ekspedisiya

Ekspedisiya — xüsusi olaraq elmi və ya hərbi məqsədlə təyin olunmuş səyahət. və ya idman ekspedisiyası (alpinistlərin dağ ekspedisiyası). Ekspedisiya – [lat. expeditio – qaydaya salma] 1) göndərmə, yollama; 2) poçtda: mətbuatı, məktub və teleqramları göndərən şöbə; 3) dövri mətbuatı abunəçilərə göndərən; 4) bəzi idarə və müəssisələrdə rəsmi məktubları qəbul edən və göndərən, həmçinin malları yola salan şöbə; 5) elmi-tədqiqat və başqa məqsədlərlə edilən səyahət, səfər; 6) uzaq rayonlara axtarış, kəşfiyyat, təhqiqat məqsədilə yollanan bir qrup şəxs; 7) mülki hüquqda müqavilə növü, bu müqaviləyə görə bir tərəf (ekspeditor) digər tərəfin (müştərinin) hesabına və onun adından müştəriyə məxsus olan yükləri göndərməyi, yaxud onun ünvanına daxil olmuş yükü almağı, müştəri isə bu iş üçün müəyyən haqq verməyi öhdəsinə götürür. == Ədəbiyyat == R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.

"Araz" Arxeoloji – Etnoqrafik Ekspedisiyası – AMEA Tarix İnstitutunun Naxçıvan şəhəri yaxınlığında, Araz çayı üzərində SES tikintisi zamanı su altında qalacaq arxeoloji abidələri tədqiq etmək məqsədilə 1968-ci ildə təşkil etdiyi kompleks ekspedisiya. == Fəaliyyəti == Üç dəstədən ibarət olan ekspedisiya hazırda su altında qalmış, böyük tarixi əhəmiyyəti olan Xarabaşəhər, Astabad, Bulqan, Təzəkənd, Qaraçuq, Qızılburun, Qaraxanbəyli, Böyükdüz, Şahtaxtı və digər abidələri tədqiq etmişdir. Azərbaycan mütəfəkkiri Nəiminin vətəni olan Astabad şəhərində, habelə, XIX əsrin əvvəllərində Qacarlar sülaləsindən olan Azərbaycan hakimi Abbas Mirzənin tikdirdiyi Abbasabad qalasında, Ölənşəhr və Muncuqtəpə yaşayış yerlərində qazıntılar aparılmışdır. Astabad şəhər qalıqlarında aparılmış arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində şəhərin tarixinə dair bir sıra məsələlər aydınlaşdırılmış və onun yaşayış məskənləri, istehsal mərkəzi aşkara çıxarılmışdır. Xarabaşəhərin Naxçıvan şəhərindən səkkiz km cənubda yerləşən Qaraçuq kəndi yaxınlığındakı qalıqlarında aparılan tədqiqatlar nəticəsində yaşayış evləri, son orta əsrlərin (XIV – XVII əsrlər) təsərrüfat həyatı və mədəniyyətinə aid zəngin faktlar aşkar edilmiş, dəmirçixana, 20 kvadratmetrlik emalatxana, dəmir ərintisi nəticəsində alınmış dəmir pasası, istehsalı başa çatdırılmamış kərənti, oraq, balta, dəhrə və digər əmək alətlərinin hissələri tapılmışdır. Ekspedisiya II Kültəpə yaşayış yerində də tədqiqat işləri aparmış, e.ə. II – I minilliyin əvvəllərinə aid mədəni təbəqələrdən qala divarının bünövrəsi, tikinti qalıqları, sadə və boyalı keramika, daş və sümük alətlər aşkar olunmuşdur.

Britaniya Ekspedisiya Qüvvələri (ing. British Expeditionary Force; BEF) — İkinci Dünya Müharibəsi illərində 1939–1940-cı illərdə general Lord Con Qortun komandanlığı altında Avropada fəaliyyət göstərən Britaniya Silahlı Qüvvələrinin korpusu. Müttəfiq qüvvələrlə birlikdə Fransa və Belçikada Vermaxt qüvvələrinə qarşı döyüşmüşdü. == Tarixi == Britaniya Ekspedisiya Qüvvələri 1938-ci ildə Avstriyanın ilhaqından və 1939-cu ilin martında Çexoslovakiyanın işğalından sonra nasist Almaniyasının gözlənilən müharibə təhlükəsinə cavab olaraq yaradılmışdır. Böyük Britaniya və Fransa Polşaya təhlükəsizlik zəmanəti verdi və sonuncu alman ordusunun ərazisini işğal etdikdən sonra 3 sentyabr 1939-cu ildə Almaniyaya müharibə elan etdi. BEP-lər 1939-cu ilin sentyabrında Fransaya göndərildi və "Qəribə müharibə" adlanan dövrdə Fransa-Belçika sərhədi boyunca mövqe tutdu. 1940-cı ilin may ayına qədər BES hərbi əməliyyatlar aparmadı. 10 may 1940-cı ildə tam miqyaslı alman hücumu başladı, nəticədə BEQ Fransa və Belçikanın şimal-şərq hissəsində Fransız, Belçika və digər müttəfiq qüvvələrin hissələri ilə birlikdə kəsildi və sonradan evakuasiya edildi. Britaniya adaları. Dunkerkdə mühasirəyə alınmış və əsasən evakuasiya edilmiş şimal qruplaşmasına əlavə olaraq, cənub da (51-ci Şotland dağlıq diviziyası, Saint-Valery-en-Caux-da 10 min nəfər arasında tutulmuş) var idi.

Çinin Aya ekspedisiya proqramı — Çin Milli Kosmos Administriyasının idarəçiliyində Aya edilən robotlaşdırılmış ekspedisiyalardır. Chang'e 1 gəmisinin fəaliyyəti 24 oktyabr 2007-ci ildə, Chang'e 2 gəmisinin fəaliyyəti isə 1 oktyabr 2010-cu ildə başladılıb. Chang'e 3 gəmisi 1 dekabr 2013-cü ildə fəaliyyətə başladı və 14 dekabr 2013-cü ildə Aya endi. Çinin Aya missiyalarının insanın Aya göndərilməsinə hazırlığı olaraq hesab edilir. Belə bir səyahət 2025–2030-cu illərdə baş verə bilər.

