1984 (roman)

Bu məqalə 1984 roman haqqındadır. 1984 ili haqqında oxumaq üçün 1984 səhifəsinə baxın.

1984 (ing. Nineteen Eighty-Four) — Corc Oruell tərəfindən 1949-cu ildə yazılmış roman.

1984
ing. Nineteen Eighty-Four
Azərbaycanca ilk nəşrinin üz qabığı
Azərbaycanca ilk nəşrinin üz qabığı
Müəllif Corc Oruell
Janr antiutopiya
Orijinalın dili İngiliscə
Ölkə

{{ {{{1}}} | alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =

}}
Orijinalın nəşr ili 1949
Tərcüməçi Azərbaycan Vilayət Quliyev
Nəşriyyat Böyük Britaniya Secker and Warburg
Azərbaycan Qanun
Cild Nazik
Səhifə 383
Tiraj 500
Əvvəlki Heyvanıstan
ISBN ISBN 978-9952-26-459-3
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

2009-cu ildə The Times qəzeti onu son 60 il ərzində yaradılmış 60 ən yaxşı kitab siyahısına daxil etmişdir.[1][2]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1948-ci ilin oktyabrın 22-nə aid olan Fred Uorburqa ünvanladığı məktubunda, Oruell yazıb ki, bu romanı yazmağa fikri ilk dəfə 1943-cü ildə ağlına gəlib. O, həmçinin o vaxt onun adını ya 1984, ya da Avropada son adam (ing. Last Man in Europe) qoymaq istədiyindən yazırdı.[3]

Öz nəşr tarixi boyu, 1984 Yevgeni Zamyatinin Biz, Oldos Hakslinin Heyrətamiz yeni dünya, Artur Kostlerin Günorta qaranlığı və Rey Bredberinin 451 Fahrenheyt kimi başqa antiutopiya janrında yazılmış əsərlər kimi də qadağan olunurdu və ya məhkəməyə verilirdi.[4] Bəzilərin fikrincə, Oruell 1984-ü Zamyatinin Biz romanın təsiri altında olaraq yazıb.[5][6] 1944-cü ilin fevralın 17-də Qleb Struveyə göndərdiyi məktubunda Oruell Biz romanı haqqında belə yazırdı:

Mən bu cür kitab ilə maraqlanıram və hətta gec-tez yazıla bilən bir kitab üçün özüm qeydlərimi yazıram

Yazı və nəşr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İdeya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

London Universitet Kollecindəki Orwell Arxivində min doqquz yüz səksən dördə çevrilən ideyalar haqqında tarixsiz qeydlər var. Qeyd dəftərlərinin "1944-cü ilin yanvarından gec tamamlanma ehtimalı azdır" və "onlarda olan bəzi materialların müharibənin əvvəlinə aid olduğuna dair güclü şübhələr var".[1]

1948-ci il məktubunda Oruell “[kitab] haqqında ilk dəfə 1943-cü ildə düşündüyünü” iddia edir, digərində isə bu barədə 1944-cü ildə düşündüyünü deyir və 1943-cü il Tehran Konfransından ilham mənbəyi kimi qeyd edir: “Əslində məqsədi dünyanın “Təsir zonalarına” bölünməsinin nəticələrini müzakirə edin (mən bunu 1944-cü ildə Tehran konfransının nəticəsi kimi düşündüm) və əlavə olaraq totalitarizmin intellektual nəticələrini onlara parodiya edərək göstərin”. Oruell 1944-cü ilin mayında Avstriyanı gəzdi və onun fikrincə, Sovet və Müttəfiqlərin ayrı-ayrı işğal zonalarına aparacaq manevrləri müşahidə etdi.

1944-cü ilin yanvarında ədəbiyyat professoru Qleb Struve Oruelli Yevgeni Zamyatinin 1924-cü ildə yazdığı "Biz" distopiya romanı ilə tanış etdi. Cavabında Oruell bu janra maraq göstərdiyini bildirdi və Struve məlumat verdi ki, o, öz ideyalarından biri üçün “gec və ya tez yazıla biləcək” ideyalar yazmağa başlayıb. Oruell 1946-cı ildə Aldous Huxley-nin 1931-ci ildə yazdığı distopik romanı "Azadlıq və Xoşbəxtlik" adlı məqaləsində Aldous Huxley-nin "Cəsur Yeni Dünya" haqqında yazdı və Bizə oxşarlıqları qeyd etdi. Onun profilini yüksəldən Animal Farm. Daha sonra o, öz distopik əsərini yaratmağa qərar verdi.

Qəhrəmanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəbərdarlıq Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.

Baş qəhrəmanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vinston Smit (ing. Winston Smith) – baş qəhrəman, 39 yaşı var. Gənc yaşlarından bəri Həqiqət Nazirliyinin Sənədləşmə Bölməsində çalışır. Vəzifəsi sənədlərə dəyişiklik etməklə partiya təbliğatına zidd olan faktları gizlətməkdir. Partiyanın ideyalarına sadiq olduğunu nümayiş etdirsə də, əslində onlara nifrət edir.
Culiya (ing. Julia) – baş qəhrəmana aşiq olan qadın, 26 yaşı var. Həqiqət Nazirliyinin Ədəbiyyat Bölməsində çalışır. Özünü partiyanın tərəfdaşı kimi qələmə versə də, partiya qanunlarını tez-tez pozur.
O'Brayen (ing. O'Brien) – Daxili Partiyanın yüksək vəzifəli üzvü. Vinston O'Brayenin inqilabçı olduğunu düşündüyü halda o, əslində Fikir Polisinin əməkdaşıdır.

İkinci dərəcəli qəhrəmanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mister Çarrinqton (ing. Charrington) – antikvar dükanında satıcı, Fikir Polisinin agenti. Vinston və Culiyaya otaq icarəyə verir, sonradan onların həbsinə rəhbərlik edir.
Saym (ing. Syme) – Vinstonun savadlı iş yoldaşı, Vinstonun ən çox rəğbət bəslədiyi qəhrəmanlardandır. İxtisasca filoloqdur, Yenidil lüğətinin yaradılmasında iştirak edir. Sonradan Fikir Polisi tərəfindən həbs olunur.
Parsons (ing. Parsons) – Vinstonun qonşusu və iş yoldaşı. Vinstonda və Saymda böyük antipatiya doğurur. İdeal partiya üzvüdür: zəhmətkeşdir, müzakirə etməyə meyil göstərmir, partiyanın öyrətdiyi hər şeyə tərəddüd etmədən inanır. Çox axmaqdır. Sonradan qızının verdiyi məlumat əsasında Fikir Polisi tərəfindən həbs olunur.
Amplfort (ing. Ampleforth) – Vinstonun iş yoldaşı, Həqiqət Nazirliyinin əməkdaşı. Şairdir, "kanonik mətnlər" (klassik şeiriyyət əsərlərinin ingilis dilindən Nyuspikə tərcüməsi) üzrə ən yaxşı mütəxəssislərdən sayılır. Romanın üçüncü hissəsində Vinstonla eyni kameraya düşür, sonradan "101-ci otaqda" yoxa çıxır.
Martin (ing. Martin) – O'Brayenin qulluqçusu.

Tərcümələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1989-cu ildə kitab artıq 65 dilə tərcümə olunmuşdu. Beləliklə o, həmin vaxta qədər ingilis dilində yazılan, ən çox tərcümə olunan roman idi.[7]

Kitab Azərbaycan dilinə ilk dəfə Vilayət Quliyev tərəfindən tərcümə edilmiş və 2011-ci ildə Qanun nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunmuşdur.[8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ The best 60 books of the past 60 years Arxivləşdirilib 2016-03-08 at the Wayback Machine (ing.) — Times Online
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-01.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-05.
  4. ↑ Marcus, Laura; Nicholls, Peter. The Cambridge History of Twentieth-Century English Literature. Cambridge University Press. 2005. səh. 226. ISBN 0-521-82077-4. Brave New World [is] traditionally bracketed with Orwell's Nineteen Eighty-Four as a dystopia ...
  5. ↑ "Freedom and Happiness" Arxivləşdirilib 2016-07-11 at the Wayback Machine (a review of We by Yevgeny Zamyatin) by Orwell, The Express Tribune, 4 January 1946.
  6. ↑ "1984 thoughtcrime? Does it matter that George Orwell pinched the plot?" Arxivləşdirilib 2013-06-14 at the Wayback Machine, Paul Owen, The Guardian, 8 June 2009.
  7. ↑ John Rodden. The Politics of Literary Reputation: The Making and Claiming of "St. George" Orwell
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-01.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikisitatda 1984 (roman) ilə əlaqədar sitatlar var.