сущ.
1. улус:
1) истор. родоплеменное объединение с определенной территорией, подвластное хану или вождю у народов Центральной и Средней Азии, Сибири
2) в России: административнотерриториальная единица типа русской волости (у бурят, калмыков и якутов)
3) истор. поселение тюрко-монгольских народов в Приуралье и Сибири
2. этнос, народ; нация
Ulus (Bartın)
Ulus (türk. Ulus) — Bartın ilinin ilçəsi.
Ulus ilçəsinin tarixinin eramızdan əvvəl 3000-cü ilə aid olduğu güman edilir. Eramızdan əvvəl 800-2000 illərində ilk basqınlar, şərqdən, sonra qərbdən köçlər oldu, Hetlilər və müasir Qazqolar uzun müddət bu bölgədə məskunlaşmışlar. Anadolu Səlcuqlu dövründə Ulus Candaroğulları Knyazlığının sərhədləri daxilində qalmışdır.
Osmanlı dövründə ilçə kiçik bir yaşayış məntəqəsi olaraq qaldı və ticarət, siyasi, hərbi hadisələr olmadı.
Ulus Safranbolu ilçəsinin məhəlləsi olmuş, 8 avqust 1944-cü ildə Zonquldak ilinə bağlanmışdır. 3760 nömrəli, 28 avqust 1991-ci il tarixli qanunla Bartın ilinin bir ilçəsi olmuşdur.
Rayon ümumiyyətlə kobud əraziyə malikdir. Bölgənin əsas bitki örtüyü meşədir.
Ulus dağı
Ulus dağı – Culfa rayonu ərazisində dağ (hünd. 966,5 m). Zəngəzur silsiləsindən cənub-qərbə ayrılan Dəmirlidağ-Göydağ qolunun cənub istiqamətli Gəvək şaxəsinin qurtaracağında, onun qərb yamacında, Qaradərəçayın sol sahilində zirvə. Dizə kəndindən 2 km-dək cənub-şərqdədir. Alt Eosenin İpr mərtəbəsinin orta hissəsinə aid Gilançay lay dəstəsinin terrigen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuşdur, cənub-şərq yamacı sıldırımlı günbəzvari yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Paradaş seqmentinin cənub-qərb cinahına aid Pilələr sinklinalının şimal-şərq qanadında yerləşir.
Ulus dövlət
Milli dövlət — qanuniliyini bir millətin müəyyən bir coğrafi sərhəd içindəki üstünlüyündən alan dövlət forması. Dövlət siyasi və geopolitik bir varlıq, ulus (millət) isə mədəni və ya etnik bir varlıqdır. Ulus dövlət qavramı isə bu ikisinin müəyyən bir coğrafiyada örtüşdürür, beləliklə də özündən əvvəl olan dövlət formaları ilə böyük ölçüdə fərqliləşir.
Tarixdəki digər dövlətlərdən fərqli olaraq ulus dövlət modelində dövləti yaradan bütün vətəndaşların ortaq bir dili, ortaq bir mədəniyyətii və ortaq dəyərləri paylaşması əsasdır. Bundan başqa ulus dövlət qavramı hər millətin öz taleyini təyin etmək və muxtariyyət haqqına sahib olduğu fikrini müdafiə edir. Bu xüsusiyyəti ilə dünyadakı bir çox millətçi hərəkata ilham qaynağı olmuşdur.
Ümumilikdə ulus dövlətin Fransız inqilabı dövründə tarix səhnəsinə çıxmış olduğu qəbul edilir. Bu eyni zamanda feodalizmdən kapitalizmə keçid müddətini müəyyən edən dövrdür.
Feodal dövlətdə üstün olan qanunilik anlayışına görə dövlətin sahibi və qanuniliyinin mənbəyi monarxiyadır. Feodal sistemin zəifləməyə başlaması ilə birlikdə güclənən burjuaziya sinifi siyasi ambisiyalarını həyata keçirmək üçün xalqın dəstəyini qazanmalı idi.
Ulus meydanı
Ulus meydanı (türk. Ulus Meydanı) — Ankaranın mərkəzində yerləşən meydan.
