“Səs” mənasını əks etdirən tavuş kəlməsi olub. Bundan da tövşümək, dovşan sözləri əmələ gəlib. Dovşan sözü tövşümək feili ilə kökdaş olub. Dovşan sözü “yovşan”la da qohumdur. Yovşana “dovşanotu” da deyiblər. Dovşan çöldə, əsasən, yovşanla qidalanır. Bu baxımdan onların arasında qohumluq əlaqəsi ola bilər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dırmanan dovşan
Dırmanan dovşanlar, və ya Yapon ağac dovşanı (lat. Pentalagus furnessi), (yap. 奄美野黒兎 —Pentalagus cinsinə və Leporidae fəsiləsinə aid növ. Mövcud ad amerikan antrapoloqu Vilyam Henri Fuernessin şərəfinə adlandırılıb (1866–1920). Dırmanan dovşanlar Yaponiyanın endemik canlısıdır.
== Xariçi görünüş ==
Dırmanan dovşanlar yumşaq, tünd-qəhvəyi xəzə malikdirlər. Qulaqları qısa olub 4–5 sm uzunluğa malik olurlar. Qısa pəncəyə və uzun dırnaqlara malik olurlar. Dırmanan dovşanlar ümumən 40–53 sm uzunluğa malik olurlar. Quyruqlarının uzunluğu 2–3,5 sm təşkil edir.
Dəcəl Dovşan (1981)
== Məzmun ==
Balacalar üçün nəzərdə tutulmuş bu film əsrarəngiz təbiət mənzərələri və bir sıra sərgüzəştlərlə zəngindir. Filmdə öz nadincliyi, şıltaqlığı və ərkəsöyünlüyü ilə seçilən, başqalarını tez-tez narahat etməkdən, incitməkdən zövq alan dəcəl dovşan balası haqqında söhbət gedir.
== Filmin heyəti ==
=== Filmin üzərində işləyənlər ===
Rejissor: Əsgər Məmmədov
Ssenari müəllifi: Hikmət Ziya
Operator: Antonina Korotnitskaya
Quruluşçu rəssam: Əsgər Məmmədov, Reyn Raydme
Bəstəkar: Azər Dadaşov
Səs operatoru: Nataliya Nuriyeva
Cizgi rəssamı : Vahid Talıbov
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 314.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan.
Dəcəl dovşan (film, 1981)
== Məzmun ==
Balacalar üçün nəzərdə tutulmuş bu film əsrarəngiz təbiət mənzərələri və bir sıra sərgüzəştlərlə zəngindir. Filmdə öz nadincliyi, şıltaqlığı və ərkəsöyünlüyü ilə seçilən, başqalarını tez-tez narahat etməkdən, incitməkdən zövq alan dəcəl dovşan balası haqqında söhbət gedir.
== Filmin heyəti ==
=== Filmin üzərində işləyənlər ===
Rejissor: Əsgər Məmmədov
Ssenari müəllifi: Hikmət Ziya
Operator: Antonina Korotnitskaya
Quruluşçu rəssam: Əsgər Məmmədov, Reyn Raydme
Bəstəkar: Azər Dadaşov
Səs operatoru: Nataliya Nuriyeva
Cizgi rəssamı : Vahid Talıbov
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 314.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan.
Qulaqsız dovşan (film, 2007)
Qulaqsız dovşan (alm. Keinohrhasen) — 2007-ci ilin kinokomediyası. Rejissor Til Şvaygerin filmi.
Ludo (Til Şvayger) jurnalistdir və ulduzlar haqqında materialları sarı pressaya göndərir. Həmçinin onun əsas bir hobby'si qızları yoldan çıxarçasıdır. Ludo əsl kazanovadır... Kliçkonun nişanında uğursuz qizli çəkilişdən sonra (Ludo çəkilişi şüşəli tavan üzərində eləyən zaman şüşə sınır və o tortun üstünə düşür), şərti 8 ay həbs cəzasına məhkum edilir. Şərti — 300 saat uşaq bağçasında məcburi iş. Uşaq bağçasının (Kindergarte) tərbiyəçisi bir vaxtlar məktəbdə Ludo tərəfindən lağa və istehzaya məruz qalan qızdır. Ludo artıq bu insedenti çoxdan unutsa da, Anna bunu yaxşı xatırlayır və onun yeganə istəyi — ona dərs verməkdir.
