Jıqan ulusu

Jıqan ulusu (saxa Эдьигээн улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Jıqansk kəndidir.

Jıqan ulusu
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

66°46′ şm. e. 123°16′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1822
Sahəsi
  • 140.200 km²
Saat qurşağı
  • Yakutsk vaxtı[d]
Əhalisi
Əhalisi
  • 4.086 nəf. (2023)[1]
Rəsmi sayt
Jıqan ulusu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sahəsi - 140,2 min km²-dir. Saxanın şimalında yerləşir. Şimaldan Bulun ulusu ilə, şərqdən Even-Bıtantay, cənub-şərqdən Kobyay, cənub-qərbdən Vilyoy və qərbdən Olenok ulusları ilə həmsərhəddir.

Təbii şərait

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ulus Mərkəzi Yakut yaylasında, Verxoyansk silsiləsinin ətəklərində yerləşir.

Ulus Lena çayını cənubdan şimala keçir. Lenanın çoxsaylı qolları ulus ərazisindən axır - Linde, Muna.

Yanvar ayının orta temperaturu −36 ... −40 °C, iyul + 14 ... + 16 °C-dir. Yağıntının miqdarı illik olaraq 250–300 mm, Verxoyansk silsiləsində 300–400 mm-ə qdər ola bilir

Hidroloji

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərazisindən Babarına, Bas-Yuryax, Beqidyan, Kuelenke, Mısık-Syane, Kıstatıamka, Luktax, Melti, Muna, Oqonner-Yuryaqe, Oqo-Unquoxtax, Orucan çayları axır.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Jıqan ulusunun mərkəzi 1632-ci ildə Pyotr Beketovun rəhbərlik etdiyi Rus kazaklarının dəstəsi tərəfindən qurulmuşdur.

1783-cü ildə Jıqansk Yakutsk vilayətinin Jiqansk qəzasının mərkəzinə çevrilərək bir şəhər statusunu alır. 1805-ci ildə Jiqansk qəzası ləğv edilir. Jiqansk Verxoyansk qəzasna daxil olur və şəhər statusunu itirir.

1822-ci ildə Jiqan ulusu Verxoyansk qəzasının bir hissəsi olaraq meydana gəlir.

1924-cü ildə Yakutiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Bulun rayonu qurulur, buraya Jiqan ulusunun ərazisi də daxil olur.

10 dekabr 1930-cu ildə Jiqan (Evenki) milli bölgəsi qurulur. Sonradan milli mahalın statusu ləğv edilir.

2008-ci ildə ulus yenidən Evenk milli statusunu alır[2].

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milli tərkib

2002-ci il siyahıyaalmasına görə ulusun etnik tərkibi: Evenklər - 2046 nəfər (47.45%), saxalar - 1445 nəfər (33.51%), ruslar - 619 nəfər (14.36%), evenlər - 63 nəfər (1.46%), ukraynalılar - 52 nəfər (1 nəfər) , 21%) və digər millətlər - 87 nəfər (2.02%).

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Jıqan ulusu ərazisinə 4 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 4 yaşayış məntəqəsi daxildir[3][4].

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadiyyatda aparıcı yeri kənd təsərrüfatı (şimal maralı) tutur. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra yerli sovxoz və xəz fermaları ləğv edilmişdir. Kənd təsərrüfatı torpaqları 2,2 min hektardır. Ulusda kollektiv müəssisə, qəbilə icmaları, kəndli təsərrüfatları mövcuddur.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Оценка численности населения на 1 января 2023 года по муниципальным районам.
  2. ↑ "Третий по счету эвенкийский национальный район появится в Якутии". 2020-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-27.
  3. ↑ "Закон Республики Саха (Якутия) от 30 ноября 2004 года N 173-З N 353-III «Об установлении границ и о наделении статусом городского и сельского поселений муниципальных образований Республики Саха (Якутия)»". 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-27.
  4. ↑ "Перечень населённых пунктов, входящих в состав сельских и городских поселений Республики Саха (Якутия)". 2013-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-14.