Lüğətlərdə axtarış.

Ələyəz (Dərələyəz) — İrəvan quberniyasının Şərur—Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda kənd. Alagöz — İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indi Alagöz (Araqadz) rayonunda kənd. Böyük Camışlı.

Baldırın ikibaşlı əzələsi ya Baldır əzələsi (lat. musculus gastrocnemius) insan baldırının arxa səthində iki başdan ibarət əzələ. Baldırın üçbaşlı əzələsinin hissəsi olan kambalayabənzər əzələnin (lat. m. soleus) üzərində yerləşərək birlikdə Axilles vətəri vasitəsilə daban sümüyünə birləşir. Baldırın ikibaşlı əzələsi iki içəri və bayır güclü və ətli əzələ başlarından təşkil olunmuşdur. Daha qüvvətli içəri başcıq (lat. caput mediale) bud sümüyünün lat. condylus medialis üzərindəki qabarcıqdan, bayır başcığı isə (lat. caput laterale) simmetrik olaraq amma birqədər aşağıdan lat.

Pirr qələbəsi — əhəmiyyətli itki hesabına əldə olunmuş məğlubiyyətə bərabər qələbəni ifadə edən tarixi hadisə. Əfsanəyə görə hökmdar Pirr döyüşdə düşmənə qalib gəlməsinə baxmayaraq, demək olar ki, öz ordusunun mütləq əksəriyyətini həmin döyüşdə itirmişdir. Eramızdan əvvəl 279-cu ildə kral Pirr Auskul yaxınlığında Roma legionu ilə müharibə aparırdı. Onun qoşunları hərbi cəhətdən yaxşı təşkil edilmişdilər. Belə ki, onlar döyüş filinə, möhkəm ox və yaylara sahib idilər. Öz qələbəsindən arxayın olan Pirr irəli atılır. Lakin romalılar təslim olmaq fikrində deyildilər və əsgərlərin fillərə minmələrinə heç cür imkan vermirdilər. Fillər o dövrdə ən təhlükəli və güclü silah hesab olunurdular və məğlubedilməz idilər. Nəticədə, romalı legionerlər filləri öz düşərgələrinə buraxmalı olur. Tez əldə edilən qələbədən sevinən Pirr düşməni sonadək qovmamaq qərarına gəlir.

Pirr qələbəsi — əhəmiyyətli itki hesabına əldə olunmuş məğlubiyyətə bərabər qələbəni ifadə edən tarixi hadisə. Əfsanəyə görə hökmdar Pirr döyüşdə düşmənə qalib gəlməsinə baxmayaraq, demək olar ki, öz ordusunun mütləq əksəriyyətini həmin döyüşdə itirmişdir. Eramızdan əvvəl 279-cu ildə kral Pirr Auskul yaxınlığında Roma legionu ilə müharibə aparırdı. Onun qoşunları hərbi cəhətdən yaxşı təşkil edilmişdilər. Belə ki, onlar döyüş filinə, möhkəm ox və yaylara sahib idilər. Öz qələbəsindən arxayın olan Pirr irəli atılır. Lakin romalılar təslim olmaq fikrində deyildilər və əsgərlərin fillərə minmələrinə heç cür imkan vermirdilər. Fillər o dövrdə ən təhlükəli və güclü silah hesab olunurdular və məğlubedilməz idilər. Nəticədə, romalı legionerlər filləri öz düşərgələrinə buraxmalı olur. Tez əldə edilən qələbədən sevinən Pirr düşməni sonadək qovmamaq qərarına gəlir.

Plantaris əzələsi — insanlarda proprioseptif funksiyalar üçün xüsusiləşmiş bir əzələdir. Xarici əzələlərdən biridir və qamış sinirinə birləşir. Heyvanlar tərəfindən əşyaları ayaqları ilə tutmaq və nəzarət etmək üçün istifadə olunur (meymunlar ayaqlarını əlləri qədər uğurlu şəkildə istifadə edə bilirlər) və əsas funksiyası budur, başqa hər hansı bir prosesə dəstək təmin etmir. Bu əzələ insanlarda da eynən mövcuddur, lakin funksiyasını itirdiyindən bədənin digər hissələrindən hər hansı birinin yenidən formalaşdırılmasında toxumaya ehtiyac olduğunda, həkimlər tərəfindən yerindən alınaraq istifadə edilirlər. İnsan bədəni üçün o qədər əhəmiyyətsiz və lazımsızdır ki, insanların 9%-ı buna sahib olmadan doğulur.

