is. bot. 1) poivrier m (bitki) ; poivre m (qida) ; 2) de poivre ; poivré, -e ; qırmızı ~ poivre rouge ; göy ~ poivre vert ; döyülmüş ~ poivre en poudre ; ~ arağı eau f de vie poivrée
Bibər
Bibər (lat. Capsicum) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Bibərin vətəni Cənubi Amerikadır. İspanlar tərəfindən Avropaya gətirilmiş və qısa vaxtda tropik və subtropik ölkələrdə yayılmışdır. Acı və şirin növləri olan, fərqli rənglərdə tərəvəz və ədviyyat olaraq istifadə edilən bitkilərin ümumi adıdır. Bibər xüsusilə C vitamini baxımından olduqca zəngindir.
== Faydaları ==
İştahı açar, mədəni qüvvətləndirər və həzmi asanlaşdırar. Revmatizmə yaxşı gəlir. Qanamaları önləyər. Cinsi arzunu artırar.
Bibər dolması
Bibər dolması — Azərbaycanın milli mətbəxinə aid olan xörəkdir.
== Lazım olan ərzaqlar ==
Qoyun əti — 163 q.
Bibər — 215 q.
Düyü — 15 q.
Baş soğan — 20 q.
Qoyun quyruğu — 20 q.
Ərinmiş yağ — 20 q.
Qatıq — 50 q.
Darçın — 0,1 q.
İstiot — 0,1 q.
Bibər turşusu
Bibər turşusu – bibərdən hazırlanan turşu növü.
== Tarixi ==
Mezoamerikada yaşayan Astek xalqı ispanların gəlişinə qədər acı bibərdən turşu hazırlayırdılar.
== Yayılması ==
Xalapelo bibərindən hazırlanan turşu Meksika mətbəxində bir çox xörəyin hazırlanmasından istifadə olunur. Ümumiyyətlə, Meksikada bibərlərin turşu şəklində satılması geniş yayılıb. İtaliya, Çili, Latın Amerikası mətbəxlərində də bibər turşusu geniş şəkildə hazırlanır.
== Tərkibi ==
Bibər turşusunun hazırlanmasında bibər, ağ kələm, uzunzov bibər, pomidor, qırmızı bibər, kök, sarımsaq, cəfəri, duz, su və sirkə kimi inqredientlərdən istifadə olunur.
Bibər turşusunu hazırlamaq üçün bütün ərzaqlar əvvəlcə qaba yığılır və suyun içərisində sirkə ilə saxlanılır. Qarışığıa rəndələnmiş kök və göyərtilər əlavə olunur. Daha sonra bibər bu qarışıqla doldurulur. Yanına isə sarımsaq əlavə olunur.
Qara bibər
Qara istiot (lat. Piper nigrum) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü.
Saplaqlı bibər
Saplaqlı bibər (lat. Capsicum annuum) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin bibər cinsinə aid bitki növü. Saplaqlı bibər istisevən bitki olduğundan cənub rayonlarında daha çox becərilir.
Bibərin vətəni Meksika və Qvatemaladır. Rusiyanın və Ukraynanın cənub rayonlarında, Moldaviya, Orta Asiya və Zaqafqaziya respublikalarında becərilir.
Bibərin tərkibi onun sortundan, yaşıl və ya qırmızı olmasından, yetişmə dərəcəsindən asılı olaraq dəyişir. Şirin bibərin tərkibində orta hesabla 4,8-9,5% quru maddə, o cümlədən 1,0-1,3% zülali maddə, 4,7-7,3% ümumi karbohidratlar, 0,5-0,6% mineral maddə və 90-350 mq% C vitamini vardır.
Acı bibərdə 9-20% quru maddə, o cümlədən 4,5-8,0% şəkər vardır. Bibərin acı dadı onun tərkibindəki kapsaisin qlükozidinin (C18H27NO3) miqdarından (0,02-1,0) asılıdır. Bibər dad xüsusiyyətinə görə acı və şirin növlərinə ayrılır.
Su bibəri
Subibəri (su qırxbuğumu, su persikariyası) (lat. Polygonum hydropiper L.) - qırxbuğum cinsinə aid bitki növü.
Qırxbuğum (su bibəri) hündürlüyü 60 sm.-ə qədər olan birillik ot bitkisidir. Qızılcıq fəsiləsinə aiddir. Köklü və budaqlıdır, düyünvari budaqları çıxan nahiyyənin aşağı hissəsindən köklər əmələ gəlir, paycığa yaxın olan belə budaqlar qırmızı rəngə çevrilir. Yarpaqları uzunsov olur, kənarları bütöv, -gödək saplaqlı, yuxarı hissələrindəkilər isə saplaqsızdır.
Yarpaqların budağa birləşən hissəsi bükülmüş vəziyyətdədir. çiçəkləri xırda ağ və ya narıncı rəngdədir. Çiçəklər budaqda oturaq şəkildə bir və ya iki-üç birləşərək sünbülə bənzər çiçək formasında olub, uzunluğu 10 sm.-ə qədər çatır. Qırxbuğum (su bibəri) may ayından başlayaraq sentyabr ayınadək çiçəkləyir.
Zaven Bibəryan
Zaven Bibəryan (erm. Զաւէն Պիպեռեան, türk. Zaven Biberyan; 1921, Konstantinopol – 4 oktyabr 1984, İstanbul) — erməniəsilli Türkiyə yazıçısı və redaktoru.
Zaven Bibəryan 1921-ci ildə İstanbulun Çəngəlköy rayonunda anadan olmuşdur. O, ilk növbədə yerli Aramyan-Uncuyan erməni məktəbində, sonra isə Müqəddəs İosif liseyində təhsil almışdır. Bibəryan daha sonra İstanbulda Ticarət Elmləri Akademiyasında oxumuşdur.
Zaven Bibəryan bütün əsərlərini erməni dilində yazmışdır. Bibəryan 1941-ci ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələrində məcbur hərbi xidmətə çağırılan zaman "Jamanak"ın baş redaktoru Ara Kocunyanla görüşmüşdür. Kocunyan Bibəryanın erməni dilçilik bacarığına heyran qalmış və onu "Jamanak" üçün məqalə yazmağa həvəsləndirmişdir. Bibəryan İstanbula qayıtdıqdan sonra "Xristianlığın sonu" adlı ilk məqaləsini yazmışdır.