Niger

Niger — rəsmi surətdə -Niger Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Ölkə ərazisindən axan Niger çayının adı ilə adlanır. Niger tuareqlərin danışdıqları tamaşek dilində "Böyük çay" və ya "Çaylar çayı" deməkdir. Ölkə ərazisinin 80 %-i Saxara səhrasında yerləşir. Nigerin paytaxtı Niamey şəhəridir. Niger 7 ölkə ilə həmsərhəddir — Əlcəzair, Liviya, Çad, Nigeriya, Benin, Burkina Faso və Mali ilə. Müasir Saxara səhrasının ərazisində əlverişli rütubətli iqlim şəraiti olduğu dövrdə Nigerin sakinləri indikindən xeyli fərqlənirdi. E.ə. 8–6-cı minilliklərdə Higerdə Kiffiy mədəniyyəti mövcud olmuşdur. Kiffiy mədəniyyətinin nümayəndələri hündürboylu və möhkəm bədən quruluşuna malik idilər.

Qara durnabalığı (lat. Esox niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin durnabalığıkimilər dəstəsinin durnabalığılar fəsiləsinin durnabalığı cinsinə aid heyvan növü.

Qara şaxtagülü (lat. Helleborus niger) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin şaxtagülü cinsinə aid bitki növü.

Qara batbat (lat. Hyoscyamus niger) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin batbat cinsinə aid bitki növü. == Haqqında == Qara batbat qaragilə fəsiləsinə mənsub olub, 2 illik ot bitkisidir. Gövdəsinin uzunluğu 1 metrdir. Yarpaqları iri, boz-yaşıl rəngli, aşağı hissəsi yarıq, yuxarı hissəsi yumurta formasındadır. Yarpaqlarının saplağı həcmli, çiçəkləri bulaşıq sarı rəngdə dibçəyə oxşayır. Toxumu böyrəyi xatırladır. Bitki bütünlüklə xoşa gəlməyən bihuşedici qoxuya malikdir. Bat-bat atropin, hiostiamin, skopalamin alkaloidləri ilə zəngindir. Bitkinin bütün hissələri, xüsusilə toxumu zəhərlidir.

Adi indri (lat. Indri indri) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin primatlar dəstəsinin i̇ndrilər fəsiləsinin i̇ndri cinsinə aid heyvan növü.

Lycopus europaeus (lat. Lycopus europaeus) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin lycopus cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Lycopus riparius Salisb.

Qara kayman (lat. Melanosuchus niger) — timsahlar dəstəsinə, Alliqatorlar fəsiləsinə və eyni adlı cinsə daxil olan növ. Melanosuchus cinsinin yeganə nümayəndəsi. Hal-hazırda qara kayman Boliviya, Braziliya, Kolumbiya, Ekvador, Fransa Qvianası, Qayana, Peru və ehtimal ki Venesuelada yayılmışdır. Tarixən arealı bir qədər daha geniş olmuşdur. Qara kayman tünd rəngli pullu dəriyə malikdir. Bu rəngləmə gecə ov edərkən kamuflyaj etməyə kömək edir və günnəş vannası qəbul edərkən istiliyin çəkilməsinə də kömək edir. Alt çənədə yaşlı heyvanlarda qəhvəyi rəngli boz zolaqlar var. Gənc heyvanların yan tərəflərində böyüdükcə yox olan açıq sarı və ya ağ zolaqlar vardır. Digər kaymalarda olduğu kimi, gözlər arasında yerləşən və sümüyün bir az altına uzanan sümüklü bir silsilə vardır.

Niger (fr. Niger [niˈʒɛʁ], ing. Niger [ˈnaɪdʒər], yor. Niger, Ọya) — Qərbi Afrikada çay. Niger çayı Qvineya, Mali, Niger, Benin, Nigerya ölkələrinin ərazisindən keçir.

Niger — rəsmi surətdə -Niger Respublikası — Qərbi Afrikada dövlət. Ölkə ərazisindən axan Niger çayının adı ilə adlanır. Niger tuareqlərin danışdıqları tamaşek dilində "Böyük çay" və ya "Çaylar çayı" deməkdir. Ölkə ərazisinin 80 %-i Saxara səhrasında yerləşir. Nigerin paytaxtı Niamey şəhəridir. Niger 7 ölkə ilə həmsərhəddir — Əlcəzair, Liviya, Çad, Nigeriya, Benin, Burkina Faso və Mali ilə. Müasir Saxara səhrasının ərazisində əlverişli rütubətli iqlim şəraiti olduğu dövrdə Nigerin sakinləri indikindən xeyli fərqlənirdi. E.ə. 8–6-cı minilliklərdə Higerdə Kiffiy mədəniyyəti mövcud olmuşdur. Kiffiy mədəniyyətinin nümayəndələri hündürboylu və möhkəm bədən quruluşuna malik idilər.