Qalça əzələsi (lat. musculus iliacus) daxili qrup çanaq əzələlərindən olub, qalça çuxurundan başlanğıc götürüb, bud sümüyünün kiçik troxanter çıxıntısına bağlanır.

Üzəngi əzələsi (lat. m. stapedius) təbil boşluğunun dal divarında yerləşir və lat. eminentia pyramidalis adlanan hündürlüyün içəri tərəfindən başlayaraq üzəngi sümükcüyünün dal ayaqcığına bağlanır. Vəzifəsi üzəngini dartmaqla daxili qulağı şiddətli vurğulardan mühafizə etməkdir.

HEP ənənəsi — Türkiyədə bir-birinin davamı olan bir sıra solçu kürd tərəfdarı siyasi partiyalar. Bu ardıcıllıq Xalqın Əmək Partiyası, yəni HEP ilə başlamışdır. == İdeologiya == HEP ənənəsinin partiyalarının ideologiyaları demək olar ki, eynidir. Onların əsası liberalizm, proqressivizm, solçu populizm, sosial-demokratiya, regionalizm və feminizmdir. İdeologiya kürdlərin və bütün azlıqların bərabər olduğu vahid və sülhsevər Türkiyəni müdafiə edir. == Tənqidi == HEP ənənəsi və onun ideologiyası və məqsədləri bir çox sağçı kürd milliyyətçiləri tərəfindən tənqid edilir. Mehmet Mətinər 2018-ci ildə HEP ənənəsinə istinad edərək PKK və HDP-nin "kürdlərə kafir ideologiyasını yaymağa çalışdığını" bəyan etmişdir. HEP ənənəsi PKK-nin siyasi qanadı olmaqda ittiham edilmişdi və bir çox Türkiyə partiyaları HEP ənənəsi partiyalarının bağlanması cəhdlərini müdafiə etmişdilər.

Monqol ləkəsi — insanın bel və arxa nahiyələrində rast gəlinən göyümtül ləkə. Bu əsasən melamin piqmentinin derma qatına yığılması ilə əlaqədardır. Bu adın verilməsi əsasən ilk dəfə monqol uşaqlarında aşkarlanması ilə əlaqədar olmuşdur. Əslinə qalanda isə nəyinki monqoloid irqinə mənsub insanlarda həm də digər irqin nümayəndələrində belə müşahidə edilir. «Monqol ləkəsi» yeni doğulan uşaqlarda açıq-aşkar şəkildə müşahidə edilən bir izdir. Əsasən uşaqların 12-14 aylığında tamamən yoxa çıxır. Nadir hallarda zəif şəkildə yetkin insanlarda görünə bilir. Sarı-göy-qara rənglərinin yarışığına bənzəyir. Diametri elədə böyük olmayan qəpik böyüklükdə olur. Bəzən diametri 6-10 sm ola bilir.

Ələyəz, Alagöz — İrəvan quberniyasının Şərur—Dərələyəz qəzasında, indi Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda kənd. Rayon mərkəzində 15 km şimal-şərqdə, Alagöz çayının yanında, Alagöz çayının sağ qolu olan Yoğun su çayının sahilində yerləşir. Kəndin adı 1728-ci il tarixdə tərtib edilmiş «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə Ələyəz, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Alagöz, «Сборник сведений о Кавказе» toplusunda Alagöz və Alayaz (364, N° 770) formasında qeyd edilmişdir. Erməni mənbələrində Alayaz, Alagəz, Alagöz kimi qeyd edilir. Fikrimizcə, Kəndin ilkin və əsil adı «Alagöz«dür. Burada XI-XIII əsrlərə aid azərbaycanlılarla bağlı tarixi abidələr vardır. Kəndin adı V əsrdən xatırlanır. Toponim alagöz türk etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir. Alagöz türk tayfası haqqında ilk məlumata Vamberinin 1863 - cü ildə türk tayfaları ilə bağlı məlumatında rast gəlinir. Etnotoponimdir.

