilir. İçkidə burbon viskisindən istifadə edildikdə ona çox vaxt "burbon və kola" (ing. Bourbon and Coke) da deyilir. İçkinin adındakı "kola" isə Koka-Kola və ya hər hansı bir kola brendinə istinad edə bilər. == Tarixi == Viski və kolanın qarışdırılması ilə hazırlanan bir içki haqqında ilk dəfə Amerika Birləşmiş Ştatları Kimya və Torpaqlar Bürosunun əməkdaşının 1907-ci ilə aid hesabatında məlumat verilmişdir.

Bu, mənşəyi olan ölkəyə və üslubuna görə sıralanmış viski brendlərinin siyahısıdır. Viski qıcqırdılmış taxıl horrasının destillə edilməsi ilə əldə edilən spirtli içki növüdür. Müxtəlif növləri üçün arpa, arpa səmənisi (maltı), çovdar, çovdar səmənisi, buğda və qarğıdalı da daxil olmaqla müxtəlif taxıllardan istifadə olunur. Viski adətən kömürləşmiş ağ palıd ağacından hazırlanmış taxta çəlləklərdə yaşlandırılır. == Amerikan viskisi == ABŞ-da istehsal olunan viskinin 99%-dən çoxunu səkkiz şirkətə məxsus on üç böyük spirt zavodu istehsal edir. Beam Suntory-in Booker Noe (Boston, Kentukki), Jim Beam (Klermont, Kentukki) və Maker's Mark (Loretto, Kentukki) zavodları Brown–Forman-ın Brown–Forman (Şiveli, Kentukki), Jack Daniel (Linçberq, Tenesii) və Woodford Reserve (Versal, Kentukki) zavodları Campari-in Wild Turkey zavodu (Lorensberq, Kentukki) Diageo-un George Dickel zavodu (Tullahoma, Tenessi) Heaven Hill-in Bernheim zavodu (Luisvill, Kentukki) Kirin-in Four Roses zavodu (Lorensberq, Kentukki) MGP Ingredients-in Ross & Squib zavodu (Lorensberq, İndiana) Sazerac-in Barton 1792 (Bardstaun, Kentukki) və Buffalo Trace (Frankfort, Kentukki) zavodları Bu on üç zavoddan onu Kentukki, ikisi Tennessi, biri isə İndiana ştatındadır. Hər üç ştat ABŞ-ın şərq-mərkəzi materik bölgəsində yerləşir. === Burbon === ==== Kentukki burbonu ==== Alltech-ə məxsus brendlər: ''Lexington Brewing and Distilling Company'', Leksinqton Town Branch Beam Suntory-ə məxsus brendlər: Jim Beam zavodu, Klermont: Basil Hayden's (kiçik partiya) Booker's (kiçik partiya) Baker's (kiçik partiya) Jim Beam (Booker Noe zavodunda da istehsal olunur) Knob Creek (kiçik partiya) Old Crow Old Grand-Dad Red Stag Maker's Mark zavodu, Loretto Maker's Mark (kiçik partiya, buğdalı) Brown–Forman-a məxsus brendlər: Brown–Forman zavodu, Şiveli: Early Times Old Forester Woodford Reserve zavodu, Versal (Kentukki) Woodford Reserve (kiçik partiya) Campari Group-a məxsus brendlər: Wild Turkey zavodu, Lourensberq: Russell's Reserve Wild Turkey Diageo-a məxsus brendlər: Bulleit zavodu, Şelbivil, Şelbi. Bulleit Bourbon Heaven Hill Distilleries, Inc.-ə məxsus brednlər: Heaven Hill zavodu, Luisvill: Cabin Still Elijah Craig (kiçik partiya) Evan Williams Fighting Cock Heaven Hill J.T.S. Brown Old Fitzgerald (buğdalı) Old Heaven Hill Kirin-ə məxsus brendlər: Four Roses zavodu, Lousenberq Four Roses MGP Ingredients-ə məxsus brednlər: Heaven Hill zavodu, Luisvill: Ezra Brooks Old Ezra 101 Rebel Yell (wheated) Yellowstone Pernod Ricard-a məxsus brendlər: Naməlum zavod: Jefferson's Bourbon Sazerac-a məxsus brendlər (və yalnız Sazerac tərəfindən istehsal olunan brendlər): Barton 1792 Distillery zavodu, Bardstaun: 1792 Ridgemont Reserve Kentucky Gentleman Kentucky Tavern Ten High Very Old Barton Buffalo Trace zavodu, Frankfort: Ancient Age Blanton's (Takara Holdings-in törəməsi olan Age International-a aiddir) Buffalo Trace Eagle Rare George T. Stagg Hancock's President's Reserve McAfee's Benchmark Old Charter Old Rip Van Winkle (Old Rip Van Winkle və Sazerac-ın birgə təşəbbüsü, buğdalı) Old Taylor (Klermont) Pappy Van Winkle (Old Rip Van Winkle və Sazerac-ın birgə təşəbbüsü, buğdalı) Rock Hill Farms Single-Barrel W. L. Weller (buğdalı) Willett Distillery-ə məxsus: Willett Distillery: Johnny Drum, Bardstown Kentucky Vintage (kiçik partiya) Noah's Mill (kiçik partiya) Rowan's Creek (kiçik partiya) Vintage Bourbon Willett Pot Still Reserve Yalnız Willett Distillery tərəfindən şüşələnən brendlər: Old Pogue (Pogue-a aiddir) (kiçik partiya) Digər brendlər: Kentucky Owl – SPI Group (hal-hazırda Harrodsburqda istehsal edilir;) ==== Digər burbonlar ==== Virginia Gentleman – A. Smith Bowman Distillery, Frederiksberq Cougar Bourbon – MGP Ingredients, Lourensberq (Foster's Group-a məxsusdur, sadəcə ixrac edilir və Avstraliya və Yeni Zellandiyada satlır) George Remus Bourbon – MGP Ingredients, Lourensberq Kings County Bourbon – Bruklin === Tennessi viskisi === Jack Daniel's – Brown–Forman, Linçburq George Dickel – Diageo, Tullahoma Uncle Nearest Premium Whiskey – Şelbivill Benjamin Prichard's Tennessee Whiskey– Kelso Chattanooga Whiskey – Çattanuqa (hələ ki Tennessi viskisi istehsal etmir) === Qarğıdalı viskisi === Georgia Moon Corn Whiskey – Heaven Hill Distilleries, Luisvill Kings County Distillery Corn Whiskey – Kings County Distillery, Bruklin Mellow Corn Kentucky Straight Corn Whiskey – Heaven Hill Distilleries, Luisvill Midnight Moon – Piedmont Distillers, Madison Ole Smoky – Ole Smoky Distillery, Qatlinburq Platte Valley 100% Straight Corn Whiskey – McCormick Distilling Company, Veston The Gonzales Corn Whiskey – Clifford Distilling LLC, Port-Artur === Çovdar viskisi === Beam Suntory-ə məxsus brendlər: Jim Beam Rye Knob Creek Rye Old Overholt Diageo-a məxsus brendlər: Bulleit Rye Dickel Rye MGP Ingredients-a məxsus brendlər: High West Rye Templeton Rye Sazerac-a məxsus brendlər (yalnız Sazerac tərəfindən istehsal edilən brendlər): Van Winkle Family Reserve Rye Müstəqil Copper Fox Rye George Washington's Rye Whiskey – Maunt-Vernon, Virciniya Leopold Bro's Maryland-style Rye – Denver, Kolorado Old Potrero (Anchor zavodu) Town Branch Rye – Lexington Brewing and Distilling Company, Leksinqton, Kentukki Roundstone Rye – Catoctin Creek WhistlePig Rye – Vermont, Vermont Wigle Whiskey Pennsylvania Rye, Deep Cut Rye, və Straight Rye – Pitsburq, Pensilvaniya === Səməni (malt) viskisi === American Single Malt Whiskey – Peach Street Distillers, Palisad Hamilton Distillers – Tuson McCarthy's – Mont-Hud Pearse Lyons Reserve – Lexington Brewing and Distilling Company, Leksinqton St. George Single Malt – Alamida Stranahan's – Denver Wasmunds – Copper Fox Distillery, Sperrvill Westland Distillery, Sietl Westward Whiskey – Portlend === Buğda viskisi === Bernheim Original – Heaven Hill Distillery, Luisvill === Qarışıq viski === Beam Suntory-nin brendləri – Jim Beam Distillery, Klermont Beam's Eight Star Calvert Extra Kessler Diageo-nun brendləri – Stamford Seagram's Seven Crown Heaven Hill-in brendləri – Heaven Hill Distillery, Luisvill Heaven Hill Kentucky Whiskey Sazerac-ın brendləri (və yalnız Sazerac tərəfindən istifadə edilən brendlər) – Tom Moore Distillery, Bardstoun Barton Premium Blend Kentucky Gentleman Old Thompson Sazerac-ın digət zavodlardakı brendləri Ancient Age – Buffalo Trace Distillery, Frankfort == Avstraliya viskisi == Avstraliya bir neçə tək səməni (malt) viskisi istehsal edir.

