macarca
macəra
OBASTAN VİKİ
Avstriya-Macarıstan
Avstriya-Macarıstan — 1867–1918-ci illərdə mövcud olmuş imperiya. Avropanın çoxmillətli imperiyalarından olan bu imperiyanı Habsburqlar sülaləsi idarə edirdi. Avstriya-Macarıstan imperiyasi Birinci Dünya müharibəsində Almaniya, Osmanlı imperiyaları və Bolqarıstanla müttəfiq idi. 1919–1920-ci illərdə Antanta dövlətlərilə imzalanan Sen-Jermen, Trianon müqavilələrilə bağlı olaraq imperiya dağıldı. == Tarixi == === Yaranması === 1866-cı ildə Prussiya-Avstriya müharibəsi zamanı əldə edilən məğlubiyyət və alman ittifaqının dağılması nəticəsində Avstriya öz nüfuzunu itirmişdi. Bundan başqa artmaqda olan sosial və milli-siyasi təzadları aradan qaldırmaq üçün imperiyanın modernləşməsi, radikal islahatlar tələb olunurdu. 1867-ci ildə Avstriya və Macarıstan müqavilə imzaladılar. Həmin vaxtdan Avstriya imperiyası Avstriya-Macarıstan dualist monarxiyası kimi çıxış etdi. Yaranmış yeni dövlətin qanunverici əsasını 21 dekabr 1867-ci ildə qəbul edilmiş "Dekabr konstutsiyası" adlanan qanunlar külliyatı təşkil edirdi. Bu qanuna əsasən Avstriyanın imperatoru eyni zamanda Macarıstan kralı elan edilirdi.
Böyük Macarıstan
Böyük Macarıstan (lat. Magna Hungaria, Hungaria maior, mac. Nagy-Magyarország, pol. Wielkie Węgry) və ya Qədim Macarıstan — macarların əslən olduqları əraziyə verilən ad."Böyük Macarıstan" adına ilk dəfə XIII əsr fransız səyyahı Covanni da Plano Karpininin qərbi və orta Asiya səyahəti haqqında qeydlərində çəkilmişdir. Digər bir səyyah Friar Yulian da "Böyük Macarıstan" torpağına səyahət etməsi barədə məlumat vermişdir. Bu haqda ən geniş yayılmış fikirə əsasən "Böyük Macarıstan" adlanan ərazi Cənubi Ural regionunda, Kuşnarenkova və Karayakupova mədəniyyətlərinin yerləşdiyi ərazidə, Başqırdıstanın bozqır meşəliklərini əhatə edirdi.
Avstriya-Macarıstan bankı
Avstriya-Macarıstan bankı (alm. Österreichisch-Ungarische Bank‎, mac. Osztrák–Magyar Bank) — Avstriya-Macarıstanın mərkəzi bankı, həmçinin əvvəl Avstriya-Macarıstan İmperiyasının tərkibinə daxil olmuş və milli kredit-pul sistemi olmayan ölkələrin mərkəzi bankı. 1902—1905-ci ildə memar İqnats Alpar tərəfindən Budapeştdə Azadlıq meydanında inşa edilmiş Avstriya-Macarıstan bankının binasında hazırda Macarıstan Milli Bankı yerləşir. == Tarixi == Avstriya-Macarıstan bankı 30 sentyabr 1878-ci ildə qurulmuşdur. Avstriya-Macarıstan imperiyasının dağılmasından sonra, Avstriya və Macarıstanın ortaq şəkildə idarə etdiyi bank Avstriya-Macarıstan kronunu emissiyasına davam etdi, bu pul vahidi Avstriya, Macarıstan və Çexoslovakiyanın ortaq valyutası idi və eyni zamanda digər ölkələrin tərkibinə daxil olmuş Avstriya-Macarıstan ərazilərində dövriyyədə qalmışdır. Yeni dövlətlərin həll etməli olduqları ən vacib problem, məzənnəni sabitləşdirmək və daha da ucuzlaşmasının qarşısını almaq idi. Vəziyyəti düzəltmək üçün Çexoslovakiya təşəbbüs göstərdi. Hər şeydən əvvəl, ölkənin hökuməti Avstriya-Macarıstan bankından müharibə istiqrazları üzrə ödəmələri və Avstriya və Macarıstan hökumətlərinə borc vermə prosesini dayandırmağı tələb etdi. Daha sonra, Avstriya-Macarıstan bankı ilə yeni qurulmuş dövlətlər arasında danışıqlar aparıldı və bu görüşdə bütün yeni dövlətlərə emissiyaya nəzarət etmək üçün öz emissarlarını təyin etməsinə icazə verildi.
Avstriya-Macarıstan imperiyası
Avstriya-Macarıstan — 1867–1918-ci illərdə mövcud olmuş imperiya. Avropanın çoxmillətli imperiyalarından olan bu imperiyanı Habsburqlar sülaləsi idarə edirdi. Avstriya-Macarıstan imperiyasi Birinci Dünya müharibəsində Almaniya, Osmanlı imperiyaları və Bolqarıstanla müttəfiq idi. 1919–1920-ci illərdə Antanta dövlətlərilə imzalanan Sen-Jermen, Trianon müqavilələrilə bağlı olaraq imperiya dağıldı. == Tarixi == === Yaranması === 1866-cı ildə Prussiya-Avstriya müharibəsi zamanı əldə edilən məğlubiyyət və alman ittifaqının dağılması nəticəsində Avstriya öz nüfuzunu itirmişdi. Bundan başqa artmaqda olan sosial və milli-siyasi təzadları aradan qaldırmaq üçün imperiyanın modernləşməsi, radikal islahatlar tələb olunurdu. 1867-ci ildə Avstriya və Macarıstan müqavilə imzaladılar. Həmin vaxtdan Avstriya imperiyası Avstriya-Macarıstan dualist monarxiyası kimi çıxış etdi. Yaranmış yeni dövlətin qanunverici əsasını 21 dekabr 1867-ci ildə qəbul edilmiş "Dekabr konstutsiyası" adlanan qanunlar külliyatı təşkil edirdi. Bu qanuna əsasən Avstriyanın imperatoru eyni zamanda Macarıstan kralı elan edilirdi.
Avstriya-Macarıstan kronası
Avstriya-Macarıstan kronu (alm. Österreichisch-ungarische Krone‎, mac. Osztrák-magyar korona) — 1892—1918-ci illər arasında Avstriya-Macarıstan və həmçinin bu imperiyanın dağılması nəticəsində yaranan ölkələrin pul vahidi. 1⁄100 krona bərabər xırda pul valyutası ölkənin Avstriya hissəsində "heller" (alm. heller‎), Macarıstan hissəsində "filler" (mac. filler) adlanırdı. == Adı == Krona (alm. Krone‎, mac. Korona) valyutanın rəsmi adıdır. Banknotların üstündə pulun adı imperiyanın digər dillərində də (çex, polyak, ukrayn, italyan, sloven, xorvat, serb və rumın) göstərilirdi.
Avstriya-Macarıstan kronu
Avstriya-Macarıstan kronu (alm. Österreichisch-ungarische Krone‎, mac. Osztrák-magyar korona) — 1892—1918-ci illər arasında Avstriya-Macarıstan və həmçinin bu imperiyanın dağılması nəticəsində yaranan ölkələrin pul vahidi. 1⁄100 krona bərabər xırda pul valyutası ölkənin Avstriya hissəsində "heller" (alm. heller‎), Macarıstan hissəsində "filler" (mac. filler) adlanırdı. == Adı == Krona (alm. Krone‎, mac. Korona) valyutanın rəsmi adıdır. Banknotların üstündə pulun adı imperiyanın digər dillərində də (çex, polyak, ukrayn, italyan, sloven, xorvat, serb və rumın) göstərilirdi.