Meydanda olan Mustafa Kamal Atatürk heykəlinin adı "Ulus Zəfər Anıtı"dır. Meydanın adı Türkiyənin qazandığı Türkiyə Qurtuluş Savaşından gəlməkdədir.
Əvvəllər Taşhan meydanı olaraq adlandırılan meydan 1920-ci illərdən sonra bugünkü adıyla xatırlanmağa başlanmışdır.
Meydandakı zəfər anıtı heykəli 1938-ci ildə Heinrich Krippel tərəfindən nəzərdə tutulmuşdur. Krippelin hazırladığı Atatürk heykəli meydanın simvolu halına gəlmişdir. Meydanda olan digər "Marşal Atatürk Anıtı"nın (1927) heykəltəraşı Pietro Canonicadır.
Ulus (qəzet, Köln)
Ulus qəzeti — Almaniyanın Köln şəhərində nəşr olunan müstəqil ictimai-siyasi və ədəbi-kulturoloji mühacirət mətbuatı.
Ulus qəzetinin ilk sayı 1995-ci ilin noyabrında Almaniyanın Köln şəhərində nəşr olunub. Əslən Azərbaycanın Güneyindən olan Hilal Ulusun qurucusu oluduğu və onun redaktorluğu ilə çıxan qəzet Azərbaycan türkcəsi və farsca yayınlanıb. İki alman markasına satılan müstəqil mühacirət mətbuatı kimi yayınlanan qəzet müstəmləkəçiliyə qarşı yazılarla çıxış etmiş, Güney Azərbaycanın müstəqilliyini müdafiə etmişdir.
A3 formatında dörd səhifədən ibarət olan qəzetin yazıları ictimai-siyasi, kultroloji incələmələr, xəbər, bildiriş, bəzən də qısa şeir və hekayələrdən ibarətdir. Hər sayda fars dilli oxuculara yönəlik iki siyasi yazı verilmişdir. Qəzetin ilk 10 sayı aylıq, 21-ci sayınadək iki aydan bir, sonra isə fasilələrlə yayınlanmışdır. Qəzetin toplam sayısı 23, son buraxılışı isə 1999-cu ilin mart ayında olmuşdur. Üçüncü sayıdan ərəb əlifbası ilə olan türkcə yazıların başlıqları latın əlifbası ilə yazılmaqla yanaşı, bu qrafikada da məqalələr verilir. Ulusun türkcə yazılarında dilin yad sözlərdən arındırma çabası gözə çarpır, həmçinin dildə işlək olan bir çox yabancı sözlərin dırnaq arasında türkcə qarşılığı verilir.
Abıy ulusu
Abıy ulusu (saxa Абый улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Belaya Qora şəhər tipli qəsəbəsidir.
== Coğrafiyası ==
Arktikada (coğrafi koordinatları: 146 ° 25 'şərq uzunluğu və 68 ° 32' şimal enliyi), Kolıma ovalığında yerləşir.
Allayıaxa, Orta Kolıma, Yuxarı Kolıma, Muoma və Ust-Yana ulusları ilə həmsərhəddir. Ərazi — 69,4 min km²-dir.
Rusiyadakı on birinci ən uzun çay olan İndigirka və Uyandı çayları rayon ərazisindən axır. Aşağıdakı yaşayış məntəqələri rayonda yerləşir: Suturuoxa, Kuberqan, Abu, Sıagqannah, Kenq-Kuel.
Çoxlu sayda kiçik və böyük göllərə sahibdir (təxminən 12000), bunlardan ən böyüyü Ojoqino gölüdür. Landşaft əsasən meşə-tundra ilə təmsil olunur. Bitki örtüyündə Qmelin şamı üstünlük təşkil edir.
Aldan ulusu
Aldan ulusu (saxa Алдан улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Aldan şəhəridir.
== Tarixi ==
Rayon 5 may 1930-ci ildə qurulmuşdur.