Şotland viskisi (ing. Scotch whisky) — arpadan hazırlanmış viski növüdür. Scotch viskisi Şotlandiyaya xas viski növü hesab olunur. Şotland viskisinin dəqiq yaradılma tarixi məlum deyil, ancaq onun 1494-cü ilə aid olduğu təxmin edilir. 1988-ci ildə parlamentdə hazırlanmış bu qanuna görə Şotlandiyada şotland viskisindən başqa viski hazırlamaq, onu başqa viski ilə qarışdırmaq qadağan olunur.

İrland viskisi (irl. Fuisce və ya uisce beatha) — İrlandiya adasında hazırlanmış viski. "Viski" sözü irlandca uisce beatha sözündən gəlir, həyat suyu deməkdir. İrlandiya viskisi bir vaxtlar dünyanın ən məşhur içkisi idi, lakin 19-cu əsrin sonlarından etibarən uzun müddət davam edən tənəzzül sənayeyə elə təsir etdi ki, İrlandiyada 1890-cı illərdə ən azı 28 içki zavodu olsa da, 1966-cı ilə qədər bu rəqəm cəmi ikiyə düşdü və 1972-ci ilə qədər qalan içki zavodları, Bushmills Distillery və Old Midleton Distillery (New Midleton Distillery ilə əvəz olundu) yalnız bir şirkətə, Irish Distillers-ə məxsus idi. Monopoliya vəziyyəti akademik olaraq düşünülmüş Cooley Distillery adlı yeni distillə zavodunun işə salınması başa çatdı. 1990-cı illərdən etibarən İrlandiya viskisi yenidən populyarlıq qazandı və 1990-cı ildən bu yana hər il dünyada ən sürətlə böyüyən içkilərdəndir. Mövcud içki zavodları genişləndirildi və bir sıra yeni içki zavodları tikildi, ixrac isə ildə 15%-dən çox artdı. 2019-cu ilin dekabr ayına olan məlumata görə, İrlandiyada 32 içki zavodu fəaliyyət göstərir, daha çoxu planlaşdırılır və inkişaf etdirilir.