Alagöz dağı — Ermənistanın ən yüksək dağıdır. Hündürlüyü 4090 metrdir. İrəvan şəhərindən 40 km şimal-qərbdə yerləşən sönmüş bir stratovulkandır. Alagöz dağı - İrəvan xanlığı ərazisində ən böyük dağın adı. V əsrə aid ermənicə mənbələrdə yazılışı Araqadz kimidir (Favst Buzald, III, kitab, 24-cü fəsil, Moisey Xorenasi, I kitab, 12-ci fəsil). Qədim ermənicə dağın adı Qaxtik (Xaldik adının qədim erməni dilində l səsi olmadığına görə yazılışıdır, Urartuluların etnik adı olan Xaldi, Haldi adındandır) olmuşdur. Bir sıra tədqiqatçıların Alagöz adının erməni dili əsasında etimologiyası haqqında axtarışları nəticəsiz qalmışdır. Qax rayonunun Sarıbaş kəndi yaxınlığında Alagöz dağının adı ilə mənaca eynidir. Əslində bu oronim qədim türkcə olmaq etibarilə ala və kəz (gəz) hissələrindən ibarətdir. Adın birinci komponenti olan ala sözü türk dillərində geniş (böyük) mənasındadır və bu söz məsələn, Alazan (əsli Alaözən) Geniş çay çayının adında da vardır.

Araqats rayonu, Alagöz rayonu[mənbə göstərin], Ələyəz rayonu[mənbə göstərin] — Ermənistanda mövcud olmuş rayon. 1937-1951-ci illərdə mövcud olmuşdur. Mərkəzi Alagöz kəndi idi. 1972-ci ildə yenidən yaradılarkən Araqats rayonu adı ilə yaradılmış, mərkəzi isə Saxkaovit kəndi olmuşdur. Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin 15 mart 1972-ci il fərmanı ilə Abaran, Artik və Spitak rayonlarının bəzi əraziləri - kəndləri əsasında yaradılmışdır. Sahəsi 382,2 km² - dir. Rayonun adı Azərbaycan dilində Ələyəz formasında qeyd edilir. Ələyəz «Alagöz»ün fonetik formasıdır. Rayon Alagöz (Ələyəz) dağının ətəyində yerləşir. Toponim alagöz türk etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir, Etnotoponimdir.

Ələyəz məbədi — Dərələyəz mahalının Keşişkənd (06.12.1957-ci ildən — Yeğeqnadzor) rayonunun Ələyəz kəndinin şərqində yerləşən alban xristian məbədidir. XIII yüzildə tikildiyi ehtimal olunan və planı düzbucaq şəklində olan bu günbəzli məbədin ətrafı geniş qəbiristanlıqla əhatələnmişdir. Qəbiristanlığın çox hissəsi hazırda bağ və əkin sahələrinə çevrilmişdir. Qəbirüstü sənduqə və daşların üzərindəki yazılardan onların 1301, 1318, 1325, 1342, 1345, 1349-cu illərə aid olduqları anlaşılır. Məbədin cənub tərəfində qəbiristanlıqda böyük sərdabənin divarlarının qalıqları var idi. Qədimdən Türk-Oğuz boylarının yurdu olan Ələyəz kəndinə (11 ailədə 58 nəfər) 1828–1829-cu illərdə İrandan ermənilər köçürülüb gətirilmişlər.

Kiçik bel əzələsi (lat. Musculus psoas minor) çanağın daxili qrup əzələlərinə aid olub, Onurğa sütununun XII döş və I bel fəqərələrinin yan səthindən, fəqərələrarası diskdən başlanğıc götürərək qalça fassiyasında tamamlanır.

Kiçik sağrı əzələsi (lat. Musculus gluteus minimus) — çanağın xarici qrup əzələlərindən olub, qalça sümüyündən başlayıb, bud sümüyünün böyük qabarcığına bağlanır. Kiçik sağrı əzələsinin yığılmasından bud bud-çanaq oyanağından açılır.

Orta sağrı əzələsi (lat. Musculus gluteus medius) — çanağın xarici qrup əzələlərindən olub, qalça sümüyündən başlayıb, bud sümüyünün böyük qabarcığına bağlanır və böyük sağrı əzələsinin altında yerləşir. Orta sağrı əzələsinin yığılmasından bud bud-çanaq oyanağından açılır. Əzələnin ön lift dəsti ayrılıqda yığılaraq budu daxilə, arxa lift dəsti isə xaricə fırladır.