Avstriya-Macarıstan müqaviləsi
Avstriya-Macarıstan müqaviləsi (alm. Ausgleich‎, mac. Kiegyezés) - 1867-ci ildə Avstriya ilə Macarıstan dövlətləri arasında imzalanan və Avstriya-Macarıstan imperiyasının yaradılması ilə nəticələnən müqavilə . == Haqqında == 1866-cı ildə Prussiya-Avstriya müharibəsi zamanı əldə edilən məğlubiyyət və alman ittifaqının dağılması nəticəsində Avstriya öz nüfuzunu itirmişdi. Bundan başqa artmaqda olan sosial və milli-siyasi təzadları aradan qaldırmaq üçün imperiyanın modernləşməsi, radikal islahatlar tələb olunurdu. 1867-ci ildə Avstriya və Macarıstan müqavilə (alm. Ausgleich‎) imzaladılar. Həmin vaxtdan Avstriya imperiyası Avstriya-Macarıstan dualist monarxiyası kimi çıxış etdi. Müqaviləni Avstriya tərəfdən imperator Frans İosif, Macarıstan tərəfindən isə Ferens Deak imzalamışdır. Müqavilənin şərtləri aşağıdakılardır : Avstriya-Macarıstan imperiyasının iki paytaxtı olacaq: Vyana və Budapeşt Hər iki bölgənin ayrı ayrılıqda baş naziri və parlamenti olacaq Avstriya-Macarıstan bir olaraq qalacaq Ordu və donanma ortaq bir xarici işlər nazirliyi tərəfindən idarə ediləcək Ortaq vətəndaşlıq olmayacaq.
Macarıstan
Macarıstan (mac. Magyarország) — Mərkəzi Avropada dövlət. Ortadunay düzənliyində yerləşən bu ölkə şimaldan Slovakiya, şimal-şərqdən Ukrayna, şimal-qərbdən Avstriya, şərqdən Rumıniya, cənubdan Serbiya, cənub-qərbdən Xorvatiya və qərbdən Sloveniya ilə həmsərhəddir. Təqribən 10 milyon nəfər əhalisi ilə Avropa İttifaqının üzvü olan orta ölçülü dövlətdir. Ölkənin rəsmi dili Ural dilləri ailəsinə aid olan macar dilidir. Macarıstanın paytaxtı və ən böyük şəhəri Budapeştdir. Digər böyük şəhərlərə Debreçen, Seqed, Mişkolç, Peç və Dyor daxildir. Müasir Macarıstan ərazisi uzun əsrlər boyunca müxtəlif xalqlar tərəfindən məskunlaşmış ərazi hesab olunur. Belə ki, bu ərazidə müxtəlif vaxtlarda keltlər, qədim romalılar, qədim germanlar, hunlar, slavyanlar və avarlar məskunlaşmışdır. Eramızın doqquzuncu əsrində macar knyazı Arpad öz qoşunları ilə Karpat düzənliyini işğal etdi və nəticədə həmin ərazidə macar dövlətinin əsası qoyuldu.
Macarıstan Konstitusiyası
Macarıstan Konstitusiyası (mac. Magyarország Alaptörvénye, əvvəl — mac. A Magyar Köztársaság alkotmánya) — Macarıstanın əsas qanunu, 18 aprel 2011-ci ildə ölkənin Parlamenti tərəfindən qəbul edildi. Ölkə prezidenti tərəfindən 25 aprel 2011-ci ildə imzalanmış və 1 yanvar 2012-ci ildə qüvvəyə minmişdir. == Tarixi == 2012-ci ilə qədər Macarıstanın əsas qanunu 1989-cu ildən radikal dəyişikliklər edildiyi 1949-cu ildəki konstitusiyadır. 2010-cu il parlament seçkilərində, Fides Mühafizəkar Siyahısı - Xristian Demokratik Xalq Partiyası mandatların üçdə birini — Konstitusiya əksəriyyətini qazanıb. == Əsas müddəalar == Hökumətin forması respublika olaraq qalırsa da, ölkənin adı "Macarıstan Respublikasından" sadəcə "Macarıstan"a dəyişir. Xüsusilə, dəyişiklik bir ölkənin mövcud sərhədlərinə diqqət etmədən qəbul edilməsinə ehtiyac olduğunu göstərir: xarici Macarlar hüquqlardakı bərabər hüquqlar sayılırlar. == Tənqid == Yeni Macarıstan konstitusiyası Macarıstan xalqının "Allah və xristianlıq" ilə birləşdiyini bildirir. Dövlətə həyatın qorunması vəzifəsi verilir və həyatın anlayış anından başlayır.
Macarıstan azərbaycanlıları
Macarıstan azərbaycanlıları (ing. Azerbaijani Hungarians) — tarixi Azərbaycandan kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Macarıstanda yaşayan hissəsinin adı. Əsasən Budapeşt, Debreçen, Peç, Györ, Dunauyvaroş, Mişkolç, Seqed şəhərlərində yaşayırlar. == Tarixi == Azərbaycanlıların Macarıstana miqrasiyası əsas etibarilə təhsil məqsədilə olmuşdur, lakin ailə birləşməsi, iş məqsədilə də miqrasiya da aparıcı faktorlardan biri olmuşdur. === Azərbaycanlıların Macarıstanda təhsili === Azərbaycanlılar Macarıstanda təhsil üçün daha çox 1990-cı illərdə maraqlanmağa başlayıblar və artıq 90-cı illərin ortalarından hər il bir neçə tələbə Mərkəzi Avropa Universitetində təhsil alıb. Daha sonralar azərbaycanlılar digər ali məktəblərdə də təhsil almağa başlayıblar və hazırda Macarıstanda 10-dan çox ali məktəbdə azərbaycanlı tələbələr təhsil almaqdadırlar. Macarıstan-Azərbaycan Gənclər Birliyi Macarıstanda təhsili Azərbaycanda təbliğ etməkdədir və bu layihə "Study in Hungary" adlanır. == Budapeştdə Azərbaycan Evi == 28 dekabr 2019-cu ildə Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə Azərbaycan Evinin açılışı olub. == Macarıstanda Azərbaycan Kitab Guşəsi == 3 May 2019-cu il tarixində Macarıstanın Dunauyvaroş Universitetinin kitabxanasında Azərbaycan universitet və institutlarından ianə edilən kitabların nəticəsində "Azərbaycan Kitab Guşəsi" açılmışdır. === Təşkilatlar === Macarıstandakı azərbaycanlılar 4 müxtəlif təşkilatlarda aktiv iştirak edirlər: Macarıstan-Azərbaycan Gənclər Birliyi (qısaca MAGB).
Macarıstan bayrağı
Macarıstan bayrağı — Macarıstanın dövlət bayrağı. Növbə ilə yuxarıdan aşağıya Qırmızı-Ağ və Yaşıl rənglərdən təşkil olunmuşdur. 1957-ci ildə qəbul edilmişdir.
Macarıstan coğrafiyası
93,033 kvadrat kilometr əraziyə malik Macarıstan Mərkəzi Avropada yerləşən dənizə çıxışı olmayan dövlətdir. Ölkənin ərazisi şimaldan cənuba təxminən 250 km, şərqdən qərbə 524 km məsafədə uzanır. Qərbdə Avstriya, cənub və cənub-qərbdə Serbiya, Xorvatiya, Sloveniya, cənub-şərqdə Rumıniya, şimal-şərqdə Ukrayna, şimalda Slovakiya olmaqla ümumilikdə sərhəd xətlərinin uzunluğu 2,258 km təşkil edir. Macarıstanın müasir sərhədləri Trianon sazişinin şərtlərinə görə birinci dünya müharibəsindən sonra yaranıb. Ölkə 1938-ci ildən 1941-ci ilə kimi bəzi sərhəd dəyişiklikləri zamanı öz sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin edib və möhkəmləndirib: 1938-ci ildə Birinci Vyana arbitrajı zamanı Çexoslovakiyadan əraziləri geri aldı, 1939-cu ildə isə Macarıstan Karpato-Ukraynanı işğal etdi. 1940-cı ildə İkinci Vyana arbitrajı zamanı Şimali Transilvaniyadan əraziləri geri aldı və nəhayət Macarıstan Baçka və Međimurje qraflığını Yuqoslaviya əməliyyatı zamanı işğal etdi. Lakin Macarıstan ikinci dünya müharibəsində məğlub olmaqla yenidən bu əraziləri itirdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra Çexoslovakiyanın xeyrinə kiçik dəyişikliklə Trianon sazişinin şərtləri bərpa olunub. Ölkələrin çoxu ən azı 200 metr yüksəkliyə malikdir. Buna baxmayaraq, Macarıstanda hündürlüyü 300 metrə çatan orta yüksəklikli silsilələr var (ölkənin 2% -dən daha az ərazisini əhatə edir).