Niger deltası — Nigerin cənubunda Niger çayının əmələ gətirdiyi delta. Ölkənin sıx məskunlaşılmış regionlarından biridir. Niger hökumətinin məlumatına görə vilayət 70, 000 km² ərazini əhatə edir. Region ölkənin 7,5 % ərazisini əhatə edir. Əvvəllər vilayətin ərazisinə 3 ştat daxil idi: Delta, Bayels və Riverz. Ancaq 2000-ci ildə Olusequn Obasanconun hakimiyyəti dönəmində Niger deltasına 6 ştat daxil edilir: Abia, Edo, İmo, Kross River, Akba İbon və Ondo. Delta ərazisində ümumilikdə 31 mln insan yaşayır. Bu əhali 40 etnik qrupda birləşir. Etnik baxımından İco və İqbo xalqları üstünlük təşkil edir. İl ərzində deltadan 3 mln barel neft hasil edilir.

Niger (fr. Niger [niˈʒɛʁ], ing. Niger [ˈnaɪdʒər], yor. Niger, Ọya) — Qərbi Afrikada çay. Niger çayı Qvineya, Mali, Niger, Benin, Nigerya ölkələrinin ərazisindən keçir.

Niger ştatı (ing. Niger State) — Nigeriyanın Mərkəzi geosiyasi zonasında ştat. Ştatın adı onun ərazisində axan Niger çayından gəlir.

Qara topalaq (lat. Cyperus niger) — topalaqkimilər fəsiləsinin topalaq cinsinə aid bitki növü.

Qırmızı turp (lat. Raphanus sativus) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin turp cinsinə aid bitki növü. Başqa kökümeyvəlilərə nisbətən çox qısa müddətdə (18-25 günə) yetişir. Həm təbabətdə, həm də müxtəlif salatların hazırlanmasında istifadə olunur. Raphanistrum gayanum Fisch. & C.A.Mey. Raphanus acanthiformis Morel ex L.Sisley Raphanus acanthiformis J.M. Morel ex Sasaki Raphanus acanthiformis var. raphanistroides (Makino) Hara Raphanus candidus Vorosch. Raphanus chinensis Mill. Raphanus gayanus (Fisch.

Qara duker (lat. Cephalophus niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin boşbuynuzlular fəsiləsinin duker cinsinə aid heyvan növü.

Qalapaqos tısbağası (lat. Chelonoidis niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin tısbağalar dəstəsinin quru tısbağaları fəsiləsinin chelonoidis cinsinə aid heyvan növü. Yaşayan ən böyük tısbağa növü olub, ən ağır 10-cu sürünəndir, ağırlığı 400 kq-a, uzunluğu 1.8 metr-ə qədər çata bilir. 100 ilə yaxın ömür sürməklə, ən uzun ömürlü onurğalılardan biridir. Nəzarətə alınmış bir növü ən azı 170 il yaşamışdır. Tısbağa Ekvator ərazisinin qərbindən təxminən 1000 km-də yerləşən bir vulkanik arxipelaq olan yeddi Qalapaqos adalarına məxsusdur. İspan tədqiqatçılar 16-cı əsrdə adanı kəşf etmiş və İspanca mənası tısbağa olan galápago adını vermişlər. Qoruyucu qabığının ölçüsü və forması populyasiyalar arası dəyişir. Adanın rütubətli yüksəkliklərində, tısbağalar böyük olub, günbəz şəkilli qoruyucu qabığa və qısa boyuna malik olurlar – adanın quru alçaqlıqlarında isə, tısbağalar kiçik olub, yəhər şəkilli arxalı qoruyucu qabığa və uzun boğaza malik olurlar. Çarlz Darvin 1835-ci ildə bu fərqlilikləri müşahidə etmiş və bu onun təkamül nəzəriyəsinin inkişafına töhfə vermişdir.

