Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • SÜD

    Su, süd kəlmələri eyni kökə malikdir. Yelin yerinə celin işlədilib. Celin də “su” de­məkdir, “südlük”dür

    Tam oxu »
  • SÜDGƏR

    “Südə oxşayan” demək olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜDLƏYƏN

    Acı və süd kimi ağ şirəsi olan bitkidir. Şirəsi südə oxşadığından bu cür ad­lanıb. Rus dilində də belədir: ona молочай deyirlər

    Tam oxu »
  • SÜDLÜ-SÜMƏN

    Çalınmış qatıq tam tutmamışsa, ona südlü-sümən deyirlər. Dilimiz­də yaxşı yetişməmiş qarğıdalı, taxıl sünbülü və s

    Tam oxu »
  • SÜFRƏ

    Ərəbcədir, “yemək stolu” deməkdir, bizdə “dəsmal” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜLEYMAN

    Yəhudi dilində Solomon kimidir, e.ə. 965-928-ci illərdə İsrailın hökm­darı olmuş şəxsin adıdır. “Sülh tərəfdarı”, “dinc” deməkdir

    Tam oxu »
  • SÜLEYMANBALIĞI

    Ruslar buna лосось deyirlər. Şamayka sözü “şaha layiq balıq” kimi başa düşülə bilər. Süleyman balığı da “Süleyman peyğəmbərə layiq olan balıq” deməkdi

    Tam oxu »
  • SÜLƏNMƏK

    Kökü su sözü ilə bağlıdır, ilkin mənası “hər tərəfə meyil göstərmək”, “su kimi hər tərəfə axmaq” demək olub

    Tam oxu »
  • SÜMSÜNMƏK

    Sümsürük sözü (bəzi dialektlərdə burun sözünün sinonimi olan mısmırıq kəlməsi mövcuddur) mənbələrdə “burun suyu” kimi açıqlanıb

    Tam oxu »
  • SÜMÜK

    Sümürmək sözü ilə qohumdur, “içi (iliyi) sümürmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜMÜRMƏK

    Mənaca sormaq, yağlanmaq, piylənmək, hopmaq,öpmək kəlmələri ilə yaxındır. Mənbələrdə sümür sözü “əmmək”, “sormaq” kimi açıqlanıb

    Tam oxu »
  • SÜNBÜL

    Ərəbcədən alınma sözdür. Bizdə başaq işlədilib. Başaq isə kəsməklə bağlıdır, “kəsilən yer” deməkdir. Bir vaxt oraq sözü də baş (baştar) sözü ilə ifadə

    Tam oxu »
  • SÜPÜRGƏ

    Bəzi türk dillərində (məsələn, qaqauz dilində) sıbıdılma (отбросы), sıbıt­ma (выбрасывать) sözləri var

    Tam oxu »
  • SÜPÜRLƏMƏK

    Söz süpürmək feili ilə qohumdur, səpələmək qəlibi üzrə süpürələ­mək kəlməsi yaranıb, sonra təhriflə bağlı süpürlə şəklini kəsb edib

    Tam oxu »
  • SÜRƏKLİ

    Kökü sürmək (davam etmək) feili ilə bağlıdır, kəsək qəlibi üzrə sürək, on­dan da sürəkli sözü əmələ gəlib

    Tam oxu »
  • SÜRƏYYA

    Ərəbcədir, əsli Sorəyya kimidir, həm qadın, həm də Ülkər ulduzunun ad­larından biridir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • SÜRMƏ

    Alınma söz hesab edirlər. Əslində, sürtmək feili ilə qohumdur və xalis türk sö­­züdür. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • SÜRMƏK

    Mənalarından biri “itələmək”, “hərəkət etdirmək” deməkdir. Buğa inəyi sürür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜRÜKLƏMƏK

    Sözün kökü sür kəlməsidir, ondan sürük, sonra isə sürüklə kəlməsi yaranıb, “тащить” mənasını əks etdirir

    Tam oxu »
  • SÜRÜMƏK

    Kökü sürmək feilidir, nəyisə arxasınca dartıb aparmağa deyirlər. Burada sürtülmənin olması əsasdır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • SÜRÜŞ

    Çağdaş dilimizdə -ış4 şəkilçisi qayıdış feili düzəltmir (və ya çox az hallarda düzəldir: büz-üş, sür-üş

    Tam oxu »
  • SÜRÜŞMƏK

    Kökü sürmək (“maşını sür” deyirik) feili ilə bağlıdır. Qayıdış növü sürün və sürüş variantlarında mövcuddur

    Tam oxu »
  • SÜRÜTMƏ

    Dağdan odunu endirəndə sürüyürlər, söz də sürümək feili zəmnində yaranıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜTÜL

    Qədim mənbələrdə sül (сочность), süllük (сырой) sözləri var. Sütül isə “hələ tam yetişməmiş, sülü olan” anlamını əks etdirir

    Tam oxu »
  • SÜYÜRMƏ

    Siyirmənin dialekt variantıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜZƏNƏK

    Sidik kanalında mikrobların əmələ gətirdiyi xəstəlikdir (гоноррея), süzmək feili ilə əlaqəsi yoxdur: fars mənşəlidir (süzənək); süzən “iynə”dir, xəstə

