Xanqalas ulusu

Xanqalas ulusu (saxa Хаҥалас улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Pokrovsk şəhəridir.

Xanqalas ulusu
Хаҥалас улууhа
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

61°18′ şm. e. 127°12′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 10 fevral 1930
Sahəsi
  • 24.680,47 km²[2]
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 34.435 nəf. (2023)[3]
Rəsmi sayt
Xanqalas ulusu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun ərazisi 24,7 min km²-dir. Şərqdən Meqino-Xanqalas ulusu, cənubdan Amma ulusu və Aldan ulusu ilə, cənub-qərbdən Olyokminski ulusu, şimaldan Qornı ulusu və Yakutsk şəhərinin dairəsi ilə həmsərhəddir.

Təbii şərait

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ulus Prilenski yaylasında yerləşir. Ulusun bütün yaşayış məntəqələri Lena vadisində yerləşir. Lena çayının sol sahilində Erkani Vadisi yerləşir.

Digər böyük çaylar: Sinaya, Ketem, Kenkem, Buotama, Lutenq, Menda və s.

İqlimi kəskin kontinentaldır. Yanvar ayının orta temperaturu −40 ° C, iyul + 19 ° C-dir. İllik yağıntının miqdarı 200 mm-dən 350 mm-ə olur.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Xangalasski" adı 1632-ci ilə aid sənədlərdə, yəni Rus kazaklarının Yakutiyaya gəlişindən bəri işlənir. 1860-cı ildə geniş Xangalasski ulus iki ulusa - Qərbi Xanqalas və Şərqi Xangalasa bölünür. Mövcud sərhədlər daxilində isə 10 fevral 1930-cu ildə ulus meydana gəlir. Ona Qərbi Xanqalas adı verilir. 1937-ci ildə rayon burada sürgündə olan inqilabçı Serqo Orconikidzenin şərəfinə Orconikidze adlandırılır. Əvvəlki adı ona 1992-ci ildə qaytarılır.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milli tərkib

2002-ci il siyahıyaalmasına görə ulusun etnik tərkibi: saxalar - 20 955 nəfər (59.53%), ruslar - 11.745 nəfər (33.37%), ukraynalılar - 497 nəfər (1.41%), evenklər - 370 nəfər (1.05%), evenlər - 234 nəfər (0 , 66%) və digər millətlərdən olanlar - 1400 nəfər (3.98%).

Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Pokrovsk şəhəri, Moxsoqollox q.) ulus əhalisinin 47,22 % -i yaşayır.

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xanqalas ulusu ərazisinə 2 şəhər və 16 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 29 yaşayış məntəqəsi daxildir[4][5].

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstehsal olunan məhsulların ümumi həcminin 46%-ni tikinti materialları, 45% -ni kənd təsərrüfatı məhsulları, 5% -ni qida emalı məhsulları, 3% -ni zərgərlik məhsulları təşkil edir.

Əkinçiliyin əsas sahələri ətlik və südlük heyvandarlıq, ətlik atçılıq, taxılçılıq və kartofçuluqdur.

Tanınmış şəxsləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Georgi Ustinoviç Germogenov - saxa folklorunun pioneri.

Qavriil Vasilieviç Ksenofontov - ictimai-siyasi xadim, ilk saxa alimi - etnoqraf, folklorşünas, din alimi.

Pavel Vasilieviç Ksenofontov - 1927-1928-ci illərdə Yakutiyada anti-bolşevik hərəkatının rəhbəri.

Mixail Efimoviç Nikolaev - Saxa Respublikasının (Yakutiya) ilk Prezidenti (1991-2002).

Sofron Sıranov - 18-ci əsrin nüfuzlu bir noyonu, Kanqalas ulus şahzadəsi Tigin Darxanın nəvəsi.

Pavel Nikolaeviç Xaritonov - məşhur saxa şairi, yazıçısı və tənqidçisi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20180121072340/http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst98/DBInet.cgi?pl=8006001.
  3. ↑ Оценка численности населения на 1 января 2023 года по муниципальным районам.
  4. ↑ "Закон Республики Саха (Якутия) от 30 ноября 2004 года N 173-З N 353-III «Об установлении границ и о наделении статусом городского и сельского поселений муниципальных образований Республики Саха (Якутия)»". 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-30.
  5. ↑ "Перечень населённых пунктов, входящих в состав сельских и городских поселений Республики Саха (Якутия)". 2013-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-14.