Amundsenin Cənub qütbünə ekspedisiyası (ing. Amundsen's South Pole expedition) — Coğrafi Cənub qütbünü fəth edən ilk ekspedisiyaya norveçli tədqiqatçı Roald Amundsen rəhbərlik etmişdir. 14 dekabr 1911-ci ildə o və dörd nəfər Terra Nova Ekspedisiyasının bir hissəsi sayılan, Robert Falkon Skottun başçılıq etdiyi ingilis səyahət dəstəsindən beş həftə əvvəl Cənub qütbünə çatmışdı. Amundsen və komandası öz bazalarına təhlükəsiz şəkildə qayıtdılar, ancaq sonra Skott və dörd yoldaşının geri dönüş yolunda öldüyü xəbərini eşitdilər. Amundsenin ilkin planları Arktikaya və ətraflı buzlarla örtülmüş gəmisiylə Şimal qütbünün fəthinə yönəlmişdi. O, bunun üçün Frityof Nansenin Fram qütb kəşfiyyat gəmisindən istifadə etməyə qərar verdi və tədqiqatın maliyyələşdirilməsi üçün də maddi dəstək axtarmağa başladı. Ancaq 1909-cu ildə Amundsenin rəqibi olan amerikalı səyyahlar Frederik Kuk və Robert Pirinin hər biri Şimal qütbünə çatdıqlarını iddia etdikləri zaman bu ekspedisiyaya hazırlıqlar dayandırıldı. Amundsen daha sonra planını dəyişdirdi və cənubi qütbünün fəthinə hazırlaşmağa başladı; ictimaiyyətin və tərəfdarlarının ona nə dərəcədə dəstək verəcəyinə dair qeyri-müəyyənlik səbəbiylə o, yenidən planlaşdırılmış bu sirri heç kimə açmadı. O, 1910-cu ilin iyun ayında yola çıxdıqda hətta ekipajını da hədəflərinin Arktika olduğuna inandırmış, yalnız Framın son dayanacaq limanı olan Madeyranı tərk edərkən əsl istiqamətlərinin Antarktika olduğunu etiraf etmişdi. Amundsen "Framheym" adlandırdığı öz Antarktika bazasını Böyük Buz səddindəki Balina buxtasında inşa edir.

1938-ci il tarixli Amerikan Karakorum ekspedisiyası, daha düzgün şəkildə "Birinci Amerika Karakorum ekspedisiyası" adlandırılan qrup dünyanın ikinci ən yüksək dağı olan 8.611 m Çoqori (həmçinin K2 adlanır) zirvəsinə çatmaq üçün bir neçə marşrutu araşdırdı. Çarlie Houston kiçik və xoşbəxt bir alpinist qrupa liderlik edirdi. Abruzzi silsiləsinin ən əlverişli yol olduğuna qərar verdikdən sonra 19 iyul 1938-ci il tarixdə 7500 m məsafədə silsilənin yüksəkliyinə qədər yaxşı irəliləyiş əldə etdilər. Lakin o vaxta qədər tədarükləri azaldı, qida çatışmırdı və musson yaxınlaşırdı. Houston və Paul Petzoldt zirvəyə bacardıqları qədər yaxınlaşmaq üçün son bir təkan verməli olduqlarına və sonra qrupun qalan hissəsilə orada qovuşacaqlarına qərar verildi. 21 iyulda cütlük təxminən 7.900 m yüksəkliyə çatdı. Əlverişli hava şəraitində daha yüksək düşərgə üçün uyğun bir yer və zirvəyə gedən aydın bir yol müəyyən edə bildilər. Ekspedisiya uğurlu sayılırdı və heç kim ciddi xəsarət almamışdı. Abruzzi silsiləsinə qədər uyğun bir yol ətraflı araşdırılmış, çadırlar üçün yaxşı yerlər tapılmışdı (gələcəkdə bir çox ekspedisiyalarda istifadə ediləcək yerlər idi) və dırmanmanın texniki cəhətdən ən çətin hissəsini 6700 m məsafəni "Evin bacası" ("House's Chimney" -iki saatlıq qaya üzərinə çıxmağa rəhbərlik edən Bill Houseun adı ilə əlaqəlidir) qədər müəyyənləşdirmişdilər. Komandanın ortaq şəkildə yazdığı "Five Miles High" (Bates & Burdsall 1939) kitabı da uğurlu hesab olunur.

Min nəfərin ekspedisiyası (it. Spedizione dei Mille) — inqilabi general Cüzeppe Qaribaldinin 1860-1861 il kampaniyası. Min nəfərlik dəstə ilə İtaliyanın cənubuna enən Haribaldi, “Hər iki Siciliya krallığını” məğlubiyətə uğradır, nəticədə onun ərazisi Sardiniya krallığı tərəfindən zəbt olunur və birləşmiş İtaliya krallığına daxil olur. Ekspedisiya, “Sardiniya krallığının” baş naziri Kamillo Kavurun ilhamverdiyi, İtaliyanın birləşdirilməsi kampaniyasının bir hissəsi idi. 1860-cı ilin martında krallığ öz ərazisinə “Mərkəzi İtaliyanın birləşmiş vilayətlərini” birləşdirdi. Birləşmə kampaniyasının növbəti mərhələsi, Appenin yarımadasının güney hissəsini və Siciliyanı əhatə edən Hər iki Siciliya krallığının ərazisinin zəbt edilməsi idi. Ekspedisiya çox təhlükəli və riskli idi. Çünki ekspedisiya iştirakçılarını sayı cəmi min nəfər ikən qarşı tərəf olan İki Siciliya krallığı daha böyük nizami orduya və daha güclü donanmaya sahib idi. Lakin ekspedisiya uğurlu oldu və sonda keçirilən referendumla Siciliya, Cənubi İtaliya Sardiniya krallığına birləşdirildi, İtaliya krallığının yaradıldığı elan edildi. Ekspedisiya təşəbbüsü italyan millətinin "dörd qurucu ata"sı hesab edilən Haribaldi, Mazzini, II Viktor Emanuel və Kamillo Kavur tərəfindən ortaq olaraq hazırlanmışdı.