== Coğrafiyası ==
Rayon Saxa Respublikasının cənubunda, Aldan qalxanında yerləşir. Burad yaşı 3 milyard ildən çox olan ən qədim kristal qaya formasiyaları üzə çıxır. Rayonun ərazisi 156,8 min km²-dir. Bölgədəki ən yüksək nöqtə 2.264 m-dir (Qonam çayının yuxarı hissəsində olan bir dağ).
Rayonun böyük çayları: Aldan, Unqra, Timpton, Qonam, Uçur, Amqa. Bütün çaylar sürətli axına malikdir. Bölgə çökəkliklər və qarışıqlarla zəngindir.
Allayıaxa ulusu
Allayıaxa ulusu (saxa Аллайыаха улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Çokurdax şəhər tipli qəsəbəsidir.
== Coğrafiyası ==
Respublikanın şimal-şərqində, Şimal Qütb dairəsindən kənarda, İndigirka çayının aşağı axarında yerləşir. Şimalda Şərqi Sibir dənizi, şərqdə Aşağı Kolıma ilisi, cənub-şərqdə Orta Kolıma ulusu, cənubda Abıy ulusu, qərbdə Ust-Yana ulusu ilə həmsərhəddir. Ulusun çox hissəsi Yana-İndigirka və Kolıma ovalığında yerləşir. Cənubda - Polous silsiləsi, Ulaxan-Sis silsiləsi, şərqdə - Kondakov dağları tərəfindən əhatə olunur. Rayonun sahəsi 107,3 min km²-dir.
Böyük çaylar çoxsaylı qollara sahibdir:İndigirka, Allayıaxa, Beryolyox, Böyük Erça, Xroma, Şandrin və başqaları. Rayon çoxlu göllərə sahibdir. Bunlardan ən böyüyü Moqotoevo, Ojoqino, Bakul, Soluntax və s.
Amma ulusu
Amma ulusu (saxa Амма улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Amma kəndidir.
== Coğrafiyası ==
Mərkəzi Yakutiyanın cənub-şərqində yerləşir. Şimaldan Çurapçı ulusu, şərqdən və cənub-şərqdən Ust-Mayski ulusu ilə, cənubdan və qərbdən Aldan ulusu ilə, şimal-qərbdən Xanqalas və Meqino-Kanqalas ulusları ilə həmsərhəddir. Rayonun sahəsi 29,4 min km²-dir.
=== Təbii şərait ===
Amma çayının orta axarında, Prilenski yaylasında yerləşir.
Yanvarda orta temperatur −38 … — 42 ° C, iyulda + 16 … + 18 ° C təşkil edir. Yağıntı ildə 200–250 mm-dir.
== Tarixi ==
Ulusun mərkəzi 1652-ci ildə rus kəndli fermerləri tərəfindən Amqinskaya qəsəbəsi olaraq qurulan Ammadır. Saxalıların yerli sakinlərinin əkinçilik mədəniyyətinə qoşulduğu ilk rayonlardan biridir.
Anabar ulusu
Anabar ulusu (saxa Анаабыр улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Saskılax kəndidir.
== Coğrafiyası ==
Anabar ulusu Saxa Respublikasının şimal-qərbində, şimal enliyinin 71° ilə 76° arasında yerləşir. Ulus 55.6 min km² geniş bir ərazini tutur və respublikanın Bulun və Olenok ulusları, həmçinin Krasnoyarsk diyarının Taymır Dolqan-Nenes rayonu ilə həmsərhəddir.
Böyük çayları: Anabar, Uele. Böyük gölləri: Ulaxan-Kyuel, Baqanıtta-Kyuel, Sappiya.
== Tarix ==
10 dekabr 1930-cu ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyəti Yakutiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibində şimaldakı kiçik etnik qrupların məskunlaşdığı ərazidə, Anabar milli (Evenk) bölgəsinin (regional mərkəz Uca) qurulması qərarı alır. Qərarı Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri M. İ. Kalinin imzalayır. Anabar ulusu hələ də bir milli mahal statusunu qoruyub saxlayır. 1 yanvar 2003-cü ildən etibarən Anabar ulusunda inzibati islahat aparılır.