Macarıstan gerbi
Macarıstan gerbi kommunist rejiminin sona çatmasından sonra 1990-cı ilin 3 iyul tarixində bərpa edildi. Silahlar daha əvvəl daha böyük, daha mürəkkəb bir palto hissəsi kimi bəzən Macarıstanın Müqəddəs Tacını ilə və olmadan da istifadə olunmuşdur və elementləri Orta əsrlərə aiddir. == Tarixi == 9-cu və 10-cu əsrlərindəki ən ümumi motiflər — griffin, canavar və sonradan Macarıstan simvolizmində əcnəbi simvolizmdir, lakin şamanlıq lorunda olan Şahin və ya Turul yer üzünü birləşdirən həyat ağacına Niderland və göylər hökmdar evə aid bir cihaz olaraq daha uzun müddət saxlanılır. . == İstinadlar == == Xarici keçidlər == A Magyar Köztársaság címere (mac.) A magyar címer története (mac.) Magyar Nemzeti Lap (mac.) Macarıstan gerbi Dövlət simvolları haqqında faktlar. Milli simvollar, milli bayramlar. Macarıstan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin nəşri.
Macarıstan himni
Macarıstan himni — «Himnusz» kompozisiyası, həmçinin «Isten, áldd meg a magyart» («Tanrı, macarlara xeyir-dua ver») kimi məşhurdur. Sözlərin müəllifi — Ferents Kölçei (Kölcsey Ferenc). Bəstəkarı — Ferents Erkel (Erkel Ferenc).
Macarıstan iqlimi
Macarıstan iqlimi ölkənin yerləşdiyi coğrafi mövqeyi ilə əlaqədərdır. Macarıstan Mərkəzi Avropanın qərbində yerləşir. Yerləşdiyi mövqeyi ilə istər qütbdən istərsə eyni məsafədə yerləşir. Üstəlik Atlantik okeandan 1000 km uzaqlıqda yerləşir. Macarıstan sərhədindən ən yaxın dənizə olan məsafə 500 kilometrdir. İqlimi qolosen dövründə formalaşmışdır. Macarıstan iqlimi kontinental, okean və aralıqdəniz iqliminin qarışığından formalaşmışdır. Nəticədə burada iqlim olduqca dəyişkəndir. == Təsir göstərici faktorlar == Macarıstan iqliminə təsir göstərən iki faktor vardır. Bunlardan biri ölkənin Aralıq dənizindən olan məsafə və qərb küləklərinin gətirdiyi yağıntılardır.
Macarıstan krallığı
Macarıstan krallığı — 1000–1944-cü illər arasında Mərkəzi Avropada mövcud olmuş krallıq. Krallığın ilk hökmdarı Müqəddəs I İştvan, son hökmdarı IV Karl olmuşdur. == Adı == Latın dilində Regnum Hungariae və ya Ungarie (Regnum latınca krallıq deməkdir); Regnum Marianum (Məryəm Krallığı); və ya sadəcə Hungaria, krallığın ilk illərindən 1840-cı illərə qədər Latın dilində rəsmi sənədlərdə istifadə edilən adlar idi. Almanca adı Königreich Ungarn rəsmi olaraq 1784–1790-cı illərdə və 1849–1860-cı illər arasında istifadə edilmişdir. Macarca adı (Magyar Királyság) 1840-cı illərdə, sonra yenidən 1860-cı illərdən 1946-cı ilə qədər istifadə edilmişdir. Krallığın qeyri-rəsmi macarca adı — hələ də danışıq dilində olan — Magyarország da həmçinin Macarıstanın rəsmi adı idi. Krallığın digər danışıq dillərində olan adlarl bunlar idi: pol. Królestwo Węgier, rum. Regatul Ungariei, serb. Kraljevina Ugarska, xorv.
Macarıstan mətbəxi
Macarıstan mətbəxi — Macarıstan mətbəxi öz yeməkləri ilə məşhurdur. Macarıstan mətbəxi Avropada yayılmışdır. Öz milli yeməkləri ilə tanınır. Hər regionunun özünəməxsus yeməkləri vardır. Ölkədə və bütün dünyada çox məşhurdur. Qeyd etmək olar ki, Macarıstan mətbəxi regionlara görə fərqlənir, dadların cürbəcürlüyü ilə boldur və dünyanın ən populyar mətbəxlərindən biri kimi sayılır. == Haqqında == Ədviyyatlı Macarıstan mətbəxi şübhəsiz ki, istiotun istifadəsi ilə məşhurdur. Macarıstan mətbəxi yüngül və ya incə mətbəxlərə aid olmadığına baxmayaraq, onun bütün dünyada öz həvəskarları var. === Tərəvəzlər === Müxtəlif bibərlər, soğan, sarımsaq və pomidor, və xörəklərin əksəriyyətində çoxlu miqdarda istifadə olunan istyuyudülmüş istiot Macarıstan mətbəxinə füsunkarlıq və ləzzətli dad bəxş edən inqrediyentlərdən bir neçəsidir. Tərəvəzlər ilk növbədə Müxtəlif bibər növləri, kələm, pomidor, soğan və kartof Macarıstan xörəklərinin səciyyəvi və vacib inqrediyentləridir.
Macarıstan parlamenti
Macarıstan Milli Məclisi (mac. Országgyűlés) — Macarıstanın birpalatalı nümayəndəsi və qanunvericilik orqanı (parlament). Birpalatalı orqan 4 il müddətinə seçilmiş 199 deputatdan (1990-cı ildən 2014-cü ilədək — 386 deputatdan) ibarətdir. Üzvlərin seçilməsi, tək mandatlı və çox mandativ seçki dairələrində seçkilər daxil olmaqla, qarışıq seçki sisteminə əsaslanır. Siyasi partiyalar və ya birliklər məclisə getmək üçün səslərin ümumi sayının 5%-ni keçməlidirlər, lakin bu birmərəfli seçki dairələrində özünü göstərən namizədlərə tətbiq edilmir. Milli Məclisdə 25 daimi komitə var. Macarıstan Konstitusiya Məhkəməsi qanuna qarşı konstitusiyaya zidd olduğunu əsas gətirib etiraz etmək hüququna malikdir. Bu görüş 1902-ci ildən Budapeştdə Macarıstan parlamentinin binasında toplanıb. == Tarixi == "Dövlət Assambleyası" (mac. Országgyűlés) orta əsr Macarıstanın 1290-cı illərdən bəri qanunvericilik qurumudur.
Macarıstan tarixi
Macarıstan tarixi — Macarıstanın keçmişi. == Qədim tarix == Bizim eramızdan əvvəlki dövrlərdə müasir Macarıstan ərazisində qədim illiriyalılar və frakiyalılar yaşayırdılar. E.ə. IV əsrdə bura kelt tayfaları köç etməyə başlayıblar. Antik dövrün sonunda bu ərazilər Roma İmperiyasının əsarəti altında idilər və elə bu dövrdə buraya İran köçəri tayfaları olan – sarmatların köçü baş vermişdi. Bizim eranın V və VIII əsrlərində bura hunlar, german tayfaları və avarların axını baş vermişdir. VI əsrdən sonra isə bu ərazilərə slavyan tayfaları da köç etməyə başlamışlar. == IX-X əsr Macarıstan tarixi == IX əsrin sonunda bu ərazi köçəri Uqor tayfaları olan madyarlar tərəfindən işğal olunmuşdur. Macarların böyük bir qismi Fin-Uqor tayfalarınin Uqor qolundandır. Bu Uqor tayfalarının ana yurdu olan Ural dağları ilə Volga çayı dolaylarıydı.
Macarıstan zərbxanası
Macarıstan zərbxanası (mac. Magyar Pénzverő) ― Macarıstanda dövriyyə sikkələr istehsal edən dövlətə məxsus zərbxana. Zərbxana özəl şirkət olaraq tamamilə Macarıstan Milli Bankına məxsusdur və Macarıstan forinti sikkələrinin zərb olunmasında məsul olan yeganə orqandır. Ölkəiçi istifadə üçün dövriyyə sikkələrini zərb etməklə yanaşı, zərbxana istehsalçılar üçün bir sıra xatirə sikkələri və medallar da istehsal edir. == Tarixi == Zərbxana hələ Macarıstan krallığı zamanı I İştvanın hakimiyyəti dövründə yaranmışdır. Həmin vaxtda gümüş dinar sikkələri üzərində kralın adı zərb olunurdu. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Bartlett, Robert. The Making of Europe: Conquest, Colonization and Cultural Change 950 - 1350. Penguin. 2003.
Macarıstan şəhərləri
Əhalisinin sayı 50 000 nəfərdən çox olan 2008-ci ilə olan Macarıstan şəhərlərinin siyahısı:
Mərkəzi Macarıstan
Mərkəzi Macarıstan (mac. Közép-Magyarország) — statistik (NUTS 2) Macarıstan regionu, Peşt medyesi və Budapeşt şəhəri daxildir. Regionun sahəsi — 6899 km². Əhali — 2 971 246 nəfər (2011-ciilin məlumatları). 2001-ci ildə işsizlik səviyyəsi 4% (ölkədə ən aşağı). == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Reuvid J. Doing Business With Hungary. GMB Publishing Ltd. 2005. səh. 280.
