Mənası rus dilində belə açıqlanıb: “надувной мешок”. Bu, nə deməkdir? Qabaqlar sudan keçmək üçün dərinin içini hava ilə doldurub, ondan bir nəqliyyat
Mənbələrdə tömö (tu) sözü var, “hər tərəfi örtən” deməkdir. Duman, tuman (paltar) və tumurcuq kəlmələri həmin sözdən törəyib
Farscadır, əsli: timar. “Təmizləmək”, “qulluq göstərmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tum “soyuq” demək olub, tumov soyuqdan əmələ gələn xəstəliklərdən biridir. Güman ki, donmaq sözü də tum sözü ilə eyni kökə malikdir
Mənbələrdə tumru sözü var və ruscaya окутать (bürümək) kimi tərcümə olunub. Tumurcuq “bürünmüş” (üstü örtülü) deməkdir
fin. tunturi – çılpaq yüksəklik
Əvvəl eveneklər adlanıblar, donuz sözü ilə bağlı yaranıb. Peşələri donuz saxlamaq olub. (Bəşir Əhmədov
Ərəb mənşəlidir (əsli: türab), türbə sözü ilə qohumdur, “qəbir”, “mavzoley”, “torpaq” mənalarında işlədilir
Farscadır (əsli: dorrac), rusca bu quşa “рябчик” deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farscadır, turşidən (törşidən) məsdərinin əsasıdır. Bizdə turş yerinə acı sözü işlədilib, sonra mənasını dəyişib
Bir çox mənalarda: “vaxt”, “əks tərəf”, “bərabər”, “günorta”... işlədilib, əsas mənası “rastlaşmaq” demək olub
“Xosrov və Şirin”in tərcüməsində işlədilib. Tuş qıl kimi olub, sonra qıl şəkilçiyə çevrilib. (Bəşir Əhmədov
Dialektlərdə bu söz “dəqiq nişan al” mənasında işlədilir. Sözün kökü “tuş”dur (“rastlaşmaq” deməkdir), -ğur şəkilçisi ilə həmin sözdən tuşğur kəlməsi
1. Arami dilinə məxsus olub, “giləmeyvə” anlamında işlədilib. Bizdə ipəkağacı deyiblər. Farslar клубника sözünün müqabilində tut firəngi (Avropa tutu)
Tutmaq feili ilə bağlıdır, “fakt”, “arqument” anlamlarını əks etdirir. Söz tut (kök) al və ğac morfemlərindən düzəlib (-ğac şəkilçisi süzgəc, üzgəc ti
Qədim mənalarından biri “yanmaq” kimi açıqlanıb (Tutuşdu qəm oduna şad gördüyün könlüm...). Tutuşmaq elə “odlanmaq” deməkdir, mənbələrdə tuta sözü var
Bu söz məlum quşla bağlı qadınlara verilən addır. Tuti quşu şirin dilli hesab olunduğu üçün adam adına çevrilib
Tutaşmaq variantı da olub. Mənbələrdə rus dilinə воспламенятъся, вспыхиватъ kimi tərcümə olunub. Tütün, tüstü sözləri ilə qohumdur, qədim mənası “od”,
Balaca qazandır, fars sözüdür, onlarda tabe formasında işlədilir. Görünür, tab (od, isti, ocaq) sözü ilə qohumluğu var
Söyüd ağacının qabığını boru şəklində çıxarıb içinə kürəciklər qoyub quş ovlayıblar. Buna tüvək deyilib (indiki su atan kimi)
Qədim forması yük şəklində olub. Qanad yerinə yük də işlətmişik. Oперение sözünün qarşılığı yüklük kimi qeydə alınıb
Fransız sözüdür, “nazik, yüngül, toxuma parça” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə tü (“tük” mənasında), tülə (tükünü dəyişmək) sözləri var. Tülək kəlməsi tüləmək feili zəminində əmələ gəlib
Mənbələrdə bu sözün tüklü forması da mövcuddur. Deməli, tülkü tarixən “tükü çox olan heyvan” mənasını əks etdirib
Fars sözüdür və “kəskin”, “ciddi”, “sərt”, “möhkəm” (bərk) anlamlarında işlədilir. Tünd-qırmızı, tünd-qara, tünd çay və s
Tüpürmək feilindən yelləncək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
1. Əsli “tükürmək”dir, bu da öz növbəsində tökmək sözü ilə bağlıdır. M.Kaşğaridə külək, tufan mənasını verən tüpi sözü var (indi də işlədilir)