Mərkəzi Afrika ekspedisiyası — 1898-ci ildə Seneqaldan başlayan Fransa hərbi ekspedisiyası. Ekspedisiyanın məqsədi Çad gölü hövzəsini fəth etmək və Qərbi Afrikadakı bütün Fransa ərazilərini birləşdirmək idi. Eyni zamanda, Furo-Lami ekspedisiyası bu regiona şimaldan, Gentil ekspedisiyası isə cənubdan hərəkət etmişdir. Ekspedisiya 1898-ci ilin noyabrında Dakardan başlamışdır. Ekspedisiyanın marşrutu Fransa Sudanından keçirdi. Ekspedisiya 50 Seneqal tiralyeri, 20 spahi, 30 tərcüməçi, həmçinin 400 köməkçi heyət və 800 yükdaşıyandan ibarət idi. Ekspedisiyaya doqquz avropalı zabit rəhbərlik edirdi. Onlar kapitan Pol Vule, onun adyutantı Jülyen Şanuen, artilleriya leytenantı Pol-Jül Joallan, leytenant Lüi Peto, dəniz piyadalarının leytenantı Mark Palye, həmçinin daha başqa tibb işçisi və üç komandir idi. Ekspedisiya tüfəng, pulemyot və artilleriya ilə yaxşı silahlanmışdı. Vule və Şanuen ekspedisiyadan iki il əvvəl Mosi krallıqlarının fəthində iştirak etmişdir və Afrikada döyüşmək təcrübəsinə sahib idilər.

Nəqliyyat ekspedisiyası — Hər hansı nəqliyyat növü vasitəsilə yüklərin daşınmasında yük göndərənlərə, yük alanlara və digər təşkilatlara göstərilən xidmət fəaliyyətidir.

Rusların Xəzər yürüşləri — qədim rusların 864–1041-ci illərdə Xəzər dənizi sahillərinə etdiyi hərbi basqınlardır. Ruslar IX əsrdə Serklandda ortaya çıxdılar. Onlar Volqa ticarət yolu boyunca tacir kimi səyahət edir və xəz, bal və kölə satırdılar. İlk kiçik miqyaslı basqınlar IX əsrin sonları-X əsrin əvvəllərində baş verdi. Ruslar 914-cü ildə ilk böyük miqyaslı basqınlarını etdilər; 500 gəmi ilə gələrək müasir İran ərazisindəki Qorqanı və qonşu əraziləri talan etdilər və qul və qənimət əldə etdilər. Qayıdanda müsəlman xəzərlər şimal basqınçılarına Volqa deltasında hücum etdi və onları məğlub etdi. Qaçanlar orta Volqada yerli tayfalar tərəfindən öldürüldü. 944-cü il ekspedisiyasında ruslar müasir dövrdə Azərbaycanda yerləşən Arranın paytaxtı Bərdəni işğal etdi. Ruslar bir neçə ay burada qaldı. Bu müddətdə onlar şəhərin sakinlərini öldürdü və böyük qənimət ələ keçirdi.

Rusiyanın Yaponiyaya ilk ekspedisiyası — 1792–1793-cü illərdə leytenant Adam Laksmanın başçılıq etdiyi heyət tərəfindən həyata keçirilmiş ekspedisiya. Təbiətşünas Erik Laksman tərəfindən təşkil olunan və İmperatriça II Yekaterina tərəfindən göndərilən Yaponiya ekspedisiyasının məqsədi qəzaya uğramış yapon dənizçiləri Yaponiyaya qaytarmaq kimi göstərilmişdi. Lakin əsl məqsəd Yaponiya haqqında informasiya toplamaq və ticarət əlaqələri qurmağın mümkünlüyünü yoxlamaq idi. "Ekaterina" gəmisinin heyətindən ibarət olan ekspedisiya səyahət boyunca Nemuro, Hakodate və Matsumae şəhərlərində olmuşdur. Ekspedisiyada Laksmanla yanaşı, naviqator Vasili Lovtsov, Oxot komendantının oğlu Vasili Kox, tərçüməçi Yeqor Tuqolukov, serjant İvan Trapeznikov, tacirlər Vlas Babikov və İvan Polnomoşnyi kimi şəxslər iştirak etmişdir. Yaponiya hökuməti ruslara qarşı qonaqpərvərliklə davransa da, diplomatik əlaqələr qurmaqdan və ticarət etməkdən imtina etmişdirlər. Laksman Naqasaki limanına daxil olmaq üçün icazə sənədi alsa da, bu sənəddən istifadə etmədən Yaponiyaya qayıtmış və ekspedisiya öz məqsədinə çatmamışdır. Nikolay Rezanovun 1804-cü ildə Naqasaki limanına daxil olmaq üçün cəhdinə qədər Yaponiyaya başqa bir rus ekspedisiyası göndərilməmişdir. Yaponiyanın izolyasiya şəraitində olmasına baxmayaraq, Adam Laksman və başçılıq etdiyi "Ekaterina" gəmisinin heyəti 9 oktyabr 1792-ci ildə Hokkaydonun Nemuro limanında qonaqpərvərliklə qarşılanmış, qışı burada keçirmişdirlər. Rusların gəlişi Nemuro, Matsumae və Edodakı rəsmilər arasında qızğın müzakirələrə səbəb olsa da, onları təəccübləndirməmişdi.

Rusların Xəzər yürüşləri — qədim rusların 864–1041-ci illərdə Xəzər dənizi sahillərinə etdiyi hərbi basqınlardır. Ruslar IX əsrdə Serklandda ortaya çıxdılar. Onlar Volqa ticarət yolu boyunca tacir kimi səyahət edir və xəz, bal və kölə satırdılar. İlk kiçik miqyaslı basqınlar IX əsrin sonları-X əsrin əvvəllərində baş verdi. Ruslar 914-cü ildə ilk böyük miqyaslı basqınlarını etdilər; 500 gəmi ilə gələrək müasir İran ərazisindəki Qorqanı və qonşu əraziləri talan etdilər və qul və qənimət əldə etdilər. Qayıdanda müsəlman xəzərlər şimal basqınçılarına Volqa deltasında hücum etdi və onları məğlub etdi. Qaçanlar orta Volqada yerli tayfalar tərəfindən öldürüldü. 944-cü il ekspedisiyasında ruslar müasir dövrdə Azərbaycanda yerləşən Arranın paytaxtı Bərdəni işğal etdi. Ruslar bir neçə ay burada qaldı. Bu müddətdə onlar şəhərin sakinlərini öldürdü və böyük qənimət ələ keçirdi.