Tata (Macarıstan)
Tata- (alm. Totis‎, lat. Dotis) Macarıstanın şimal-qərbində yerləşən Komarom-Esterqom vilayətində qəsəbə. 2010-cu ildə "Avropa Bioloji Müxtəliflilik" paytaxtı seçilmişdir. == Ərazisi == Tata qəsəbəsi Macarıstanın Gereçe və Virteş dağları arasında, Budapeştin 70 km şimal qərbində, mərkəzi Tatabanyanın 12 km şimal qərbində yerləşir. Coğrafi mövqeyinə görə Budapeşt və Vyana arasında quru və dəmir yollarının qovuşduğu nöqtədədir. == Tarixi == Tata qəsəbəsi antik dövrlərdən günümüzə qədər yaşayış məntəqəsi olmuşdur. Roma imperiyası dövründə Pannoniya əyaləti sərhədləri çərçivəsində olsa da, daha sonralar burada German və Avar tayfaları yerləşmişdir. Arpad sülaləsinin hakimiyyəti dövründə Tata kral mülkünə çevrildi. 1543-cü ildə Osmanlı qoşunları tərəfindən tutulan Tata qalası, tamamilə dağıdılaraq yenidən inşa edildi.
Şimali Macarıstan
Şimali Macarıstan (mac. Észak-Magyarország) — statistik (NUTS 2) Macarıstan regionu, Borşod-Abauy-Zemplen, Xeveş, Noqrad medyeler daxildir. Şimalda Slovakiya ilə sərhəddir . Regionun sahəsi — 13.428 km² (Macarıstanın dördüncü böyük regionu). Əhalisi — 1,194,697 nəfərdir (2011-ci ilin məlumatları). 2001-ci ildə işsizlik səviyyəsi 8% (ölkədə ən yüksək) olmuşdur. == Böyük şəhərlər == Mişkolts Eqer Şalqotaryan == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Reuvid J. Doing Business With Hungary. GMB Publishing Ltd. 2005. səh.
Macarıstan forinti
Macarıstan forinti — Macarıstanın pul vahidi. ISO 4217 əsasən valyutanın kodu HUF-dur (ing. Hungarian Forint kəlməsindən). 1945-1946-cı illərdəki hiperinflyasiyadan sonra 1946-cı il avqustun 1-də dövriyyəyə buraxılmışdır (keçmiş vahid pengö idi). O vaxtı pengönun forintə nisbəti 4⋅1029:1 idi. Tarixən 1 forint = 100 fillerə bərabər idi, lakin 1999-cu ildən bəri filler dövriyyədən çıxarılıb. 16 noyabr 2015-ci il tarixində forint beynəlxalq banklararası CLS sistemində hesablaşmalar üçün istifadə olunan sərbəst konversiya edilən valyutaların siyahısına daxil edilmişdir. == Tarixi == Pul vahidinin adı 13-cü əsrdən bəri fiorino d'oro (qızıl florin) adlı qızıl sikkənin zərb edildiyi Florensiya şəhərinin adından gəlir. 1806-1892-ci illər arasında Avstriya-Macarıstan imperiyasının pul vahidi macar dilində olan forint idi, həmin pul vahidi almanca Avstriya-Macarıstan quldeni və ya Avstriya florini kimi tanınırdı. Qulden 100 kreytserə bərabər idi (krajczar, müasir macar dilində krajcár).
Avstriya-Macarıstan quldeni
Avstriya-Macarıstan quldeni (alm. Gulden‎, mac. forint, xorv. forinta/florin, çex. zlatý) — 1858–1892-ci illərdə Avstriya və Avstriya-Macarıstan imperiyalarında pul vahidi. == Tarixi == 24 yanvar 1857-ci ildə Avstriya alman dövlətləri ilə pul vahidlərini unifikasiya edən pul konvensiyasını (Vyana Pul Konvensiyası) imzaladı. Əvvəllər 1753-cü il tarixli konvensiya əsasında zərb olunan qulden yeni valyutanın 1 qulden 5 kreytserinə bərabər oldu. Köln markası yerinə zərbedilmənin əsasını gömrük funtu təşkil etdi (Zollphund = 500 q), onlar içərisində 45 qulden Avstriyada, şimali alman torpaqlarında isə 30 taler zərb olunurdular. Daha əvvəl 60 kreytserə bölünən qulden, 100 yeni kreytserə (Neukreuzer) bölünməyə başladı. Konvensiyaya uyğun olaraq, şimali alman dövlətləri 900-cu əyarlı gümüş müttəfiq taleri (Vereinstaler) və ikiqat müttəfiq taleri zərb etməyə başladı, onlar müvafiq olaraq 1,5 və 3 Avstriya-Macarıstan quldeninə bərabər idilər.
Avstriya-Macarıstan silahlı qüvvələri
Avstriya-Macarıstan silahlı qüvvələri (alm. Streitkräfte von Österreich-Ungarn‎) — 1867–1918-ci illərdə silahlı vasitələrlə imperiyanın ərazi bütövlüyünün qorunması və müdafiəsi üçün Avstriya-Macarıstanın ümummilli hərbi təşkilatı. == Avstriya-Macarıstan İmperiyasının Quru Qoşunları == Avstriya-Macarıstan İmperiyasının Quru Qoşunlarına daxil idi: İmperator Kral Quru Qoşunları Ərazi Qüvvələri (Avstriya, Macarıstan və Xorvatiya) Milli Yığma Qoşunu (Avstriya və Macarıstan)İmperator-Kral Quru Qoşunlarına aşağıdakı döyüş silahlarının bölmələri daxil idi: 108 piyada alayından və 33 batalyondan ibarət Quru Qoşunlarının piyada qüvvələri 42 süvari alayından və Könüllü Avtomobil Korpusundan ibarət Quru Qoşunlarının süvariləri 98 artilleriya alayından və 10 ayrı diviziyadan ibarət Quru Qoşunlarının artilleriyası İmperator-Kral Hərbi Polis Korpusunun Təhlükəsizlik Qüvvələri Quru Qoşunlarının ayrı-ayrı aviasiya bölükləriƏrazi qüvvələrinə daxil idi Avstriyanın 35 piyada və 6 dağ alayı, 6 süvari alayı və 18 artilleriya diviziyası Macarıstan və Xorvatiyanın 32 piyada, 10 süvari və 8 artilleriya alayları == Avstriya-Macarıstan İmperiyasının Hərbi Dəniz Qüvvələri == Birinci Dünya Müharibəsindən əvvəl Avstriya-Macarıstan donanması 2 eskadradan ibarət idi. Ayrıca Avstriya-Macarıstanın Dunay flotiliyası var idi. Flotiliya bölmə və qruplara bölünmüş nəzarətçilərdən, patrul və köməkçi gəmilərdən ibarət idi. Müharibədən əvvəl onun bazası Budapeştdə yerləşirdi. == Avstriya-Macarıstan İmperiyasının Hərbi Hava Qüvvələri == 1913-cü ilin iyul ayında ordunun cəmi 55 döyüş hazırlığı olan təyyarəsi var idi ki, ən uyğun məktəb aparatları ilə birlikdə 10 hava bölüklərinə (4 fəaliyyət göstərən və 2 ehtiyat təyyarə) birləşdirildi; bundan əlavə, döyüşə qabil olmayan iki dirijabl var idi. Eyni zamanda, qonşular çox irəlidə idilər: 1912-ci ildə Fransanın 23 dirijabl və 374 təyyarəsi var idi ki, bu da 1913-cü ildə 454-ə çatdı, Rusiya 190 təyyarə, 6 hazır dirijabl və daha 3-ü tikilməkdə idi, 1914-cü ilin yazında İtaliya 380 təyyarəyə sahib olmağı planlaşdırmışdır. == Ədəbiyyat == Brewer-Ward, Daniel A. ''The House of Habsburg: a Genealogy of the Descendants of Empress Maria Theresia''. Clearfield, 1996.