Qara bataqlıq susüpürəni (lat. Chlidonias niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin çovdarçıkimilər dəstəsinin qağayılar fəsiləsinin bataqlıq susüpürəni cinsinə aid heyvan növü. == Görünüşü == Qara bataqlıq susüpürənləri 25 sm uzunluğa sahib olurlar. İti dimdikləri qara, ayaqları qırmızı-qonur rəngdə olur. Çütləşmə dönəmində əsasən qara, üzərləri isə boz rəngdə olur. Erkək və dişilər eyni rəngə sahib olurlar. Bir çür "kiik" və ya "kik-kik" kimi səslər çıxarırlar. == Yayılması == Qara bataqlıq susüpürəni Şərqi, Cənubi və Mərkəzi Avropanın su tutarları, bataqlıqları, göllərinə yayılırlar. Afrikanın tropik sahillərində qışlayırlar. == Qidalanması == Qara bataqlıq susüpürənlər balıqlar, suda-quruda yaşayanlar və balıqlarla qidalanırlar.

Qara topalaq (lat. Cyperus niger) — topalaqkimilər fəsiləsinin topalaq cinsinə aid bitki növü.

Cypseloides niger (lat. Cypseloides niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin uzunqanadkimilər dəstəsinin uzunqanadlar fəsiləsinin amerika uzunqanadı cinsinə aid heyvan növü.

Threnetes niger (lat. Threnetes niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin uzunqanadkimilər dəstəsinin kolibrilər fəsiləsinin saqqallı kolibri cinsinə aid heyvan növü.

Threnetes niger (lat. Threnetes niger) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin uzunqanadkimilər dəstəsinin kolibrilər fəsiləsinin saqqallı kolibri cinsinə aid heyvan növü.

Dalbergia nigra (lat. Dalbergia nigra) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin dalbergiya cinsinə aid bitki növü.

Niger bayrağı müasir versiyası 23 noyabr 1959-cu ildə qaldırılmış və o dövrdən etibarən istifadə olunmağa başlayan Niger dövlət bayrağıdır. Bayraq üfüqi olaraq bayrağı üç bərabər hissəyə ayıran narıncı, ağ və yaşıl rənglərdən ibarətdir. Bayrağın yuxarı hissəsində mövcud olan narıncı rəng ölkənin şimal və şərq hissəsini əhatə edən Saxara səhrasını, aşağı hissəsində olan yaşıl rəng isə ölkənin qərb və cənub hissələrini əhatə edən yaşıl dərələri simvolizə edir. Bayrağın mərkəzi hissəsində yerləşən ağ rəngli zolaq isə millətin məsumluğuna, saflığına işarədir.Ağ zolağın mərkəzində, eyni zamanda da bayrağın da düz mərkəzində yer alan narıncı rəngli günəş isə, ölkənin mümkün bir müdafiə vəziyyətində millətin bütün hüquqlarından imtina edərək vətənini müdafiə edə biləcəyini göstərir. Ölkə bayrağının rəsmi olaraq hansı nisbətlərdə olması müəyyən edilmədiyi üçün, bayraq bir çox nisbətlərdə istifadə edilir.

Niger gerbi Afrika qitəsində yerləşən ölkələrdən biri olan Niger tərəfindən hal-hazırda istifadə edilən rəsmi dövlət gerbidir. Gerbin mərkəzi hissəsində yerləşən və ağ fona sahib olan qalxanın daxilində qızıl rəngində dörd rəmz vardır. Gerbdəki simvollar arasında yer alan günəş qalxanın mərkəzi hissəsində, heraldik baxımından gerbin sağ tərəfində isə ölkədəki qaradərililəri və hausaları simvolizə edən nizə, onun üzərində diaqonal olaraq yerləşdirilmiş olan və ağdərili insanları simvolizə edən iki ədəd qılınc var, sol tərəfdə isə ölkədəki əkinçilik fəaliyyətini simvolizə edən üç ədəd darı sünbülü, aşağı hissəsində isə inək hesab edilən və ölkə daxilindəki heyvandarlığı və eyni zamanda da şimalda yaşayan köçəri icmaları simvolizə edən zebu başı yerləşdirilmişdir. Gerbin arxa tərəfində ikisi sağda və ikisi də solda olmaqla diaqonal formada yerləşdirilmiş olan nizələr qatlanmış (və ya örtülmüş) Niger bayrağı ilə göstərilir. Gerbin alt hissəsindəki ağ rəngli fonda yerləşən şüar zolağında isə ölkənin fransızca adı olan REPUBLIQUE DU NIGER (Azərbaycan dilində: Niger Respublikası) sözləri yazılmışdır.