Qalça-bel əzələsi (lat. musculus iliopsoas) daxili qrup çanaq əzələlərindən olub, böyük bel əzələsi və qalça əzələsinə aid əzələ liflərinin birləşməsindən təşkil olunmuşdur.

Türk-İran ənənəsi (fars. فرهنگ ایرانی-ترکی‎ ) və ya Türk-Fars ənənəsi — IX–X əsrlərdə Xorasan və Mavəraünnəhrdə (indiki Əfqanıstan, İran, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan, Qırğızıstan və Qazaxıstanın kiçik hissələri) yaranmış özünəməxsus mədəniyyət. Sonrakı əsrlərdə Türk-İran mədəniyyətinə mənsub xalqlar qonşu vilayətləri zəbt etməklə daha da davam etdirilmiş, nəticədə Cənubi Asiya, Orta Asiya və Tarım hövzəsi, həmçinin Qərbi Asiyanın böyük hissələrinin hakim və elit təbəqələrinin üstünlük təşkil edən mədəniyyətinə çevrilmişdir. Türk-İran ənənəsi islam mədəniyyətinin bir variantı idi. İslamın fəzilət, daimilik və mükəmməllik anlayışları ictimai məsələlər, eləcə də başçı elita olan müsəlmanların dini işləri haqqında diskussiyaya səbəb olmuşdur. Müsəlmanların İranı fəth etməsindən sonra Sasanilərin dili olan Pəhləvi fars dili xilafətin şərq torpaqlarında idarəetmə vasitəsi kimi VIII əsrə qədər geniş şəkildə istifadə edilməyə davam etmişdir. Siyasi baxımdan Abbasilər tezliklə buraya nəzarəti itirməyə başlamış və bu, iki böyük uzunmüddətli nəticəyə səbəb olmuşdur. Birincisi, Abbasi xəlifəsi Mötəsim xilafətdə türk muzdlularının və məmlük qullarının varlığını xeyli artırmışdır. Nəticədə onlar ərəbləri və farsları ordudan, dolayısıyla siyasi hegemonluqdan sıxışdırıb çıxararaq Türk–İran simbiozu erasını başlatmışdılar. İkincisi, Xorasandakı Tahirilər faktiki olaraq müstəqil idilər, lakin sonra Sistandan olan Səfərilər şərq torpaqlarını azad etmiş, çox keçməmiş onların yerinə müstəqil Samanilər gəlmişdir.

Türklərdə dövlətçilik ənənəsi — Türklərdə dövlətçilik ənənəsi və ya türklərdə dövlət qurma ənənəsi müxtəlif tarixi mərhələlərdə türklərin müxtəlif coğrafiyalarda, müxtəlif zamanlarda və müxtəlif xüsusiyyətlərdə dövlət qurma ənənəsi kimi başa düşülür. Dünya tarixində 6000-ə qədər etnik birliyin olduğu və onların 200-ə yaxın olan dövlətlərin sərhədləri daxilində tarix səhnəsinə çıxmaları düşünülür. Bu birliklərdən çox azı dövlət qurmağa müvəffəq olmuşdur. Türk tarixinə ümümi olaraq yanaşdıqda türk birliklərinin etnik kökləri baxımından eyni olan dövlətlər ilə mövcudluqlarını davam etdirdikləri nəzərə çarpır. Bu davamlılıq bunu bir ənənə olaraq görməyə gətirib çıxarmış və ən ümumi anlamda türklərdəki azadlıq qavramına əsaslanmışdır. Türk dövlətlərinin tarixi quruluşu və dövlətə qarşı düşüncələri Oğuz xan əfsanəsi ilə ilk təəssüratlarını ortaya qoymuşdur. Bu əfsanələrdə aydın şəkildə Dünya hakimliyi və Dünya dövləti qurma utopiyası yer almışdır. II Göytürklərdən qalan Orxon Yazıları da bu kontekstdə çox önəmli yer alır. Bu yazılara görə dövlət tanrının türk kağanlarına bir hədiyyəsidir və ümumi davamlılığın olması dövlətlə bağlıdır. Həmin yazılarda azadlıq şüuru vurğulanmış, türk kağanlarına nəsihətlər verilmiş, dövlətin paytaxtının Ötükən olmasının vacibliyi vurğulanmış və Çinin intriqalarından uzaq dayanmaq lazım olduğuna işarə edilmişdir.

