Allayıaxa ulusu

Allayıaxa ulusu (saxa Аллайыаха улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Çokurdax şəhər tipli qəsəbəsidir.

Allayıaxa ulusu
Gerb
Gerb

70°09′ şm. e. 147°54′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 20 may 1931
Sahəsi
  • 107.300 km²
Hündürlük
 18 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 2.349 nəf. (2023)[2]
Rəsmi sayt
Allayıaxa ulusu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Respublikanın şimal-şərqində, Şimal Qütb dairəsindən kənarda, İndigirka çayının aşağı axarında yerləşir. Şimalda Şərqi Sibir dənizi, şərqdə Aşağı Kolıma ilisi, cənub-şərqdə Orta Kolıma ulusu, cənubda Abıy ulusu, qərbdə Ust-Yana ulusu ilə həmsərhəddir. Ulusun çox hissəsi Yana-İndigirka və Kolıma ovalığında yerləşir. Cənubda - Polous silsiləsi, Ulaxan-Sis silsiləsi, şərqdə - Kondakov dağları tərəfindən əhatə olunur. Rayonun sahəsi 107,3 min km²-dir.

Böyük çaylar çoxsaylı qollara sahibdir:İndigirka, Allayıaxa, Beryolyox, Böyük Erça, Xroma, Şandrin və başqaları. Rayon çoxlu göllərə sahibdir. Bunlardan ən böyüyü Moqotoevo, Ojoqino, Bakul, Soluntax və s. göstərmək olar.

İqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yanvar ayının orta temperaturu -32 ilə -38 °C (-26 -36 °F), iyulun orta temperaturu şimalda +4 °C (39 °F) , cənubda + 12 °C (54 °F) arasında dəyişir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon 20 may 1931-ci ildə qurulmuşdur.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: saxalar - 39,0 %, ruslar - 31,7 %, evenlər - 20,0 %, yukagirlər - 2,56 %,ukraynalılar — 1,67 %, evenklər - 1,18 %, buryatlar - 0,92 %, çukçalar - 0,56 %, digər millətlərdən olanlar - 5,16 %[3]. 2010-cu il siyahıyaalmasına görə, rayonun ümumi əhalisi 3050 nəfərdir. Çokurdax əhalisi isə bu sayın 77,6% -ni təşkil etmişdir.

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Allayıaxa ulusu ərazisinə 1 şəhər və 5 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 7 yaşayış məntəqəsi daxildir. Yaşayış məntəqələri:Vorontsovo, Nıçalax, Oyotunq, Olenoqorsk, Ruskoe-Uste, Çkalov, Çokurdax.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon iqtisadiyyatının əsasını balıqçılıq təşkil edir. Əsas fəaliyyət formaları isə şimal maralı bəsləməsi, balıqçılıq və xəz ticarətidir. Ərazidə qalay və qızıl yataqları vardır.

Polentologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2009-cu ildə Allayıaxa ulusunda, suyun səviyyəsindən təqribən 9 metr yüksəklikdə və sahil yamacının damından təxminən 2 metr aşağıda, 6-7 aylıq mamont qalığı tapılır. Bədənin uzunluğu 158.5 sm, hündürlüyü 60 sm, çəkisi təxminən 100 kq təşkil edir[4][5][6].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
  2. ↑ Оценка численности населения на 1 января 2023 года по муниципальным районам.
  3. ↑ "Перепись населения 2010". 2018-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-20.. Росстат.
  4. ↑ "Всё о мамонтах". 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-25.
  5. ↑ "Учёные завершили полную расшифровку генома якутского мамонта". 2020-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-25.
  6. ↑ "Музей Якутии". 2016-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-17.