Dovşan
Dovşan (lat. Lepus) — dovşanlar fəsiləsinə aid məməli cinsi.
Dovşanların əksər növü torpaqlarda "burovz" və "vorenz" adlanan deşiklər qazır. Birincisi daha sadə, fərdi yuvalardır. İkincisi isə bir-birinə bağlı yuvalar şəbəkəsidir, çoxlu girişləri və keçidləri olur. Dovşanların 360 dərəcə və eyni zamanda gecə görmə qabiliyyəti var, başlarını çevirmədən arxada nə olduğunu görə bilirlər. Dovşanların hamiləlik müddəti təxminən 28-31 gün çəkir. Dovşanlar 6-8 arası bala doğur. Erkək dovşana "bak", dişi dovşana "do" deyilir. Doğuş prosesinə ingiliscə "kindlinq" deyilir.
Ac dovşan hücum edir (film, 2011)
Ac dovşan hücum edir (ingiliscə orijinal adı: Seeking Justice, Azərbaycan dilində: Ədalət axtarışında) 2011-ci ildə Rocer Donaldsonun rejissorluq etdiyi və Tobey Maguire və Ram Bergman tərəfindən istehsal olunan filmdir. Çəkilişləri Nyu Orleanda aparılmışdır. Rusiyada premyerası 12 yanvar 2012-ci ildə baş tutmuşdur.
== Süjet xətti ==
Baş qəhrəman Nik Cerardın həyat yoldaşı Laura təcavüzə məruz qalır, vəhşicəsinə döyülərək, başından güllə yarası alır. Sağ qalmaq şansı demək olar ki, sıfıra bərabər olsa da, möcüzəvi şəkildə sağ qalır. Həyat yoldaşını zorlayan şəxsin yaxalanmasında hüquq mühafizə orqanları heç bir nəticəyə nail olmadığından, alternativ variantlar axtarır. İş elə gətirir ki, gizli fəaliyyət göstərən və seksual manyakları öz gücləri hesabına cəzalandıran və ya zərərsizləşdirən dəstənin başçılarından biri ilə tanış olur. Həmin qrupun nümayəndəsi cinayətkarı öldürərək, morqa zəng vurur və "Ac dovşan hücum edir" ifadəsini işlədir. Ancaq təcavüzkar heç də təmənnasız olaraq cəzalandırılmayıb. Bunun müqabilində Nik dəstə üçün bir neçə tapşırıq yerinə yetirməlidir.
Boz dovşan
Boz dovşan və ya Adi dovşan (lat. Lepus euporaeus) dovşanlar fəsiləsindən (lat. Leporidae) olan məməli növüdür.
== Xarici görünüşü ==
Bədən uzunluğu 57 – 68 sm, çəkisi 4 – 6 kq-a, nadir hallarda 7 kq çatır. Ən iri fərdləri arealın şimal və şimal – şərq hissələrində qeydə alınır. Xarici görünüşcə boz dovşan daha uzun qulaqları (9,4 – 14 sm) və üst tərəfdən qara və ya qaramtıl – qonur rəngli uzun pazşəkilli quyruğu ilə (7,2 – 14 sm) ağ dovşandan asanlıqla ayırd edilir. Gözləri qırmızımtıl – qəhvəyi rəngdədir. Ağ dovşanla müqayisədə arxa ətrafları daha uzundur, lakin pəncələri qısa (pəncənin uzunluğu 13,6 – 18,5 sm) və dardır. Bunun səbəbi adi dovşanın qar örtüyünün çox olmadığı ərazilərdə yayılmasıdır.