Sərdabə fars, türbə ərəb sözüdür. Hər ikisi “məqbərə” anlayışı ilə bağlıdır, sinonimlərdir. Türbə “mavzoley” deməkdir, ərəbcə turab (qəbir, torpaq) sö
Ərəbcə “az tapılan”, “zərif” “çox gözəl” deməkdir. Cəm forması tərafət sözündən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov
Göytürk imperatorluğuna qədər türk sözü müstəqil etnik ad kimi işlədilməyib. Hunların dövründə türk hun (qoçaq, igid hun) birləşməsi olub, sonra türk
Orta əsrlərin əvvəllərində Türkiyə, hüdudları Avropanın cənub-şərqinə çatmış nəhəng bir dövlət idi. Qərbi və Şimali Afrikaya da bütövlükdə Türkiyə və
Bu, qızlara verilən addır. Türk sözünün üzərinə ərəb şəkilçisi (-iyyə) artırmaqla əmələ gəlib. Mənası “türk qızı” (türk gözəli) deməkdir
“Крепость” mənasını verən tura sözü mövcud olub. Gecə yerinə tünək, tünlük (темница) işlədilib. Türmə kəlməsi tura sözü ilə qohumdur və öz sözümüzd
Dialektlərdə düdük forması da var, dodaq (dodaqda çalınan) sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tüt feili “tüstüləmək” anlamında işlədilib. Papiros (qəlyan) çəkməyə tütsük deyiblər. Tütün və tüstü eyni söz olub, sonra mənaca fərqlənib
Abd sözü ilə qohumdur. “Allahın qulu” deməkdir (abd “qul” anlamını əks etdirir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Son” anlamını əks etdirən və bircə səsdən ibarət olan “u” sözü olub. Uc kəlməsi ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov
Rus dilindəki таз sözünün mənasını tatar dilinə oça kimi tərcümə edirlər. Крестец sözü oçabaşı kimi tərcümə olunur
Güman ki, üz və bət kəlmələrindən törəyib, (üzbət kimi olub) “sir-sifət” mənasını verir; danışıqda ucbat sözünün sinonimləri kimi uc və üz kəlmələri
Əsli “uc yer” deməkdir. Yer sözü dəyişərək qar şəklinə düşüb. Dışarı “dış yer” deməkdir, yuxarı “yüksək yerdir”, içəri “iç yerdir”, bura “bu yerdir”,
“Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz “cənnət” anlamında işlədilib. Alınma sözdür, Soğdaq dilinə mənsubdur. Həmin dildə sözün mənası “cənnət”, “göy” kimi açı
Kökü uç feilidir, -ur təsirli feil əmələ gətirir, -um feildən isim düzəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Udmaq feilindən əmələ gəlmiş qayıdış növdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə udul, uddur formalarında verilib, tatar dilində ottır şəklində işlədilir. Deməli, söz uddur olub, sonra r səsi z ilə əvəz olunub (ulduz), n
Uşaq, ovmaq, üyütmək sözləri kokdaş olub və hamısı ufaq kəlməsi ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Təqlidi sözdür, çıxarılan səslə bağlıdır. uğ kökdür, -ultu şəkilçi. Sızıltı, zırıltı sözlərinin qəlibi üzrə əmələ gəlib
Yaxşı arzumuzu bildirmək üçün “uğur olsun” deyirik. Ehtimal ki, buradakı uğur sözü qutğur kimi olub və qut kəlməsindən əmələ gəlib
İlgək, ilmə sözlərindəki il və ulaq kəlməsindəki ul tarixi baxımdan eyni sözdür, feildir. Arabanın ön və arxa oxlarını birləşdirən ağaca el arasında u
Arabanın dal və qabaq oxlarını birləşdirən ağaca el arasında ulama deyirlər. Bu, il feili əsasında yaranıb, ilmək, ilgək, ilmə, ilişmək sözlərinin kök
İki yozumu ola bilər: 1. Qurdun ulaması və itin hürməsi eyni sözdən əmələ gəlib: r-l əvəzlənməsi təbii haldır