Rusların Xəzər yürüşləri — qədim rusların 864–1041-ci illərdə Xəzər dənizi sahillərinə etdiyi hərbi basqınlardır. Ruslar IX əsrdə Serklandda ortaya çıxdılar. Onlar Volqa ticarət yolu boyunca tacir kimi səyahət edir və xəz, bal və kölə satırdılar. İlk kiçik miqyaslı basqınlar IX əsrin sonları-X əsrin əvvəllərində baş verdi. Ruslar 914-cü ildə ilk böyük miqyaslı basqınlarını etdilər; 500 gəmi ilə gələrək müasir İran ərazisindəki Qorqanı və qonşu əraziləri talan etdilər və qul və qənimət əldə etdilər. Qayıdanda müsəlman xəzərlər şimal basqınçılarına Volqa deltasında hücum etdi və onları məğlub etdi. Qaçanlar orta Volqada yerli tayfalar tərəfindən öldürüldü. 944-cü il ekspedisiyasında ruslar müasir dövrdə Azərbaycanda yerləşən Arranın paytaxtı Bərdəni işğal etdi. Ruslar bir neçə ay burada qaldı. Bu müddətdə onlar şəhərin sakinlərini öldürdü və böyük qənimət ələ keçirdi.

Almanların Antarktida ekspedisiyası (1938-1939) — alman dəniz kapitanı Alfred Ritscher (1879–1963) tərəfindən rəhbərlik edilən ekspedisiya nəzərdə tutulur. Ekspedisiya alman dövləti tərəfindən təşkil edilən rəsmi üçüncü Antarktida ekspedisiyasıdır. Ekspedisiya Herman Görinqin nəzərdə tutduğu dörd illik planın bir hissəsi kimi həyata keçirilmişdir. Dövlət rəsmilərindən biri olan Helmuth Vohlthat bu planın hazırlanmasına məsul şəxs təyin edilmişdir. Ekspedisiyanın həyata keçirilməinin əsas səbəbi iqtisadi maraqlar idi. Çünki alman dövləti sənaye, yemək və pəhriz yağlarından olan xarici asılılığı ortadan qaldırmağa çalışırdı. Buna görə də, ekspedisiya qarşısına Antarktida alman balina ovlama məntəqəsinin əsaslarını qoymaq, orada balıq ovlanma potensialını araşdırmaq hədəfləri qoyulmuşdu. Hazırlıqlar ciddi məxfilik şəraitində aparılıb, çünki müəssisəyə həmçinin 20° Qərb və 20° Şərq arasında bölgədə Antarktika ərazisinin gələcək işğalı üçün texniki-iqtisadi qiymətləndirmə aparmaq tapşırılıb. == Hazırlıqlar == 1938-ci ilin iyulunda kapitan Alfred Ritscherə hazırlıqlara başlamaq icazə verildi. O, bir neçə ay ərzində ekspedisiyaya lazım olan alətlərin, logistikanın və təşkilatı məsələlərin həll edilməsi ilə məşğul oldu.

Turfan ekspedisiyaları- 1902-1914-cü illərdə Çinin Sincan bölgəsinə, əsasən Turfan şəhərinə təşkil edilmiş ekspedisiyalar. Bu səfərlər Berlin Etnoqrafiya Muzeyinin keçmiş rəhbəri Albert Qrünvedelin təşəbbüsü ilə Albert von Le Coq tərəfindən təşkil edilmişdi. Muzey kollektivindən olan və səfərlər zamanı mağaralardakı rəsmlərin fotoşəkilini çıxarmaqla məsul şəxs Teador Bartus hər 4 ekspedisiyada da iştirak etmişdir. Hər iki rəhbər həm Qrunvedel həm də Le Coq ekspesiyalardan minlərlə fotoşəkillə yanaşı bir çox əşya və 40 mindən çox mətnlə Berlinə qayıtmışdır. 1902-ci ildə ilk araşdırma qrupu silah manufakturaçısı Fridrix Krupp tərəfindən maliyyələşdirilən bu səfərə başlamış, 1 il sonra isə xəzinələrlə dolu 46 sandıqla səfəri tamamlamışdı. Bunun nəticəsində həvəslənən II Vilhelm ikinci ekspedisiyanın maliyyələşdirilməsinə kömək etdi. Üçüncüsü isə Mədəniyyət Nazirliyinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilib. Le Coq rəhbərliyi altında dördüncü ekspedisiya bir çox çətinliklərlə üzləşdi və nəhayət, 1914-cü ildə Birinci Dünya Müharibəsinin başlaması ilə yarımçıq qaldı. Xüsusilə ikinci ekspedisiya zamanı Təkləmakan səhrası ətrafında qədim şimal marşrutu boyunca bir sıra yerlərdə mühüm tapıntılar aşkar edilmişdir. == Coğrafi mövqeyi == Turfan şəhəri Şimali İpək yolu üzərində Çinin Sincan bölgəsində yerləşir.

Britaniyalıların Alp dağlarına Hannibal ekspedisiyası — 1959-cu ildə baş vermiş eksperimental arxeologiya hadisəsi. Ekspedisiyaya rəhbərlik edən britaniyalı mühəndis Con Hoytun məqsədi İkinci Pun müharibəsi zamanı e.ə. 218-ci ildə Hannibalın əfsanəvi şəkildə Alp dağlarını keçməsini yenidən canlandırmaq olmuşdur. Ekspedisiya üzvləri Turindəki zooparkın verdiyi dişi fil olan Jumbo ilə birlikdə uğurlu bir şəkildə Fransadan Alp dağlarının Kol du Mon Cenis zirvəsi vasitəsiylə İtaliyaya daxil olmuşdurlar. == Zəmin == E.ə. 264 — e.ə. 241-ci illəri əhatə edən Birinci Pun müharibəsindən sonra Karfagen məğlub olsa da, Hamilkar Barka Karfagen üçün İberiya yarımadasında ciddi ölçüdə torpaq qoruya bildi. İkinci müharibənin başlanğıcında, yəni e.ə. 218-ci ildə Hamilkarın oğlu Hannibal çox gümanki 50 min döyüşçüdən və 37 fildən ibarət ordusunu götürərək Hispaniyadan (müasir İspaniya) İtaliyaya yürüşə başladı. Onun bu yürüşü 15 il davam edəcəkdi.