Yay tük örtüyü sarımtıl – boz, qonur, qəhvəyi, sarımtıl – qırmızı və ya zeytuni – qonur olur.
Dovşan adası
Tavşan adası və ya Balıkçı adası (türk. Tavşan Adası, yun. Νέανδρος, Neandros adası) — Türkiyəyə məxsus olan, Mərmərə dənizində yerləşən ada.
Ada Böyükadadan 2 km cənubda yerləşir. Eni 90 metrdir. Ölçülərinin kiçikliyi səbəbindən yaşayış yoxdur. Ada Bizans imperiyası dönəmində dovşan ovunda istifadə edildiyindən bu cür adlanır. Adada bir məbədin qalıqlarını müşahidə etmək olar.
== Mənbə ==
Aκύλα Μήλλα: "Πριγκηπόνησα", εκδ. "ΤΑ ΝΕΑ", 2008.
Vallabi-dovşan
Vallabi-dovşan (lat. Lagorchestes) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin i̇kikəsicidişlilər dəstəsinin kenqurular fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Qulaqsız dovşan
Qulaqsız dovşan (alm. Keinohrhasen) — 2007-ci ilin kinokomediyası. Rejissor Til Şvaygerin filmi.
== Məzmun ==
Ludo (Til Şvayger) jurnalistdir və ulduzlar haqqında materialları sarı pressaya göndərir. Həmçinin onun əsas bir hobby'si qızları yoldan çıxarçasıdır. Ludo əsl kazanovadır... Kliçkonun nişanında uğursuz qizli çəkilişdən sonra (Ludo çəkilişi şüşəli tavan üzərində eləyən zaman şüşə sınır və o tortun üstünə düşür), şərti 8 ay həbs cəzasına məhkum edilir. Şərti — 300 saat uşaq bağçasında məcburi iş. Uşaq bağçasının (Kindergarte) tərbiyəçisi bir vaxtlar məktəbdə Ludo tərəfindən lağa və istehzaya məruz qalan qızdır. Ludo artıq bu insedenti çoxdan unutsa da, Anna bunu yaxşı xatırlayır və onun yeganə istəyi — ona dərs verməkdir.
Ağ Dovşan (personaj)
Ağ Dovşan – Luis Kerrollun Alisa möcüzələr ölkəsində və Alisa güzgü arxasında əsərlərinin baş qəhrəmanlarından biridir. Ağ Dovşanın sayəsində Alisa "Möcüzələr ölkəsi"nə düşür.
Tamkənaryarpaq Dovşan alması
Tamkənaryarpaq dovşanalması (lat. Cotoneaster integerrimus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Təbiətdə Baltikyanı ölkələrdən Şimali Qafqaza qədər olan ərazilərdə bitir.
Düz dayanan, çox budaqlı, hündürlüyü 2 m-ə qədər olan, yumru çətirli, yarpağı tökülən koldur. Cavan zoğları tüklü olur, sonradan çılpaqlaşır. Yarpaqları uzunluğu 5 sm olub, enli-yumurtavari formadadır, üstü tünd yaşıl, parlaq, hamar, alt tərəfi isə bozdur. Çiçəkləri çəhrayı-ağ rənglidir, 2-4 ədəd sallaq salxımlarda yerləşir. May-iyun ayında çiçəkləyir, meyvələri avqust ayında yetişir. Meyvələri alqırmızı, diametri 1 sm-ə qədərdir. Meyvələri payızın axırına qədər ağacda qalır.
Dovşan Piter (film)
Dovşan Piter (ing. Peter Rabbit) — eyniadlı uşaq kitabı personajı əsasında çəkilmiş 2018-ci ilin komediya filmi.