Even-Bıtantay ulusu
Even-Bıtantay ulusu (saxa Эбээн-Бытантай улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Bataqay Alıta kəndidir.
== Coğrafiyası ==
Ulus respublikanın şimalında, Şimal qütb dairəsindən cənubda yerləşir. Rayonun qərbində Verxoyansk silsiləsi, şimal-şərqdə isə Kular silsiləsi vardır. Yakutiyanın ən əlçatmaz uluslarından biridir. Ulusun sahəsi 52,3 min km-dir. Şimalda Bulun ulusu, qərbdə Jıqan ulusu, cənubdan Kobyay ulusu, şərqdən Verxoyansk ulusu ilə həmsərhəddir. Ulusun relyefi dağlıqdır. Yanvar ayının orta temperaturu: -40 °С, iyul: +16 °С olur. ulus ərazisindən axan əsas çaylar: Omola, Buxuruk, Ulaxan-Sakkırır, Xobool, Acçıgı-Sakkırır, Mandıya, Tirek və s.
Jıqan ulusu
Jıqan ulusu (saxa Эдьигээн улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Jıqansk kəndidir.
== Coğrafiyası ==
Sahəsi - 140,2 min km²-dir. Saxanın şimalında yerləşir. Şimaldan Bulun ulusu ilə, şərqdən Even-Bıtantay, cənub-şərqdən Kobyay, cənub-qərbdən Vilyoy və qərbdən Olenok ulusları ilə həmsərhəddir.
=== Təbii şərait ===
Ulus Mərkəzi Yakut yaylasında, Verxoyansk silsiləsinin ətəklərində yerləşir.
Ulus Lena çayını cənubdan şimala keçir. Lenanın çoxsaylı qolları ulus ərazisindən axır - Linde, Muna.
Yanvar ayının orta temperaturu −36 ... −40 °C, iyul + 14 ...
Kobyay ulusu
Kobyay ulusu (saxa Кэбээйи улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi şəhər tipli Sanqar qəsəbəsidir.
== Coğrafiyası ==
Sahəsi — 107,8 min km²-dir. Mərkəzi Saxanın şimal hissəsində yerləşir. Şimaldan Even-Bıtantay ulusu, şimal-şərqdən Verxoyansk, şərqdən Tompon ulusu, cənubdan Ust-Aldan, Nam və Qornı ulusları ilə, qərbdən Vilyoy ilə və şimal-qərbdən Jigan ulusu ilə həmsərhəddir.
=== Təbii şərait ===
Ulusun relyefi dağlıq və düzəndir: şimalda və şimal-şərqdə Verxoyansk silsiləsi, ulusun qalan hissəsi Mərkəzi Yakut ovalığı.
Yanvar ayının orta temperaturu dağlarda −36 ° C-dən, vadidə −40 ° C-yə, iyul ayı dağlarda +10 ° C-dən, vadidə +18 ° C-ə qədərdir. Yağıntının miqdarı illik olaraq düzənliklərdə 200–250 mm, dağlarda isə 500–600 mm-ə düşür.
Əsas çayları: Lena (Aldan və Linda çayları) və Vilyoy. Digər çayları: Lampu.ka (uzunluğu 299 km), Lunkubey (uzunluğu 114 km), Mundalıq (103 km uzun), Balamakan (65 km).
Kolıma körfəzi (Allayıaxa ulusu)
Kolıma körfəzi — Şərqi Sibir dənizinin cənub-qərb sahillərində yerləşən körfəz. İndigirka çayı mənsəbindən şərqdə yerləşir. Materik daxilinə 21 km məsafədə daxil olur. Eni ən enli yerdə 9 km-dir.
Sahillərində tundra bitkiləri yayılmışdır. Əsasən hamardır. Körfəzə İndigirka çayının bir qolu olan Kolıma çayı tökülür. Körfəzdə öz adını buradan almışdır. Körfəzdə Teryuttyax və Emkerındinski adaları yerləşir. Çıxacaqda isə Kolesovski və Kolesovskaya Otmel adaları vardır
Körfəzin yerləşdiyi ərazinin bir qismi bataqlaşmışdır.