Laplandiya ekspedisiyası — 1732-ci ilin may-oktyabr aylarında İsveçin ən şimal nöqtəsi olan Laplandiyaya təşkil edilmiş ekspedisiya nəzərdə tutulur. Bu ekspedisiya Karl Linney tərəfindən təşkil edilmiş və onun elmi fəaliyyətinin əsasını təşkil etmişdir. Linney Uppsaladan ayrılmış və saat əqrəbi istiqamətində Bothniya körfəzi boyunca gedərək 6 ay boyunca Umeaodan, Luleodan və Torniodan iç qisimlərə doğru səyahətlər gerçəkləşdirdi. Bu səyahət zamanı müşahidə etdiklərini 1737-ci ildə Laplonnika florası adlı kitabında yazmışdır. Bu kitabda Linneyin nomenklatura və təsnifat haqqında fikirləri ilk dəfə praktiki şəkildə istifadə edilmişdir. Onun ölümündən sonra ekspedisiyasından bəhs edən yazdıqları ölümündən sonra - 1811-ci ildə ingilis dilinə tərcümə edilmiş və Lachesis Lapponica: A Tour in Lapland adı ilə nəşr edilmişdir. == Zəmin == 1732-ci ilin aprelində Linney İsveç Kral Elmi Cəmiyyətinin Uppsaladakı nümayəndəliyi tərəfindən qrant mükafatı aldı. Linneyin Uppsala Universitetindəki müəllimlərindən biri olan Gənc Olof Rudbek 1695-ci ildə Laplandiyaya ekspedisiya təşkil etmiş, lakin onun ekspedisiya zamanı götürdüyü qeydlər 7 il sonra çıxan yanğın zamanı itmişdi. Ekspedisiya planı hazırlanan zaman Linney yeni bitkilər, heyvanlar və çox güman ki, dəyərli minerallar tapacağına ümid edirdi. O, həmçinin Fenno-Skandinaviyanın geniş tundralarında dolaşan, marallar üzərində köçəri həyat sürən yerli Sami xalqının adət-ənənəsi barədə də yeni informasiyalar əldə edəcəyinə ümid edirdi.

Tibetə alman ekspedisiyası (1938–1939) — 1938-ci ilin aprel ayından 1939-cu ilin avqustuna qədər Tibetdə aparılmış alman ekspedisiyası nəzərdə tutulur. Ekspedisiyaya alman zooloq ve SS-in zabiti Ernst Şefer rəhbərlik etmişdir. Nasistlərin Reichsführer-SS-i Henrix Himmler Ernst Şaferin həm alim, həm də kəşfçi kimi reputasiyasından Nasist propaqandası üçün yararlanmaq istəyirdi. Onda bu fikirlər Ernstin 1930–1931-ci illəri əhatə edən Çinə və Tibetə etdiyi ilk ekspedisiyasından sonra meydana çıxmış, 1934–1936-cı illəri əhatə edən ikinci ekspedisiyasından sonra daha da güclənmişdir. Himmler Ernstdən gələcək planları barədə soruşmuş, Ernst də Tibetə yeni ekspedisiya etmək fikrinin olduğunu, bu ekspedisiyanın isə Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin və ya Alman Araşdırma Fondunun mədəniyyət şöbəsinin himayəsi altında həyata keçirilməsini istədiyini bildirdi. Asiya mistikasına heyran olan Himmler SS Ahnenerbe (SS Soykök İrsi Cəmiyyəti) himayəsi altında bu ekspedisiyanın həyata keçirilməsini istəyirdi. Himmler Ernstdən Hanns Hörbigerin prevdo-elmi nəzəriyyəsi olan və SS Ahnenerbe tərəfindən təkmilləşdirilən "Glacial Cosmogony"ə əsaslanan araşdırma aparılmasını istəyirdi, lakin Ernstin elmə əsaslanan istəkləri var idi, buna görə də, bu nəzəriyyənin nümayəndəsi kimi tanınan Edmund Kissi öz komandasına qəbul edilməsini rədd edib elmi azadlığın təmin edilməsi üçün 12 şərt irəli sürdü. Ahnenerbenin təmsilçisi Volfram Sievers bundan sonra ekspedisiyanın hədəfləri barədə naraht olduğunu bildirərək onu tənqid etdi. Beləliklə, ekspedisiyanın Ahnenerbe tərəfindən təşkil edilməsi fikri ortadan qalxdı. Himmler isə ekspedisiyanın təşkil edilməsi üçün bütün üzvlərin SS-dən olması şərtini irəli sürürdü.

Antarktika ekspedisiyalarının bu siyahısı Antarktida ilə əlaqəli ekspedisiyaların xronoloji siyahısıdır. Cənub qitəsinin mövcudluğu fərziyyəsi eramızın 1-ci əsrində Ptolemeyin yazılarında irəli sürülsə də, Cənub qütbünə yalnız 1911-ci ildə çatılmışdır. == Kəşfiyyatdan əvvəlki nəzəriyyələr == e.ə. 600 — e.ə.300 Yunan filosofları Şimal və Cənubi Qütb bölgələri ilə Sferik Yer nəzəriyyəsini irəli sürürlər. 150-ci il — Ptolemey "Coğrafiya" -kitabını nəşr etdi, burada Terra Australis Incognita qeyd olunur. == 19-cu əsrdən əvvəl == 7-ci əsr — Ui-te-Rangiora'nın cənub buz sahələrini gördüyü iddia edilir. 13-cü əsr — Polineziyalılar Oklend adalarında məskunlaşdılar (50° S) 1522 — Juan Sebastián de El Cano — Fernando de Magallanes Magellan boğazını (54 °C) kəşf etdi 1526 — Francisco de Hoces'in Magallanes Boğazından cənuba (56 °C)üzdüyünü bildirildi. 1578 — Francis Drake Cənubi Amerikanın cənubunda bir okean və "Elizabet Adası"-nı (57 °C) kəşf etdiyini iddia edir 1603 – Qabriel de Kastilya – potensial olaraq (64 °C) istiqamətə üzür 1615 — Jacob le Maire və Willem Schouten ilk dəfə Horn burnu (56 °C) ətrafında üzdülər. 1619 — Garcia de Nodal ekspedisiyası — Tierra del Fueqonu dövrə vuraraq Dieqo Ramirez adalarını kəşf edin (56°30′S 68°43′W) 1643 – Valdiviyaya Hollandiya ekspedisiyası – şimal küləkləri ekspedisiyanı aysberqlərin bol olduğu 61°59 S-ə qədər cənuba doğru itələyir.[6] Ekspedisiya Isla de los Estadosun Terra Australisin bir hissəsi olduğuna dair inamları təkzib edir.[6][7][8] 1698–1699 – Edmond Halley (52° S) 1720 — Kapitan George Shelvocke — (61 ° 30' S) 1739 — Jan-Batist Şarl Buvet de Lozier — Buve adasını kəşf etdi (54°26'S 3°24'E) 1771 — Ceyms Kuk — HM Bark Endeavour ekspedisiyası 1771–1772 — İlk Fransız Antarktika Ekspedisiyası — Yves-Joseph de Kerguelen-Trémarec başçılıq etdiyi Kerguelen adalarını kəşf etdi (49°15′S 69°35′E) 1772–1775 – Ceyms Kuk– 1773-cü ilin yanvarında və 1773-cü ilin dekabrında Antarktika Dairəsini keçir. 30 yanvar 1774-cü ildə o, Antarktika materikindən təxminən 120 kilometr (75 mil) yaxınlıqda olan Ən Uzaq Cənubu olan 71° 10′ S-ə çatır.