Avstriya-Macarıstan İmperatorluğu
Avstriya-Macarıstan — 1867–1918-ci illərdə mövcud olmuş imperiya. Avropanın çoxmillətli imperiyalarından olan bu imperiyanı Habsburqlar sülaləsi idarə edirdi. Avstriya-Macarıstan imperiyasi Birinci Dünya müharibəsində Almaniya, Osmanlı imperiyaları və Bolqarıstanla müttəfiq idi. 1919–1920-ci illərdə Antanta dövlətlərilə imzalanan Sen-Jermen, Trianon müqavilələrilə bağlı olaraq imperiya dağıldı. == Tarixi == === Yaranması === 1866-cı ildə Prussiya-Avstriya müharibəsi zamanı əldə edilən məğlubiyyət və alman ittifaqının dağılması nəticəsində Avstriya öz nüfuzunu itirmişdi. Bundan başqa artmaqda olan sosial və milli-siyasi təzadları aradan qaldırmaq üçün imperiyanın modernləşməsi, radikal islahatlar tələb olunurdu. 1867-ci ildə Avstriya və Macarıstan müqavilə imzaladılar. Həmin vaxtdan Avstriya imperiyası Avstriya-Macarıstan dualist monarxiyası kimi çıxış etdi. Yaranmış yeni dövlətin qanunverici əsasını 21 dekabr 1867-ci ildə qəbul edilmiş "Dekabr konstutsiyası" adlanan qanunlar külliyatı təşkil edirdi. Bu qanuna əsasən Avstriyanın imperatoru eyni zamanda Macarıstan kralı elan edilirdi.
Avstriyalı Mariya (Macarıstan və Bohemiya kraliçası)
Avstriyalı Mariya (alm. Maria von Ungarn‎) (15 sentyabr 1505, Brüssel[d] – 18 oktyabr 1558[…]) — Macarıstan və Bohemiya kraliçası, Habsburqların Hollandiyadakı hakimi. Kastiliya kraliçası Yuannanın qızı idi və 1515-ci ildə Macarıstan-Bohemiya kralı II Vladislavın oğlu Lüdoviklə evləndirildi. Xoşbəxt ancaq qısa çəkən evliliyi boyunca övladı olmadı. Belə ki, əri olan II Layoş Moxac döyüşündə Osmanlı sultanı Sultan Süleyman tərəfindən məğlub edilərək öldürüldü. Ərinin ölümündən sonra yeni kral olan qardaşı I Ferdinandın adına naibə olaraq Macarıstanı idarə etdi. 1530-cu ildə bibisi Marqaritanın vəfatının ardından, qardaşı V Karl onu Hollandiyanın idarəsinə dəvət etdi. Beləcə, həm bu torpaqlar Habsburq idarəsində qalacaq, həm də vaxtilə vəfat edən bacıları İzabellanın qızları Doroteya və Kristina öz xalaları tərəfindən himayə ediləcəkdi. Bu təklifi qəbul edən Mariya bölgəyə gəldi və burada üsyanlarla qarşılaşdı. Vəzifəsi boyunca imperator qardaşı və Fransa kralı arasında vasitəçi rolunu oynadı.
Azərbaycan-Macarıstan futbol matçlarının siyahısı
== Kişilər == === Əsas milli komanda === 10.11.1996 Bakı DÇ Azərbaycan – Macarıstan 0:3 10.09.1997 Budapeşt DÇ Macarıstan – Azərbaycan 3:1 10.10.1998 Bakı AÇ Azərbaycan – Macarıstan 0:4 08.09.1999 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 3:0 08.06.2019 Bakı AÇSO Azərbaycan – Macarıstan 1:3 13.10.2019 Budapeşt AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:0 === U-21 === 09.10.1998 Sumqayıt AÇ Azərbaycan – Macarıstan 2:1 07.09.1999 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 4:1 08.06.2018 Bakı YO Azərbaycan – Macarıstan 3:3 17.11.2022 Türkiyə YO Azərbaycan – Macarıstan 0:3 === U-19 === 29.10.2006 Famaqusta, Kipr AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 5:0 22.10.2008 Nyiredxaza, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:0 10.11.2014 Dunauyvaroş, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:1 07.05.2018 Slovakiya BT Azərbaycan – Macarıstan 0:1 05.09.2021 Subotitsa, Serbiya BT Macarıstan – Azərbaycan 3:1 === U-17 === === Klublar === 25.07.2013 Zaltsburq, Avstriya, YO, Zalazgerseq - Qəbələ 0:3 27.07.2013 Tirol, Avstriya, YO, Zalazgerseq - Simurq 0:1 25.01.2015 Antalya, Türkiyə, YO, Qəbələ - Xaladaş 2:0 20.06.2015 Avstriya, YO, MTK Budapeşt - Neftçi 3:0 20.01.2016 Antalya, Türkiyə, YO, Diosqior - Qarabağ 0:4 14.07.2016 Budapeşt, Macarıstan, UEFA AL, MTK Budapeşt - Qəbələ 1:2 21.07.2016 Bakı, Azərbaycan, UEFA AL, Qəbələ - MTK Budapeşt 2:0 26.10.2016 Kişvarda, Macarıstan UEFA RK İst Ricn Selekşn - Şərur 6:0 26.01.2017 Antalya, Türkiyə YO Səbail – Szeged 2:1 03.02.2018 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Xaladaş 1:2 12.07.2018 Bakı, Azərbaycan, UEFA AL, Neftçi - Uypeşt 3:1 19.07.2018 Budapeşt, Macarıstan, UEFA AL, Uypeşt - Neftçi 4:0 16.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Qarabağ - Uypeşt 0:1 16.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Səbail - Akvital 3:2 19.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Sabah – MTK Budapeşt 3:1 22.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Pakş 1:0 26.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Qəbələ – MTK Budapeşt 3:2 11.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Sabah – Pakş 0:2 14.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Sumqayıt – Kapoşvari Rakotsi 3:4 14.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Qəbələ – MTK Budapeşt 0:3 13.01.2022 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Peç 3:5 14.01.2022 Antalya, Türkiyə YO Neftçi – Kişvarda 2:2 21.07.2022 Budapeşt, Macarıstan, UEFA KL, MOL Fehervar - Qəbələ 4:1 28.07.2022 Qəbələ, Azərbaycan, UEFA KL, Qəbələ - MOL Fehervar 2:1 03.08.2022 Bakı, Azərbaycan, UEFA ÇL, Qarabağ - Ferentsvaroş 1:1 09.08.2022 Budapeşt, Macarıstan, UEFA ÇL, Ferentsvaroş - Qarabağ 1:3 10.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Neftçi – Vaşaş 1:1 14.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Kəpəz – MTK Budapeşt 1:0 17.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Seged-Çanada 1:3 27.06.2023 Tirol, Avstriya YO Qarabağ – Ferentsvaroş 3:3 == Qadınlar == === Əsas milli komanda === === U-21 === === U-19 === 25.03.2014 Soçi, Rusiya BT Macarıstan - Azərbaycan 2:1 === U-17 === 13.10.2014 Bük, Macarıstan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 1:3 23.02.2016 Bakı, Azərbaycan YO Azərbaycan - Macarıstan 0:3 25.02.2016 Bakı, Azərbaycan YO Azərbaycan - Macarıstan 0:1 8.10.2016 Macarıstan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 0:3 === Klublar === == Futzal == === A milli === 19.01.2010 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 1:3 11.04.2017 Bakı, Azərbaycan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 6:1 === Klublar === 08.09.2012 Dyor, Macarıstan UK Dyor Eto – Araz Naxçıvan 5:5 22.11.2013 Almada, Portuqaliya UK(e.r.) Dyor Eto – Araz Naxçıvan 0:5 == Çimərlik futbolu == === A milli === 16.06.2013 Terracina, İtaliya Avroliqa 2013 Macarıstan – Azərbaycan 4:4 p- 1:0 31.08.2014 Bakı, Azərbaycan AK Azərbaycan – Macarıstan 3:3 p- 1:2 12.09.2014 Jesolo DÇSO Macarıstan – Azərbaycan 3:4 15.01.2015 Dubay YO Macarıstan – Azərbaycan 2:5 17.01.2015 Dubay YO Macarıstan – Azərbaycan 1:3 28.06.2015 Bakı, Azərbaycan AO Azərbaycan – Macarıstan 2-3 23.08.2015 Pyarnu, Estoniya AL Azərbaycan – Macarıstan 2:4 14.08.2016 Şiofok, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 0:3 28.08.2016 Kataniya, İtaliya AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 5:5 pen. 3:4 04.09.2016 Ezolo, İtaliya DÇSO Macarıstan – Azərbaycan 3:7 06.04.2018 Haykou, Çin BT Azərbaycan – Macarıstan 7:3 23.07.2019 Moskva, Rusiya DÇSO, Azərbaycan – Macarıstan 3:3 (pen.