== Mövzu ==
Dovşan Peter 3 bacısı və kuzeni Berjamin ilə birlikdə yaşayır. Günlərini Mkqreqorun bağından meyvə-tərəvəz oğuramaqla keçirirlər. Qalan vaxtlarını isə yaxınlıqda yaşayan, dovşanların və təbiətin şəkillərini çəkən Bi ilə keçirirlər. Peterin atası Mkqreqor tərəfindən öldürüldükdən və anası öldükdən sonra Bi dovşanlara analıq etməyi öz üzərinə götürür. Bir gün Peteri tutmaq istəyən Mkqreqor ürək tutmasından ölür. Dovşan Peter isə iddia edir ki, Mkqriqoru o öldürüb. Mkqreqor öləndən sonra Peter bütün heyvanları evə dəvət edir və heyvanlar evi ələ keçirir.
Bu sırada Mkqriqorun gərgin, idarə etəyi sevən Londonda yaşayan böyük qardaşı oğlu Tomas oyuncaq firmasında işləyir və müdir köməkçisi vəzifəsinə yüksələcəyini gözləyir.
Bəxtigətirən Dovşan Osvald (personaj)
Bəxtigətirən Dovşan Osvald (ing. Oswald the Lucky Rabbit) — 1927-ci ildə "Walt Disney Animation Studios" şirkəti tərəfindən yaradılan cizgi filmi personajıdır.
Dovşan Peter (film, 2018)
Dovşan Piter (ing. Peter Rabbit) — eyniadlı uşaq kitabı personajı əsasında çəkilmiş 2018-ci ilin komediya filmi.
== Mövzu ==
Dovşan Peter 3 bacısı və kuzeni Berjamin ilə birlikdə yaşayır. Günlərini Mkqreqorun bağından meyvə-tərəvəz oğuramaqla keçirirlər. Qalan vaxtlarını isə yaxınlıqda yaşayan, dovşanların və təbiətin şəkillərini çəkən Bi ilə keçirirlər. Peterin atası Mkqreqor tərəfindən öldürüldükdən və anası öldükdən sonra Bi dovşanlara analıq etməyi öz üzərinə götürür. Bir gün Peteri tutmaq istəyən Mkqreqor ürək tutmasından ölür. Dovşan Peter isə iddia edir ki, Mkqriqoru o öldürüb. Mkqreqor öləndən sonra Peter bütün heyvanları evə dəvət edir və heyvanlar evi ələ keçirir.
Bu sırada Mkqriqorun gərgin, idarə etəyi sevən Londonda yaşayan böyük qardaşı oğlu Tomas oyuncaq firmasında işləyir və müdir köməkçisi vəzifəsinə yüksələcəyini gözləyir.
Ev dovşanı
Adadovşanı (lat. Cuniculus) — məməlilər cinsindən və dovşanlar fəsiləsindən olan ev heyvanı.
== Xüsusiyyətləri ==
=== Dovşanlardan fərqi ===
Adadovşanı dovşanlardan aydın şəkildə fərqlənirlər — onlar kor doğulurlar, kürk örtüyündən məhrum olurlar və yuvada böyüyürlər. Dovşanlar isə əksinə açıqgözlü doğulurlar və xəz örtükləri olur. Amerikan dovşanı istisna olmaqla bütün ev dovşanları yeraltı yuvalarda yaşayırlar. Yerüstü yerlərdə yaşadıqda isə, çox zaman dərin və mürəkkəb yerlər seçirlər. Ev dovşanları adətən qruplardan kənarda yaşamır. Adadovşanı ümumiyyətlə digər dovşanlardan daha böyükdür, qulaqları daha uzundur və onların kürklərində qara nöqtələr var. Həmçinin digər dovşanlar hələ də tam əhliləşdirilməmişdir — onlar tez-digər vəhşi heyvanlar kimi çıxış edirlər.
=== Anatomik xüsusiyyətləri ===
Adadovşanlarının böyük, oval bədənləri var.
Gecaçan dovşanalması
Gecaçan dovşanalması (lat. Cotoneaster serotinus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Vətəni Şərqi Çindir.