Lena ulusu
Lena ulusu (saxa Лиэнскэй улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Lensk şəhəridir.
== Coğrafiyası ==
Respublikanın cənub-qərbində, Prilenski yaylasının daxilində yerləşir. Rayonun ərazisi 77,0 min km²-dir. Ulus şimaldan respublikanın Mirnin, şimal-şərqdən Suntar, şərqdən Olyokmin ulusları, qərbdən və cənubdan İrkutsk vilayəti ilə həmsərhəddir.
Böyük çayı: Lena çayı. Digər çayları: Vitim, Nuya, Peleduy.
== Tarixi ==
Rayon 30 yanvar 1930-cu ildə yaranmışdır.
== Əhalisi ==
Urbanizasiya
Şəhər şəraitində (Lensk şəhəri, Vitim və Lepeduy qəsəbələri) ulus əhalisinin 87,15 % -i yaşayır.
== Yerli özünü idarəetmə ==
Lena ulusu ərazisinə 3 şəhər və 8 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 19 yaşayış məntəqəsi daxildir.
Meqino-Xanqalas ulusu
Meqino-Xanqalas ulusu (saxa Мэҥэ Хаҥалас улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi şəhər tipli Nijnı Bestyax qəsəbəsidir.
Sahəsi - 11,7 min km²-dir. Şimaldan Ust-Aldan, şimal-şərqdən Çurapçı, cənub-şərqdən Amqin, cənub-qərbdən Xanqalas, qərbdən Yakutsk şəhər dairəsi ilə həmsərhəddir. Bu Saxa Respublikasındakı ən kiçik ulusudur. Onun sahəsi respublikanın ən böyük ulusundan - Olenok ulusundan 27 dəfə kiçikdir. Lakin eyni zamanda ulusun sahəsi İsrail ərazisi ilə müqayisə olunur.
Ulus Mərkəzi Yakut ovalığı üzərində yerləşir. Cənub hissəsi Prilenski platosundadır.
Ulusun qərb sərhədi Lena çayının qolları boyunca yerləşir.
Mirnı ulusu
Mirnı ulusu (saxa Мииринэй улууhа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Mirnı şəhəridir.
Sahəsi 165,8 min km²-dir. Şimaldan və şimal-şərqdən Olenok ulusu, şərqdən Nyurba və Suntar ulusları, cənubdan Lena ulusu, qərbdən İrkutsk və Krasnoyarsk vilayətləri ilə həmsərhəddir. Bu ərazidə böyük bir anomal vadilərdən biri Ölüm vadisi yerləşir.
Relyefi platodur. Ulusun şimalında Vilyoy yaylası, cənubda Prilensi yaylası yerləşir.
Böyük çayı Vilyoydur. Ulus ərazisində Vilyoy su anbarı yerləşir.
Yanvar ayının orta temperaturu cənubda -32 ° C-dən şimalda -40 ° C, iyulda + 14 ...
Muoma ulusu
Muoma ulusu (saxa Муома улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Xonuu kəndidir. Ulus ərazisində Muoma milli parkı yerləşir.
Yakutiyanın şimal-şərqində yerləşir. Rayonun ərazisində Çerski silsiləsinin ən yüksək nöqtəsi Pobeda dağı yerləşir. Sahəsi 104,6 min km²-dir. Cənubdan Oymoyakon, cənub-qərbdən Tompo, şimaldan Abıy, şimal-şərqdən Yuxarı kolıma, şimal-qərbdən Ust Yanski, qərbdən Verxoyansk ulusu ilə həmsərhəddir. Muoma ulusunun inzibati mərkəzi Xonuu kəndidir. Kənd Muoma çayının sağ sahilində yerləşir. Muoma çayı İndigirka çayının bir qoludur.
Nam ulusu
Nam ulusu (saxa Нам улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Nam kəndidir. Kənd respublikanın paytaxtı Yakutskdan quru ilə 84 km, su yolu ilə 96 km məsafədə yerləşir.