Azərbaycan-Macarıstan münasibətləri
Azərbaycan–Macarıstan münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Macarıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Azərbaycan və Macarıstan respublikaları arasındakı diplomatik əlaqələr Azərbaycanın Sovetlər Birliyindən ayrılaraq öz müstəqilliyini bəyan etməsindən 1 il sonra yarandı. == Tarixi == Macarıstan Respublikası Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini 1991-ci il 26 dekabrda tanımışdır === Diplomatik əlaqələr === İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin aprel ayının 27-də qurulmuşdur. 2009-cu il yanvarın 12-də Macarıstanın Azərbaycandakı səfirliyi yaradıldı. İlk səfir Jeno Boroş olub. 2010-cu il dekabrin 14-den Cənab Zsolt Cutora Macaristanın Azərbaycandakı səfiridir. Azərbaycanın Macarıstandakı səfirliyi 2004-cü il sentyabr ayında açılıb. Hal-hazırda Azərbaycanın Macarıstandakı səfiri Vilayət Quliyevdir. === Macarıstandakı azərbaycanlılar === Macarıstan azərbaycanlılarının sayı təqribən 1500–2000 arasında olması güman olunur. == Yüksək səviyyəli qarşılıqlı səfərlər == === Dövlət başçıları === 1994-cü il 4–5dekabr — Prezident Heydər Əliyevin işgüzar səfəri (ATƏT-in Zirvə Toplantısı); 2008-ci il 18–19 fevral — Prezident İlham Əliyevin Dövlət səfəri'; 2009-cu il 26–27 yanvar — Prezident İlham Əliyevin işgüzar səfəri ("Nabucco" Enerji Sammiti); 2011-ci il 10–12 noyabr — Prezident Macarıstan Prezidenti Pal Şmitin rəsmi səfəri; 2014-cü il 11–12 noyabr — Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Macarıstana səfəri.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində Avstriya-Macarıstanın hərbi heyəti
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində Avstriya-Macarıstanın hərbi heyəti — Avstriya-Macarıstan imperiyasının, Bakının azad edilməsindən sonra buraya göndərdiyi nümayəndə heyəti nəzərdə tutulur. == Fəaliyyəti == Avstriya-Macarıstan hərbi heyəti polkovnik-leytenant Paulun yanındakı bir zabit, bir neçə əsgər və əlavə olaraq əsir məsələləri ilə məşğul olan iki-üç zabitdən ibarət idi. Polkovnik-leytenant Paul müəyyən müddət Bakıda qaldıqdan sonra Tiflisə qayıtdı. Yalnız əsir məsələləri ilə məşğul olanlar Bakıda qalmağa davam edirdi. Avstriyalılar Rusiyadan gələn Avstriya əsirləri arasında bəzilərinin ordu adından mülki şəxs kimi zavod və müəssisələrdə işləməsinə icazə vermişdilər.Avstriyalılar almanlardan fərqli olaraq heç nəyə müdaxilə etmirdilər. Ancaq Bakının işğalı zamanı uşaq evi, xəstəxana və yetimxanalarda baş verən təcavüz, zərər və ziyan haqqında təhqiqat aparılmasının zəruriliyinə dair Avstriyanın Tiflisdəki nümayəndəsi Baron de Franket Şitabet tərəfindən bir məktub göndərilmiŞdi. Bununla yanaşı, Baron 1918-ci il oktyabr ayının 12-də Tiflisdən öz ölkəsinə qayıdarkən mədəni şəkildə vidalaşaraq oradan yola düşmüşdü.
Azərbaycan–Macarıstan futbol matçları
== Kişilər == === Əsas milli komanda === 10.11.1996 Bakı DÇ Azərbaycan – Macarıstan 0:3 10.09.1997 Budapeşt DÇ Macarıstan – Azərbaycan 3:1 10.10.1998 Bakı AÇ Azərbaycan – Macarıstan 0:4 08.09.1999 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 3:0 08.06.2019 Bakı AÇSO Azərbaycan – Macarıstan 1:3 13.10.2019 Budapeşt AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:0 === U-21 === 09.10.1998 Sumqayıt AÇ Azərbaycan – Macarıstan 2:1 07.09.1999 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 4:1 08.06.2018 Bakı YO Azərbaycan – Macarıstan 3:3 17.11.2022 Türkiyə YO Azərbaycan – Macarıstan 0:3 === U-19 === 29.10.2006 Famaqusta, Kipr AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 5:0 22.10.2008 Nyiredxaza, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:0 10.11.2014 Dunauyvaroş, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 1:1 07.05.2018 Slovakiya BT Azərbaycan – Macarıstan 0:1 05.09.2021 Subotitsa, Serbiya BT Macarıstan – Azərbaycan 3:1 === U-17 === === Klublar === 25.07.2013 Zaltsburq, Avstriya, YO, Zalazgerseq - Qəbələ 0:3 27.07.2013 Tirol, Avstriya, YO, Zalazgerseq - Simurq 0:1 25.01.2015 Antalya, Türkiyə, YO, Qəbələ - Xaladaş 2:0 20.06.2015 Avstriya, YO, MTK Budapeşt - Neftçi 3:0 20.01.2016 Antalya, Türkiyə, YO, Diosqior - Qarabağ 0:4 14.07.2016 Budapeşt, Macarıstan, UEFA AL, MTK Budapeşt - Qəbələ 1:2 21.07.2016 Bakı, Azərbaycan, UEFA AL, Qəbələ - MTK Budapeşt 2:0 26.10.2016 Kişvarda, Macarıstan UEFA RK İst Ricn Selekşn - Şərur 6:0 26.01.2017 Antalya, Türkiyə YO Səbail – Szeged 2:1 03.02.2018 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Xaladaş 1:2 12.07.2018 Bakı, Azərbaycan, UEFA AL, Neftçi - Uypeşt 3:1 19.07.2018 Budapeşt, Macarıstan, UEFA AL, Uypeşt - Neftçi 4:0 16.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Qarabağ - Uypeşt 0:1 16.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Səbail - Akvital 3:2 19.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Sabah – MTK Budapeşt 3:1 22.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Pakş 1:0 26.01.2019 Antalya, Türkiyə YO Qəbələ – MTK Budapeşt 3:2 11.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Sabah – Pakş 0:2 14.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Sumqayıt – Kapoşvari Rakotsi 3:4 14.01.2020 Antalya, Türkiyə YO Qəbələ – MTK Budapeşt 0:3 13.01.2022 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Peç 3:5 14.01.2022 Antalya, Türkiyə YO Neftçi – Kişvarda 2:2 21.07.2022 Budapeşt, Macarıstan, UEFA KL, MOL Fehervar - Qəbələ 4:1 28.07.2022 Qəbələ, Azərbaycan, UEFA KL, Qəbələ - MOL Fehervar 2:1 03.08.2022 Bakı, Azərbaycan, UEFA ÇL, Qarabağ - Ferentsvaroş 1:1 09.08.2022 Budapeşt, Macarıstan, UEFA ÇL, Ferentsvaroş - Qarabağ 1:3 10.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Neftçi – Vaşaş 1:1 14.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Kəpəz – MTK Budapeşt 1:0 17.01.2023 Antalya, Türkiyə YO Zirə – Seged-Çanada 1:3 27.06.2023 Tirol, Avstriya YO Qarabağ – Ferentsvaroş 3:3 == Qadınlar == === Əsas milli komanda === === U-21 === === U-19 === 25.03.2014 Soçi, Rusiya BT Macarıstan - Azərbaycan 2:1 === U-17 === 13.10.2014 Bük, Macarıstan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 1:3 23.02.2016 Bakı, Azərbaycan YO Azərbaycan - Macarıstan 0:3 25.02.2016 Bakı, Azərbaycan YO Azərbaycan - Macarıstan 0:1 8.10.2016 Macarıstan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 0:3 === Klublar === == Futzal == === A milli === 19.01.2010 Budapeşt AÇ Macarıstan – Azərbaycan 1:3 11.04.2017 Bakı, Azərbaycan AÇSO Azərbaycan - Macarıstan 6:1 === Klublar === 08.09.2012 Dyor, Macarıstan UK Dyor Eto – Araz Naxçıvan 5:5 22.11.2013 Almada, Portuqaliya UK(e.r.) Dyor Eto – Araz Naxçıvan 0:5 == Çimərlik futbolu == === A milli === 16.06.2013 Terracina, İtaliya Avroliqa 2013 Macarıstan – Azərbaycan 4:4 p- 1:0 31.08.2014 Bakı, Azərbaycan AK Azərbaycan – Macarıstan 3:3 p- 1:2 12.09.2014 Jesolo DÇSO Macarıstan – Azərbaycan 3:4 15.01.2015 Dubay YO Macarıstan – Azərbaycan 2:5 17.01.2015 Dubay YO Macarıstan – Azərbaycan 1:3 28.06.2015 Bakı, Azərbaycan AO Azərbaycan – Macarıstan 2-3 23.08.2015 Pyarnu, Estoniya AL Azərbaycan – Macarıstan 2:4 14.08.2016 Şiofok, Macarıstan AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 0:3 28.08.2016 Kataniya, İtaliya AÇSO Macarıstan – Azərbaycan 5:5 pen. 3:4 04.09.2016 Ezolo, İtaliya DÇSO Macarıstan – Azərbaycan 3:7 06.04.2018 Haykou, Çin BT Azərbaycan – Macarıstan 7:3 23.07.2019 Moskva, Rusiya DÇSO, Azərbaycan – Macarıstan 3:3 (pen.