== Botaniki təsviri ==
3 m hündürlüyündə həmişəyaşıl koldur. Cavan budaqları sıx tükcüklərlə örtülmüşdür, sonralar isə çılpaqlaşır və tünd qəhvəyi rəng alır. Yarpaqlarının uzunluğu 3-8 sm, eni isə 2-3 sm olub, tərs yumurtavari və ya ovaldır. Üstü tünd yaşıl rəngli, çılpaqdır, alt səthi isə açıq yaşıl, demək olar ki, ağ rənglidir. Yarpaq saplağı 7-8 mm uzunluğundadır. Çiçəkləri 6 mm diametrində olub, 6-8 sm uzunluğunda qalxan çiçəkqrupuna yığılmışdır. İyulda çiçəkləyir, toxumları oktyabrdan-fevrala qədər yetişir.
Gözəl dovşanalması
Gözəl dovşanalması (lat. Cotoneaster insignis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Qərbi Çində təbii halda yayılmışdır.
== Botaniki təsviri ==
3 m hündürlüyündə həmişəyaşıl koldur. Cavan budaqlarının qabığı tünd boz rəngli, aşağıya doğru sallanır. Yarpaqları xırda, uzunsov ellipsvari, 8-10 mm uzunluğunda, 3-5 mm enindədir və parlaqdır. Meyvəsi dairəvi, qırmızıdır, 2-3 toxumludur. Toxumla çoxaldılır.
== Ekologiyası ==
Abşeronun torpaq-iqlim şəraitinə davamlıdır.
== Azərbaycanda yayılması ==
Böyük Qafqazda təbii halda rast gəlinir.
Kabul dovşandodağı
Kabul dovşandodağı (lat. Lagochilus cabulicus) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dovşandodaq cinsinə aid bitki növü.
Meyer dovşanalması
Meyer dovşanalması (lat. Cotoneaster meyeri) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
100-dən çox növü Avropa, Asiya, Şimali Afrikada yayılmışdır.
Hündürlüyü 3 m-dək olan, kənarları bütöv yarpaqlı kollardır. Çiçəkləri xırda, ağ və ya açıq çəhrayıdır. Meyvəsi çox xırda, unlu, qırmızı və ya qara, 2-4 toxumlu almadır.
Quraqlığa davamlıdır.
Böyük və Kiçik Qafqazda, Talışda təbii halda rast gəlinir.
Canlı hasarların tərtibatında, yamacların bərkidilməsində, meşə-bağlarda peyvənd kimi istifadə edilir.
Parlaq dovşanalması
Parlaq dovşanalması (lat. Cotoneaster lucidus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Şərqi Sibirdə (Altay dağları) yayılmışdır.
Hündürlüyü 2-3 m, çətirinin diametri 2,5 m-dək olan, yarpağı tökülən, düz dayanan, enli, sıx budaqlı koldur. Zoğları əvvlcə sıx tükcüklü, sonra çılpaq, çəhrayı-qonurdur. Yarpaqların uzunluğu 2-7 sm, yumurtavari, ellipsvaridən ovaladək, yumru bünövrəli, ucu biz, üstü parlaq, çılpaq, çox tünd yaşıl, alt tərəfi tutqun, yapışıq və cod tükcüklü, payızda qırmızı-bənövşəyi və açıq qonurdur. May-iyunda 30 gün çiçəkləyir. Çiçəkləri xırda, çəhrayı-ağ, 5-15 ədəd seyrək qalxanlarda yerləşir. Kasacığı çılpaq və ya təxminən çılpaqdır. Ləçəkləri düz dayanan, xırda, əks-yumurtavaridir.
Qafqaz dovşanalması
Qafqaz dovşanalması (lat. Cotoneaster transcaucasicus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Zaqafqaziyada, Qafqazda təbii halda rast gəlinir.
3 metr hündürlüyü (9,8 fut) olan növdür. Meyvəverən budaqları 25-40 mm-dir (0,98-1,57 dyum). Yarpaqları sadə, növbəli, saplaqlı və bütövdür. Beş, ulduzvari çiçəkləri vardır.