Mərkəzi Yakutiyada yerləşdi. Sahəsi - 11,9 min km²-dir. Relyef düzdür, ulus Mərkəzi Yakut düzənliyində yerləşir. Yanvar ayının orta temperaturu -42 °C, iyul + 17 ... + 18 °C arasında dəyişir. Yağıntının illik miqdarı 200–250 mm-dir. Ulusun ərazisindən axan ən böyük çay çoxsaylı Lenadır.
Neryunqri ulusu
Neryunqri ulusu (saxa Нүөрүҥгүрү улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Neryunqri şəhəridir.
Neryungri rayonu 1975-ci ilin noyabrında Neryungri sənaye mərkəzi yarandıqdan sonra 1976-cı ildə qurulmuşdur. 1977-ci ildə Tında-Berkakit dəmir yolu xətti şəhərdən 15 kilometr məsafədə yerləşən Berkakit kəndinə çəkilir. Sonra rayonda uzun müddət bütün Uzaq Şərqin enerji mərkəzi olan dövlət rayon elektrik stansiyaları şəbəkəsi (Çulman Dövlət Rayon Elektrik Stansiyası, SBGRES, Neryunqri Dövlət Rayon Elektrik Stansiyası) meydana gəlir. Kömür yataqlarının və qızıl yataqlarının işlənməsinə başlanılır. Bu proses bu günə qədər davam edir. Bu sahə Neryunqi ulusu iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir. 1980-1990-cı illərdə Neryunqrinin özünə və daha sonra Aldan ulusuna (Tommot qəsəbəsi) dəmir yolu çəkilir.
2008-ci ildə Neryunqri ulusu yenidən qurulur.
Nyurba ulusu
Nyurba ulusu (saxa Ньурба улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. Respublikanın ən böyük sənaye, mədəni və inzibati uluslarından biridir.
İnzibati mərkəzi Nyurba şəhəridir.
Rayonun sahəsi 52,4 min km²-dir. Şimaldan cənuba doğru uzunluğu 275 km, qərbdən şərqə isə 187 km-dir.
Rayon şimalda Olenyok ulusu, şərqdə Yuxarı Vilyoy ulusu, cənub və cənub-qərbdən Suntar ulus və şimal-qərbdən Mirnı ulusu ilə həmsərhəddir.
Ulus Mərkəzi Yakut düzənliyində yerləşir. Vilyoy çayı rayon ərazisi boyunca axır. Burada ona Marxa, Tyuken və Iıatta çayları birləşir.
Yanvar ayının orta temperaturu −36 ...
Olenok ulusu
Olenok ulusu (saxa Өлөөн улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Olenok kəndidir.
Ulusun sahəsi 318.0 min km²-dir. Saxanın ən böyük ulusudur. Sahəsi Saxa Respublikasındakı ən kiçik olan Meqino-Xanqalas ulusundan 27 dəfə daha böyükdür. Ulus şimaldan Anabar ulusu, şimal-şərqdən Bulun ulusu, şərqdən Jıqan, Vilyoy ulusu, Yuxarı Vilyoy ulusu, cənub-şərqdən Nyurba ulusu, cənubdan Mirnı ulusu ilə həmsərhəddir. Həmçinin Krasnoyarsk diyarının Taymır Dolqan-Nenes rayonu ilə həmsərhədə malikdir.
Respublikanın şimal-qərbində, Arktika Dairəsindən kənarda, Olenok və Anabar çaylarının hövzələrində yerləşir. Yakutskdan rayon mərkəzinə getmək üçün min kilometrdən çox yol qət etmək lazımdır. Avtomobil yolu ilə 2026 km, su ilə 3989 km.
Olyokminski ulusu
Olyokminski ulusu (saxa Өлүөхүмэ улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Olyokminsk şəhəridir.
Saxanın cənub-qərbində, Sibir platformasında yerləşir. Ərazisinin əksəriyyəti əhəng daşından ibarətdir. Relyefi orta dağlıqdır. Ulusun çox hissəsi Olekmo-Çarski və Çuqinski yaylaları, şimalda Prilenski yaylası, cənubda Udokan silsiləsinin şimal hissəsi tərəfindən əhatələnir. Yanvar ayının orta temperaturu −30 ° C-dən 35 ° C-dək, iyulda +12 ° C-dən, vadidə +18 ° C-dək. İllik yağıntının miqdarı 200 ilə 300 mm arasında dəyişir. Ən böyük çay Lenadır.