Türk-İran ənənəsi (fars. فرهنگ ایرانی-ترکی‎ ) və ya Türk-Fars ənənəsi — IX–X əsrlərdə Xorasan və Mavəraünnəhrdə (indiki Əfqanıstan, İran, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan, Qırğızıstan və Qazaxıstanın kiçik hissələri) yaranmış özünəməxsus mədəniyyət. Sonrakı əsrlərdə Türk-İran mədəniyyətinə mənsub xalqlar qonşu vilayətləri zəbt etməklə daha da davam etdirilmiş, nəticədə Cənubi Asiya, Orta Asiya və Tarım hövzəsi, həmçinin Qərbi Asiyanın böyük hissələrinin hakim və elit təbəqələrinin üstünlük təşkil edən mədəniyyətinə çevrilmişdir. Türk-İran ənənəsi islam mədəniyyətinin bir variantı idi. İslamın fəzilət, daimilik və mükəmməllik anlayışları ictimai məsələlər, eləcə də başçı elita olan müsəlmanların dini işləri haqqında diskussiyaya səbəb olmuşdur. Müsəlmanların İranı fəth etməsindən sonra Sasanilərin dili olan Pəhləvi fars dili xilafətin şərq torpaqlarında idarəetmə vasitəsi kimi VIII əsrə qədər geniş şəkildə istifadə edilməyə davam etmişdir. Siyasi baxımdan Abbasilər tezliklə buraya nəzarəti itirməyə başlamış və bu, iki böyük uzunmüddətli nəticəyə səbəb olmuşdur. Birincisi, Abbasi xəlifəsi Mötəsim xilafətdə türk muzdlularının və məmlük qullarının varlığını xeyli artırmışdır. Nəticədə onlar ərəbləri və farsları ordudan, dolayısıyla siyasi hegemonluqdan sıxışdırıb çıxararaq Türk–İran simbiozu erasını başlatmışdılar. İkincisi, Xorasandakı Tahirilər faktiki olaraq müstəqil idilər, lakin sonra Sistandan olan Səfərilər şərq torpaqlarını azad etmiş, çox keçməmiş onların yerinə müstəqil Samanilər gəlmişdir.

Türk-monqol ənənəsi — XIV əsrdə Asiyada Qızıl Orda və Çağatay xanlığının hakim elitaları arasında yaranmış etnomədəni sintez. Bu xanlıqların hakim monqol elitaları nəhayət fəth etdikləri və hökm sürdükləri türk əhalisinə assimilyasiya olundular və beləliklə də türk-monqollar kimi tanındılar. Bu elitalar monqolların siyasi və hüquqi institutlarını saxlamaqla tədricən islamı (tenqrizm kimi əvvəlki dinlərdən), eləcə də türk dillərini qəbul etdilər. Türk-Monqollar Monqol xanlıqlarının süqutundan sonra bir çox islamçı varis dövlətlər qurdular, məsələn, Qızıl Ordadan sonra Qazax və Tatar xanlıqları (məs, Krım xanlığı, Həştərxan xanlığı, Kazan xanlığı) və Orta Asiyada Cığatay xanlığını davamçısı olan Teymurilər imperiyası. Türk-Monqol şahzadəsi və Teymurun böyük nəvəsi olan Babur (1483–1530) Hindistan yarımadasının demək olar ki, hamısını idarə edən Böyük Moğol İmperiyasını qurdu. Türklər və tatarlar da Məmlük sultanlığı dövründə siyasi və hərbi hakimiyyəti həyata keçirərək Misirin bir hissəsini idarə edirdilər. Bu türk-monqol elitaları o dövrdə Orta Asiya müsəlmanları arasında üstünlük təşkil edən türk-fars ənənəsinin himayədarı oldular. Sonrakı əsrlərdə türk-monqol mədəniyyəti qonşu bölgələrə daşınaraq Cənubi Asiyanın (Hindistan yarımadası), xüsusən Şimali Hindistanın (Moğol İmperiyası ), Orta Asiya, Tarım hövzəsi (Şimal-Qərbi Çin) və Qərbi Asiyanın (Orta Şərq) böyük hissəsinin hakim və elit təbəqələrinin üstünlük təşkil edən mədəniyyətinə çevrildi. Çingiz xanın dövründən əvvəl türk xalqları və monqollar bir-biri ilə söz mübadiləsi aparırdılar, türk dilləri monqol dilindən daha fəal idi.