Kol günəşli və yarımkölgəli yerə, orta miqdarda nəmişli, qumlu-gillicəli və ya gillicəli torpağa üstünlük verir. Quru, çılpaq qayalarda yaxşı bitir. Soyuğa, quraqlığa davamlı və işıqsevən bitkidir.
Qara meyvəli dovşanalması
Qara meyvəli dovşanalması (lat. Cotoneaster melanocarpus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Çində, Yaponiyada, Monqolustanda, Rusiyada, Avropada 700-2600 m hündürlükdə qayalarda, meşələrdə təbii halda yayılmışdır.
Hündürlüyü 2 m-dək olan koldur. Yarpaqları sadə, növbəli, kənarları bütöv, üstü tünd yaşıl və alt tərəfi ağımtıl tükcüklüdür. Aprel-mayda çiçəkləyir. Çiçəkləri xırda, çəhrayı, sallaq salxımlarda, çiçək saplağı tükcüklüdür. Meyvəsi şarşəkilli, qara, 2-3 çəyirdəkli, unlu, qara, yetişdikdən sonra uzun müddət bitkidə qalır. Meyvələri sentyabr-oktyabrda yetişir. Dovşanalması toxum, qələm, zoğlarla çoxalır.
Qaya dovşanalması
Qaya dovşanalması (lat. Cotoneaster saxatilis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN A2abc+3c. Azərbaycanın nadir növüdür.
Hündürlüyü 1,5-1,75 m, alçaqboylu koldur. Yarpaqlar 9–20 mm uzunluğundadır, ellipsvari, tərs-yumurtavaridir və ya oval, üst hissədən açıq-yaşıldır, çılpaq və ya dağınıq tüklüdür. Alt tərəfdən bozumtul tüklüdür. Çiçək qrupu 2-4 çiçəkli qalxancıqlardan ibarətdir. Çiçəkləri qeyri-müəyyəndir. Yetişməmiş meyvələri tünd-qırmızı, yetişmiş meyvələri qara rənglidir, üzərində göyümtül ləkəli, tərs yumurtavaridir.
Sallaq dovşanalması
Sallaq dovşanalması (lat. Cotoneaster nitens) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Cənubi-Şərqi Çində yayılmışdır.
Hündürlüyü 1,5 m olan, sallaq budaqlı koldur. Nazik budaqları tund qəhvəyi rənglidir. Yarpaqları dairəvi, iti uclu, 1-3 sm uzunluğunda, 1-1,5 sm enindədir, parlaq tünd yaşıldır. Çiçəkləri mürəkkəb qalxıncıqlara toplanmışdır, çəhrayı rənglidir. May ayında çiçəkləyir, meyvələri sentyabr-oktyabr aylarında yetişir, al-qırmızıdır. Toxumla çoxaldılır.
Torpaq-iqlim şəraitinə davamlıdır.
Salxımçiçək dovşanalması
Salxımçiçək dovşanalması (lat. Cotoneaster racemiflorus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Hündürlüyü 40-100 sm olan, kiçik budaqlanmış koldur. Cavan budaqları sıx keçə-tüklüdür, bir-ikiillikdir, qonur-qəhvəyi rəngdədir və çılpaqdır.
Cotoneaster fontanesii Spach
Cotoneaster fontanesii var. desfontainii Regel
Cotoneaster nummularius var. racemiflorus (Desf.) Wenz.
Cotoneaster racemiflorus var. desfontainesii Zabel
Cotoneaster racemiflorus var. typicus C.K.Schneid.
Simonsi dovşanalması
Simonsi dovşanalması (lat. Cotoneaster simonsii) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Orta Asiyada, Zaqafqaziyada və Krımda yayılıb.
Hündürlüyü 10 m-ə çatan, şarşəkilli çətir olan bitkidir. Gövdəsinin qabığı tünd-qonur və xüsusi qoxuya malik alçaqboy ağac, bəzən koldur. Yarpaqları yumru, üst səthi parlaq, açıq-yaşıl, alt səthi sarımtıl tüklüdür, uzunluğu 9 sm-dir. Çiçək tacı ağ, diametri 1,5 sm, uzunluğu 7,0 sm olan salxımlara yığılmışdır. Yetişmiş meyvələri qara rəngli, diametri 1 sm-ə yaxındır. Ağac 9 illiyində çiçəkləyir və meyvə verir.