Azərbaycan–Macarıstan münasibətləri
Azərbaycan–Macarıstan münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Macarıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Azərbaycan və Macarıstan respublikaları arasındakı diplomatik əlaqələr Azərbaycanın Sovetlər Birliyindən ayrılaraq öz müstəqilliyini bəyan etməsindən 1 il sonra yarandı. == Tarixi == Macarıstan Respublikası Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini 1991-ci il 26 dekabrda tanımışdır === Diplomatik əlaqələr === İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin aprel ayının 27-də qurulmuşdur. 2009-cu il yanvarın 12-də Macarıstanın Azərbaycandakı səfirliyi yaradıldı. İlk səfir Jeno Boroş olub. 2010-cu il dekabrin 14-den Cənab Zsolt Cutora Macaristanın Azərbaycandakı səfiridir. Azərbaycanın Macarıstandakı səfirliyi 2004-cü il sentyabr ayında açılıb. Hal-hazırda Azərbaycanın Macarıstandakı səfiri Vilayət Quliyevdir. === Macarıstandakı azərbaycanlılar === Macarıstan azərbaycanlılarının sayı təqribən 1500–2000 arasında olması güman olunur. == Yüksək səviyyəli qarşılıqlı səfərlər == === Dövlət başçıları === 1994-cü il 4–5dekabr — Prezident Heydər Əliyevin işgüzar səfəri (ATƏT-in Zirvə Toplantısı); 2008-ci il 18–19 fevral — Prezident İlham Əliyevin Dövlət səfəri'; 2009-cu il 26–27 yanvar — Prezident İlham Əliyevin işgüzar səfəri ("Nabucco" Enerji Sammiti); 2011-ci il 10–12 noyabr — Prezident Macarıstan Prezidenti Pal Şmitin rəsmi səfəri; 2014-cü il 11–12 noyabr — Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Macarıstana səfəri.
Bosniya və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı
Bosniyanın və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı (alm. Okkupationsfeldzug in Bosnien‎) — Osmanlı İmperiyasının Bosniya vilayətini nəzarət altına keçirmək üçün Avstriya-Macarıstan silahlı qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən hərbi əməliyyat, 1878-ci ildə Berlin konqresi nəticəsində baş vermişdir. == İlkin şərait == 1878-ci ildə rus-türk müharibəsi Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Balkan yarımadasının ərazi və siyasi şəraitini yenidən qurmaq üçün böyük dövlətlər Berlin konqresini çağırdı. Berlin müqaviləsi qurultayının yekun aktının 25-ci maddəsinə əsasən, Avstriya-Macarıstan Bosniya və Herseqovina ərazisini qeyri-müəyyən müddətə işğal etmək, habelə Sancak bölgəsinə hərbi birləşmələr daxil etmək hüququnu (formal olaraq bu bölgə üzərində türklərin suverenliyinin qoruyaraq) qazandı. Qərar rusiyapərəst yönümlü böyük Cənubi Slavyan dövlətinin Balkanlarda meydana gəlməsinin qarşısını almaq üçün qəbul edildi (bu Serbiya və Monteneqronun birləşməsi halında mümkün ola bilərdi). Həm Serbiya, həm də Osmanlı İmperiyası Bosniyanın Avstriya-Macarıstan işğalına fəal şəkildə qarşı çıxırdı. Osmanlı İmperatorluğu Avstriya-Macarıstan Xarici İşlər Naziri Dyula Andraşindən təminat aldı ki, nazirin ölkəsi işğalı "müvəqqəti" olaraq nəzərdə tutur. == Əməliyyat == İşğal zamanı Bosniya vilayətinin 51 147 km² ərazisi, 1.142.000 nəfər əhalisi var idi. Sakinlərin 43%-ı pravoslav serbləri, 39%-ı müsəlmanlar (boşnaklar) və 8%-ı katolik xorvatları idi.
Bosniyanın və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı
Bosniyanın və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan işğalı (alm. Okkupationsfeldzug in Bosnien‎) — Osmanlı İmperiyasının Bosniya vilayətini nəzarət altına keçirmək üçün Avstriya-Macarıstan silahlı qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən hərbi əməliyyat, 1878-ci ildə Berlin konqresi nəticəsində baş vermişdir. == İlkin şərait == 1878-ci ildə rus-türk müharibəsi Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Balkan yarımadasının ərazi və siyasi şəraitini yenidən qurmaq üçün böyük dövlətlər Berlin konqresini çağırdı. Berlin müqaviləsi qurultayının yekun aktının 25-ci maddəsinə əsasən, Avstriya-Macarıstan Bosniya və Herseqovina ərazisini qeyri-müəyyən müddətə işğal etmək, habelə Sancak bölgəsinə hərbi birləşmələr daxil etmək hüququnu (formal olaraq bu bölgə üzərində türklərin suverenliyinin qoruyaraq) qazandı. Qərar rusiyapərəst yönümlü böyük Cənubi Slavyan dövlətinin Balkanlarda meydana gəlməsinin qarşısını almaq üçün qəbul edildi (bu Serbiya və Monteneqronun birləşməsi halında mümkün ola bilərdi). Həm Serbiya, həm də Osmanlı İmperiyası Bosniyanın Avstriya-Macarıstan işğalına fəal şəkildə qarşı çıxırdı. Osmanlı İmperatorluğu Avstriya-Macarıstan Xarici İşlər Naziri Dyula Andraşindən təminat aldı ki, nazirin ölkəsi işğalı "müvəqqəti" olaraq nəzərdə tutur. == Əməliyyat == İşğal zamanı Bosniya vilayətinin 51 147 km² ərazisi, 1.142.000 nəfər əhalisi var idi. Sakinlərin 43%-ı pravoslav serbləri, 39%-ı müsəlmanlar (boşnaklar) və 8%-ı katolik xorvatları idi.
Macarıstanda təhsil
Macarıstanda təhsil — keçmiş Şərq Blokundakı təhsil sisteminin getdikcə Avropa Birliyinə inteqrasiyası şəklində formalaşıb və hazırda Avropa Birliyi standartlarına əsasən fəaliyyət göstərir. == Məktəbəqədər təhsil == == Məktəb təhsili == == Ali təhsil == Macarıstanda ilk universitet 1367-ci ildə yaradılmışdır və ali təhsilin tarixi təxminən 650 ildir. Macarıstanda bakalavr təhsili 3 il (bəzi mühəndislik sahələrində 3.5 il), Magistr təhsili isə 2 il davam edir. Tibb təhsili 6 il, Diş Həkimliyi və Əczaçılıq isə 5 ildir. === Tanınmış universitetlər === Budapeşt Beynəlxalq Biznes Məktəbi MET Andraşi Universiteti Korvinus Universiteti Sent İştvan Universiteti ELTE Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti Mərkəzi Avropa Universiteti Mərkəzi Avropa Universitetinin Biznes Məktəbi Obuda Universiteti.
Macarıstanlı Mariya
Arpad sülaləsindən olan Macarıstanlı Mariya (mac. Mária; 1257, bilinmir – 25 mart 1323, Neapol) — Kral II Karlla evliliyi ilə Neapol Kraliçası olmuş qadın. O, Macarıstanlı V İştvan və onun həyat yoldaşı Kumanlı Yelizavetanın qızı idi. Mariya ərinin olmadığı müddətdə 1290–1294-cü illərdə Provansda və 1295–1296, 1296–1298 və 1302-ci illərdə Neapolda regent vəzifəsində çalışmışdır. == Ailəsi == Mariyanın anası digər kumanlar kimi şamanizm inancına sahib idi. O, Avropanın müasir xristianları tərəfindən bütpərəst hesab olunurdu və Yelizaveta Mariyanın atası İştvan evlənmək üçün katolikliyi qəbul etməli oldu. Onun hansı yaşda xristianlığı seçdiyi məlum deyil, lakin ola bilər ki, o, uşaqlıqdan Macarıstan kral sarayında pravoslav kimi böyüyüb. Mariya altı uşağın ikincisi idi. Onun bacıları Yelizaveta və Yekaterina hər ikisi Serbiyanın Kraliçası oldular. Başqa bir bacı, Anna II Andronik Paleoloq ilə evləndi.