== Müharibəyə səbəb == XIX əsrin ikinci yarısında Efiopiya Afrikada öz müstəqilliyini qoruyan cox azsaylı dövlətlərindən biri idi. Bir necə Avropa ölkəsi onu öz koloniyası kimi görmək istəyirdi. 1860-cı illərdə Efiopiya Böyük Britaniya imperiyasının maraqina düşdü. O dövrdə Efiopiya imperator Teodros II tərəfindən idarə olunurdu. O, ölkəni gücləndirmə və birləşdirmə siyasətini həyata keçirdi. Oktyabr ayında 1862-cı ildə . Böyük Britaniya ilə müharibənin yaxınlaşdığını hiss edən Teodros II kraliça Viktoriyaya ittifaq təklifi ilə məktub göndərdi. Efiopiya imperatoru 2 il cavab gözlədi, amma cavab gəlmədi. İngiltərə hökuməti Efiopiya hökumətinə qarşı qəsdən həyasız və təxribatçı davranırdı. imperator Teodros II 1864-cü ildə kraliçadan cavab mektubu gözləmədən qəzəblə ingilislər daxil olmaqla bir neçə avropalıları həbs etdi (xüsusən missioner Henri Aaron Stern).

Almanların Qafqaza ekspedisiyası 1918-ci il mayın sonlarında I Dünya Müharibəsində Qafqaz yürüşü zamanı Almaniya İmperiyası tərəfindən keçmiş Rusiya ərazisi olan Zaqafqaziyaya göndərilmiş hərbi ekspedisiya idi. Onun əsas məqsədi Gürcüstan Demokratik Respublikasında sabitlik yaradaraq almaniyayönlü hökumət formalaşdırmaq və Osmanlı İmperiyasının Abşeron yarımadasındakı neft ehtiyatlarına çıxışının qarşısını almaqla Almaniya üçün neft tədarükünü təmin etmək idi. == Fon == 5 dekabr 1917-ci ildə ruslar və Osmanlılar tərəfindən Ərzincan Sülh müqaviləsi imzalandı, Bununla da Rusiya ilə Osmanlı İmperatorluğu arasındakı Orta Şərq Cəbhəsi və Qafqaz Cəbhəsində silahlı qarşıdurmalara son qoyuldu. İttihad və Tərəqqi Komitəsi Osmanlı-Rus dostluq müqaviləsinin imzalanması (1918-ci il 1 yanvar) ilə bolşeviklərlə ittifaq qurmaq üçün hərəkətə keçdi. 1918-ci il yanvarın 11-də Lenin və Stalin tərəfindən "Ermənistan haqqında" xüsusi fərman imzalanmış və bu fərman əsasında keçmiş çar ordusunda təlim keçmiş 100 mindən çox erməni Osmanlı maraqlarına qarşı əməliyyatlar aparmaq üçün silahlandırılaraq Qafqazdan Anadoluya qaytarılmışdır. 1918-ci il yanvarın 20-də Təlat paşa erməni ordusunun legionlarını silahlandıran bolşeviklərə qarşı rəsmi etiraz etdi. Daha sonralar Nikolay Nikolayeviç Yudeniçin Rusiya Qafqaz Ordusunun yerini bolşeviklər və ermənilər tutacaqdı. 1918-ci il martın 3-də Ərzincan atəşkəsindən dərhal sonra Rusiyanın I Dünya Müharibəsindən çıxması ilə bağlı Brest-Litovsk müqaviləsi imzalandı.1918-ci il mart-aprel ayları arasında Osmanlı İmperiyası iləZaqafqaziya Seyminin nümayəndə heyəti arasında Trabzon sülh konfransı keçirildi. Ənvər paşa danışıqların sonunda Brest-Litovskda Şərqi Anadolu vilayətlərinin Osmanlının ərazisi kimi tanınması müqabilində Qafqazdakı bütün türk ambisiyalarından əl çəkməyi təklif etdi. Brest-Litovsk müqaviləsi vətəndaş müharibəsində iştirak edən bolşeviklərə bir qədər rahatlıq verdi.