Quraqlığa davamlı, işıqsevən bitkidir.
Sıx dovşanalması
Sıx dovşanalması (lat. Cotoneaster adpressus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Təbii şəraitdə Çinin qərb rayonlarında bitir.
1,5 m hündürlüyündə alçaqboylu koldur. Şaxələnmiş formasına və yerə yapışan zoğlarına görə bu cür adlanır. Xırda, tünd yaşıl rəngli yarpaqları budaqların üzərində sıx yerləşir. May ayından başlayaraq iyulun əvvəllərinə qədər çiçəkləyir. Çiçəkləmə dövründə çoxsaylı çəhrayı çiçəkləri onu bəzəyir, payızda çətiri al qırmızı meyvələrlə əhatə olunur. 9 yaşından bol çiçəkləyir və meyvə verir. Meyvələri oktyabr-noyabr aylarında tam yetişir.
Xoşiyli dovşanalması
Xoşiyli dovşanalması (lat. Cotoneaster suavis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Vətəni Şərqi Sibirdir. Hazırda "Qırmızı kitab"a salınmışdır.
Parlaq dovşanalması həmişəyaşıl koldur. Budaqları düz dayanandır. Bir il ərzində 2 m-dək böyüyür. Yarpaqlar sıx, yaşıl rəngli, payızda al-qırmızı olur, uzunsovdur. Çiçək qurupları çəhrayı, kiçik, bir saplaqda 5-8 çiçək olur. Çiçəkləmə mayın axırları başlayır və iyunun ortalarınadək davam edir.
Çoxçiçəkli dovşanalması
Çoxçiçəkli dovşanalması (lat. Cotoneaster multiflorus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
Təbii halda Qafqaz, Orta Asiya, Qərbi Sibir və Qərbi Çində bitir.
Hündürlüyü 3 m olan koldur. Cavan budaqları nazik, tüklü olub, aşağıya doğru əyilir. Enli yumurtavari yarpaqlarının uzunluğu 5 sm-dir, yazda gümüşü-boz, yayda tünd yaşıl, payızda isə tünd qırmızı rəngdə olur. 6-20 ədəd iri ağ çiçəkləri qalxanşəkilli çiçək qrupuna yığılmışdır. Çiçəkləmə may ayında başlayır və 16-25 günə qədər davam edir. Bu dövr bitki çox gözəl görünür. Meyvələri avqustda yetişir.
Alyaska dovşanı
Alyaska dovşanı – Alyaska dovşanı (lat. Lepus othus) — Alyaska yarımadasının qərbində yaşayan dovşan.
== Təsviri ==
Alyaska dovşanı Şimali Amerikadakı ən böyük dovşan növüdür, uzunluğu 50–70 sm, quyruğu isə təxminən 8 sm-dir. Arxa ayaqları çox uzundur — təxminən 20 sm, bu da qarda irəli hərəkət etmək imkanı yaradır. Cinsi dimorfizm ifadə edilmir. Bədən rəngində mövsümi dimorfizm var: yayda heyvanın paltosu boz-qəhvəyi və ağ alt paltarı var, qışda isə xəzi tamamilə ağ olur. Balalar yayda doğulur, onların tükləri yetkin heyvanlardan bir qədər tünd olur. Heyvanların başı möhkəm qurulmuşdur və yuxarı kəsici dişlər çox güclü şəkildə əyilmişdir. Digər növlərdən fərqli olaraq, Alyaska dovşanının istilik itkisinin mümkün qədər az olmasını təmin etmək üçün nisbətən qısa qulaqları var. Pəncələr qısadır, qarda qazmaq üçün uyğunlaşdırılmışdır.