Olyokminskinin quruluş tarixi, kazaklar Lenanın sol sahilində bir qala qurduğu zaman, 1635-ci il sayılır.
Orta Kolıma ulusu
Orta Kolıma ulusu (saxa Орто Халыма улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Srednekolımsk şəhəridir. Ulus mərkəzi respublikanın paytaxtı Yakutskdan quru yolu ilə 2664 km, su yolu ilə 3940 km, hava yolu ilə 1485 km məsafədə yerləşir:
Ulusun sahəsi 125,2 min km²-dir. Cənubdan Yuxarı Kolıma ulusu, qərbdən Abıy ulusu, şimal-qərbdən Allayıaxa ulusu, şimaldan Aşağı Kolıma ulusu, şərqdən Çukotka Muxtar Dairəsi ilə və cənub-şərqdən Maqadan vilayəti ilə həmsərhəddir.
Ulus ərazisində düz relyef üstünlük təşkil edir. Ulusun əhəmiyyətli bir hissəsi Kolıma ovalığını əhatə edir. Qərbdə Alazey yaylası, şərqdə Yukaqir yaylası geniş ərazini tutur. Kolıma və Alazey çayları ulus ərazisindən axır. Çoxlu gölləri vardır.
Yanvar ayının orta temperaturu −38 ° C, iyul +12 ° C-dir.
Oymyakon ulusu
Oymyakon ulusu (saxa Өймөкөөн улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi şəhər tipli Ust Nera qəsəbəsidir.
Ulusun sahəsi 92,3 min km²-dir. Saxanın şərqində yerləşir. Bu Saxa Respublikasında ən böyük uluslar arasında 14-cüdür. Cənub-qərbdən Ust-May ulusu ilə, qərbdən Tompon ulusu ilə, şimaldan Muom ulusu, şərqdən Magadan vilayəti və cənubdan Xabarovsk diyarı ilə həmsərhəddir.
Relyefi dağlıqdır. Ulusun şərqində Nerskoye yaylası; mərkəzi hissədə Tas-Kistabıt silsiləsi; qərbdə Oymyakon dağları, Elqa yaylası, Suntar-Xayat silsiləsi; şimalda Çerski dağ sisteminin silsilələri. Ulusun bütün ərazisi İndigirka çayı hövzəsində yerləşir.
Oymyakon kəndində, şimal yarımkürəsində ən aşağı temperaturdan biri (−71.2 ° C.) qeydə alınmışdır.
Qornı ulusu
Qornı ulusu (saxa Горнай улууhа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Berdiqestyax kəndi, respublikanın paytaxtı Yakutsk şəhərindən quru yolu ilə 184 km, hava ilə 150 km məsafədə yerləşir.
Mərkəzi Yakutiyada yerləşir. Sahəsi 45,6 min km²-dir. Ulusun çox hissəsi Prilenski yaylasında yerləşir. Şimalda Mərkəzi Yakut ovalığı yerləşir.
Bölgənin əsas çayları: Sinya, Sitte, Tyuqyuene (Lena çayının sol qolları). Respublikanın 6 ulus ilə sərhəddir:Yuxarı Vilyoy, Olekminski, Vilyoy, Kobyayski, Nam, Xanqalas və Yakutsk şəhər dairəsi.
Ulusda vəhşi heyvanların və onların yaşayış yerlərini qorumaq, çoxaltmaq və bərpa etmək üçün Sinyaya Milli Təbiət Parkı və ehtiyat qoruqları qurulmuşdur. Xüsusi mühafizə olunan ərazilər ulusun ümumi ərazisinin 35,7% -ni tutur.
Rahid Ulusel
Rahid Ulusel — Azərbaycan filosofu, kulturoloqu, ədəbiyyatşünası, tənqidçisi, esseisti, fəlsəfə elmləri doktoru, professor.