Macarıstanın Milli Məclisi
Macarıstan Milli Məclisi (mac. Országgyűlés) — Macarıstanın birpalatalı nümayəndəsi və qanunvericilik orqanı (parlament). Birpalatalı orqan 4 il müddətinə seçilmiş 199 deputatdan (1990-cı ildən 2014-cü ilədək — 386 deputatdan) ibarətdir. Üzvlərin seçilməsi, tək mandatlı və çox mandativ seçki dairələrində seçkilər daxil olmaqla, qarışıq seçki sisteminə əsaslanır. Siyasi partiyalar və ya birliklər məclisə getmək üçün səslərin ümumi sayının 5%-ni keçməlidirlər, lakin bu birmərəfli seçki dairələrində özünü göstərən namizədlərə tətbiq edilmir. Milli Məclisdə 25 daimi komitə var. Macarıstan Konstitusiya Məhkəməsi qanuna qarşı konstitusiyaya zidd olduğunu əsas gətirib etiraz etmək hüququna malikdir. Bu görüş 1902-ci ildən Budapeştdə Macarıstan parlamentinin binasında toplanıb. == Tarixi == "Dövlət Assambleyası" (mac. Országgyűlés) orta əsr Macarıstanın 1290-cı illərdən bəri qanunvericilik qurumudur.
Macarıstanın inzibati bölgüsü
Macarıstan ərazisi 7 regiona bölünür, regionlar isə medyelərə bölünür . 2013-cü il yanvar ayının 1 qədər medye bölgələrə və ya kişterşeqilərə (kistérség) ayrıldı. Hal-hazırda, Macarıstan 7 regiona, regionlar isə 19 medyeyə bölünür, medyələr isə — 175 yaraşlara (rayon) (járás), yaraşlar — icmalara bölünüb. Bundan başqa, Macarıstanın (Budapeşt, Debretsen, Mişkolç, Seqed, Peç və Dyör) böyük şəhərləri respublikaya tabedir. Yerli rəhbərliklər seçkilər vasitəsilə formalaşan bələdiyyə başçılarını və icmalarını təmsil edir. Vəzifə müddəti 4 ildir. == Regionlar == == Medye == Macarıstan 19 medyeyə (bölgə) və şəhərə bölünür, medye berabər — Budapeşt.
Macarıstanın kişilərdən ibarət milli basketbol komandası
Macarıstanın kişilərdən ibarət milli basketbol komandası — Macarıstanı beynəlxalq basketbol arenasında təmsil edən kişilərdən ibarət milli basketbol komandası. == Tarixi == Macarıstan Basketbol Federasiyası — 1935-ci ildən FİBA-nın üzvüdür.. İkinci Dünya müharibəsinədək Macarıstan yığması basketbol üzrə Avropa çempionatında iki dəfə çıxış etmişdir; 1935-ci il çempionatında macarlar basketbol üzrə kişilərdən ibarət Rumıniya yığma komandasına 24:17 hesabı ilə qalib gələrək 9-cu yeri tutmuşdur., 1939-cu ildə basketbol üzrə Avropa çempionatında isə Finlandiyanın kişilərdən ibarət yığma komandasina 43:16 hesabı ilə qalib gələrək 7-ci yeri tutmuşdur1940-cı illərin ortalarından 1960-cı illərin ortalarınadək olan dövr Macarıstanın basketbol yığması üçün ən uğurlu dövr olmuşdur. 1946-cı ildə müharibədən sonra keçirilən basketbol üzrə ilk Avropa çempionatında Macarıstan yığması III yeri tutmuşdur, 1953-cü ildə Moskvada keçirilən Avropa çempionatında isə macarlar II pilləyə yüksəlmişlər, Macarıstan yığması 1955-ci ildə evdə, Budapeştdə keçirilən turnirdə Avropa çempionu olmuşdur. "Ferens Puşkaş" stadionunda 45 min tamaşaçının iştirakı ilə keçirilən həlledici oyunda ev sahibləri SSRİ yığma komandasına 82:68 hesabı ilə qalib gəlmişlər. Sonrakı illərdə Macarıstan yığması mükafatçılar sırasında olmasa da, 3 dəfə: 1957, 1959 və 1963-cü illərdə qitə dördüncüsü olmuşlar. Bundan sonra tənəzzül dövrünə qədəm qoyan Macarıstan yığması yalnız 1969-cu ildə basketbol üzrə Avropa çempionatında 8-ci yeri tuta bilmişdir. Macarıstan yığması Avropa çempionatında yalnız 30 il sonra fərqlənmişlər, macarlar 1999-cu ildə keçirilən çempionatda qrup mərhələsindən çıxa bilməsələr də, yekun sıralamada 14-cü yeri tutmağa müvəffəq olmuşdur. Macarıstan yığması Olimpiya oyunlarında basketbol üzrə turnirdə yalnız dörd dəfə iştirak etmək hüququ qazanmışdır. Macarların Olimpiya oyunlarında qazandıqları ən yaxşı nəticə 1960-cı ildə Romada keçirilən yay Olimpiya oyunlarında əldə etdikləri 9-cu yerdir.
Macarıstanın parlament binası
Macarıstanın parlament binası (mac. Országház — Orsaqxaz) — Macarıstan Parlamentinin Budapeşt əyalətindəki Dunay körfəzindəki iqamətgahı. 1843-cü ildən etibarən Macarıstan parlamentinin Peştin binasını qurma qərarı verildi. Ancaq macar inqilabı tezliklə başlayan və Macar xalqının hakimiyyət orqanları tərəfindən təzyiq rejiminin basdırılmasından sonra qurulan plana görə plan həyata keçirilmədi. Parlament binasının qurulması qərarı 1873-cü ildə Budanın və Pestin birləşməsindən sonra qəbul edilmişdir. Müsabiqə məşhur neogotika meraklıları Imre Steindl tərəfindən qazandı. Bu sayt Budapeştdə - Szecheny zəncir körpü və Margit körpüsündən olan ilk iki körpü arasında Dunayın şərqində seçilib.
Macarıstanın regionları
Macarıstanın 7 regionu, 1999 / XCII Qanununa əsasən, 1996 / XXI qanununun yenidən işlənməsidir. Macarıstan, 7 regiona bölünür, onlar isə öz növbəsində daha kiçik inzibati vahidlərə bölünür — medye. Şimali Macarıstan Borşod-Abauy-Zemplen, Xeveş, Noqrad medyeləri, Mişkolts, Eqer və Şalqotaryan şəhərləri daxildir. Şimali Alföld Xaydu-Bixar, Yas-Nadkun-Solnok, Sabolç-Satmar-Bereq medyeləri, Debretsen, Solnok və Nyiredxaza şəhərləri daxildir. Cənubi Alföld Baç-Kişkun, Bekeş, Çonqrad medyeləri, Keçkemet, Bekeşçaba, Seqed və Xodmezövaşarxey şəhərləri daxildir. Mərkəzi Macarıstan Çonqrad medyesi, Budapeşt və Erd şəhərləri daxildir. Mərkəzi-Zadunay bölgəsi Komarom-Esterqom, Feyer, Vesprem medyeləri, Tatabanya, Sekeşfexervar, Dunauyvaroş və Vesprem şəhərləri daxildir. Qərbi-Zadunay bölgəsi Dyör-Moşon-Şopron, Vaş, Zala, Dyör, Şopron, Sombatxey, Zalaeqerseq və Nadkanija şəhərləri daxildir. Cənubi-Zadunay bölgəsi Baranya, Şomod, Tolna, Peç, Kapoşvar və Seksard şəhərləri daxildir.
-уг-(а) богоху́льство викто́рия-ре́гия вки́нуться заку́пка отма́лывать отта́лкивающий подсе́сть подтруни́ть пуска́й бы симфони́ческий велора́лли го́лос покроши́ть ферти́льный я́вно деркач acataleptic cathartic clubroom obe splenitis обменять пир присвистывать