    Tam oxu »
  • SÜZMƏ

    Süzmək feilindəndir. Maddəni torbadan və s. süzdükləri üçün belə adlanıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • SÜZMƏK

    Rus dilindəki течь feilinin mənasına uyğun anlamı əks etdirən öz feilimiz olub. Ondan özən (çay, arx) ismi də yaranıb, amma indi bizdə işlədilmir

    Tam oxu »
  • SÜZÜLMƏK

    Qərb dialektlərində pencəyin qolu süzülüb tipli cümlələr işlədilir. Sözün əsli süzülmək deyil, üzülməkdir

    Tam oxu »
  • ŞABALID

    Fars sözüdür, “şah palıd” deməkdir. Doğrudan da, şabalıdın və palıdın meyvələri bir-birinə oxşardır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ŞABAŞ

    Sözün əsli şadbaş kimi olub, hərfi mənası “şad olsun”, ”təbrik” deməkdir ( baş farsca budən, yəni olmaq feilinin əsasıdır )

    Tam oxu »
  • ŞADARA

    Mənbələrdə şardaq sözü var, mənası belə açıqlanıb: “seyrək toxunmuş”. Güman ki, şadara sözü həmin kəlmənin dəyişmiş formasıdır

    Tam oxu »
  • ŞADMAN

    Farsca “sevinən” (şadlanan) deməkdir. Arzuman sözünün qəlibi üzrə yaranıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ŞAFTALI

    Sözün alı (alu) hissəsi meyvə deməkdir (gavalı...), şaft hissəsini fars sözü ilə bağlayırlar: fars meyvəsi

    Tam oxu »
  • ŞAHBAZ

    Baz farsca “şahin” deməkdir. Şahbaz “şahinlərin şahini” (seçiləni) mə­na­sını verir. Başının rəngi sarışın olan şahinə deyirlər, ağ şahinlər isə sadəc

    Tam oxu »
  • ŞAHƏ QALXMAQ

    Sözün əsli şax kimi olub, farsca “buynuz” deməkdir. Birləşmənin mənası “вставать на дыбы” deməkdir. Deməli, buynuz kimi yuxarı qalxmaq anlamını əks et

    Tam oxu »
  • ŞAHİ-MƏRDAN

    Farsca mərdlərin (mərd+an) şahı (ulusu, əsli) deməkdir. İmam Əlinin ləqəbi kimi poeziyada çox işlədilib

    Tam oxu »
  • ŞAHİD

    Ərəbcədir, bizdə tanımaq feilindən əmələ gəlmiş tanıq sözü işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ŞAHİN

    Şahın ov quşlarının hamısında birlikdə şahin (şah quşu) deyiblər. Bizdə onun yerinə bayqu işlədilib (“Əsli və Kərəm”də “Bayqunun məskənin sar aldı get

    Tam oxu »
  • ŞAHMALI

    Mal ərəbcə “sərvət” deməkdir, şahmalı “şahın sərvəti, var-dövləti” (və ya “şaha layiq olan”) kimi anlaşıla bilər

    Tam oxu »
  • ŞAHMAR

    İlan növüdür, farsca “şah ilan” (ilanların şahı) deməkdir. Şahbaz sözü də həmin qəlib üzrə yaranıb: “şahinlərin şahı” deməkdir

    Tam oxu »
  • ŞAHMAT1

    Farscadır. “Şah öldü” mənasını əks etdirir. “Mən bu işə mat qalmışam” deyirik, mənası “təəccübdən donmuşam”, “ölü vəziyyətdəyəm” deməkdir

    Tam oxu »
  • ŞAHMƏRDAN

    Fars mənşəlidir, “igidlərin şahı”, “mərdlərin şahı” deməkdir, şah və mərd sözlərindən əmələ gəlib. İmam Əlinin epitetlərindən olub

    Tam oxu »
  • ŞAHNAMƏ

    Fars mənşəlidir, “şah haqqında yazı (əsər)” deməkdir. El arasında kompliment anlamında da işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ŞAHNAZ

    Melodiyadır, “gözəl səslənən” deməkdir. Təranə adına uyğun gəlir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ŞAHNİŞİN

    Söz fars mənşəlidir, şah məlumdur, nişan “sərnişin” sözündəki ilə eynidir (oturmaq). Şahinişin “şahın oturmasına layiq düzəldilmiş yer (qalereya)” de­

    Tam oxu »
  • ŞAHPƏRİ

    “Pərilərin ən yaxşısı” (şahı) deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ŞAHRAN

    Farsca şah və rah sözlərindən əmələ gəlib: “şah (böyük) yol” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • ŞAHSUVAR

    Fars mənşəlidir “yaxşı minici (atlı)” mənasında işlədilir, “atlıların şahı, yaxşısı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • ŞAHVERDİ

    “Şahın verdiyi” (şahın hədiyyəsi) deməkdir. Allahverdi sözünün qəlibi üzrə yaranıb. Burada şah dedikdə, İmam Əli nəzərdə tutulur

    Tam oxu »