Almanların Qafqaza ekspedisiyası 1918-ci il mayın sonlarında I Dünya Müharibəsində Qafqaz yürüşü zamanı Almaniya İmperiyası tərəfindən keçmiş Rusiya ərazisi olan Zaqafqaziyaya göndərilmiş hərbi ekspedisiya idi. Onun əsas məqsədi Gürcüstan Demokratik Respublikasında sabitlik yaradaraq almaniyayönlü hökumət formalaşdırmaq və Osmanlı İmperiyasının Abşeron yarımadasındakı neft ehtiyatlarına çıxışının qarşısını almaqla Almaniya üçün neft tədarükünü təmin etmək idi. == Fon == 5 dekabr 1917-ci ildə ruslar və Osmanlılar tərəfindən Ərzincan Sülh müqaviləsi imzalandı, Bununla da Rusiya ilə Osmanlı İmperatorluğu arasındakı Orta Şərq Cəbhəsi və Qafqaz Cəbhəsində silahlı qarşıdurmalara son qoyuldu. İttihad və Tərəqqi Komitəsi Osmanlı-Rus dostluq müqaviləsinin imzalanması (1918-ci il 1 yanvar) ilə bolşeviklərlə ittifaq qurmaq üçün hərəkətə keçdi. 1918-ci il yanvarın 11-də Lenin və Stalin tərəfindən "Ermənistan haqqında" xüsusi fərman imzalanmış və bu fərman əsasında keçmiş çar ordusunda təlim keçmiş 100 mindən çox erməni Osmanlı maraqlarına qarşı əməliyyatlar aparmaq üçün silahlandırılaraq Qafqazdan Anadoluya qaytarılmışdır. 1918-ci il yanvarın 20-də Təlat paşa erməni ordusunun legionlarını silahlandıran bolşeviklərə qarşı rəsmi etiraz etdi. Daha sonralar Nikolay Nikolayeviç Yudeniçin Rusiya Qafqaz Ordusunun yerini bolşeviklər və ermənilər tutacaqdı. 1918-ci il martın 3-də Ərzincan atəşkəsindən dərhal sonra Rusiyanın I Dünya Müharibəsindən çıxması ilə bağlı Brest-Litovsk müqaviləsi imzalandı.1918-ci il mart-aprel ayları arasında Osmanlı İmperiyası iləZaqafqaziya Seyminin nümayəndə heyəti arasında Trabzon sülh konfransı keçirildi. Ənvər paşa danışıqların sonunda Brest-Litovskda Şərqi Anadolu vilayətlərinin Osmanlının ərazisi kimi tanınması müqabilində Qafqazdakı bütün türk ambisiyalarından əl çəkməyi təklif etdi. Brest-Litovsk müqaviləsi vətəndaş müharibəsində iştirak edən bolşeviklərə bir qədər rahatlıq verdi.

Breddok ekspedisiyası, həmçinin Breddok kampaniyası və ya Breddok məğlubiyyəti — Fransa–hindi müharibəsi zamanı, 1755-ci ilin yayında Fort-Dükeni (1754-cü ildə qurulmuşdur, indi Pittsburq şəhərinin mərkəzində yerləşir) fransızlardan tutmaq üçün həyata keçirilmiş Britaniya hərbi ekspedisiyası. Britaniya qoşunları 9 iyul 1755-ci ildə Mononqahela döyüşündə məğlub olmuş və sağ qalanlar geri çəkilmişdir. Ekspedisiya adını Britaniya qüvvələrinə rəhbərlik edən və səydə həlak olan general Edvard Breddokdan götürmüşdür. Breddokun məğlubiyyəti Fransa ilə müharibənin ilkin mərhələlərində britaniyalılar üçün böyük uğursuzluq olmuşdur. ABŞ tarixçisi Con Mak Farager bunu XVIII əsrdə ingilislər üçün ən fəlakətli məğlubiyyətlərdən biri kimi xarakterizə etmişdir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Chartrand, Rene. Monongahela, 1754–1755: Washington's Defeat, Braddock's Disaster. United Kingdom: Osprey Publishing, 2004. ISBN 1-84176-683-6ISBN 1-84176-683-6. Jennings, Francis.

Deman ekspedisiyası — 1908-ci ildə Rusiya İmperator Ordusu tərəfindən həyata keçirilmiş hərbi yürüş. Yürüşün məqsədi Şahsevən tayfalarının sərhəd bölgələrindəki kənd və postlara hücumlarının qarşısını almaq idi. == Zəmin == Türk tayfası olan Şahsevənlər İranın Azərbaycan əyalətində, onunla həmsərhəd olan Lənkəran, Cavad və Bakı qəzalarında yaşamaqda idilər. 1828-ci ildə Qacarlarla ruslar arasında imzalanmış Türkmənçay müqaviləsinə əsasən Şahsevənlərin ənənəvi köç etdikləri Muğan düzənliyi Rusiya hakimiyyəti altına verildi. Lakin Şahsevənlərə qışda özlərinin ənənəvi qışlaqlarına köçüb yaşamalarına da icazə verilmişdi. Tez-tez yaşanan sərhəd münaqişələri və soyğunçuluq nəticəsində Rusiya şahsevənlərin bu hüququnu 1884-cü ildə qadağan etdi. Bu addım da şahsevənlərin rus sərhədi boyunca yağma və hücumlarla məşğul olmasının qarşısını ala bilmədi. Bu proses 1905-ci ildə İranda Məşrutə hərəkatının başlaması ilə birlikdə daha da artmağa başladı. Şahsevənlərin nən güclü tirələrindən birinin xabı olan Məmməhqulu xan Alarski rusların Deman kəndindəki sərhəd-mühafizə postunun yaxınlığında bir bölgəni ələ keçirdi və orada Təzəqala adlı kənd saldırdı. Bundan əlavə olaraq, Məmmədqulu xan Alarskinin döyüşçüləri Şimali Azərbaycan ərazisindəki Perşambel camaatlığının kəndlərini yağmalayır, onların mal-qarasını oğurlayırdılar.

Penobskot ekspedisiya (ing. Penobscot Expedition) — 1779-cu ildə Massaçusets milisləri və Massaçusets Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Penobskot çayının mənsəbi yaxınlığında Britaniya fortunu ələ keçirmək üçün uğursuz cəhdi. Ekspedisiyanın uğursuzluğu ABŞ İstiqlal müharibəsi zamanı kolonistlər üçün ən böyük dəniz məğlubiyyəti idi. Qalanın batareyaları altında dəniz müdafiəsi Falmutdakı roluna görə "dəli" ləqəbli, kapitan Henri Mouetin başçılıq etdiyi "HMS Albany" və şlyup tərəfindən həyata keçirilirdi. 11 avqustda təxminən 250 amerikalı milis qalanın şərqində tərk edilmiş bir batareyanı işğal etmiş, lakin bu kampaniyaya xas olan 55 İngilis əsgəri tərəfindən eyni gün qovulmuşdur.