Sarı acıpaxla (lat. Lupinus luteus) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin acıpaxla cinsinə aid bitki növü.

Euseius nigeriaensis (lat. Euseius nigeriaensis) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin euseius cinsinə aid heyvan növü.

Ixora nigerica (lat. Ixora nigerica) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin boyaqotukimilər fəsiləsinin ixora cinsinə aid bitki növü. == Yarımnövləri == Ixora nigerica subsp. nigerica Ixora nigerica subsp.

Kamerun–Nigeriya münasibətləri — Kamerun Respublikası ilə Nigeriya Federativ Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Bakassi problemi == İki ölkə arasında əsas mübahisə predmeti Bakassi yarımadası ilə bağlıdır. Belə ki, bu ərazi Nigeriyaya məxsus olmuşdur. Lakin 22 noyabr 2007-ci ildə BMT-nin Beynəlxalq Məhkəməsi yarımadanın Kameruna verilməsi haqqında qərar çıxarmışdır. Ancaq buna baxmayaraq Nigeriya senatı bu qərarın ölkə konstitusiyasına zidd olduğunu bildirərək çıxarılan qərara əməl etmir.

Niger - 14-26 avqust tarixləri arasında Sinqapurun eyni adlı şəhərində keçirilən I 2010 Yeniyetmələrin Yay Olimpiya oyunlarında.

Nigerin daxili delta — Mali ərazisində, Niger çayının orta axarında yerləşən daxili delta. Bəzən Masina adı ilə tanınır. Delta 425 uzunluğa və 87 km enə malikdir. Nigerin əsas qollarınfdan biri olan Bani çayının yatağında vaxtı ilə axarsız bir göl olmüşdür. Hazırda bu ərazidə yalnız yağıçlar mövsümündə göl əməllə gəlir. Bu sulu ərazidə çoxlu sayda canlıları müşahidə etmək mümkündür. Dörd ay müddətində(iyuldan oktyabra qədər) ddeltanın sahəsi 3,9 mın. km²-dən 20 min. km² qədər artır. Deltanın yerləşdiyi ərazidə Fulbe və Doqon xalqları yaşayır.

Nigeriya (ing. Nigeria) və ya rəsmi adı ilə Nigeriya Federativ Respublikası (ing. Federal Republic of Nigeria) – Qərbi Afrikada dövlət. Nigeriya Atlantik okeanın Qvineya körfəzi sahilində yerləşir. Qərbdən Benin, şimaldan Niger, şimal-şərqdən Çad və şərqdən isə Kamerunla həmsərhəddir. Paytaxtı Abuca, ən böyük şəhəri Laqos, ümumi sahəsi 923,769 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 206 milyon nəfərdən çoxdur. Nigeriya əhalisinin sayına görə Afrikada birinci, dünya ölkələri arasında isə yeddinci yerdədir. Ölkənin ərazisi 923.768 km²-dir . Nigeriya, cənub-qərbi Afrika sahilində, 3°57’ və 13°54’ şimal paralelləri 2°39’ ve 14°38’ şərq meridianları arasında yerləşir. Şərqində Kamerun , Şimal qərbində Çad, şimalında Niger və qərbində Benin dövlətləri ilə sərhədlənir.

Nigeriya 2018 Qış Olimpiya Oyunlarında Skeleton və Bobsley idman növlərində 3 idmançı ilə təmsil olunacaqdır. Bu Qananın Qış olimpiyadasında birinci iştirakıdır. 2017-ci ilin noyabr ayında bobsley yarışmasında Afrika tarixində ilk dəfə olaraq Seun Adiqun sayəsində ölkəni təmsil edəcəkdir. 2018-ci ilin yanvar ayında isə skeleton yarışlarında Simidele Adeqbo ölkəni təmsil etmək hüququ əldə etmişdir Bu idman növündə təsnifat mərhələsində idmançılar Beynəlxalq Bobsley və Skeleton Federasiyasının 14 yanvar 2018-ci il reytinqinə əsasən iştirak hüququ əldə edir. Bu yarışmanın nəticəsi olaraq Nigeriya qadın cütlüklərinin yarışmasında təmsil olunacaq. qadınlar Bu idman növündə təsnifat mərhələsində idmançılar Beynəlxalq Bobsley və skeleton Federasiyasının 14 yanvar 2018-ci il reytinqinə əsasən iştirak hüququ əldə edir. Nigeriya tarixində ilk dəfə bu idman növü üzrə təmsil oluncaqdı. Bu yarışmada ölkəni Simidele Adeqbo təmsil etmək hüququ əldə etmişdir.