Rahid Ulusel (Ulusel – onun müəllif təxəllüsüdür) 1954-cü ilin 13 avqustunda Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun Kəlbəhüseynli (keçmiş adı: Qaladibi) kəndində doğulmuşdur. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1975-2001-ci illərdə müəllim, İcra Hakimiyyəti başçısının müavini, baş redaktor vəzifələrində çalışmışdır. 1986-cı ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında namizədlik, 2007-ci ildə Bakı Dövlət Universitetində doktorluq dissertasiyaları müdafiə etmişdir. 1990-cı ildə “Humanitariya metasistemi” konsepsiyasına görə keçmiş SSRİ Təhsil Nazirliyinin medalına layiq görülmüşdür. 2002-ci ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının baş elmi işçisi və Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin elmi əməkdaşıdır. 2005-2007-ci illərdə Qərb Universitetində fəlsəfə və kulturologiya üzrə mühazirələr aparmışdır. 2005-ci ildə “Qlobalistika və Sivilizasiologiya” Elmi Araşdırmalar İctimai Birliyini təsis etmişdir. Prezidenti olduğu bu təşkilat 2011-ci ildə Azərbaycanda və bütün Cənubi Qafqazda ilk elmi qurum olaraq Fəlsəfə Cəmiyyətlərinin Beynəlxalq Federasiyasına üzv qəbul edilmişdir.
Suntar ulusu
Suntar ulusu (saxa Сунтаар улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.
İnzibati mərkəzi Suntar kəndidir.
Sahəsi - 57,8 min km²-dir. Ulus Vilyoy çayının orta axınında yerləşir. Şimal və şimal-şərqdə Nyurba ulusu, şərqdə Yuxarı Vilyoy ulusu, cənub-şərqdə Olyokminski ulusu, cənub-qərbdə Lena ulusu, qərbdə Mirnı ulusu ilə həmsərhəddir.
Relyefi platodur. Ulusun şimalında Vilyoy yaylası, cənubunda Prilenskı yaylası yerləşir.
Meşələrində əsasən qarağac, küknar və şam ağacları üstünlük təşkil edir. Bəzi yerlərdə ağcaqayın ağacları vardır. Göllər və Vilyoy çayı sahillərindəki çəmənliklər mal-qaranın yem bazasının əsasını təşkil edir.
Türkün ulusu. Xəlil Rza Ulutürk (film, 2015)
Türkün ulusu. Xəlil Rza Ulutürk — 2015-ci ildə rejissor Murad Quliyevin Azərbaycan Televiziyasında çəkdiyi sənədli film
Filmdə əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycanın xalq şairi Xəlil Rza Ulutürkün xatirəsinə həsr olunur.
Filmdə Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri QSC-nin arxiv materiallarından istifadə olunur.
Fərəc Ulusoy
Fərəc Quliyev və ya Fərəc Ulusoy (tam adı: Quliyev Fərəc İbrahim oğlu; 22 dekabr 1962, Üstüpü, Ordubad rayonu) — ictimai-siyasi xadim, istiqlalçı deputat, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin XII çağırış deputatı, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin dördüncü və beşinci çağırış deputatı, 2013-cü və 2018-ci illərdə Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərində prezidentliyə namizəd, Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyasının qurucusu və hazırkı sədri.
== Həyatı ==
Fərəc Quliyev 22 dekabr 1962-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda Üstüpü kəndində anadan olub. 1980-ci ildə orta məktəbi qızıl medalla, 1986-cı ildə Azərbaycan Tibb Universiteti "Müalicə işi" fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Əlavə hüquq təhsili almışdır. Sambo üzrə idman ustasıdır. Ailəlidir. 3 oğlu var.
Ordubadda Azərbaycan milli ordusunun təməli olan özünümüdafiə–könüllü batalyonların yaradılmasına rəhbərlik etmişdir.
1995-ci ildə həbs edilmiş və 2002-ci ildə azadlığa buraxılmışdır. Həbsdə ikən 5 kitab və elmi-nəzəri məqalələr yazmışdır.