İmperial Trans-Antarktika ekspedisiyası 1914–1917-ci illəri əhatə edən, Antarktidanın tədqiq olunmasının qəhrəmanlıq dövrünün sonuncu əsas ekspedisiyasıdır. Ser Ernest Şeklton tərəfindən irəli sürülən bu ekspedisiyanın məqsədi Antarktida qitəsi üzərində ilk quru keçidini etmək idi. Bu keçid Roald Amundsenin 1911-ci ildəki Cənub qütbünə ekspedisiyasından sonra Şekltonun ifadəsi ilə "Antarktika səyahətlərinin ən əsas obyekti" kimi qaldı. Şekltonun səyahəti bu obyektivi tamamlamaqda uğursuz olsa da, dramatik dözümlülük mübarizəsi kimi böyük şöhrət qazanır. Şeklton bu səyahətə başlamazdan əvvəl 1901–1904-cü illərdə Britaniya Milli Antarktika ekspedisiyasında xidmət etmiş və 1907–1909-cu illərdə Nimrod ekspedisiyasına rəhbərlik etmişdi. Bu yeni avantürasında o, Veddell dənizinə yelkən açmağı və buradan Vahsel körfəzi ilə quruya çıxaraq, Cənub qütbü üzərindən Ross dənizinə qədər getməyi təklif edir. Bu müddət ərzində Ross dənizi partiyası adlanan dəstək qrupu Mak-Medro boğazında düşərgə qurmalı, buradan Ross şelf buzlağı boyunca, Birdmor buzlağının ayağına qədər olan ərazidə təminat anbarları yerləşdirməli idi. Qurudan yürüş əməliyyatını icra edəcək əsas qrup özləri ilə yetərincə təchizat götürməyəcəklərinə görə bu anbarlar onların sağ qalması üçün həyati əhəmiyyət daşıyırdı. Ekspedisiya iki gəmiyə ehtiyac duyurdu: Şekltonun rəhbərliyindəki Veddell dənizi qrupu üçün "Endurans" və Eneas Makintoş rəhbərliyindəki Ross dənizi qrupu üçün "Aurora". Ekspedisiyanın əvvəlindəcə "Endurans" gəmisi hələ Vahsel körfəzinə çata bilmədən Veddell dənizindəki buzlaqlara ilişir.

Antipin–Şabalin ekspedisiyası – 1778–1780-ci illərdə İvan Antipin və Dmitri Şabalinin başçılıq etdiyi rus ekspedisiyası. Ekspedisiyanın məqsədi Kuril adalarını tədqiq etmək, yerli xalq olan aynuları ruslaşdırmaq və Yaponiya ilə ticarət əlaqələri qurmaq idi. == Zəmin == XVIII əsrin ikinci yarısında Rusiya imperiyası Kuril adalarını tədqiq etmək və Yaponiya ilə ticarət əlaqələri qurmaqla maraqlanırdı. Kuril adalarını Rusiyaya tabe etmək istəyən hökumət İrkutsk qubernatoru Adam Brilə adaları ətraflı tədqiq etmək barədə göstəriş vermişdir. 28 noyabr 1772-ci ildə Bril Kamçatka komandiri Maqnus fon Bemi adaları tədqiq etməklə vəzifələndirmiş, ona "mülki, amma çox böyük olmayan, guya balıqçılıq və ovçuluqla məşğul olan bir gəmini Kuril adalarının cənubundakı yaşayış məntəqəsi Akkeşiyə, hətta Hokkaydoya göndərmək" missiyası vermişdir. Bemin əsas vəzifəsi yerli əhalinin adətlərini, adaların, çayların, meşələr, balıqçılıq və ovçuluq ərazilərinin coğrafiyasını təsvir etmək, adaların tam xəritəsini çıxarmaq idi. Ekspedisiya aynulara lazım olan rus malları və materiallarını, eləcə də, bunun qarşılığında aynulardan ala biləcəkləri şeyləri müəyyənləşdirməli, yaponlarla dostluq və ticarət əlaqələri qurmalı idi. Ekspedisiyanın digər məqsədi Kuril adalarında yaşayan yerli əhaliyə Rusiya vətəndaşlığını qəbul etdirmək və rus adətlərini öyrətmək üçün bir neçəsini Rusiyaya aparmağı təklif etmək idi. == Ekspedisiya == 1774-cü ildə yakut tacir Pavel Lebedev-Lastoçkin ekspedisiyanı maliyyələşdirmiş, ekspedisiya üçün "St. Ekaterina" gəmisini Kamçatkaya göndərmişdir.

Qenbunun qara gəmiləri (元文の黒船, Qenbun no kurofune) – 1739-cu ildə Rusiya imperiyası ilə Yaponiya arasında baş vermiş insident. Martin Spanberqin başçılıq etdiyi Rusiya ekspediyasının Yaponiyaya çatması Tokuqava şoqunluğunda həyəcan təbilinə səbəb olmuşdur. İnsident Qenbun dövrünün 4-cü ilində baş verdiyi üçün belə adlanmışdır. Bu hadisə Yaponiya ilə Rusiya imperiyası arasında ilk birbaşa əlaqə olmuşdur. == Zəmin == XVIII əsrin birinci yarısında Rusiya imperiyası Kuril adalarını tədqiq etmək və Yaponiya ilə əlaqələr qurmağa maraqlı idi. Bu dövrdə Denbey, Qonza və Soza kimi qəza nəticəsində Rusiyaya gəlib çıxmış yapon dənizçilərin Yaponiya haqqında verdikləri məlumatlar Rusiyada Yaponiyaya qarşı marağın oyanmasına səbəb olmuşdu. Rusiya imperiyasına xidmət edən Danimarka səyyahı Vitus Berinq 1733-cü ildə Kuril adalarını araşdırmaq və Yaponiyaya dəniz yolu kəşf etməklə vəzifələndirilmişdi. Berinqin ekspedisiyası iki partiyadan ibarət idi. "Archangel Michael" və "Saint Gabriel" gəmilərindən ibarət ikinci partiyaya Martin Spanberq və Vilyam Valton rəhbərlik edirdi. İkinci partiyasının əsas vəzifəsi cənuba səyahət edərək Amerika sahillərinin Yaponiyaya yaxın olub-olmadığını müəyyən etmək idi.