Vastus lateralis əzələsi (/ˈvæstəs ˌlætəˈreɪlɪs, ˈræ-/) və ya vastus externus — budun anterolateral hissəsində yerləşən səthi və palpasiya olunan bir əzələ. Hər bir alt əzada (ayaqda) olduğu üçün bir cüt əzələdir. Quadriseps qrupunun digər əzələləri ilə birlikdə diz oynağını uzatmağa, aşağı ayağı irəli aparmağa xidmət edir. Bud sümüyünə bağlanmış bir sıra düz, geniş vətərlərdən əmələ gəlir və diz qapağının üst kənarında olur. Vastus lateralis əzələsi virelessus lateralis, vastus medialis, vastus intermedius və rectus femoris ilə birlikdə insan vücudunda dördbucaqlı adlanan ən güclü əzələni əmələ gətirir. Vastus lateralis isə dördün ən böyüyüdür. Vastus lateralis, 7 aydan az olan və yeriyə bilməyən, əzələ tonusunun itməsi olan körpələrdə əzələdaxili inyeksiya üçün tövsiyə edilən yerdir. Bu əzələ daha böyük trokanterin alt hissəsindən və intertrokanterik xəttin yuxarı hissəsindən əmələ gəlir və bütün sümüyün xarici səthində aşağıya doğru hərəkət edir. Lifləri maili olaraq xaricə düzülmüşdür və uzanmalarının 3/4 hissəsi ərzində daha çox trokanterdən qaynaqlanan aponevroz adlanan lifli kollagen membrana möhkəm yapışdırılır. Vastus lateralis əzələsi diz qapağının arxasında bir qüvvə yaratdığından, büküldükdə, onun stabilliyində iştirak edir.

Rektus abdominis əzələsi və ya qarın əzələsi (lat. rectus abdominis) — insan qarnının ventral tərəfində yerləşən bir cüt seqmentli skelet əzələsi. Rektus abdominis əzələsi qasıq sümüyündən yaranır və döş sümüyündə bitir. Qarın nahiyəsində yerləşir. Rektus abdominis əzələsi 5-7 qabırğaların qığırdaqlarının xarici səthindən və xiphoid prosesindən başlayır, qasıq sümüyünə güclü bir vətərlə bağlanır. Əzələ qabırğaları və çanaq sümüyünü içəriyə doğru çəkib arxaya əyildiyi üçün xırıltı zamanı aktivləşir. Hər bir rektus abdominis əzələsi onu fərdi əzələ qarınlarına bölən vətər zolaqları adlanan birləşdirici toxuma zolaqları ilə kəsişir. Bu əzələ qarın konturlarına 2-dən 12-yə qədər dəstlər xaricdən baxıla bilər. Bunlardan ilk 6-sı adətən kəmər xəttinin üstündə görünür, buna görə də ona bəzən "altı-paket" deyirlər. Rektus abdominis çox uzun düz əzələdir, qarın ön hissəsinin bütün uzunluğu boyunca uzanır və qarşı tərəfdəki əzələdən qarnın ağ zolağı ilə ayrılır.

Sreteniye və ya Qromnitsı — slavyanlar arasında xalq təqvimində 2 (15) fevral tarixində qeyd olunan bayram. Xristian təqvimində İsa Məsihin Yerusəlim məbədində saleh Simeon və Peyğəmbər Anna ilə görüşünü qeyd edir. Xalq təqvimində ad üzərində aparılan etimoloji oyuna görə gün mövsümi bir sərhəd hesab olunurdu. Şərqi və Qərbi slavyanlar arasında qışın ortası və ya yazın ilk günləri, Cənubi slavyanlar üçün qış və yaz arasında sərhədi müəyyən edir. Marmot günü Terendez Агапкина Т. А. Мифопоэтические основы славянского народного календаря. Весенне-летний цикл (PDF). Традиционная духовная культура славян. Современные исследования. М.: Индрик. 2002.