Nigeriya (ing. Nigeria) və ya rəsmi adı ilə Nigeriya Federativ Respublikası (ing. Federal Republic of Nigeria) – Qərbi Afrikada dövlət. Nigeriya Atlantik okeanın Qvineya körfəzi sahilində yerləşir. Qərbdən Benin, şimaldan Niger, şimal-şərqdən Çad və şərqdən isə Kamerunla həmsərhəddir. Paytaxtı Abuca, ən böyük şəhəri Laqos, ümumi sahəsi 923,769 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 206 milyon nəfərdən çoxdur. Nigeriya əhalisinin sayına görə Afrikada birinci, dünya ölkələri arasında isə yeddinci yerdədir. Ölkənin ərazisi 923.768 km²-dir . Nigeriya, cənub-qərbi Afrika sahilində, 3°57’ və 13°54’ şimal paralelləri 2°39’ ve 14°38’ şərq meridianları arasında yerləşir. Şərqində Kamerun , Şimal qərbində Çad, şimalında Niger və qərbində Benin dövlətləri ilə sərhədlənir.

Nigeriya bayrağı — Nigeriyanın Dövlət bayrağı Nigeriyanın dövlət bayrağı haqqında qanun 1968-ci ilin yanvar ayının 9-da qəbul edilib. Nigeriyanın bayrağı keçirilən konkursdan sonra, tələbə olan Maykl Tayvo Akinkunminin təklif etdiyi eskiz əsasında qəbul edilib. Yaşıl rəng meşəni, kənd təsərrüfatını və Nigeriyanın təbii zənginliklərini, ağ rəng isə dünyanı və həmrəyliyi tərənnüm edir. Ölçüsü 1:2 nisbətindədir.

Nigeriya fırıldağı (Nigerian scam)- elektron poçtla kütləvi göndərişlərin (spamların) meydana çıxması ilə geniş inkişaf edən fırıldaqçılıq növü. Məktubların belə adlandırılmasına səbəb, bu növ fırıldaqçılığın Nigeriyada xüsusilə, həm də İnternetin geniş yayılmasından öncə adi poçtla yayılması olub. Ancaq Nigeriya fırıldağı başqa Afrika ölkələrindən, eləcə də Nigeriya diasporunun böyük olduğu şəhərlərdən də (London, Amsterdam, Madrid, Dubay kimi) gəlir. Məktubların kütləvi göndərilməsi 1980-ci illərin ortasında başlanıb. 2005-ci ildə nigeriyalı spamerlərə ədəbiyyat üzrə Anti-nobel (Ig Nobel) mükafatı təsis edilib. Belə məktublarda məktubu alanın böyük məbləğdə pul əldə etmək imkanının olduğu və bu işdə məktub göndərənin ona yardım edə biləcəyi bildirilir. Sonra məktub göndərən, guya sənədləşmə və ya bank hesabı açmaq üçün onun hesabına azacıq pul göndərilməsini xahiş edir. Fırıldaqçıların əsas məqsədi də məhz bu məbləği qoparmaqdır. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Tarixində 4-cü dəfə mundialın final mərhələsinə yüksələn super qartallar artıq iki dəfə qrup səddini adlamağı bacarıb. 1994-cü ildəki debüt yarışında indiki kimi Argentina (1:2) və Yunanıstanla (2:0) eyni qrupda mübarizə aparan afrikalılar Bolqarıstanı (3:0) da məğlub etməklə, mərhələni uğurla keçdi. Onların 1/4 finala yolunu İtaliya bağladı. Amunikenin qolundan sonra hesabı açan Nigeriyanı Roberto Baconun dublu dayandırdı. Bunun nəticəsi idi ki, komanda FİFA reytinqində 5-ci pilləyədək irəlilədi. 4 il sonra isə 1/8 finalda super qartalları Danimarka məğlub etdi – 4:1. 2002-ci ildə qrup səddini aşa bilməyən yığma son mundialı kənardan izlədi. Bundan başqa 1980 və 1994-də Afrika, 1996-cı ildə Olimpiya çempionu olan Nigeriya həmin il dünyanın ən güclü komandası sayılıb.