Neryunqri ulusu

Neryunqri ulusu (saxa Нүөрүҥгүрү улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Neryunqri şəhəridir.

Neryunqri ulusu
Нүөрүҥгүрү улууhа
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

56°39′29″ şm. e. 124°43′30″ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1975
Sahəsi
  • 98.889,52 km²[1]
Saat qurşağı
  • Yakutsk vaxtı[d]
Əhalisi
Əhalisi
  • 69.032 nəf. (2023)[2]
Rəsmi sayt
Neryunqri ulusu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Neryungri rayonu 1975-ci ilin noyabrında Neryungri sənaye mərkəzi yarandıqdan sonra 1976-cı ildə qurulmuşdur. 1977-ci ildə Tında-Berkakit dəmir yolu xətti şəhərdən 15 kilometr məsafədə yerləşən Berkakit kəndinə çəkilir. Sonra rayonda uzun müddət bütün Uzaq Şərqin enerji mərkəzi olan dövlət rayon elektrik stansiyaları şəbəkəsi (Çulman Dövlət Rayon Elektrik Stansiyası, SBGRES, Neryunqri Dövlət Rayon Elektrik Stansiyası) meydana gəlir. Kömür yataqlarının və qızıl yataqlarının işlənməsinə başlanılır. Bu proses bu günə qədər davam edir. Bu sahə Neryunqi ulusu iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir. 1980-1990-cı illərdə Neryunqrinin özünə və daha sonra Aldan ulusuna (Tommot qəsəbəsi) dəmir yolu çəkilir.

2008-ci ildə Neryunqri ulusu yenidən qurulur[3].

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ulusun sahəsi 98,9 min km²-dir. Neryunqri ulusu Trans-Sibir Dəmiryolu və Oxot Dəniz limanlarına yaxın yerləşərək olduqca əlverişli coğrafi mövqeyə malikdir. Uzunluğu 1232 km olan Lena federal magistralı və hazırda tikilməkdə olan Berkakit-Tommot-Yakutsk dəmir yolu rayon ərazisindən keçir.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Neryunqri şəhəri, Berkakit, Zolotinka, Naqornı, Serebryanı Bor, Xani və Çulman qəsəbələri) ulus əhalisinin 98,4% -i yaşayır.

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Neryunqri ulusu ərazisinə 1 şəhər 6 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 8 yaşayış məntəqəsi daxildir[4][5].

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Saxanın və bütün Uzaq Şərqin ən inkişaf etmiş bölgələrindən biridir. Neryunqri ulusu iqtisadiyyatının əsasını kömür, qızıl hasilatı və elektrik enerjisi istehsalında ixtisaslaşan sahələr təşkil edir. Cənubi Yakut kömür hövzəsinin ümumi balans ehtiyatları 57.5 milyard ton olaraq qiymətləndirilir.

Bundan əlavə Neryunqri ulusunun ərazisi mineral ehtiyatlarla zəngindir. Dəmir filizi, apatit, mərmər, qaya büllurunun ehtiyatları tədqiq edilmiş və qiymətləndirilmişdir. Neryunqrinin iqtisadi cəhətdən fəal əhalisi 53 min nəfərdir. Sakinlərin böyük əksəriyyəti sənaye sektorunda çalışır. Kiçik biznes yaxşı inkişaf etmişdir. Neryunqri rulusundakı kiçik biznes tikinti, emal, avtomobil sənayesi, ticarət və məişət xidmətləri ilə təmsil olunur. Pərakəndə ticarət baxımından ulus respublikada birinci yerdədir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst98/DBInet.cgi?pl=8006001.
  2. ↑ Оценка численности населения на 1 января 2023 года по муниципальным районам.
  3. ↑ "Изменения в административно-территориальном делении субъектов Российской Федерации за 2008 г." Росстат (ingilis). 2009-10-07 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ "Закон Республики Саха (Якутия) от 30 ноября 2004 года N 173-З N 353-III «Об установлении границ и о наделении статусом городского и сельского поселений муниципальных образований Республики Саха (Якутия)»". 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-28.
  5. ↑ "Перечень населённых пунктов, входящих в состав сельских и городских поселений Республики Саха (Якутия)". 2013-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-14.