Sreteniye və ya Qromnitsı — slavyanlar arasında xalq təqvimində 2 (15) fevral tarixində qeyd olunan bayram. Xristian təqvimində İsa Məsihin Yerusəlim məbədində saleh Simeon və Peyğəmbər Anna ilə görüşünü qeyd edir. Xalq təqvimində ad üzərində aparılan etimoloji oyuna görə gün mövsümi bir sərhəd hesab olunurdu. Şərqi və Qərbi slavyanlar arasında qışın ortası və ya yazın ilk günləri, Cənubi slavyanlar üçün qış və yaz arasında sərhədi müəyyən edir. Marmot günü Terendez Агапкина Т. А. Мифопоэтические основы славянского народного календаря. Весенне-летний цикл (PDF). Традиционная духовная культура славян. Современные исследования. М.: Индрик. 2002.

Eldərəsi (fars. يل دره سي‎) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Kəleybər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 19 nəfər yaşayır (4 ailə).

Elealı Zenon (yun. Ζήνων, m. ö. 490 – 430) — qədim yunan filosofu, Eleya məktəbinin təmsilçisi, Parmenidesin şagirdi olmuşdur. == Aporiaları == == Mənbə == Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 39-40. ISBN 5-89968-061-X. 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF).

Arpaçay ilçəsi — Qars ilinin ilçəsi.

Diqor — Qars ilinin ilçəsi.

Duzluca (türk. Duzluca) — İğdır ilinin ilçəsi. 1992-ci ildə İğdırın Qars ilindən ayrılaraq müstəqil il olmasından əvvəl bu ilçə Qarsa bağlı idi. == Ümumi məlumat == Keçmiş adı "Kulp"dur. Duzluca ilin qərbində yer almaqdadır. Dağlıq ərazilər üstünlük təşkil edir. Suyunun bol və ləzzətli olması, hər türlü tərəvəz və meyvənin yetişə bilməsi bölgəyə ayrı bir önəm qatmaqdadır. Türkiyəyənin İran, Azərbaycan və Ermənistana bağlanan quruyolu Duzlucadan keçir. 1253.5 km²-lik bir sahəyə sahib ilçə, İğdır ili torpaqlarının (3587.81 km²) təxminən % 35,4'ini təşkil edir. Duz mədənləri burada yerləşir.

Elegeş abidələri və ya Elegeş abidəsi – 650-ci illərdə yaradılmış və Elegeşt çayı vadisində yerləşən Göytürk abidəsidir. Orxon abidələrindən təxminən 100-150 il əvvəl yazılmışdırlar. == Abidə == İlk yayımlarda "Elegeş abidəsi " olaraq anılan bu abidə 1888-ci ildə Elegeşt çayı vadisində, çayın sol sahilində tapılmışdır. Abidə 1891-ci ildə Klements tərəfindən incələnmiş və kopyalanmışdır. 1892-ci ildə də Oşurkov abidənin eştampajını çıxarıb Vasili Radlova vermişdir. Elegeşt abidəsi 1915-ci ildə Adriyanov tərəfindən Minusinsk muzeyinə gətirilmiş və 19 nömrə ilə qeydiyyata alınmışdır. == Abidənin ölçüləri == Abidə qatı boz rəngdə, 320 x 66 x 20 sm ölçüsündə, üst qismi dar, aşağıya doğru genişləyən qum daşından ibarətdir. Daşın üzərində yuxarıdan aşağıya doğru yarıqlar və çatlar vardır. Abidədə uzunlamasına yazılmış 12 sətir vardır. Abidənin alt qismində ilk yayımlarda müəyyən olmayan damğa vardır.

Susuz — Qars ilinin ilçəsi. Susuz şəhəri dəniz səviyyəsindən 1750 metr hündürlükdə yerləşir. 1886-cı ilə olan məlumata əsasən Rusiya İmperiyasının Qars vilayətinin Zərişad şöbəsinin Molokan kənd cəmiyyətinin Novo-Dubovka (rus. Ново-Дубовка) kəndində 369 nəfər əhali yaşayırdı, onların hamısını etnik ruslar (duxoborlar) təşkil edirdi.